Отбасы тәрбиесі – халық педагогикасының негізі

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

ығыс ғұлама еңбектеріндегі отбасы тәртиесінің мәселелерінің сабақтастығы

Шығыс педагогикасының тарихи аспектілері

Жоспар

КІРІСПЕ . . . 3

І ТАРАУ. ОТБАСЫ ТӘРБИЕСІ - ХАЛЫҚ ПЕДАГОГИКАСЫНЫҢ
НЕГІЗІ

Отбасында ата-ананың балаға тәрбиелік ықпалын арттыру жолдары . . . 5

ІІ ТАРАУ. ҒҰЛАМАЛАР ЕҢБЕКТЕРІНДЕГІ ХАЛЫҚТЫҚ ПЕДАГОГИКА
МӘСЕЛЕЛЕРІ

Әл-Фарабидің педагогикалық жүйесі . . . 10
Жүсіп Баласағұнидің тәлім-тәрбиелік идеялары . . . 14

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 18

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 20

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасы Егеменді ел болып, тәуелсіз мемлекет ретінде дүниежүзілік қауымдастыққа танылып, үлкен өркениетке бет алуда. Осы бетбұрыста өткен тарихымызды қайта қарап, ондағы рухани құндылықтарды елеп-екшеп, оларды бүгінгі күннің кәдесіне жарату мәселесіне ерекше көңіл бөлінуде. Әсіресе, ұлттық педагогикадан жас ұрпақ тәрбиесіне халқымыздың рухани, мәдени мұраларын тиімді пайдаланудың жолдарын жетілдіруді талап етіп отыр.

Қазақ халқының өзіне тән қайталанбас тәлім-тәрбиесінің қалыптасуына ертедегі түркі мәдениетінің қосқан үлесі зор. Қоғамның молшылыққа кенеліп, бақытты өмір сүруіне ықпал ететін факторлардың бірі - ұрпақ тәрбиесі деп түсінген түркі бабаларымыз сан ғасырлар бойы өздерінің тәлім-тәрбиелік құндылықтарын қалыптастырған, нәтижесінде бүгінгі түркі тілдес халықтардың тәлімдік мұраларының дамуына негіз бола білді.

Қоғамдық жаңғыру кезеңінде, Қазақстан әлеуметтік, саяси, экономикалық қатынастардың сипатының өзгеруі өз кезегінде қоғамдық білім, тәрбие институттарының да жұмыс бағыты мен мазмұнына жаңа талаптар орны, оның басты міндеті - бала тәрбиесінде болған көзқарасты өзгертіп жаңа тұрғыдан тану мәселесін туындатады. Қазіргі педагогика ғылымы адамның дамып қалыптасуындағы отбасының өзіндік орнын баса көрсетуде. Мұндай жағдайда ата-ананың педагогикалық сауатын ашу, ұлы ғұлама - педагогтардың еңбектерін қолдана отырып ұрпақтарды тәрбиелеу мәселелері бар. Отбасы тәрбиесінде қолданатын әдістер өзгеше екені белгілі, бір-ақ халқымыздың ұлттық тәрбие әдістерін ұмытпай, қолдану керек. Адам өмірінде отбасында алынған тәрбие өте маңызды және басты.

