Қылмыскерліктің жекелеген түрлерінің криминологиялық сипаттамасы
1. Қылмыскерліктің жекелеген турлерінің криминологиялық сипаттамасы
2. Қылмыскерліктің сылтаулама негізінде бөлініп алынған жекелеген турлерінің ерекшеліктері
3. Қылмыскерліктің адамның жеке басын сипаттайтын демографиялық белгілер негізінде бөлініп алынған жекеленген турлерінің ерекшеліктері
4. Объектілердің сипаттамалары және қылмыстық қастандықтың тәсілдері негізінде бөлінетін қылмыскерлік турлерінің ерекшеліктері
5. Ұйымдасқан қылмыскерлік, оның рецидивтік және кәсіби қылмыскерлікпен өзара байланысы
2. Қылмыскерліктің сылтаулама негізінде бөлініп алынған жекелеген турлерінің ерекшеліктері
3. Қылмыскерліктің адамның жеке басын сипаттайтын демографиялық белгілер негізінде бөлініп алынған жекеленген турлерінің ерекшеліктері
4. Объектілердің сипаттамалары және қылмыстық қастандықтың тәсілдері негізінде бөлінетін қылмыскерлік турлерінің ерекшеліктері
5. Ұйымдасқан қылмыскерлік, оның рецидивтік және кәсіби қылмыскерлікпен өзара байланысы
Криминологияда 70 жылдардың аяғынан бастап Ерекше бөлім бой көтере бастады. Бұл қылмыстық құқық жөніндегі мамандар ушін уйреншікті тәсілдерді өзінше қалпына келтіру еді, себебі қазақстандық криминологтер қылмыстық құқықтан «шыққан» болатын. Жалпы және Ерекше бөлімдер бөлектенді, мұнда өзінше мән бар еді. Ерекше бөлімде криминологияның барлық жалпытеориялық проблемалары қылмыскерліктің жекелеген турлеріне байланыстырылып қаралады, нақты қылмыскерлік белгілі бір кәмілетке және тарихи кезеңге «байланыстырылады». Бұл қылмыскерліктің арнайы алдын алу шараларын қабылдауға негіз болады.
Адам өлтіру, әйел зорлау, ұрлық көптеген криминологиялық параметрлер бойынша парақорлықтан, алаяқтықтан, абайсызда жасалған қылмыстардан және басқалардан өзгеше. Қылмыскерліктің жекелеген турлерінің криминологиялық маңыздылыққа ие ерекшеліктерін ескермеу-онымен куресте мақсатты және нақты тәсілдерді қамтамассыз етпеу деген сөз.
Сонымен қатар, адам өлтірудің немесе алаяқтықтың өзі де біртекті болмайды. Тиісінше, мұндай әр турлі қылмыстармен курес шаралары да біртекті болуға тиіс емес.
Қылмыскерліктің жекелеген турлері әр турлі негіздер бойынша бөлектенеді.
Белгілер-көріністер деп аталатындардан шығатын қылмыстық іс-қимылдардың мына топтамалары кең таралған:
1. Қылмыстық-құқықтық сипаттамаларға негізделгендер: адам өлтіру (оның ішінде қасақана және абайлама), мулікті жою және булдіру
2. Қылмыс субьектісін сипаттайтын белгілерге негізделген. Олар: жыныс, жас, әлеуметтік жағдай, өзіндік әлеуметтік позиция( рецивидистер қылмыскерлігі, бас бостандығынана айыруды өтеп жатқандар қылмыскерлігі-пенитенциарлық).
3. Тіршілік қызметінің қылмыс жасалатын өрісінің (саяси, экономикалық, әскери) немесе қызметтің неғұрлым нақты саласының ерекшелігін сипаттайтын белгілерге негізделген.
4. Қылмыстық іс-қимыл сылтауларын талдаудан шығатын: пайдакунемдік, зорлық.
Қайта қайта жаңа критерийлер таба отырып қылмыскерліктің турлерін шексіз бөлшектеуге болады.
Адам өлтіру, әйел зорлау, ұрлық көптеген криминологиялық параметрлер бойынша парақорлықтан, алаяқтықтан, абайсызда жасалған қылмыстардан және басқалардан өзгеше. Қылмыскерліктің жекелеген турлерінің криминологиялық маңыздылыққа ие ерекшеліктерін ескермеу-онымен куресте мақсатты және нақты тәсілдерді қамтамассыз етпеу деген сөз.
