Салық жүйесiнің экономикалық мазмұны

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КIРIСПЕ . . . 3

1 САЛЫҚ ЖҮЙЕСIНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАЗМҰНЫ

1. 1 Салық жүйесінің эеономикалық мәні мен құрылымдары . . . 5

1. 2 Салық жүйесінің қызметі және қағидалары . . . 12

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСI: ҚАЛЫПТАСУ КЕЗЕҢДЕРІ МЕН ҚЫЗМЕТ ЕТУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

2. 1 Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қалыптасуы және дамуы . . . 15

2. 2 Қазақстан Республикасының салығын реформалайтын органдар . . . 21

2. 3 Қазақстанда салық жүйесінің қызмет ету мәселелері мен салық жүйесін жетілдіру барысы . . . 22

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 30

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 32

КIРIСПЕ

Нарықтық қатынастардың құрылымында да, мемлекет тарапынан оларды реттеу механизмiнде де қаржы және оның негiзiндегi салық жүйесi мен салық салу механизмi зор рол атқарады. Салықтар мемлекеттер пайда болуымен бiрге пайда болды. Мемлекет құрылымының өзгеруi, өркендеуi әрқашан салық жүйесiнiң қайта құрылуымен және жаңаруымен қабаттаса жүредi. Экономиканы салықтық және соның негізінде қалыптасатын бюджеттік реттеудегі басты саясат фискалдық саясат болып табылады. Ол экономиканы салықтық тежеу мен ынталандыру, бюджеттік қолдау мен реттеу шараларының жиынтығынан тұрады.

Салық - нарықтық қатынастардың құрамды бөлiгi және мемлекеттiк саясатты жүзеге асырудың құралы. Бұл орайда салықтың әлеуметтiк-экономикалық мәнiн түсiне бiлудiң, оның iс-әрекет етуiнiң ерекшелiктерiн терең ұғынудың, Қазақстан экономикасын тиiмдi және тұрақты дамыту мақсатымен салық жүйесiн неғұрлым толық және ұтымды пайдаланудың әдiстерi мен амалдарын көре бiлудiң маңызы зор.

Бүгінде Қазақстан Республикасы егемендік алып, дербес мемлекет болған және белсенді түрде нарықтық экономикаға өту кезінде экономиканы реттеуде бюджет-салықтық реттеу, яғни фискалдық саясаттың маңыздылығы жоғары болып табылады. Өзінің тәуелсіздігін және дербестігін алған кез келген мемлекетке тұрақты, әрі күшті қаржылық база керек. Дамыған елдердің тәжірибесі көрсетіп отырғандай нарықтық экономика жағдайында мемлекеттің қаржылық негізі шаруашылық субъектілерден және халықтардан жиналған салық болып табылады. Фискалдық саяссаттың маңыздылығы ол мемлекеттің экономиканы рететудің тікелей әдісі болып табылады, ьұл саясатты қолданудың нәтижесі тез арада өз қызметін атқарып, нәтиже бере бастайды. Яғни экономикалық реттеуді дереу іске асырудың қажеттігі туындаған жағдайда фискалдық саясаттың реттеу құралдары мен әдістерінің маңыздылығы зор болып табылады.

Сондықтан курстық жұмыс тақырыбын “Қазақстан Республикасы салық жүйесін реформалау” деп алдық.

Мемлекеттiң қаржы ресурстарының бастапқы категориясы және мемлекеттiк қызметтердi iске асырудың негiзi болып табылатын салықты жан-жақты талдап, салық салу механизмiнiң қызмет етуiн, салықтың негiзгi элементтерiн және осылардың басын қосып, ұйымдастырып отыратын салық жүйесiн талдау осы тақырыптың өзектiлiгi болып табылады.

