Қазақстандағы ұлтаралық қатынастар

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстандағы ұлтаралық қатынастар.

Жоспар:

Қазақстан Республикасының көп ұлтты мемлекет болып қалыптасу кезеңдері
Қазақстан халықтарының Ассамблеясы - біздің тыныштығымыз бен бірлігіміздің белгісі
Қоғамдық келісім мен тұрақтылықты одан әрі нығайту
Қазақ ұлты басымдықта болмай, ұлтаралық қатынастарды реттеу мүмкін бе?
Қорытынды

Қазақстандағы ұлтаралық қатынастар.

Адамдар ежелден-ақ белгілі бір нақты қауымдастықтар қамтуында өмір сүріп, еңбек етіп келеді, ал осы қауымдастықтан қоғам қалыптасады. Қазақстан Республикасының Н. Назарбаев Қазастан халықтары Ассамблеясының бірінші сессиясында сөйлеген сөзінде былай деп көрсетті: «Ұлтаралық қатынастар біздің бүгінгі таңдағы зерттеулеріміздің өзекті проблемалары болады және болуға тиіс те. Қоғам бұл салада тек Қазақстанда ғана емес, бүкіл дүние жүзінде өтіп жатқан процестердің айқы да дәл сипатын білуге мейілінше зәру болып отыр . . . Адамзат баласының өркениеті - бұл халықтар мен мемлекеттер пайда болып, көркейіп, сосын тарих сахнасынан кетіп жататын үздіксіз өрісті құбылыс. Бұл процес көбіне ғаламдық сипатта болады».

Егер жер шарында ұсақ тайпалардан бастап, сан миллиондық ұлттарға дейінгі екі мыңнан астам әр түрлі халық бар екенін, ұлттар мен ұлыстардың 90% көп ұлтты мемлекеттердің құрамына 327 халық пен ұлыс қана саны жағынан көп екенін есепке алатын болсақ, ұлт мәселесінің ең күрделі мәселелердің бірі екенін түсінуге болады.

Қзақстан Республикасы 130 тарта ұлт өкілдерінің басын құрап отырған көп ұлтты мемлекет болып танылады. Қазақстанның көпұлтты болып қалаыптасуында өзіндік себептері бар тарихи процестердің барысында баярғы қазақ халқының ата мекніне түрлі ұлттар келіп кірікті. Басқаша айтсақ Қазақстан халқының этнос саяси қауымдастығы күрделі де ұзаққа созылған ұлттық және миграциялық процестердің тарихы дамуында қалыптасты. Бұл негізінен ХІХ ғасырдың ортасынан басталған. Яғни Ресей патшасының орталық аймақтарынан мұжық шаруалардан казактар көшіріле бастады. Ресей патшалығындағы мұндағы миграциялық саясатты екі түрлі мақсатты жүзеге асыруы үшін жүргізді: 1. ) 1861 жылы 18 ақпанда жарияланған реформадан кейін әлуметтік жағдайларды жеңілдету мақсатымен; 2. ) Қазақстан сияқты отарлы елді ассимиляциалап ол жерді өзінің саяси тірегіне айналдыру ХІХ ғасырдың 60-90 жылдар аралығында Ресейдің ішкі губерниясымен Сібірдің қоныс аударған шаруаларын қоныс аударуын күшті жөндеу.

Қазан төңкерісінен кейін Қазақстанға қоныс аударудың саны күрт өсті. Бұған себеп болған ревлюциялық процестер. Бұл миграциялық процестерді бірнеше кезеңге бөліп қарастыруға болады: 1. ) Қазан төңкерісінен кейінгі кезеңінде Қазақстанға Ресейден, Украинадан, Белорусиядан 1 млн. 600 мың адам қоныс аударды; 2. ) Ұжымдастыру кезінде 250 мың Тулак шаруашылығына жер аударылған; 3. ) Жаңа экономикалық саясат кезінде, яғни индустрияландыру жылдары Қазақстанға Ресей, Украина, Белорусия, Грузия, Молдавия сияқты елдерден 1млн. 300 мың адам жолдамамен келді; 4. ) Бұл Сталиндік саясат кезіндегі зорлықпен көшірілген сенімсіз халықтар 1 млн. 500 мың адам, яғни Ұлы Отан соғысына дейінгі кезеңде КСРО-ның Батыс шекара аймағынан 800 мың немістер, 102 мың поляктар, Кавказ, Қаратеңіз шекара аймағынан 507 мың кавказдық ұлт өкілдері, Қиыр Шығыстағы шет аймқтардан 18 мың 500 корей жанұясы Қазақстанға жер аударылды; 5. ) Ұлы Отан соғысы кезінде 350 мың босқын көшіп келді; 6. ) Тың игеру үшін 1 млн. 400 мың адам келді; 7. ) Космосты игерумен әскери объектілерді мамандандырумен қамтамасыз ету мақсатында КСРО-ның түрлі аймақтарынан 150 мың адам келген; 8. ) Стихиялық сипатта вахталық әдіспен ведомоствалық бұйрықпен 1 млн. 150 мың адам қоныс аударған. Жалпы алғанда Қзақстан жеріне осындай миграциялық процестердің әсерінен 7 миллион 600 мың адам қоныс аударды.