Отбасы тәрбиесіне қатысты тәлім-тәрбиелік идеяларын қазақтың халық педагогикасында Қорқыт ата кітабында, Әбу Насыр Әл-Фараби еңбектерінде, Жүсіп Баласағұни, Сайф Сараи шығармаларында елеулі орын алған. Қазақ елі тәуелсіздік алғаннан бері сондай тарихи тұлғалардың, ғұлама ойшылдардың, ақын жыраулардың, педагог-ағартушылардың қайталанбас тәлімі мұралары туған халқымен қайта табысуда. Солардың ішінде Әл-Фараби және Жүсіп Баласағұнидің тәлім-тәрбие туралы теорилық негіздемелерінің орны бөлек. Республикамызда бүгінгі күні рухани салада жүріп жатқан сананың жаңаруы, адами құндылықтарды қайта бағамдау процестері нәтижесінде ғасырлар бойы жинақтап, ата-баба тарихынан бізге жеткен тәлім-тәрбиелік мол мұраларды болашақ ұрпақты тәрбиелеуге пайдалану мүмкіндігі туып отыр. Осыған байланысты, ұлттық педагогикалық тарихының маңызды кезекдері болып есептелетін ортағасырлық ойшылдардың педагогикалық ой-пікірлерінің өзіндік қалыптасуы, даму ерекшеліктерін, олардың өздерінен кейінгі ұрпақ санасына еткен әсері мен пікір сабақтастығын жан-жақты жүйелі зерттеу, өзекті мәселелердің бірі болып саналады. Отбасы тәрбиесінің ерекшеліктерін екшеп, ғұламалар идеяларының қазақтың халықтың педагогикасымен сабақтастығын анықтау - осы курстық жұмыстың актуалдығын білдіреді.

Курстық жұмыстың мақсаты - Әл Фарабидің, Жүсіп Баласағұнидің отбасындағы тәлім - тәрбиелік идеяларына теорилық негіздеме беру және оларды талдау.

Курстық жұмыс - кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Бірінші тарау «Отбасы тәрбиесі - халық педагогикасының негізі» деп аталады да, «Отбасында ата-атаның балаға тәрбиелік ықпалын арттыру жолдары» атты бөлімнен тұрады.

Екінші тарау екі бөлімнен тұрады. Бірінші бөлім «Әл-Фарабидің педагогикалық жүйесі» деп аталады. Бұнда Ұлы ұстаздың шығармаларының жалпы тәлім-тәрбиелік идеяларының терең мәні ашылып, «Құтты біліктегі» адами құндылықтар көрсетіліп, тәлім-тәрбиелік идеялардың қазақтың халықтық педагогикасымен сабақтастығы дәлелденеді.

І ТАРАУ. ОТБАСЫ ТӘРБИЕСІ - ХАЛЫҚ ПЕДАГОГИКАСЫНЫҢ НЕГІЗІ.

1. 1. Отбасында ата-ананың балаға тәрбиелік ықпалын арттыру жолдары.

Отбасында ата-ана өзінің баласын қандай адам етіп тәрбиелеуді өздері алдын-ала белгілейді. Әр отбасында тәрбиеде қолданатын әдістер де өзгеше. Отбасында әр баланың аз да болса өзіндік өмір тәжірибесі, әдет, дағдылары, құмарлығы мен қызығулары қалыптасады. Сол себептен отбасындағы тәрбиеге ерекше мән беріледі. Отбасында әртүрлі жағдаяттар мен төтенше ахуалдарда өзін ұстаудың нормаларын, мінез-құлқын реттеудің өлшемдерін меңгереді. Ата-ананың үгіт-насихаты, түсіндіруі, олардың үлгі-өнегесі, үйдегі ахуал, отбасының психологиялық тынысы арқылы балалардың әдеті, мінез-құлқы, жақсы-жаманды бағалау уәзіндегі (критерий) қалыптасуымен бірге қандай қылықтары үшін сөгіс алып, не үшін жазаланатынын, әділдік пен адалдық туралы ұғынып түсінеді.

Балаға отбасы мүшелерінің сөзі, мінез-құлқы ғана емес, ондағы қоршаған заттар да әсер етеді. Үйде кітап көп болса, отбасы иелері - әкесі мен шешесінің ұстағаны қағаз, қалам, оқығаны кітп болса, баланың да көз ашып көргенінің қаншалықты әсерлі болатыны ғылыми-педагогикалық, көркем әдебиеттерде де айтылады. Жалпы, тәрбиелеу әдістері педагогикада сана-сезіміне ықпал ету, іс-әрекетін ұйымдастыру, ынталандыру болып топтастырылған:

ықпал ету арқылы баланың өзіне сенімін нығайту;
ықпал ету арқылы баланың психикасын тежеу;
ықпал ету арқылы қуаныш сезімін ояту.