Бұл тақырыпты орындаудағы басты мiндеттер келесiдей:

Салықтың жалпы экономикалық мәнiн ашу;
Салық салудың негiзгi элементтерi мен оның құрылымдарын талдау;
Салықтың экономикадағы атқаратын қызметтерiн көрсету;
Салық салу қағидаларын жан-жақты қарастыру;
Қазақстан Республикасының салық жүйесiнiң қалыптасуы мен дамуын және оны басқару шараларын атап өту;
2004 жылғы жаңа Салық Кодексi бойынша енгiзiлген салықтар мен алымдар түрлерiн атап өту және салық түрлерi мен оның ерекшелiктерiне тоқталу болып табылады.
Бүгінгі таңдағы салық жүйесінің басты мәселесі болып отырған салықтан жалтару, яғни көлеңкелі экономиканы жоюдың шараларын қарастыру;
Бүгінгі салық жүйесінің экономикада атқарып отырған салық-бюджет саясатының 2009-2011 жылдарға арналған бағдарламасы тоқталып өту;
ҚР-ның Салық комитетінің қызметтерін, салықтан жалтару кезіндегі салық комитетінің іс-әрекеттеріне тоқталу;

Курстық жұмыс үш тараудан тұрады. Бірінші тарауда салық жүйесінің теориялық мәселелері, оның ішінде салық жүйесін құру қағидалары мен салық жүйесінің құрылымдары, экономиканы салықтық реттеудегі бюджеттік-салық саясатының іске асуы туралы қарастырылса, екінші тарауда ҚР салық жүйесін реформалау барысы мен дамыту кезеңдері, салықтан жалтару мәселесі және оны шешу жолдары қарастырылады, ал үшінші бөлімде салық жүйесін реформалаудың бүгінгі тұстары мен үш жылдық жоспарлау бағдарламасы және қазіргі қаржылық дағдарыс тұсындағы экономиканы қолдауға бағытталған салықтық жеңілдіктердің маңыздылығы айтылды.

1 САЛЫҚ ЖҮЙЕСIНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАЗМҰНЫ

1. 1 Салық жүйесінің эеономикалық мәні мен құрылымдары

Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңiнде салық салу саясатының негiзгi бағыттары - салық жүйесiн құру және оның тиiмдi қызмет етуiне мүмкiншiлк беретiн салық механизмiн iске асыру.

Салық салудың әдiстерi мен жолдары, салық салудың негiзгi қағидалары, салық салуды ұйымдастыру салық механизмiне жатады.

«Салық» ұғымымен «салық жүйесі» ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетке алынатын салық түрлерінің, оны құру мен алудың нысандары мен әдістерінің, салық службасы органдарының жиынтығы әдетте мемлекеттің салық жүйесін құрайды. Салық жүйесінтиімді ұйымдастыру негізінен салық механизмі арқылы іске асады. /6, 87 б/

Қандай да бiр механизмнiң құрамына бiрнеше тетiктерi мен элементерi болады. Сол сияқты салық механизмi де белгiлi бiр салық элементтерiнен тұрады. Салық салу элементтерiне келесiлер жатады:

Субъект;
Объект;
Салық көзi:
Салық ставкасы;
Салық өлшем бiрлiгi;
Салық оклады;
Салық жеңiлдiктерi;
Салық төлеу мерзiмi мен тәртiбi;
Салық төлеушiнiң және салық қызметi органдрының құқықтары мен мiндеттерi;
Салық төлеуiн бақылау;
Салықтық жазалау шаралары.

Салық төлеушi немесе салық субъектiсi - салықты және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердi төлеу жөнiндегi заңды мiндетi бар тұлға. Қазақстанда салық төлеушiлерге:

Резидент және резидент емес заңды тұлғалар;
Қазақстан Ресубликасының азаматтары, шетел азаматтары және азаматтығы жоқ адамдар болып табылады.

Салық объектiсi - заң жүзiнде негiзделген, салық салуға негiз болатын табыс, мүлiк, қызмет көрсету, ақшалай операциялар және т. б. көптеген тауарлық-материалдық игiлiктер.

Салық көзi - салық салынатын табыс. Салық салынатын табыс жылдық жиынтық табыс пен шегерiмдердiң айырмасы ретiнде анықталады.