Сонымен қатар, адам өлтірудің немесе алаяқтықтың өзі де біртекті болмайды. Тиісінше, мұндай әр турлі қылмыстармен курес шаралары да біртекті болуға тиіс емес.
Қылмыскерліктің жекелеген турлері әр турлі негіздер бойынша бөлектенеді.
Белгілер-көріністер деп аталатындардан шығатын қылмыстық іс-қимылдардың мына топтамалары кең таралған:
1. Қылмыстық-құқықтық сипаттамаларға негізделгендер: адам өлтіру (оның ішінде қасақана және абайлама), мулікті жою және булдіру
2. Қылмыс субьектісін сипаттайтын белгілерге негізделген. Олар: жыныс, жас, әлеуметтік жағдай, өзіндік әлеуметтік позиция( рецивидистер қылмыскерлігі, бас бостандығынана айыруды өтеп жатқандар қылмыскерлігі-пенитенциарлық).
3. Тіршілік қызметінің қылмыс жасалатын өрісінің (саяси, экономикалық, әскери) немесе қызметтің неғұрлым нақты саласының ерекшелігін сипаттайтын белгілерге негізделген.
4. Қылмыстық іс-қимыл сылтауларын талдаудан шығатын: пайдакунемдік, зорлық.
Қайта қайта жаңа критерийлер таба отырып қылмыскерліктің турлерін шексіз бөлшектеуге болады.
1) Криминология оқулығы.
Авторы:Алахунов Е.О. Алматы «Жеті Жарғы» 2005 ж
Авторы:Алахунов Е.О. Алматы «Жеті Жарғы» 2005 ж
Жоспары:
1. Қылмыскерліктің жекелеген турлерінің криминологиялық сипаттамасы
2. Қылмыскерліктің сылтаулама негізінде бөлініп алынған жекелеген
турлерінің ерекшеліктері
3. Қылмыскерліктің адамның жеке басын сипаттайтын демографиялық белгілер
негізінде бөлініп алынған жекеленген турлерінің ерекшеліктері
4. Объектілердің сипаттамалары және қылмыстық қастандықтың тәсілдері
негізінде бөлінетін қылмыскерлік турлерінің ерекшеліктері
5. Ұйымдасқан қылмыскерлік, оның рецидивтік және кәсіби қылмыскерлікпен
өзара байланысы
Қылмыскерліктің жекелеген турін бөліп алудың және оларды
зерделеудің маңызы
Криминологияда 70 жылдардың аяғынан бастап Ерекше бөлім бой көтере
бастады. Бұл қылмыстық құқық жөніндегі мамандар ушін уйреншікті тәсілдерді
өзінше қалпына келтіру еді, себебі қазақстандық криминологтер қылмыстық
құқықтан шыққан болатын. Жалпы және Ерекше бөлімдер бөлектенді, мұнда
өзінше мән бар еді. Ерекше бөлімде криминологияның барлық жалпытеориялық
проблемалары қылмыскерліктің жекелеген турлеріне байланыстырылып
қаралады, нақты қылмыскерлік белгілі бір кәмілетке және тарихи кезеңге
байланыстырылады. Бұл қылмыскерліктің арнайы алдын алу шараларын
қабылдауға негіз болады.
Адам өлтіру, әйел зорлау, ұрлық көптеген криминологиялық параметрлер
бойынша парақорлықтан, алаяқтықтан, абайсызда жасалған қылмыстардан және
басқалардан өзгеше. Қылмыскерліктің жекелеген турлерінің криминологиялық
маңыздылыққа ие ерекшеліктерін ескермеу-онымен куресте мақсатты және нақты
тәсілдерді қамтамассыз етпеу деген сөз.
Сонымен қатар, адам өлтірудің немесе алаяқтықтың өзі де біртекті
болмайды. Тиісінше, мұндай әр турлі қылмыстармен курес шаралары да біртекті
болуға тиіс емес.
Қылмыскерліктің жекелеген турлері әр турлі негіздер бойынша бөлектенеді.