Гуманизм, табиғатпен үйлесімділік, халықтық, еңбекте тәрбиелеу, сезімталдық, тәрбиенің жүйелілігі мен бірізділігі, талаптар бірлігі, бала тұлғасына ілтипат пен құрмет - бұлар ұрпақ тәрбиелеудің халықтың жетекші бастамалары жүйесін құрайды. Бұл принциптердің қадағалануы баланы табиғи жағдайға қояды, яғни оның дағдылы ортада өсіп жетілуін, туған тілінде оқып, мәдени, тарихи, рухани ұлттық дәстүрлер мен әдет ғұрыптар арқылы тәрбиелеуін қамтамасыз етеді. Бұл халықтық тәрбиенің және оның құрамды бөлігі - отбасы тәрбиесінің жалпы бағытын, оның мақсаты, мазмұнын және ұйымдастыру әдістемесін анықтайды.

Қазақ халқының отбасындағы осындай өзіне тән тәрбиелік ережесі ұрпақтың ауыз бірлігін бірі жолына қарай құрмет көрсетуі ішкі жан сезімінің сүйкімділігін, мінез-құлық ережесінің қалыптасуының негізгі шарттары. Сондықтан «ұяда не көрсең - ұшқанда соны ілесің», «Ата көрген оқ жонар, Ана көрген тон пішер» дейді қазақ халқым.

Дүниеге келген баланың бала болып өмір сүріп кете салуы да оңай емес. Үлкен күтім, жылы алақан, қамқор әке, әже, ана еңбектері керек. Сондағана отбасының қарт мүшелерін қадірлеп, сый құрмет көрсетеді. Өсіп келе жатқан балалар.

Әр бір отбасы ұлы мен қызына жеті асатсын білуге үйрету керек, жұртын білуге баулыды. Жеті ата: Ата, әке, бала, немере, шөбере, шөпшек, немене. Жеті атасын білген ұл, жеті рулы елдің қамын жер. Үш жұрты: өз жұрты, қайын жұрты, нағашы жұрты.

Бала тәрбиесіндегі жеті атасын білу шежіреден хабары болуы керек деген сөз. Ал «шежіре» деп кімдерден кімдердің туып, қалай өрбігенін баяндайтын атадан балаға мирас болып келе жатқан деректерді атайды.

Қазақтың отбасында баланың өмірінде сабақ боларлықұ жекжат, жұрағат сияқты сөздерді, мақал-мәтелдерді орынды жерде пайдалана білу, ізгі тілектерді айта білу, асыл сөздер, ырымдар, тиым сөздер айтуды әдетке айналдыруға ерекше мән берген.

Қазақ халқы бала тәрбиесіне қоғамдық мән беріп, көңіл бөлген. Оның аса жауапты қоғамдық мәселе екендігін мойындай отырып, халықтың әр түрлі әлеуметтік топтары бала тәрбиесінің мақсаты мен міндетін, оның іске асыру жолдарын өз мүддесіне сай, өзінше шешуге тырысады. Әрине, бала тәрбиесін барлық әлеуметтік топтарға ортақ, бәріне бірдей қажетті жақтары да аз емес, көп-ақ. Мұндай ортақ жағдайлар ең алдымен баланың адамгершілік қасиеттерін, елжандылық сезімдерін тәрбиелеу болып табылады.

Адамның адамгершілік қасиеттерін тәрбиелеу дегеніміз жан-жақты мазмұны кең құбылыс. Әркім, отбасы өз ұрпағына адам баласына тән барлық жақсы, жағымды қасиеттерінің бәрін өз бойына сіңіруді қалайтыны да даусыз. Бірақ, өмірде әр адамның мұндай ізгі тілегі, арманы орындала бермейді. Өйткені, біріншіден, табиғаттың әркімге әр түрлі қабілет, әр түрлі мүмкіндік беруі болса; екіншіден, әркімді қоршайтын орта оған өз ықпалын жасамай қоймайды. Табиғатынан дарынды адам өмірден өз орнын алады, бірақ оған да ортаның әсері тимей қоймайды.