Салықтың негiзгi базасы мыналар болып табылады:

Табысқа салынатын салық. Бұған корпорациялық табыс салығы мен жеке табыс салықтары жатады;
Тауарларға салынатын салық. Олар қосылған құнға салынатын салықтар және кеден баждарын қамтиды;
капиталға салынатын салық. Оған жер салығы, мүлiкке салынатын салық және басқалары жатады.

Салық ставкасы - бiр өлшем бiрлiгiнен алынатын салық мөлшерi. Ставкалар тұрақты немесе пайыз нысанында белгiленедi. Пайыздық салық ставкасы прогрессивтiк, регрессивтiк және пропорционалдық болып бөлiнедi. Прогрессивтiк салықтар салық салынатын табыстың өсуiне сәйкес ұлғайып отырады. Пропорционалды стакалар керiсiнше салық салынатын табыстың мөлшерiне байланыссыз тұрақты пайызбен тағайындалады. Регрессивтi салық ставкасы - салық салынатын табыс мөлшерiнiң өсуiне қарай салық ставкасының төмендеуi. /7, 65 б/

Тұрақты салық ставкасы салық щбъектiсiнiң көлемiнен тәуелсiз бiрынғай сома түрiнде белгiленедi.

Салық өлшем бiрлiгi - есептеу үшiн берiлген салық щбъектiсiiнң өлшем бiрлiгi.

Салық оклады - салық төлеушiнiң белгiлi бiр щбъектiсiнен төлейтiн салық сомасы.

Салық жеңiлдiктерi - заңға сәйкес салық төлеушiнiң бiртiндеп немесе салық төлеуден босатылуы. Салық жеңiлдiктерiне салықтан толық босатылатын, салық салынбайтын минимум, шегерiстер, салық ставкасын төмендету, салық төлеу мерзiмiн ұзарту болып табылады. Салық төлеушi шегерiмдердi жылдық жиынтық табыс алумен байланысты шығыстарды растайтын құжаттары болған кезде жүргiзедi.

Салық төлеу мерзiмi - салықтар мен басқа мiндеттердiң бюджетке төлену уақыты.

Салық төлеу тәртiбi - белгiленген мерзiмде салықты төлеген кезде алдымен бюджетке қандай салықтар төлеу керек екенiн, яғни төлеу кезiндегi белгiлi бiр дәйектiлiктi белгiлейдi.

Салық төлеушiнiң құқытары:

Қолданылып жүрген салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер туралы салық заңдарындағы өзгерiстер туралы салық қызметi органдарынан ақпарат алу;
Салық қатынастары мәселелерi бойынша өз мүдделерiн қорғау және оны өзi, не өз өкiлi арқылы бiлдiру;
Салық бақылауы нәтижелерiн алу;
Салық бақылауы нәтижелерi бойынша салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердi есептеу мен төлеу жөнiндегi салық қызметi органдарына түсiндiрме табыс ету;
Жеке шотынан салық мiндеттемелерiнiң орындалуы бойынша бюджетпен есеп айырысудың жай-күйi туралы көшiрме алу;
Салық Кодексiнде және Қазақстан Республикасның басқа да заң актiлерiнде белгiленген тәртiппен салықтық тексеру актiлерi бойынша хабарламаға және салық қызметi органдары лауазымды адамдарының әрекетiне шағым жасау;
Салық құпиясының сақталуын талап ету;
Салық салуға қатысы жоқ ақпарат пен құжатарды табыс етпеу.