Қазақстан тарихи даму барысында көп ұлтты мемлекет, болып қалыптасып, қазіргі кезеңде 130-дан астам ұлт өкілдерерінің басын құрап отыр. Бұлардың арасында үлес салмағы ең көп қазақ ұлты 57%, 27-29% славян ұлт өкілдері (орыстар, украиндар, белорустар), қалғандары өзге ұлт өкілдері. Бұл мәліметтер 1999 жылғы статистикалық есептен алынған. Қазақстан халқы өзінің кең пейілділігінен өзге ұлт өкідеріне түсіністікпен қарап Қазақстан ондағы барлық халықтар үшін ортақ отанға айналды.

Қазақстан Халықтары Ассамблеясының бірінші сессиясындағы Президент Н. Назарбаевтың баяндамасында: «Әуел бастан-ақ ішкі және сыртқы саясаттың басым бағыттарын белгілей отырып, біз тұрақтылықты, азаматтық татулық пен ұлт аралық келісімді нығайтуды ерекше бөліп алдық. Бұл идеалогия саласындағы мемлекеттік саясатты жүзеге асырудың принципрердің тұжырымдаған «қоғамдық идеялық бірлігі - Қазақстан прогресінің шарты» концепциясында бекітілген». Сол кезде менің баяндамамда осы кнцепция бойынша қағамның белсемді саяси, біріктіруші күші болуға қабілетті Қазақстан Халықтарының Ассамблеясын құру идеясы ұсынылған болатын. Бүгін міне Ассамблея құрылды, сөйтіп ол барлық мәселелерді шешуге, біздің ұлттық саясатымызда одан әрі жетілдіруге, соның ішінде, мемлекеттік басқару мен реттеу деңгейінде де барынша белсенді қатысуға тиіс.

Бізде Қазақстанда газеттер 8 тілде шығатын, телерадио хабарлары 7 тілде жүргізілетін, Қазақстан халықтарының бірнеше тілдерінде мектептер істейтін, олаға арналған педагогикалық кадырлар Қазақстанның жоғарғы оқу орындары мен шет елдерде дайындалатын болса да, соған қарамастан бұл жұмысқа жаңа сапа беруіміз керек.

Айтқандайын, дүние жүзінде Қазақстандағыдай өнегей жоқ. Мысалы, біздің «Украіньскі новини» - Украинадан шет жердегі украиндық емес, үкімет қаржыландырып отырған осы тілдегі жалғыз газет. Сондай-ақ біздің байырғы басылымымыз «Коре ильбо» - туралы да осыны айтуға болады. Алматыдағы корей театыры - корейлердің тарихи отаннан тысқарлы жерлерден орналасқан дүние жүзіндегі жалғыз театр.

Этностар өмірінің алуан қырларын көрсету жолында 11 ұлттық газет, белгілі бір ұлттың жинақы тұратын аймақтарында 12 тілде хабар тарататын 44 телестудия, 6 тілде тарататын 6 телестудия жұмыс ітейді. Мұндай жағдай ТМД-ның ешбір елінде жоқ. Француздың ұлы жазушысы Виктор Гюга айтқандай, халықтың ұлылығы оның санымен өлшенбейді, үлкен немесе кіші халықтар деген ұғым жоқ.

Бүгінгі Ассамблея - Республикамызда тұрып жатқан барлық этностар мен ұлттық топтарды білдіретін ондаған қоғамдық бірлестіктер. Ол - өткізілген жүздеген конференциялар «дөңгелек стөлдер», фестивальдар, байқаулар, қайырымдылық шаралары ағарту бағдарламлары.

Атап айтсақ, өткен мерзім ішінде этникалық топтар жастарының Ассамблея берген квота бойынша жоғарғы оқу орындарына түсу практикасы кең тарады. 4 жылда этностық шағын топтардың осындай квотамен жоғарғы оқу орындарына түскен өкілдерінің саны 8 мыңдай адамға жетті.

