Солтүстік Қазақстан экономикалық аймағы

Жоспар
Кіріспе

Географиялық орны мен табиғат жағдайлары
Өнеркәсіп
Кәсіпкерлік
Туризм
Сауда

Географиялық орны. Облыс Ресейдің Калуга, Тула, Тамбов облыстарымен бір ендікте орналасқан. Алайда, олардан табиғи жағдайымен өзгешеленеді, теңіз бен мұхиттан алшақ орналасқаннан шұғыл континентті ауа райымен сипатталады. Өзінің көршілес аумақтық жалпы тегістік меридиональдық ендігінде ашық ауа айналымына себеп болады.
Жер бедері. Облыс аумағының жартысынан артық аумағы Батыс–Сібірдің оңтүстік шетінде орналасқан, жоғары деңгей 200 метрден аспайды тың оңтүстік шетінде, Тобыл мен Ертіс өзендерінің аңғары аумақты бөлігін алып жатыр. Екі өзеннің аумағын тығыз балшықты қабаттардан түзеледі. Облыстық Солтүстік-Шығыс тұзды Калибек, Үлкенқарой, Теке, Селетытениз көлдерінің ірі, жабық жүйесімен ерекшеленеді. Ол көлдер таяз болғанымен, жүйенің тереңдігі 40-60 метр. Облыстың ең төменгі нүктесі 29 м, Теке өзенінің аумағында. Облыстың жазық бөлігі Батыс-Сібірінің платформасына сәйкес. Облыстың Оңтүстік-Батыс бөлігі (Сары-Арқаға) жатады және Солтүстік-Батыстан Көкшетау үстірті құралады. Сары-арқа – ежелгі таулы өлке, палеоза дәуірінде пайда болған. Жел қағу және денудация процесінде бет әлпетін өзгертіп, қазіргі көрініске жаңарды. Көкшетау үстіртінің аумағы негізінен магмалық және метаморфалық тау жыныстарынан түзелген.
Ауа райы және агроклиматтық ресурстары. Солтүстік Қазақстанның ең үлкен материктің ортасында орналасуы ауа райының шұғыл континенттілігін қалыптастырған, оған ұзақ қыс қатты желдері және борандар, қысқа да, ыстық жаз тән. Ең суық қаңтар айының орташа көпжылдық температурасы солтүстікте – 180С шамасында, оңтүстікте -17.60С шамасында, ал енді ең суық күндер - 450С дейін жетеді. Шілдеде температура солтүстігінде орташа -190С дейін және оңтүстігінде + 190С, ал ең ыстық күндері +41 0С дейін жетеді. Күннің жылтырау ұзақтығы 2000-нан 2150 сағатқа дейін құбылады. Радиациялық тепе-теңдігі жылына 25-30 ккал/см2 шамасында. Солтүстік Қазақстанда ауа массасының жиі ауысуы ауа райының тұрақсыздығына әкеп соғады. Солтүстіктен келетін континентті артикалық ауаның келуі қыста күрт төмендеуіне, ал жыл мезгілінің ауыспалы кезеңде, көктемдік-күздік мезгілінде қатқақтыққа әкеп соғады. Атмосфераның алмасуы ауа райының күрт өзгеруіне және жылдан жылға жауын-шашынның түсуіне себеп болады. Қыс мезгілінде ауа райының антициқлондық түрі ашық аспан және тұрақты төмен температура басым болады. Желдердің бағыты оңтүстік-батыс бағыты орташа жылдамдық 5.5 м/с шамасында.Құрғақ және салқын, қысқа көктем (20-30 күн), сәуірдің екінші жартысынан басталады. Орташа көп жылдық мерзім көктемде өтпелі температурасы 50С 20-22 сәуіріне келіп отырады, 100С – 8-10 мамырға. Күзде ауысу 100С орташа 18-20 қыркүйекке, ал 50С – 5-7 қазанға ауысып отырады. Ауаның орташа тәуліктік температурасының ұзақтық кезеңі 100С жоғары, шамамен 130-140 күн, ал 100Сауаның орташа тәуліктік сомасы 2000-22000С құрайды. Соңғы көктемгі суықтық орташа мерзімі 20 мамыр (16 сәуірден 22 маусым), күзде – 20 қыркүйек шамасында (19 тамыздан 12 қазанға) 25 шілдеде суық болуы тіркелген (Булаева, 1997 ж.). Аязсыз кезеңнің ұзақтығы шамамен 100-120 күн жылына, ал орташа тәуліктік температурасымен 00 жоғары орташа шамамен 190 күн.
Жазғы уақытта орташа 4 м/с жылдамдығымен солтүстік және солтүстік батыс желдерімен циклонды түрдегі ауа райы басыңқы күз салқын, бұлтты, жиі жаңбырлы.Жылына атмосферамен жауын-шашын мөлшері 290-295 тен 425-235 мл.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Солтүстік Қазақстан экономикалық аймағы