Салық төлеушiнiң мiндеттерi: /7, 66 б/

Салық мiндеттемелерiн дер кезiнде және олық көлемiнде орындау;
Салық қызметi органдарының анықталған салық заңдарын бұзушылықтарды жою туралы заңды талаптарын орындау, сондай-ақ қызметтiк мiндеттерiн атқаруы кезiндегi заңды қызметiне кедергi жасамау;
Нұсқама негiзiнде салық қызметi органдары лауазымды адамдарының салық салу щбъектiсi және салық салумен байланысты объект болып табылатын мүлiктi тексеруiне жол беру;
Салық есептiлiгi мен құжаттарды заңға сәйкес тәртiппен табыс ету;
Сауда операцияларын жасаған немесе қызметтер көрсеткен кезде тұтынушылармен ақшалай есеп айырысуды фискалдық жады бар бақылау касса машиналарын мiндетi түрде пайдаланажәне тұтынушының қолына бақылау чегiе бере отырып жүргiзу.

Салық төлеудi бақылау - салық заңдарыынң орындалуын, мемлекетке түсетiн салықтар мен басқа да мiндеттi төлемдердi есептеу дұрыстығын және олардың уақтылы төлену мәселелерi бойынша заңды және жеке тұлғаларды тексеру. Салықты төлеудi басқаруды тек қана салық қызметi органдары жүзеге асырады.

Салық салу қағидалары:

Салық механизмiнiң қызметi белгiлi қағидаларға сүйенiп iске асырылады. Қазақстан Республикасының Салық Кодексi салық iсiн мынадай қағидаларға негiзделiп жүргiзiлуiн талап етедi:

мiндеттiлiк қағидасы бойынша салық төлеушi салықтық мiндетiн толық және белгiленген мерзiмде орындауы тиiс.
нақтылық қағидасы бойынша Қазақстан Республикасындағы бюджетке төленетiн төлемдер мен салықтар нақты болуы тиiс.
әдiлеттiлiк қағмдасы бойынша Қазақстан Республикасында салық алу жалпыға бiрдей және мiндеттi болады, жеке түрдегi жеңiлдiк жасауға рұқсат етiлмейдi.
бiртұтастылық бойынша Қазақстан Республикасы аумағында жалпыға бiрдей салық жүйесi қолданылады.
жариялылық қағидасы бойынша салықты рететушi нормативтiк құқықтық кесiмдер ресми басылымдарда жарық көрiп отырады.

Салық iсiн тиiмдi ұйымдастыру мақсатында салықтарды белгiлi топтарға бөлiп жiктеймiз: /8, 183 б/

Салық салу объектiсiне байланысты;
Қолданылуына қарай;
Салық салу органына байланысты;
Экономикалық ерекшелiгiне байланысты;
Салық салу объектiсiн бағалау дәрежесiне қарай;

Салық салу объектiсiне қарай салықтар тiкелей және жанама салықтар болып бөлiнедi.

Тiкелей салықтар тiкелей табысқа немесе мүлiкке салынады. Тiкелей салықтарға мынадай салықтар жатады:

корпорациялық табыс салығы;
жеке табыс салығы;
жер салығы;
көлiк құралдарына салынатын салық және т. б.

Жанама салықтарды тұтынушы төлейдi. Тауар немесе қызмет бағасына алдын ала салық енгiзiлгендiкте, iс жүзiнде оны бюджетке сатушы аударады. Жанама салықтарға мыналар жатады:

Қосылған құнға салынатын салық;
Акциздер;

Бюджетке түскен соң қолданылатын белгiсiне қарай салықтар жалпы және арнайы болып бөлiнедi.

Жалпы салықтар бюджетке тскен соң, жалпы мақсаттарға жұмсалады. Оған коммерциялық табыс салығы және қосылған құнға салынатын салық жатады.

Арнайы салықтар бюджетке түскен соң, алдын ала белгiленген нақты шараларға жұмсалады. Мысалы, көлiк құраладыона салынатын салық жол қорын құруға жұмсалады. Салық салу органына байланысты салықтар жалпы мемлекеттiк және жергiлiктi болып бөлiнедi.

Табысқа салынатын салықтар салық төлеушiнiң кез келген салық салынатын объектiсiнен түсетiн табысынан алынады.

Тұтынуға салынатын салық салық төлеушi тауар немесе қызмет құнын төлеген кезде төлейдi. Оған қосылған құнға салынатын салық пен акциздер жатады.

