Салауатты өмір сүру салты

І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Салауатты өмір сүру салты
2. Салауатты өмірді бұзатын факторлар
3. Денсаулыққа зиян ішкі және сыртқы факторлар
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Салауатты өмір сүру салты дегеніміз не? Осыған біраз тоқталайық. Салауатты өмір сүру салты дегеніміз – биоәлеуметтік категория. Салауатты өмір сүру салты интегративті түрде қалыптасады. Сондай-ақ, адамдардың іс-әрекеттеріне байланысты болады. Салауатты өмір сүру салты шаруашылық, күнделік үй тұрмысы, материалдық және рухани формаларын қанағаттандыру үшін, қоғамдық ұжымдарда өзін-өзі ұстай білуі, қоғамдық тәртіппен санасу, артық сөз айтпау, орынсыз саясатпен айналыспау, кез-келген адамдарды жамандамау, біреуді-біреуге шағыстырмау, өзін ақылды деп есептеп, басқаларды ақымақ ретінде көру т.б. аулақ болу. Сонымен өмір сүру салты дегеніміз – тұлға мен қоғам деңгейінің прогрессті дамуының көрсеткішінің категориясы.
Салауатты өмір сүру салтының жоғары немесе төмен деңгейде болуы әлеуметтік-экономикалық жағдайларға байланысты болады. Адамның психикасына, денсаулығына, ағзаның функционалды биологиялық қасиеттеріне де байланысты болады.
Адамдардың биологиялық ерекшеліктеріне сәйкес салауатты өмір сүру салты біркелкі болмайды. Болу керек деп айту да дұрыс емес. Әр адам өзіне тән қалаптасқан өмір салтымен тіршілік етеді. Ол ұрпақтан ұрпаққа «ген» арқылы беріліп отыруы мүмкін. Міне, осыған байланысты «салауатты өмір сүру салтының» үш категориясы болады:
1) Салауатты өмір сүру деңгейі;
2) Салауатты өмір сүру сапасы;
3) Салауатты өмір сүру стилі.
Салауатты өмір сүру деңгейі дегеніміз – экономикалық категория.
Адамдардың материалдық және моральдық-рухани қажеттілігі толығымен қамтамасыз етілуі.
Салауатты өмір сүрудің сапасы дегеніміз – әлеуметтік категория -
үй-іші қызмет істейтін орындары (оқу орындары, мектептер) неше түрлі адам денсаулығын қамтамасыз ететін комфортты мебельдер мен лаборториялық жабдықтармен қамтамасыз етілуі.

1. Жатқанбаев Ж.Ж. «Валеология». Алматы, 2004 жыл.
2. Амосов Н.М. «Денсаулық туралы толғаныстар». Алматы, 1998 жыл.
3. Турманов Н. «Валеология». Дәрістер жинағы, Алматы, 2000 жыл.
4. Беріков Н.Ж. «Салауатты өмір негізі». Кітап баспасы, Алматы 1996 жыл.