Солтүстік Қазақстан облысы жайлы жалпы мәліметтер

Құрылған жылы: 1936 ж.
Жер көлемі: 98 040 кв.км.
Халқы: 665 900 адам

Әкімшлік аумақтық бөлінісі:
Барлық қалалар: 5
соның ішінде
Обласқа бағынысты: 1
Ауданға бағынысты: 4
Селолық аудандар: 13
Ауылдық және селолық округтер: 208

Халықтың этникалық құрамы, мың адам (%):
Қазақтар: 212,5 (31,9%)
Орыстар: 331 (49,7%)
Украиндер: 40,6 (6,1%)
Немістер: 25,7 (3,9%)
Поляктар: 16,7 (2,5%)
Татарлар: 15,2 (2,3%)
Белорустер: 9,7 (1,4%)
Өзге ұлт өкілдері: 14,5 (2,2%)

Географиялық орны мен табиғат жағдайлары
Географиялық орны. Облыс Ресейдің Калуга, Тула, Тамбов облыстарымен бір
ендікте орналасқан. Алайда, олардан табиғи жағдайымен өзгешеленеді, теңіз
бен мұхиттан алшақ орналасқаннан шұғыл континентті ауа райымен сипатталады.
Өзінің көршілес аумақтық жалпы тегістік меридиональдық ендігінде ашық ауа
айналымына себеп болады.
Жер бедері. Облыс аумағының жартысынан артық аумағы Батыс–Сібірдің
оңтүстік шетінде орналасқан, жоғары деңгей 200 метрден аспайды тың оңтүстік
шетінде, Тобыл мен Ертіс өзендерінің аңғары аумақты бөлігін алып жатыр. Екі
өзеннің аумағын тығыз балшықты қабаттардан түзеледі. Облыстық Солтүстік-
Шығыс тұзды Калибек, Үлкенқарой, Теке, Селетытениз көлдерінің ірі, жабық
жүйесімен ерекшеленеді. Ол көлдер таяз болғанымен, жүйенің тереңдігі 40-60
метр. Облыстың ең төменгі нүктесі 29 м, Теке өзенінің аумағында. Облыстың
жазық бөлігі Батыс-Сібірінің платформасына сәйкес. Облыстың Оңтүстік-Батыс
бөлігі (Сары-Арқаға) жатады және Солтүстік-Батыстан Көкшетау үстірті
құралады. Сары-арқа – ежелгі таулы өлке, палеоза дәуірінде пайда болған.
Жел қағу және денудация процесінде бет әлпетін өзгертіп, қазіргі көрініске
жаңарды. Көкшетау үстіртінің аумағы негізінен магмалық және метаморфалық
тау жыныстарынан түзелген.
Ауа райы және агроклиматтық ресурстары. Солтүстік Қазақстанның ең үлкен
материктің ортасында орналасуы ауа райының шұғыл континенттілігін
қалыптастырған, оған ұзақ қыс қатты желдері және борандар, қысқа да, ыстық
жаз тән. Ең суық қаңтар айының орташа көпжылдық температурасы солтүстікте –
180С шамасында, оңтүстікте -17.60С шамасында, ал енді ең суық күндер - 450С
дейін жетеді. Шілдеде температура солтүстігінде орташа -190С дейін және
оңтүстігінде + 190С, ал ең ыстық күндері +41 0С дейін жетеді. Күннің
жылтырау ұзақтығы 2000-нан 2150 сағатқа дейін құбылады. Радиациялық тепе-