Белгілер-көріністер деп аталатындардан шығатын қылмыстық іс-қимылдардың
мына топтамалары кең таралған:
1. Қылмыстық-құқықтық сипаттамаларға негізделгендер: адам өлтіру (оның
ішінде қасақана және абайлама), мулікті жою және булдіру
2. Қылмыс субьектісін сипаттайтын белгілерге негізделген. Олар: жыныс,
жас, әлеуметтік жағдай, өзіндік әлеуметтік позиция( рецивидистер
қылмыскерлігі, бас бостандығынана айыруды өтеп жатқандар қылмыскерлігі-
пенитенциарлық).
3. Тіршілік қызметінің қылмыс жасалатын өрісінің (саяси, экономикалық,
әскери) немесе қызметтің неғұрлым нақты саласының ерекшелігін
сипаттайтын белгілерге негізделген.
4. Қылмыстық іс-қимыл сылтауларын талдаудан шығатын: пайдакунемдік,
зорлық.
Қайта қайта жаңа критерийлер таба отырып қылмыскерліктің турлерін шексіз
бөлшектеуге болады.
Олардың барлығы біртұтас өте курделі құбылыстың көріністері екенін
тусінбей, олардың өзара байланысы мен өзара әректтестігін анықтамай,
негізінен детерминацияның бір жуйесінің, бір септілік кешенінің барлық
қоғам деңгейінде туындау фактісін елемейтін болсақ қылмыскерліктің әр
турлі көріністерін методологиялық және теориялық сауатты талдау мумкін
емес.
Криминология бойынша оқулықтарда және монографияларда қылмыскерліктің
турлерінің криминологиялық сипаттамасы қаралады. Олардың кейбіреулері жиі
кездеседі және олар жалпы қылмыскерлікке елеулі ықпал етеді. Ал,
кейбіреулері, аса көп таралмаса да, не қоғамға аса қауіпті, не едәуір
ерекшеліктерге ие.
Қылмыскерліктің жекелеген турлерінің детерминациясы мен себептілігі,
мемлекет, қоғам деңгейінде олар ушін ортақ құбылыстармен процесстермен
анықталатынын ескеру керек. Бұл процесстермен құбылыстар өздерінің әр
турлі әрекетттестігінде қылмыскерліктің сан қилы турлерін тудыруы
мумкін. Қылмыскерліктің бірнеше турлері ушін ерекше факторлар, белгілі бір
нақты тур ушін ғана ерекше фактор болуы мумкін.
Қылмыскерліктің сылтаулама негізінде бөлініп алынған жекелеген
турлерінің
ерекшеліктері
Сылтаулама негізінде қылмыстарды және оларды жасаушы адамдарды
топтастыру типологиялық топтамаға жақындайды. Қасақана және абайсыздағы
қылмыстарды бөліп алу назар аударарлық.
Белгілі бір себептерден шығатын қылмыстар: материалдық аса мұқтаждықтан,
маскунемдіктен шығатын қылмыстар топтамасы да типологияға жақын. Қасақана
қылмыста бәрінен бұрын пайдакунемдік және зорлық қылмыстар болып алынады.
Пайдакунемдік қылмыскерлікте оның неғұрлым көп таралған мына турлері,
олардың туындылары бөлініп алынады:
1. адамның жалпы азғындауы-маскунемдік, наркомания, токсикомания,
арамтамақтық, бұлардың нәтежесінде адамда, бір жағынан, бұрмаланған
мұқтаждық туындайды, екінші жағынан-оны қанағаттандырудағы қиындық
болады, себебі, ол біліктілігін жоғалтқан, онда заңды табыс көзі жоқ.
2. мол байлыққа кенелуді аңсау, мұның нәтежесінде адам қылмыстың аса
қауіпті турлерін жасауы мумкін; ұрлық жасайды, шаруашылықтық,
лауазымдық қылмыстар және басқа іс-әрекеттер жасайды.
3. төзгілікті өмір деңгейін қамтамассыз ету мумкін болмаған жағдайдағы
аса мұқтаждық.
4. контрагенттерге заңсыз сыйақы беру және ақшаны, құндылықтарды берудің,
алудың заңға негізделмеген тәртібін пайдалану, салықтар мен өзге
төлемдерді төлемеу негізінде кейде мулде заңды міндеттерді шешуді
көздейтін көлеңкелі экономикалық және басқа катынастар.
5. иесіздік,мулікті есепке алудың және кузетудің нашарлығы, құқық қоғау
қызметіндегі олқылықтар, бұлардың нәтежесінде муліктік қылмыс жасауға
болатындық, жазасыз қалуға болатындық сенім ұялайды.