Мемлекеттiк бюджеттiң кiрiс көзiн құрайтын негiзгi қаржылық көздер - салықтар болып табылады. Салықтар өз кзегінде олардың құрылымы мен алыну ерекшеліктеріне, сипатына және мақсаттарына байланысты әр түрлі болып келеді.

Салық Кодексіндегі 13 салық түрінің екеуі, яғни қосылған құнға салық пен акциздер жанама салық түрлеріне жатады.

Жаңа Салық Кодексi Қазақстанда мынадай салықтар енгiзiлдi:

корпоративтік табыс салығы;
жеке табыс салығы;
қосылған құн салығы;
акциздер;
экспортқа рента салығы;
жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдері мен салықтары;
әлеуметтік салық;
көлік құралы салығы;
жер салығы;
мүлік салығы;
ойын бизнесі салығы;
тіркелген салық;
бірыңғай жер салығы;

Мұндағы қосылған құнға салық пен акциздер жанама салықтарға жатады. Ал қалған салықтың жетi түрi тiкелей салық салу болып табылады. Ендi осы салық түрлерiне және олардың ерекшелiгiн қарастырайық.

Корпорациялық табыс салығы . Бұл салықты Ұлттық банк пен мемлекеттiк мекемелердi қоспағанда Қазақстан Республикасы резидент заңды тұлғалары, сондай-ақ Қазақстанда қызметiн тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын немесе республикадағы көздерiн табыс алатын бейрезидент-заңды тұлғалар төлейдi. Арнаулы салық режимiн қолданушы заңды тұлғалар - шағын бизнестiң субъектiлерi, шаруа қожалықтары, заңды тұлға - ауыл шаруашылығы өнiмiн өндiрушiлер, кәсiпкерлiк қызметтiң жекелеген түрлерi корпорациялық табыс салығын төлейдi.

Корпорациялық табыс салығын салу механизмi заңды тұлғалар салықты есептеу, төлеу тәртiбiн, алу шарттарын, жеңiлдiктер мен санкцияларды, төлеу уақытын айқындайды.

Негiзгi шектерде бұл механизм заңдамаға сәйкес мынаған саяды. Салықты табыс алатын заңды тұлғалар, резиденттер мен бейрезиденттер, соның iшiнде кәсiпкерлiк қызметтен алатын табыстары бойынша коммерциялық емес ұйымдар да, бюджет ұйымдары да төлейдi.

Корпорациялық табыс салығында салық төлеушiлер болып Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi мен мемлекеттiк мекемелерiн қоспағанда, Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғалары, сондай-ақ Қазақстанда қызметiн тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын немесе республикадағы көздерiн табыс алатын бейрезидент-заңды тұлғалар төлейдi. Арнаулы салық режимiн қолданушы заңды тұлғалар - шағын бизнестiң субъектiлерi, шаруа қожалықтары, заңды тұлға - ауыл шаруашылығы өнiмiн өндiрушiлер, кәсiпкерлiк қызметтiң жекелеген түрлерi корпорациялық табыс салығын төлейдi. /1/

Жалпы табыс салығының мөлшерлемесi 20% болып белгiленген. Негiзгi өндiрiс құралы жер болып табылатын салық төлеушiнiң салық салынатын табысына 10 пайыздық мөлшерлеме бойынша салық салынады.

Жеке табыс салығы мемлекеттiк бюджеттiң кiрiстерiiнң басты көздерiнiң бiрi және де басқа салықтарға қарағанда халықтың өмiрiне тiкелей әсер ететiн салықтың бiр түрi болып табылады.