теңдігі жылына 25-30 ккалсм2 шамасында. Солтүстік Қазақстанда ауа
массасының жиі ауысуы ауа райының тұрақсыздығына әкеп соғады. Солтүстіктен
келетін континентті артикалық ауаның келуі қыста күрт төмендеуіне, ал жыл
мезгілінің ауыспалы кезеңде, көктемдік-күздік мезгілінде қатқақтыққа әкеп
соғады. Атмосфераның алмасуы ауа райының күрт өзгеруіне және жылдан жылға
жауын-шашынның түсуіне себеп болады. Қыс мезгілінде ауа райының
антициқлондық түрі ашық аспан және тұрақты төмен температура басым болады.
Желдердің бағыты оңтүстік-батыс бағыты орташа жылдамдық 5.5 мс
шамасында.Құрғақ және салқын, қысқа көктем (20-30 күн), сәуірдің екінші
жартысынан басталады. Орташа көп жылдық мерзім көктемде өтпелі
температурасы 50С 20-22 сәуіріне келіп отырады, 100С – 8-10 мамырға. Күзде
ауысу 100С орташа 18-20 қыркүйекке, ал 50С – 5-7 қазанға ауысып отырады.
Ауаның орташа тәуліктік температурасының ұзақтық кезеңі 100С жоғары,
шамамен 130-140 күн, ал 100Сауаның орташа тәуліктік сомасы 2000-22000С
құрайды. Соңғы көктемгі суықтық орташа мерзімі 20 мамыр (16 сәуірден 22
маусым), күзде – 20 қыркүйек шамасында (19 тамыздан 12 қазанға) 25 шілдеде
суық болуы тіркелген (Булаева, 1997 ж.). Аязсыз кезеңнің ұзақтығы шамамен
100-120 күн жылына, ал орташа тәуліктік температурасымен 00 жоғары орташа
шамамен 190 күн.
Жазғы уақытта орташа 4 мс жылдамдығымен солтүстік және солтүстік батыс
желдерімен циклонды түрдегі ауа райы басыңқы күз салқын, бұлтты, жиі
жаңбырлы.Жылына атмосферамен жауын-шашын мөлшері 290-295 тен 425-235 мл.
Жауын-шашынды ең аз оңтүстік шығыс облыс аудандары алады. Ылғалмен
Көкшетаудың таулы-тұзды аудандары асқақ және орманды далалары жақсы
қамтамасыз етілген. Жылдың жылы ортасында (сәуір-қазан) 80-85% максимум
шілдеде (45-75 мм) ортасында (сәуір-қазан) 80-85% жылдық норма түседі. Қар
жамылғысы қыстың аяғына қарай 25-30 см орташа қуатпен берік, шамамен 5 ай,
қарашадан наурызға дейін жатады. Жылдың орташа жауын-шашын мөлшері
айтарлықтай жылдар бойы құбылады. Мысалы, олар 164 мм-ден (1936 ж.) 619 мм-
ге дейін (1905 ж.) және 594 км (1995 ж.) өзгеріп отырады.
Петропавл қаласы гидрометеорологиялық станциясы бойынша құралмен бақылау
кезінде мәліметтерді қорыту соңы 50 жыл ішінде жауын-шашын мөлшерінің
жылдық жоғарылатуымен климаттық жылынуын көрсетті.
Бөлек жылдары көктемгі және жазғы жаңбырсыз кезеңдер болуы мүмкін, әсіресе