Пән: Валеология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Салауатты өмір сүру салты
2. Салауатты өмірді бұзатын факторлар
3. Денсаулыққа зиян ішкі және сыртқы факторлар
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Салауатты өмір сүру салты
Салауатты өмір сүру салты дегеніміз не? Осыған біраз тоқталайық.
Салауатты өмір сүру салты дегеніміз – биоәлеуметтік категория. Салауатты
өмір сүру салты интегративті түрде қалыптасады. Сондай-ақ, адамдардың іс-
әрекеттеріне байланысты болады. Салауатты өмір сүру салты шаруашылық,
күнделік үй тұрмысы, материалдық және рухани формаларын қанағаттандыру
үшін, қоғамдық ұжымдарда өзін-өзі ұстай білуі, қоғамдық тәртіппен санасу,
артық сөз айтпау, орынсыз саясатпен айналыспау, кез-келген адамдарды
жамандамау, біреуді-біреуге шағыстырмау, өзін ақылды деп есептеп,
басқаларды ақымақ ретінде көру т.б. аулақ болу. Сонымен өмір сүру салты
дегеніміз – тұлға мен қоғам деңгейінің прогрессті дамуының көрсеткішінің
категориясы.
Салауатты өмір сүру салтының жоғары немесе төмен деңгейде болуы
әлеуметтік-экономикалық жағдайларға байланысты болады. Адамның психикасына,
денсаулығына, ағзаның функционалды биологиялық қасиеттеріне де байланысты
болады.
Адамдардың биологиялық ерекшеліктеріне сәйкес салауатты өмір сүру
салты біркелкі болмайды. Болу керек деп айту да дұрыс емес. Әр адам өзіне
тән қалаптасқан өмір салтымен тіршілік етеді. Ол ұрпақтан ұрпаққа ген
арқылы беріліп отыруы мүмкін. Міне, осыған байланысты салауатты өмір сүру
салтының үш категориясы болады:
1) Салауатты өмір сүру деңгейі;
2) Салауатты өмір сүру сапасы;
3) Салауатты өмір сүру стилі.
Салауатты өмір сүру деңгейі дегеніміз – экономикалық категория.
Адамдардың материалдық және моральдық-рухани қажеттілігі толығымен
қамтамасыз етілуі.
Салауатты өмір сүрудің сапасы дегеніміз – әлеуметтік категория -
үй-іші қызмет істейтін орындары (оқу орындары, мектептер) неше түрлі адам
денсаулығын қамтамасыз ететін комфортты мебельдер мен лаборториялық
жабдықтармен қамтамасыз етілуі.
Салауатты өмір сүрудің стилі дегеніміз – әлеуметтік-психологиялық
категория – адамның қоғамдық орындарда (мектептерде) өзін-өзі ұстап және
көрсете білуі. Белгілі бір қалыптасқан стандартты ұстап, өмір сүру.
Салауатты өмір сүру деңгейі мен салауатты өмір сүру сапасы
эквипотенциалды болып келеді. Сондықтан да, адам денсаулығының жақсы және
жаман болуы салауатты өмір сүру стиліне байланысты болады. Ал, салауатты
өмір сүру тарихи және ұлттық дағды, дәстүрлер арқылы қалыптасады. Сондай-ақ
тұлғаның бейімділігіне байланысты болады.
Адамның жүріс-тұрысы оның тіршілікке қажетті заттарын пайдалануға
қарай дамиды.
Адам өзінің жеке басының ерекшелігіне сәйкес өмір сүреді. Белгілі
бір ұжымдарға қалыптасып, сол ұжым мүшесі болып сіңіп кетеді. Қызмет еткен
ұжым мүшелерімен бірге өсіп, біте қайнасып кетеді. Адам бір-біріне көмекке
келеді. Адамның басына түскен ауыр жағдайлармен бөліседі. Адамның жүріс-
тұрысы біркелкі емес. Ол тәрбиеге байланысты болады. Тәрбиелі үйлердің
балалары сүйкімді тәртіпті келеді. Үлкенді аға, кішіні іні деп ерекше көзге
түсіп тұрады. Жақсы тәрбие көрген балаларды педагогтар бірден тани кетеді.
Ал тәрбиені аз көрген балаларды бірден ажыратуға болады. Тәжірибелі
мұғалім, адам оларды бірден байқап отырады. Жалпы қазақ елін ежелден
салауатты өмір сүрудің салтының символы деп есептеуге болады. Ұяда не
көрсең, ұшқанда соны ілесің деп егде адамдар өзінің ұрпақтарына үйретіп
отырады. Өмір сүру салты мен денсаулықтың ара-қатынасына салауатты өмір
сүру салты туындайды. Салауатты өмір сүру валеология ғылымының негізі болып
есептеледі.
Салауатты өмір сүру салты адамның профессионалды іс-әрекетінің, қоғамдық
қызметімен күнделікті тіршілік ету функциялармен дамып отырады. Бұлар
денсаулықтың қалыптасуына және оның сақталуына, мықты болып бекінуіне
жәрдемдеседі. Осыдан келіп қоғамдық денсаулық қалыптасады. Жалпы алғанда
адам денсаулығы бірінші орында болуы қажет. Бірақ жас жеткіншектер
өздерінің денсаулығына онша мән бермейді. Ол жастық өмірдің белгісі, тәрбие
жұмыстарының әлсіздігі. Сондықтан да балаларды жас кезінен бастап
денсаулығын сақтай білуге тәрбиелеудің қажеттілігі туындайды. Баланы
жастан... тәрбиелеу керек дейді қазақ. Өмір тәжірибесінен жинақталған
қағида екені өзінен-өзі белгілі. Осыдан келіп денсаулық зор байлық деген
ұғым қалыптасады.
Жер шары халықтарына әлеуметтік-гигиеналық зерттеу жүргізу
нәтижесінде жинақталған орасан көп құжаттарды талдай келіп, дүние жүзілік
денсаулық сақтау ұйымы (ДДСҰ),(ВОЗ). Мына төмендегідей тұжырым жасады. Жер
шарының халықтарының денсаулықтарының сақталуының 49-53% адамдардың
салауатты өмір сүру салтына байланысты екенін анықтады. Бір сөзбен айтқанда
адамдардың өз денсаулығына деген көзқарасына байланысты, ал 17-20% әлемдік
экологиялық фактор үнемі өзгеріп отыратын табиғи құбылыс, оны мөлшерден тыс
өзгертетін адамдардың өздері (антропогендік фактор). Әсіресе, тәрбиесі мен
түсінігі аз адамдар табиғи экологияны үнемі бұзып жіберіп отырады. Ал, 18-
22% тұқым қуалайтын себептерге байланысты (оны генетиптік себеп деп
ғалымдар есептейді), 8-10% денсаулық сақтау орындарының қызмет істеуіне
байланысты деп қорытынды жасалған.
Қорыта айтқанда, салауатты өмір сүру салты көп факторларға
(экономикалық, әлеуметтік, адамның жеке басының тәрбиесі мен біліміне)
байланысты екені толығымен анықталды.