6. бюрократизм, ведомствалық, рушылдық, қайткен кунде сырт көріністі
әдемілеп, мемлекеттік муліктің талан-таражға тускендігін, басқа
қылмыстар болғандығын жасыруға тырысады.
7. экономиканы басқарудағы қателіктер, инфляция өседі, халықтың тұрмысы
нашарлайды, жекешелендіру процесіне байланысты пайдакунемдік қылмыстар
саны көбейеді.
8. қоғамды басқарудың демократиялық принциптерінің бұзылуы,
жариялылықтың, халықтың билікті органдарға бақылау жасауының батымды
тетігінің болмауы, мемлекеттік аппаратты өзінің жеке не кландық
муддесіне пайдакунемдікпен пайдалану орын алады.
Зорлықты қасақана қылмыскерлік, өзара байланысты ықпалдан туындайды:
• халықтың маскунемдікке салынуы, жыныстық бетімен кету,
азғындаған адамдардың, ұйымдасқан қылмыстық құрамалардың ерекше
топтарының туындауы, олардың арасында куш қолданған қақтығыстар
жиі болып тұрады, ондай қақтығыстар басқа субьектілермен де
болады, куш қолдануды-дауды шешудің құралы ретінде дәріптеп
жеткіншек ұрпаққа теріс ықпал ету.
• Бұрмаланған көзқарастар, зиянды салттар, дәстурлер, дағдылар,
мысалы, куш қолданып дауды шешу, әйелдерге қатысты дөрекілік
• Бюрократизм, жариялықтың жоқтығы, мемлекеттік органдар мен
азаматтық қоғам институттарының азаматтардың бұзылған құқықтары
мен заңды мудделлерін қорғау жөніндегі қызметіне орын алған
кемшіліктер, өзара қатынасты анықтау куш жұмсауға дейін барады.
• Халықтың әлеуметтік енжарлығы, мемлкеттік және қоғамдық
институтардың шиеленіскен отбасы тұрмыс проблемаларын шешуде
нашар көмек көрсетуі, ол отбасы қақтығыстары куш көрсетуге
дейін, тіптен адам өлтіруіне дейін барады.
• Субьектінің өзін-өзі көрсетуге ұмтылысы және куш көрсетуді нақты
жағдайларға ең тиімді құрал деп санауы.
• әлеуметтік бақылаудағы, оның ішінде қоғамдық тәртіпті қорғаудағы
кемшіліктер.
Адамның әр турлі типтері мен әр турлі жиынтықта және өзара
байланыстылықта бұл мән-жайлар қылмыстық іс-қимылдың әр турлі турлерін,
зорлық немесе пайдақорлық типтерін тудырады.
Қасақана және абайсызда жасалған қылмыстар талдамасы жеңілтектік
нәтежесінде жасалған абайсыз іс-әрекет қасақана қылмыстарға ұқсас
детерминация желісін береді екен.
Абайсызда қылмыс жасаушы қылмыскерлердің жеке басын екі типке бөлуге
болады. Олар: мінез-құқында менмендік басым болатындар және жеңілтектік
басым болатындар.
Қылмысты абайсызда жасау көбіне мыналармен байланысты:
1. іс-қимылдың арнаулы ережелерін зерделеуге және оларды қолданудың
дағдыларын алуға жеңілтектікпен жауапсыз қараумен
2. әлеуметтік позициялармен рөлдердің қажетті сабақтастықтың болмауымен,
мамандарды, лауазымды адамдарды, қандайда бір қызметтің қатысушыларын
нашар кәсіби даярлаумен.
3. ведомствалық, мансап,даңқ жолында арнайы ережелерді жақтауды
құрбандық етіп басымдылықтар жуйесін бұрмалаумен
4. ережелерді орындауды қиындататын жағдайларда қалумен(орта талаптарының
қайшылығы, жұмыстан шаршағандық).
Қылмыскерліктің адамның жеке басының сипаттайтын демографиялық белгілер
негізінде бөлініп алынған жекеленген
турлерінің ерекшеліктері
Қылмыскердің сипаттамасы қылмыстық іс қимылдың детерминациясы мен
себептілігінде маңызды рөл атқарады. Олар әр турлі әлеуметтік топ
өкілдерінің қылмыскерліктерінің ерекшеліктерін анықтайды. Бұл ретте
топтар әрқашанда жас және жыныс сияқты демографиялық белгілер негізінде
бөлініп алынады.