өсімдік өсіруде қолайсыз жағдайлар туғызды. Жыл бойына шамамен 20 жыл
ішінде 1 рет қайталанатын ең көп жаңбырсыз кезең 28 ден 36 күнге дейін
ауытқыды. Жылына сәуірден қазанға дейін атмосфералық құрғақшылық кезеңі
облыс бойынша орташа күндер саны (Петропавлда 10-нан 60 күнге дейін
құбылып) 40-50 күндерді құрайды.
Аймақтарды агроклиматтық аудандандыруға байланысты үш агроклиматтық облысқа
жатады.
1. Әлпеттес орман далалары ландшафттарымен қамтылған ылғалдандырылу ГТК
Г.К. Селянинов бойынша бейнелейтін Көкшетау биіктігінің айтарлықтай ауданы
жеңіл ылғалды бір қалыпты жылы.
2. Облыстың көп бөлігі жататын қадалы ландшафттарымен қамтылған (орман
далалары және далалар) ГТК–мен 1.0 ден 0.8 тұрақты температура
мөлшерлерімен 100С-ден шамасымен 2100-2200 0С.
3. Шығысын және батыс бөлігін, Есіл өзеніне дейін, оңтүстік бөлігінде ГТК
–мен 0,9дан 0,7 ге тұрақты температура мөлшерлерімен 100С-ден 2200-2400 0С
жоғары.
Солтүстік Қазақстан облысының минералды-шикізат базасы. Облысымызда
пайдалы қазбалар табылған және әртүрлі деңгейде толығымен зерттелген.
Пайдалы қазбалардың 286 көзі табылған. Оның ішінде 34-металлдық, 2-металдық
емес, 217-құрылыстық-технологиялық шикізат және 33 жер асты су, олардың 6
минералды. Онда маңызды минералды шикізат қоры табылған, ол Қазақстан
Республикасы балансын құрайды: қалайы -65%, қалайы- 36,6%, уран -19%, титан
- 5%, вольфрам – 1,1 %. Минералды – шикізат базасын кеңейту болашағы бар,
әсіресе облысымыздың оңтүстік-батысында ерекше. Мұнда пайдалы қазбалардың
және алтын, күміс, техникалық және алмаз, титан, түрлі түсті, көмірдің қоры
бар. Негізгі минералдық шикізат түрлерінен алынатын бағалық құн $ 6 млрд
бағаланады, ал жалпы болжамды ресурстар – $10 млрд, соның ішінде уран -1,0,
қалайы – 3,98, титан – 0,7, вольфрам – 0,24, алтын – 0,1, алмаз – 1,0,
көмір – 0,8, басқалары – 2,7. Дайындалған қорларды игеру үшін және болашағы
бар объектілерді табу үшін $ 7 млрд қажет етеді.
Игеруге біршама дайындалғандары болып Грачевское, Косачинское, Семизбайское
уран көздері болып табылады. Обухов-титан-циркондік кені, Сырымбет –
қалайы, Северное- Байлюсты және Домбыралы-2 алтын көздері. Экономикалық
себептерге байланысты олардың өндірістік өңдеу өткізілмей отыр.
Кейбір құрылыс тастар мен құм көздері ғана пайдалануға берілген. Калибек
және Жақсытұз көлдерінде ас тұзын өндіру жүргізіледі.