Жергілікті жерлерде Қазақстан халықтарының Кіші Ассамблеялары үлкен жұмыс атқарып отыр, олар өз қызметін жергілікті ерекшеліктер мен айырмашылықтарды ескере отырып жүргізеді.

Бүгін Ассамблея - мемлекет басшысының жанындағы консультативтік-кеңесші орган бола білді деп айтуға хақылымыз. Ол тәуелсіздігіміздің алғашқы жылдарында алдымызда тұрған міндеттерді ойдағыдай орындады және қоғам орнату ісіне лайықты үлес қоса білді. Ассамблея Қазақстанның көп ұлтты халқын топтастырудың нақты институтына айналды.

Ассамблея мен Ассамблея мүшелері еліміздің қоғамдық саяси өміріне, барлық деңгейдегі депутаттар сайлауына, адамдар арасына сенім ахуалын туғызу, Қазақстан халықтарының, мәдениеті мен тілін дамыту жоландағы жұмысқа белсене қатысып жүр. Олар парламент арқылы өз мүдделерін білдіруге нақты мүмкіндіктері бар. Ассамблея біздің ортақ үйіміздің мықты шаңырағына, тұрақтылық, тыныштық пен ұлт аралық татулықтың негізіне айналып отыр. Бұл біздің ортақ келешегіміздің, Қазақстанды мекендеген барлық халықтардың ұлттық жаңғыру мен гүлденіп көркеюге деген сенімі мен үмітінің шайқалмыс шаңырығы.

Біртұтас мемлекеттердің де ұлттық саясатты сан тұрғыдан топшылағаны белгілі. Бір мемлекеттер кірме жұрттардың тықсыру бағытын ұстанса, келесілері бұл мәселені тіпті көзге ілмеуге тырысты. Қақтығыстар есебінде мұндай елдер де аз емес. Біздің бағытымыз - табысар тұстарымызды табу, келісер мен сенісер кеңістігімізді кеңейту, ұлттық саясатымызды Қазақстанның ұлттық құрамын ескепе келе қалыптастыру.

Қазақстан дегеніміз - этностардың жаңа қауымдастығы емес, алуан ұлттар азаматтарының қауымдастығы. Халықтарымыздың қауышуы еліміздің этникалық төлтума табиғатын сақтауға негізделіп отыр.

Қазақстанда көп этносты қоғам тұрақтылығының жаңа қағидасы қалыптасты деп нық сеніммен айтуға болады. Бұл - барлық этностардың мүддесін үйлестіру нәтижесінде қол жеткен тұрақтылық. Халықтар арасындағы шынайы достықты, өзара түсіністік пен ынтымақты өз жерімізде қалыптасыра отырып, біз келер ғасырда барлық халықтар мен мемлекеттер үшін соғыс пен қақтығысты білмейтін дүниенің, демократия мен өркендеуге ғана табынатын дүниенің ең жоғарғы басымдыққа айналуын мұрат тұтамыз.

Қзақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың 2007 жылы Қазақстан халықтарына Жолдауындағы жиырма бесінші бағыт деп - Қоғамдық келісім мен тұрақтылықты одан әрі нығайту үшін Қазақстан халықтары Ассамблеясының рөлін көтеру. Қоғамдық келісімді одан әрі нығайту, сайып келгенде, еліміздің серпінді дамуын қамтамасыз ету мен өзіміз алдымызға қойған асқақ міндетті ойдағыдай орындаудың негізі болып табылады.

Сондықтан да Қазақстан халықтары Ассамблеясының практикалық қызметі мен жауапкершілігі аясын кеңейтіп, оның беделін барынша арттыра беру, әсіресе, заңнамалық деңгейде арыттыру қажет. Ассамблея еліміз дамуының жаңа кезеңінде мынандай міндеттерді дәйекті түрде шешуге тиіс:

Біріншіден , халықтардың бірлігін нығайту және Қазақстан қоғамын жаңартудың саяси идеология мен ағымдағы «сұраныстан» биік тұратын негіз қалаушы құндылықтары бойынша арналы қоғамдық келісімді қолдау мен дамыт беру;

Екіншіден , Қазақстанның барлық азаматтары үшін олардың ұлттық, әлуметтік, былайша айтқанда, «зәузаттық» шығу тегіне қарамастан, тең мүмкіндіктерге негізделген біртұтас азаматтығын нағайту;

Үшіншіден , қоғамдағы этносаралық және конфессияаралық келісім мен ықыластылықты одан әрі нығайтуға қажетті қолайлы жағдайларды қамтамасыз ету;

Төртіншіден , қоғамдағы экстремизім мен радикализімнің кез келген көріністеріне және біздің азаматтарымыздың конституциялық құқықтарына қысым жасауды көздейтін әрикеттерге қарсы қатаң әрі дәйекті қарсы тұру деп ерекше атап өтті.