Кәмілетке толмағандардың қылмыскерлігінде айрықша ерекшелік бар. Бұл
қылмыскерліктің негізгі себептерінің әрекет ету саласы-адамның жеке
басының қалыптасуы, оның өмір тіршілігінің аясы. Кәмілетке толмағандардың
қылмыстық жолға тұруының типтік тетігі: баланы тәрбиелегісі келмейтін,
тәрбиеле алмайтын отбасында болуы; оқу орындарында жолы болмау;
педогогтермен, бірге оқитындар мен арадағы қақтығыс; қолы бос уақытында,
демалу кездерінде азғындаған немесе қылмыскер адамдармен араласу.
Ортамен өзара әрекеттіктесте кәмілетке толмағандардың белсенділігі және
дербестігі шектелген: олар өздеріне ата-ана, тәрбиеші таңдап ала алмайды,
көбісінде өмір суру ушін қаражат жоқҚылмыскерлікте жастық ерекшеліктер
адамның жеке басының қалыптасуы және өмір тірлігі үшін жағымсыз ортада
өзін -өзі айқын көрсетеді. Кәмілетке толмағандар, көбіне, жалпы сипаттағы
қылмыстарды жасайды. Себебі олар экономикалық, саяси өзге ерекше
салалардағы қылмыстарға бара алмайды.Олардың криминалдық іс-қимылдарының
сипаты көбіне көзге көрініп тұратындықтан, олардың қылмыскерлігінің
латенттігінің ересек адамдарының қарағанда төмен болады. Сондықтан да
олардың тіркелген қылмыскерлігінің коэфициенттері жоғары.
Кәмілетке толмағандардың қылмыскерлігімен куресте оның алдын алуға, ал
оның ішінде-кәмілетке толмағандарға әлеуметтік көмек көрсетуге баса назар
аударылады. Олардың өздері өз жағдайларын өзгерте алмайды, ал олардың жеке
басының деформациясы әзірге ересек адамдардікіндей едәуір болмайды.
Әйелдер қылмыскерлігінің негізгі ерекшелігін, әйелдің қоғамдағы
әлеуметтік позициясы мен рөлдерінің ерекшеліктері, оның іс-қимылының
негізгі сылтауларының туындысы жатады.
Әйелдер қылмыскерлігінің деңгейі мен удемелік қарқыны( тіркелген
қылмыстардың абсолюттік саны мен коэфициенті) ерлердікіне қарағанда едәуір
төмен. Әйелдердің көптеген қылмыстарға тікелей емес, жанама
қатысатындығының нәтежесінде болады. Бұл қылмыстар-ерлерде сирек кездесетін
арандатушылық, қылмыстық жолмен табылғанды сату, пайдалану т.б.
Әйелдерге қылмыскерліктің басқа құрылымы тән, оларда пайдакунемдік
қылмыстар басым, оның ішінде-иемдену, жаратып қою, қызмет бабын теріс
пайдалану, алаяқтық, тұтынушыларды алдау.
Әйелдердің зорлық қылмыстарының бір турі-жаңа тұған сәбиді өлтіру. Адамды
басқадай өлтірулер, отбасы-тұрмыстық жағдайларда, қызғаныштан, ашынасынан
айырылып қалмау мақсатта жасалады. Оларда көбіне куйеулері, ашынасы, жақын
туыстары, тіптен балалары құрбан болады.
Әйелдер қылмыскерлігінің алдын алу жалпы және арнайы деңгейде жузеге
асырылады. Заңдылықты нығайту, әйклдердің өндірістегі, отбасындағы
құқықтарын қорғаудың ұтымды жуйесін қамтамассыз ету жөніндегі шараларға:
өндірістегі, отбасындағы, тұрмыстағы жағдайды сауықтыруға; білім, мамндық,
әлеуметтік мәртебе алу ушін ерлермен бірдей бастапқы мумкіндік жасауға баса
көңіл аудару керек.