Баланың ақылын тәрбиелеу оның танымдық қабілеттерін жан-жақты дамыту, әр түрлі түсінулердің кеңдігі мен сезімталдығын, байқағыштықты, естің түрлерін жаттықтыруды, ойдың елестетуін ынталандыруды талап етеді. Мәселен, жұмбақтар халық педагогикасында осы талапты жүзеге асырудың аса құнды дидактикалық материалы болып табылады. Олар баланың ойлауын дамытуға ықпал жасайды, оларды қоршаған ортаның түрлі салаларынан заттар мен құбылыстарды талдай алуға үйретеді және де сол зат (құбылыс) жайлы материалдардың молдығы (мәселен, жалпы адам туралы, адамның жекелеген дене мүшелері: бас, ми, көздер, тістер, шаш, тіл, саусақ, жүрек, тамырдың соғуы және т. б. б әрқайсысы жайлы айтылатын жұмбақ мол) затқа (құбылысқа) соғұрлым кеңірек сипаттама беруге мүмкіндік береді.

Алайда ақыл-ой тәрбиесіндегі халық шығармашылықтарының мәні ойлауды дамытумен ғана шектелмейді, олар сондай-ақ ақылды, табиғат жайлы мәліметтермен және адам өмірінің түрлі салаларынан білімдермен байытады. Оларды пайдаланудың құндылығы баланың табиғат және азамат жайлы мағлұматтар жиынтығын ақыл-ой әрекеті процесінде алатындығында. Мәселен, дүниені тануды кеңейтудің аса мәнді құралы ретінде халық шығармашылығының өзге туындылармен қатар жаңылпаштар мен ертегілер, аңыздар мен әңгімелер, ойындар мен ойыншықтар алға шығады.

Мақалдар мен мәтелдер ақыл парасат көзі, еліктеу үлгісі, сенімді жетекші. өткен ұрпақтың өнегелі мұрасы және бейнелі ойлау мен шешендік сөйлеудің үлгісі ретінде, терең ойларды сақтап қызмет атқарады, атқарып та келеді.

Ақылға, білімге ұлы қазына ретіндегі көзқарас және ақыл-ой тәрбиесінің мәнін негіздеу халықтың қоршаған орта жайлы маңызды мәліметтер шеңберін игеруге үндеуінің өзіндік үлгісі еді. Балаларды өмірде қажет білімдер қорымен негізінен еңбек процесінде үлкендер арқылы іске асты.

Балаларын өткен тарихпен таныстыру жөніндегі отбасының қамқорлығы ерекше. Еркіндікке сүйіспеншілік пен рух өн бойын көктей өтетін қазақ халқының батырлар жырлары мақтануға тұрарлық. Олар ерекше шабытты талап ететін дара көріністер. Ткеннің ерліктері аңыз-әңгімелер, жыр-дастандарға өзек болған. Мәселен, ру-тайпалардың ұлыстық дәуірдегі осындай туындыларына Алып батыр, Қорқыт жөніндегі аңыздар, оғұз, Алпамыс, Күлтегін туралы жыр дастандарды атауға болдаы. Олардың бала санасын ықпалы үлкен. Өз басын, руы, тайпасы, отанына сүйіспеншіліксіз, өткен тарихына мақтанышсыз халық өз этникалық даралығын сақтап қала алмайтын еді. Балаларға батырлар барлық уақытта халықтық жоғары сана мен даралықтарды алып жүруші екендігі жайлы ойдың сіңірілуі осымен түсіндіріледі.