Осы табыс салығын төлеушi болып салық жылы iшiнде салық салынатын табысы бар Қазақстан Республикасының азаматтары, шетел азаматтары және азаматтығы жоқ тұлғалар табылады. Әрбiр салық төлеушiлер табыс салығын өздерi тұрған жерi бойынша төлеудi жүзеге асырады. Жеке табыс салығын салу объектiлерiне келесiлер жатады:

төлем көзiнен салық салынатын табыстар;
төлем көзiнен салық салынбайтын табыстар;

Салық төлеушiнiң төлем көзiнен салық салынатын табыстарына мынала жатады:

Қызметкерлердiң табысы - қызметкердiң жұмыс берушi есептеегн салық шегерiмдерi сомасына азайтылған табыстары төлем көзiнен салық салынатын табысы болып табылады;
Бiр жолғы төлемдерден алынатын табыстарға салық салу;
Жинақтаушы зейнетақы қорларына берiлетiн зейнетақы төлемдерi негiзiнде орын алатын;
Дивидендтер, сыйақылар, ұтыстар түрiндегi табыстардан;
Стипендиялар - бiлiм беру ұйымдарында оқып жүргендерге арналған ақша сомасы, мәдени және ақпарат қызметкерлерiне төлеуге арналған ақша сомасы табыс көзiнен салық салынатын стипендия болып табылады;

Қазақстан Республикасының салық жүйесiнде табиғи ресурстарды, пайдалы қазбаларды, жер қойнауын пайдалануға байланысты бiрқатар төлемдер бар. Оларды шартты түрде салықтық сипаты бар табиғи ресурстар үшiн төленетiн төлемдер ретiнде бiр топқа бiрiктiруге болады. /1/

Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдерi мыналарды қамтиды:

Үстеме пайдаға салынатын салық;
Жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдерi; бонустар (қол қойылатын, коммерциялық табу) роялти; өнiмдi бөлу бойынша Қазақстан Ресупбликасының үлесi.

Бонустар - жер қойнауын пайдаланушының тiркелген төлемдерi болып табылады және жер қойнауын пайдалануға жасалған келiсiмшартта белгiленген мөлшерлерде және тәртiппен ақшалай нысанда төленедi.

Роялти - пайдалы қазбаларды өндiру және техногендiк құрылымдарды қайта өңдеу процесiнде жер қойнауын пайдаланк құқығы үшiн төлемдер. Ол ақшалай немесе заттай нысанда төленедi.

Жер қойнауын пайдаланушылардың үстеме пайдаға салынатын салығы - салысьырмалы жақсы табиғи жағдайлардағы қызметiнен алынған немесе рыноктық салыстырмалы жағдайындағы шығарылған өнiмдi сатудан алынған қосымша пайда үшiн төленетiн төлемдер.

Әлеуметтiк салық - мемлекетте алынатын салықтардың бiрi. Ол 1999 жылдан берi бұған дейiн қолданылып келген әлеуметтiк қорларға: зейнетақы, мемлекеттiк әлеуметтiк сақтандыру, мiндеттi медициналық сақтандыру, халықты жұмыспен қамту қорларына аударылатын сақтық жарналары аударымдарының орнына енгiзiлген. Аударымдардың жиынтық мөлшерлемесi еңбеккке ақы төлеу қорының 28% мөлшерiнде белгiленедi. /1/

Әлеуметтiк салықтан түсетiн түсiмдер мемлекеттiк бюджеттегi үлесi шамамен 17-19% құрайды.

Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғалары шетелдiк заңды тұлғалардың филиалдары мен өкiлдерi, сондай-ақ Қазақстанда қызметiн тұрақты атқаратын мекемелер арқылы жүзеге асыратын бейрезиденттер, жеке кәсiпкерлер, жеке нотариустар, адвокаттар әлеуметтiк салық төлеушiлер болып табылады.

Жер салығы. Республикадағы жер қатынастары саласындағы өзгерiстер Қазақстан Республикасының жер реформасы жөнiндегi заңдарында, Жер Кодексiнде бейнеленедi. Жердi пайдалану және иелену үшiн төленетiн ақы жер салығы ретiнде қарастырылады. Бұл салықтың мақсаты - жердi ұтымды пайдалануды қамтамасыз ету және жердi сақтау, құнарлығын арттыру, жергiлiктi аймақтардың әлеуметтiк-мәдени дамуы үшiн қажеттi шараларды iске асыру үшiн бюджетке түсетiн табыстарды қалыптастыру болып табылады.