Салауатты өмір сүру салтының негізгі биологиялық және әлеуметтік
принциптері.
1. Биологиялық принциптерге жататындар:
а) салауатты өмір сүру салты адамдардың жас ерекшелігі;
б) салауатты өмір сүру салты энергетикалық принциптері;
в) салауатты өмір сүру салты эстетикалық қызметке;
г) салауатты өмір сүру салты ритмикалық үрдістер;
д) салауатты өмір сүру салты денсаулықты арттыруға байланысты болу
керек.
2. Әлеуметтік принциптерге жататындар:
а) салауатты өмір сүру салты және эстетикалық қызмет;
ә) салауатты өмір сүрудің рухани түрде жеткіліктілігі;
б) салауатты өмір сүру салты еріктігін дамыту;
в) салауатты өмір сүруде адамның үшінші жағдайда болмауын қамтамасыз
ету;
г) өзін-өзі тежеуіне байланысты болуы.
Осы жоғарыда көрсетілген принциптерді іске асыру оңай шаруа емес.
Өйткені, бұл принциптер бір-біріне қарама-қарсы келеді. Әрқашанда
көңілдегідей болып шықпайды. Жақсы нәтиже бермейді. Жасыратыны жоқ, біздің
егеменді елімізде денсаулық сақтау мәселесіне айтарлықтай көңіл бөлініп
отырған жоқ. Халықты неше түрлі аурулар меңдеп кетті. Кейінгі жылдары жан-
дүниелі дерттер адамдар арасына көптен тарап кеткен. Қантты диабет ауруы
екі адамның біріне кездесе береді. Әрбір мың бала туса, олардың 40-ы кемтар
болып туатынын дәрігерлер айтып жүр.

Салауатты өмірді бұзатын факторлар
Салауатты өмір салтын бұзатын факторлардың бірі – дұрыс және
жүйелі түрде өз мезгілінде тамақтанбау. Сондықтан да адамның массасы өсіп,
шектен тыс семіріп кетеді.
Ол неге әкеп соғады, адамды ауруларға шалдықтырады. Кейіннен
өмірмен қоштасуға себепші болады.
Ал, қазіргі нарықтық экономика көпшілікке оң эмоциялық жағдай
туғызып отыр деп айта алмаймыз. Көптеген адамдар салауатты өмір сүріп
отырған жоқ.
Қорыта айтқанда, салауатты өмір салты тек қана табиғат емес, ол
адамзат баласын асыраушы ана. Табиғаттың келешегі зор, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.