Сонымен тәртіп - жалпы жеке адамның не топтың алдына қойған мақсатқа жету үшін іс-әрекетін ұйымдастыру сипаты болып, ол құлықтық мәнге ие. Бүгінгі отбасының тәрбиесінде - баланы жақсы ойға, жайдары мінез, пайдалы істерге үйрету. Балаға тәрбиелік ықпал ету үшін ата-ана және басқа да отбасы мүшелері тарапынан жасалған жағымды жағдайлар болу керек. Ол отбасының материалдық, рухани ахуалы.

Ата-ананың тәрбиелік ықпалын арттыру жолдары:

Баланы дұрыс тәрбиелеуге ынтасы.
Адамгершілік бағытты ұстануы.
Ата-ананың шынайы беделінің болуы.
Әке мен шешенің өзара сыйластық қарым-қатынасы.
Балаларының арасында сыйластық, достық, қарым-қатынас орната білуі.
Басқа адамдармен сыйластық қарым-қатынаста болуы.
Балалардың жас ерекшелігі педагогикасы мен психологиясынан мәліметтенуі.
Тәрбиелеу ұстанымдарын (принциптерін) меңгеруі.
Балаға сөзін тыңдата білуі.
Баланы соңынан ерте білуі.
Баланы жақсыға еліктете алуы.
Балаға жақыны, сырласу, ақылшысы бола білуі.
Отбасы тәртібін балаға мойындатуы.
Тәртіп туралы білімі.
Өзі тәртіп үлгісі болуы.
Баланың өзіне сенімін арттыра білуі.
Күнделікті өмірден қуанышты сәттер таба білуі.
Баланың жақсылығын арттырып, жаманын жасыра білуі.
Баламен бірлескен іс-әрекетте қуаныш сезімін туғыза білуі.

ІІ ТАРАУ. ҒҰЛАМАЛАР ЕҢБЕКТЕРІНДЕГІ ХАЛЫҚТЫҚ ПЕДАГОГИКА МӘСЕЛЕЛЕРІ.

2. 1. ӘЛ-ФАРАБИДІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖҮЙЕСІ.

Халықтық педагогикалық құбылыстарды зерттеушілер ресми педагогика мен халық педагогикасының бірін-бірі толықтыратын, кеңейтіп отыратын өзара ықпалы мен өзара шарттастығын дәлелді ашып түсіндіреді. Егер ресми педагогика түрлі әлеуметтік топтардың мүдделерін білдіретін саяси, құқықтық, философиялық, моральдық, эстетиалық және діни көзқарастардың ықпалы қашанда сезіліп отырса, халық педагогикасы бұл ықпалға ұшырағанмен, тұтас алғанда халықтың ойы мен мүддесін, ұрпақты тәрбиелеу мен оқыту жайлы түсінігін білдірді.

Ертедегі түркілер педагогикалық ой-пікірін талдау, алғашқы педагогикалық ескерткіштер тікелей халық өмірінің, халық педагогикалық мәдениетінің ықпалымен пайда болғанын көрсетеді.

Ғылымның көрнекті өкілдері, орта ғасыр мәдениеті қайраткерлерінің отандастар жинақтаған аса бай тәрбие тәжірибесін есепке алмауы мүмкін емес болатын.

«Әл-Фараби трактаттарынан» бастап, «Түркі тіліндегі Гүлістанға» дейін халықтық педагогикалық ой даналығына үздіксіз назар аудару байқалады. Бұл өзара байланыс Х-ХІҮ ғғ. Шығармаларының маңызды белгілері болып табылады.

Бала тәрбиесі, қоғам мен халықтың балаларды оқыту жөніндегі байланысты білімдермен қаруландыру, балаға оның жеке және жас ерекшеліктерін ескертіп шын жүректен қамқорлықты қарым-қатынас - мұның бәрі Әл-Фараби педагогикалық жүйесінің құрамды бөлігі болды. Халықтан алып пайдаланылған көптеген ережелер оның ілімінің демократиялық, гуманистік өзегін құрады. Және оның педагогикасының оөыз бағыттылығын күшейтті.