Жер салығы толығымен жергiлiктi бюджетке түседi, сондықтан бұл жергiлiктi өкiмет орындарының аталған салықтыы жинауға мүдделерiн арттырады.

Жерге салық салудың объектiлерiн атап өтетiн болсақ:

Ауыл шаруашылығы мақсатында пайдаланылатын жерлер;
Елдi мекендi жерлер;
Өнеркәсiп, көлiк, байланыс және қорғаныс және өзге мақсаттағы жерлер;
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтағы жерлер;
Орман қоры жерлерi;
Су қоры жерлерi;
Қордағы (запастағы) жерлер.

Салық салу объектiсiне қарай мүлiкке салынатын салық тiкелей салықтарға жатады. Белгiленген ставкаларды есепке ала отырып, салық мүлiктiң құнына тiкелей салынады.

Көлiк құралдарына салынатын салықты меншiк құқығында салық салу объектiлерi бар жеке тұлғалар және меншiк, шаруашылық жүргiзу немесе оралымды басқару құқығында салық салу объектiлерi бар заңды тұлғалар, олардың құрылымдық бөлiмшелерi төлеушiлер болып табылады.

Уәкiлеттi органдарда мемлекеттiк тiркеуге жататын және есепте тұрған көлiк құралдары, тiркемелердi қоспағанда, салық салу объектiлерi болып табылады. Жүк көтергiштiгi 40 тонна және одан да асатын карьерлiк автосамосвалдар, мамандырылған медициналық көлiк құралдары салық салу объектiлерi болып есептелмейдi.

Ендi елiмiздегi 2007 және 2010 жылғы мемлекеттiк бюджеттiң кiрiсiндегi жер салығы мен мүлiк салығынының үлесiн төмендегi 1-ші кестеден көре аламыз: /9/

Кесте 1- Мемлекеттiк бюджеттегi жер салығы мен мүлiк салығының үлесi

Көрсеткiштер: Көрсеткiштер

2007: 2007

2008: 2008

2009: 2009

2010: 2010

Көрсеткiштер: Жер салығы

2007: 5013

2008: 4644

2009: 5506

2010: 5855

Көрсеткiштер: Мүлiк салығы

2007: 1465

2008: 15210

2009: 14763

2010: 20944

Жанама салықтардың iшiндегi ең маңыздысы 1992 жылы енгiзiлген қосылған құнға салынатын салық - ҚҚС болып табылады. Салық төлеушi мемлекетке оны төлеу нәтижесiнде шеккен щшығысының орнын бағаны көтеру жолымен толықтырады және салықты төлеудi сатып алушыға ауыстырады. Салық салу объектiсi материалдық шығындарсыз өндiрiлген өнiм (амортизациясы бар таза өнiм) болып саналатын қосылған құн болып табылады: қосылған өнiмге кешендi шығындар, мысалы, жарнамаға жұмсалатын және басқа бiрқатар шығындар қамтылуы мүмкiн.

Бірінші кестеде Республиканың мемлекеттік бюджетінің кірісіндегі салықтық түсімдердің құрамы мен үлес салмағы көрсетілген.

Төмендегі кестеден көріп отырғанымыздай бюджет кірістерінің негізін салықтық түсімдер құрайды. Олардың ішіндегі ең көп үлес корпорациялық табыс салығына, қосымша құн салығына тиесілі болып отыр. Ал кірістегі бонустар мен роялтилердің үлес салмағы жылдан жылға азайып отырғандығын көре аламыз.

Кесте 2- 2006-2010 жж. Мемлекеттік бюджет кірісінің құрылымы

Табыстар

2006

2007

2008

2009

2010

Табыстар:

Барлық кіріс (млн. теңге)

Салықтық түсім

Салықтық түсімдердің үлесі %

Корпорациялық табыс салығы