Өнеркәсіп
2007 жылғы қаңтар-қыркүйекте Солтүстік Қазақстан облысының өнеркәсіптік
кәсіпорындарымен 36,2 млрд. теңгеге өнім шығарылған, бұл 2006 жылғы қаңтар-
қыркүйектен 1,4%-ға төмен. Бұл осы мерзімдегі жылу және электр энергиясының
өндіріс көлемдерінің, сондай-ақ машина жасау кәсіпорындарымен өнім
шығарудың кемуіне байланысты.
Тау-кен өнеркәсібінде өндіріс көлемі 2008 жылы 352,8 млн. теңгені құрады
(өнеркәсіптік өндірістің жалпы көлемінде 1,0%), бұл өткен жылдың ұқсас
мерзімімен салыстырғанда 18,1%-ға жоғары. Өсім қиыршықтас өндірісінің 21,7%-
ға артуы есебінен қамтамасыз етілген.
Өнеркәсіптік өндіріс құрылымында 74,7%-ды алатын ұқсату өнеркәсібінде
27034,2 млн. теңгеге өнім шығарылған, бұл өткен жылдың қаңтар-қыркүйегінен
1,0%-ға көп.
Тамақ өнімдері өндірісінде (ұқсату өнеркәсібі көлемінде 59,1%) өндіріс
өсімі 11,9%-ды құрады, 15975,6 теңгеге өнім шығарылған. 5,6%-ға ет және
субөнімдер, 25,0%-ға майлар, 9,8%-ға шұжық өнімдері, 6,5 есе өсімдік майы,
44,4%-ға тазартылмаған рапс майы, 1,5 есе өңделген сұйық сүт және кілегей,
19,1%-ға йогурт, ферменттелген немесе ашытылған сүт және кілегей, 28,0%-ға
дәнді дақылдардан ұн немесе олардан қоспалар, 3,5%-ға жармалар, 2,5%-ға мал
үшін жемазық, 0,7%-ға макарон, шай, 18,2%-ға дистиляцияланған алкогольді
сусындар, 3,2 есе этил спиртінің өндірісі өскен. Қарастырылатын мерзімде
осы рыноктік сегментте бәсекенің жоғары деңгейінен кондитерлік өнімдер
шығарудың кейбір кемуі орын алған.
Машина жасау өнімдерінің көлемі 6348,7 млн. теңгені құрады (ұқсату
өнеркәсібі көлемінің 23,5%) немесе 2006 жылғы қаңтар- қыркүйектен 20,7 %-ға
кем.
2007 жылғы қаңтар-қыркүйекте 1,7 есе мұнай-газ шығару өндірісінің
жабдықтары, 18,6%-ға - ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы үшін
машиналар бөліктері, 56,7%-ға - топырақты дайындау және өңдеу үшін
қолданылатын ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы үшін машиналар, 4,0%-
ға - медициналық, хирургиялық жабдықтар және ортопедиялық құрылғылар және
олардың бөліктерінің өндірісі өскен. Көліктік жабдықтарды жөндеу,
техникалық қызмет көрсету және қайта құру жөніндегі қызметтер көлемі - 2,5
есе, 7,9%-ға - машиналар және жабдықтарды орнату, жөндеу және техникалық
қызмет көрсету жөніндегі қызметтер өскен.
Осымен қатар, 77,3%-ға - мұнай-газ өңдеу жабдықтары, 87,6%-ға - сұйықтарды
айдау үшін центр-тепкіш сорғылар, 13,5%-ға - дестелегіштер, 34,6%-ға -
арнайы автомобильдер өндірісі қысқарған. Электр және электрондық
жабдықтарды жөндеу, техникалық қызмет көрсету жөніндегі қызметтер 43,4%-ға
кем көрсетілген.
Электр энергиясы, газ және су өндіру мен тарату жөніндегі саламен
(өнеркәсіптік өндірістің облыстық көлемінде 24,3%) 8794,9 млн. теңгеге
өнім шығарылған, бұл өткен жылдың ұқсас мерзімінің көрсеткіштерімен
салыстырғанда 3,5%-ға кем.
Ағымдағы жылы өнеркәсіп саласында инвестициялық жобалар қатары іске
асырылған. Тамақ өнеркәсібінде СБИ Агро ЖШС-да ағымдағы жылдың шілдесінде
Австрия және Германияда шығарылған жылына 250 тонна жобалық қуатымен шұжық
өнімдері өндірісі жөніндегі жаңа желі пайдалануға берілген, итальяндық
жабдық шығарушылардан тоңазытқыш камералары орнатылған.
Құрылыс индустриясы саласында Петропавл құрылыс материалдары зауыты ЖШС
Құрылыс материалдары өндірісін ұйымдастыру инвестициялық жобасын іске
асырып жатыр. 2007 жылғы маусымда 1,2 млн. п.м.жыл мен 0,5 млн. п.м.жыл
қуатымен сәйкес dd 16-63 мм мен 110-400 мм полиэтилендік және
полипропилендік құбыр шығару басталған. Құбырлардың өткізу қабілеттері
құбыржеліні пайдаланғанда оның бойымен су айдағанда энергошығындарды 5-8%-
ға кемітуге мүмкіндік береді.
Тамызда жылына 1,4 млн. м2 өнімділігімен Каскад жабын қышы және С 25
кәсіби төсеніші жөніндегі желі пайдалануға берілді.
Жеңіл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.