Ұлы педагогтың халықтық тәрбие дәстүрлерін алып пайдаланып және оны өз жүйесіне енгізіп қана қоюмен шектелмеуі әбден табиғи. Ол педагогикалық құбылыстардың жинытығын байыптады, тәрбие және тәрбиелеу орындары мәнін түсіндіруге жаңа мазмұн беріп, әрі қарай шығармашылықпен дамыта алды.

Оның пікірінше, оқу, білім алу, ғылым адамы болу, адамгершілік және тәрбие мәселелерімен тығыз байланысты. «Философияны үйрену үшін алдын ала нені білу қажет» деген еңбегінде Фараби бірінші алғы шарт етіп адамнан жан тазалығын, ар тазалығын қойған. Адам тәрбиелі, адамгершіліг мол, адал, қулық-сұмдықтан және басқа ағат мінез-құлықтан аулақ болуы керек. Сондықтан Әл-Фараби творчествосында көрнекті орын алатын мәселенің бірі - тәрбие мәселесі. Тәрбиеге анықтама бере келіп, ол: «Тәрбие дегеніміз - халықтардың бойына білімге негізделген этикалық ізгіліктер мен өнерлерді дарыту әдісі деген сөз . . . тәрбиелеу кезінде халықтар мен қала тұрғындарына білімге негізделген қасиеттерден туатын іс-әрекет жасау дағдысы сіңіріледі, олар осындай іс-әрекетке жігерлендіріледі, осы әрекетті жасау тілегі қоздырылады, осы қасиеттер және бұлармен байланысты әрекеттер адамдардың жан-дүниесін баурап алатындай және адамдарды осыған жан-тәнімен құштар ететіндей болуы көзделеді» деп жазған.

Тәрбие мәселесін Әл-Фараби осындай кең мағынада түсіне отырып, тәрбиенің жалпы халықтар мен қала тұрғындарының өмірінде алатын, атқаратын орнын жоғары бағалайды. Дұрыс тәрбие берілмеген халықтар мен қала тұрғындары «надан» халықтар немесе қала тұрғындары деп аталып, ондай қалалардың түрлері адамдарында кездесетін нашар мінез-құлық, іс-әрекеттер сипатталады.

Әл-Фараби бұл жерде адам бойына этикалық ізгіліктерді білім, тәрбие арқылы дарыту, сол арқылы адамның игі әрекеттерге талпынуы, ол әрекеттерді жан-тәнімен ұнатуы туралы айтып отыр.

Этикалық ізгіліктерді адам бойына дарытуда Әл-Фараби тәрбиелеудің екі түрлі әдісін атап көрсетеді: бірінші - иландырғыш нақыл сөз, сезімге әсер еткіш нақыл сөздер әдісі; бұл әдіс арқылы адамдарды өз еркімен игілікті істер жасауға жігерлендіруге болады; екіншісі - өз еркімен, өз қалауы бойынша жөнге келмейтін және сөзге құлақ аспайтын «бүлікші, көнімсіз», ересек адамдарға қолданылатын күштеу әдісі.

Осы әдістердің ішінде Әл-Фараби иландыру немесе ерікті түрде тәрбиелеу әдісін жоғары бағалайды. Адам сезіміне ерекше әсер етеін, оның жан-күйін баурап алатын этикалық нақыл сөздермен адамды дұрыс бағытқа, игілікті мінез-құлыққа тәрбиелеуге болады. Тәрбиенің нәтижесінде адам бойында пайда болған ізгілікті қасиеттерді, мінез-құлықты тұрақты күйге айналдыру үшін дағды қажет. « . . . Жаратылысынан біткен бейімділік, деп жазады Фараби - қайырымдылық әрекеттерге бағытталса, және бұл әрекеттер қайталана келе адам жанында сол әрекеттердің өзін тудыратын күйді тудыратындай дәрежеде әдет түрінде нығайып, бекісе, әрекетпен орныққан бұл күй қайырымдылық деп саналады». Бұл мәселеде Әл-Фараби ақыл-парасат птәрбиенің ролі туралы айта келіп, тәрбиесіз дағды, дағдысыз тәрбие болмайтынын ескертеді. Тәрбиесіз дағды болмайды дейтін себебі, мысалы, жас нәрестені алғашқы күннен бастап-ақ ізгілікті істерге бағыттап, тәрбиелесе ғана, оның бойына сол істер дағды ретінде қалыптастырылады. Сол сияқты дағдысыз тәрбие болмайды дейтіні, тәрбиенің нәтижесінде қол жеткен қайырымды іс-әрекеттерді, мінез-құлықты дағды арқылы тұрақты күйге айналдырып отырмайынша, адам ізгілікті бола алмайды. Адамның мінез-құлқы, іс-әрекеттерді дағдыландыру, оның жанына әсер етіп, рухани күш беру.