Кеңестер Одағы ыдыраған кезде көпэтникалық Қазақстан бірден ұлтаралық жанжал ошағына айналуы мүмкін деп сәуегейсігендер де табылды. Соған қарамастан, Президентіміздің салиқалы саясаты және қазақ халқының сабырлы, дархан пейілі арқасында елде ұлттардың татулығы мен сыйластығының «қазақстандық феномені» жаһанға үлгі болды. Ұлтаралық қатынастарды ұдайы реттеу әу бастан-ақ ішкі саясатымыздың негізгі бағдары, ұлтаралық татулық саяси тұрақтылықтың кепілі саналды. Мемлекет өзге ұлттарды жасанды түрде ассимиляциялау, қысым көрсету шараларына барған емес, Конституцияның 19-бабына сәйкес, әр ұлт өкілдері өз салт-дәстүрін сақтауға, ана тілінде білім алуына, еркін өмір сүруіне құқықтық негіз жасалған. Елдегі қоғамдық келісімді сақтау, аз ұлттардың мәдени орталықтарын барынша қолдау мақсатында Қазақстан халықтары Ассамблеясына зор мүмкіндік берілді. Біздің мемлекетіміздің этносаясатының негізгі бағдары: этностың бейсаясилануы, ұлт ұғымынан азаматтыққа көшу, азаматтық қоғамды нығайту, барлық ұлттардың мәдени өзіндік ерекшелігін сақтау, мемлекеттің идеологиялық базасын арттыру, барлық ұлт өкілдерінің диалектикалық интеграциясын қамтамасыз ету. Әлемдегі мемлекеттердің 90 пайызы көп этникалы болғандықтан, өздерінің ұлттық саясатында жергілікті ұлтқа басымдық бере отырып, ұлттық азшылық өкілдерін де қорғау үшін примордиалистік және конструктивистік тәсілдеріне жүгінеді. Көптеген ұлт өкілдері тұратын Қазақстан жағдайында қазақ ұлты да конструктивистік негізде біріктіруші һәм тұтастырушы міндетін атқармақ. Елдегі тыныштықпен пен ынтымақтастықты ұстау әр қазақтың ғана емес, барша қазақстандықтардың міндеті болуға тиіс. Елбасымыздың «тату ел болайық» деп тұрақтылыққа шақырып жүргенін кейбір диаспора өкілдері «бұл тыныштық тек қазаққа керек» деп түсініп жүрген сыңайлы. Өйткені соңғы кездері орын алған оқиғалардың сипаты кішігірім ұлтаралық кикілжің бе, әлде «кездейсоқ» әлеуметтік мәселе ме? деген дүдамал сауал көптің көкейіне ұялады. Дәл қазіргі кезде титулды ұлттың табиғи түрде басымдығын қамтамасыз ететін түбегейлі отарсыздандыру, аккультурация, этноцентризм механизміне асығып отырған жоқпыз. Осы орайда, мемлекеттің ұлттық саясаты қазақ ұлты басымдыққа ие болмайынша, ұлтаралық қатынастарды реттей ала ма деген мәселені ортаға салдық.

Әлемдік тәжірибе бойынша қоғамда орын алатын ұлтаралық қатынастар, басқа ұлттарды интеграциялау мәселесі аз ұлттардың мәртебесіне, оның қорғалуына тығыз байланысты. Ал соңғы кездегі ұлтаралық оқиғалардың негізгі себебі экономикалық және әлеуметтік жағдайының дұрыс шешілмеуінен деп есептеймін. Сондықтан бұл жерде ұлтаралық тепе-теңдікті қолдау ұлттар татулығын орнатады. Қазақстанның даму тәжірибесі көрсеткендей, тәуелсіздіктің алғашқы кездері-ақ ұлтаралық қатынастардың белгілі бір мәселелеріне нүкте қоя білді. Дәл қазіргі жағдай экономиканың даму кезеңінде жоғарыдан тежеп тастауына байланысты әлеуметтік-экономикалық мәселелерден бой көрсетіп отыр.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.