«Дағдылану деген - бір әрекетті жиі-жиі ұзақ мерзімге қайталап отыру. Көркем немесе ұнамсыз адамгершілік қасиеттерді адам жүре келе игеретіндіктен, ол соның қайсысына дағдыланса, сонысы оның іс-әрекетінің, мінез-құлқының негізі болмақ. Жақсы мінез, іс-әрекеттер, жиі-жиі қайталана отырып, адам дүниесінің рухани азығына айналса, ал жаман іс-әрекеттер қайталана отырып, оның азғындауына немесе, «жексұрындыққа ұрындырады» деп жазған Әл-Фараби.

Фараби, сонымен қатар, оқыту, білім беру мәселелеріне үлкен назар аударып, бұл тұрғыда көптеген түбегейлі, терең пікірлер айтқан. Ол «Философтардың қойған сауалдарына жауаптар» деп аталатын еңбегінде педагогикаға, оқу, оқыту мәселелеріне қатысты жайларға тоқталады. Мәселен, оқып-үйренуге жаттап алу дұрыс па, жоқ түсініп алу дұрыс бола ма деген сұраққа Фараби: «түсініп алған дұрыс, өйткені барлығын жаттап алу мүмкін емес, оларды белгілі бір байланыстары арқылы ойда топтастыру пайдалы» - деп жауап берген.

Ұлы педагог халықтық ауызша шығарылған үлгілеріне құштар. Бұларды ой, сезім, өмір тәжірибесін ұрпақтан ұрпаққа жеткізудің тамаша құралы деп санайды. Көркем өлең жыр, сөз өнері баланың рухани дамуына, оның жаны мен тәніне терең бойлап, кемел жетілуіне терең тамыр жайып қуатты ықпал ете алатынына сенімді. Отан аясы, оның тілі, оның әңгіме, аңыздары мен өмірі адам жүрегіне ақыл жетпейтін билігін ешқашан тоқтатпайтынын әрі ғалым, әрі ақын бабамыз қағаз бетіне түсірген.

2. 2. Жүсіп Баласағұнидің тәлім-тәрбиелік идеялары.

Жүсіп Баласағұнидің педагогикалық көзқарастарының қалыптасуының түрлі философиялық қырлары мен бастау алар рухани көздері мол. Солардың ең негізгісі - туған халқының әдет-ғұрпындағы, салт-санасындағы, ауыз әдебиеттеріндегі, мақал-мәтелдеріндегі педагогикалық ой-пікірлер жиынтығы. Бір сөзбен айтқанда - халықтық педагогика дәстүрлері.

«Құтты білік» дастанының мазмұнынан Жүсіп Баласағұнидің әдет, философия, тарих, жағрапия, химия, математика, медицина, астрономия сияқты гуманитарлық және табиғаттану ғылымдарын жетік білген өз заманының озық ойшылы, энциклопедист ғалымы екендігі көрініп тұр. Сонымен қатар, ол Шығыс поэзиясы мен мәдениетін нәзік сезінген кемел ақын және қоғамдық қарым-қатынас заңдылықтарын терең түсінген мемлекет қайраткері.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.