Басқа әлеуметтік-демографиялық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Қылмыскерліктің жекелеген турлерінің криминологиялық сипаттамасы
2. Қылмыскерліктің сылтаулама негізінде бөлініп алынған жекелеген
турлерінің ерекшеліктері
3. Қылмыскерліктің адамның жеке басын сипаттайтын демографиялық белгілер
негізінде бөлініп алынған жекеленген турлерінің ерекшеліктері
4. Объектілердің сипаттамалары және қылмыстық қастандықтың тәсілдері
негізінде бөлінетін қылмыскерлік турлерінің ерекшеліктері
5. Ұйымдасқан қылмыскерлік, оның рецидивтік және кәсіби қылмыскерлікпен
өзара байланысы
Қылмыскерліктің жекелеген турін бөліп алудың және оларды
зерделеудің маңызы
Криминологияда 70 жылдардың аяғынан бастап Ерекше бөлім бой көтере
бастады. Бұл қылмыстық құқық жөніндегі мамандар ушін уйреншікті тәсілдерді
өзінше қалпына келтіру еді, себебі қазақстандық криминологтер қылмыстық
құқықтан шыққан болатын. Жалпы және Ерекше бөлімдер бөлектенді, мұнда
өзінше мән бар еді. Ерекше бөлімде криминологияның барлық жалпытеориялық
проблемалары қылмыскерліктің жекелеген турлеріне байланыстырылып
қаралады, нақты қылмыскерлік белгілі бір кәмілетке және тарихи кезеңге
байланыстырылады. Бұл қылмыскерліктің арнайы алдын алу шараларын
қабылдауға негіз болады.
Адам өлтіру, әйел зорлау, ұрлық көптеген криминологиялық параметрлер
бойынша парақорлықтан, алаяқтықтан, абайсызда жасалған қылмыстардан және
басқалардан өзгеше. Қылмыскерліктің жекелеген турлерінің криминологиялық
маңыздылыққа ие ерекшеліктерін ескермеу-онымен куресте мақсатты және нақты
тәсілдерді қамтамассыз етпеу деген сөз.
Сонымен қатар, адам өлтірудің немесе алаяқтықтың өзі де біртекті
болмайды. Тиісінше, мұндай әр турлі қылмыстармен курес шаралары да біртекті
болуға тиіс емес.
Қылмыскерліктің жекелеген турлері әр турлі негіздер бойынша бөлектенеді.
Белгілер-көріністер деп аталатындардан шығатын қылмыстық іс-қимылдардың
мына топтамалары кең таралған:
1. Қылмыстық-құқықтық сипаттамаларға негізделгендер: адам өлтіру (оның
ішінде қасақана және абайлама), мулікті жою және булдіру
2. Қылмыс субьектісін сипаттайтын белгілерге негізделген. Олар: жыныс,
жас, әлеуметтік жағдай, өзіндік әлеуметтік позиция( рецивидистер
қылмыскерлігі, бас бостандығынана айыруды өтеп жатқандар қылмыскерлігі-
пенитенциарлық).
3. Тіршілік қызметінің қылмыс жасалатын өрісінің (саяси, экономикалық,
әскери) немесе қызметтің неғұрлым нақты саласының ерекшелігін
сипаттайтын белгілерге негізделген.
4. Қылмыстық іс-қимыл сылтауларын талдаудан шығатын: пайдакунемдік,
зорлық.
Қайта қайта жаңа критерийлер таба отырып қылмыскерліктің турлерін шексіз
бөлшектеуге болады.
Олардың барлығы біртұтас өте курделі құбылыстың көріністері екенін
тусінбей, олардың өзара байланысы мен өзара әректтестігін анықтамай,
негізінен детерминацияның бір жуйесінің, бір септілік кешенінің барлық
қоғам деңгейінде туындау фактісін елемейтін болсақ қылмыскерліктің әр
турлі көріністерін методологиялық және теориялық сауатты талдау мумкін
емес.
Криминология бойынша оқулықтарда және монографияларда қылмыскерліктің
турлерінің криминологиялық сипаттамасы қаралады. Олардың кейбіреулері жиі
кездеседі және олар жалпы қылмыскерлікке елеулі ықпал етеді. Ал,
кейбіреулері, аса көп таралмаса да, не қоғамға аса қауіпті, не едәуір
ерекшеліктерге ие.
Қылмыскерліктің жекелеген турлерінің детерминациясы мен себептілігі,
мемлекет, қоғам деңгейінде олар ушін ортақ құбылыстармен процесстермен
анықталатынын ескеру керек. Бұл процесстермен құбылыстар өздерінің әр
турлі әрекетттестігінде қылмыскерліктің сан қилы турлерін тудыруы
мумкін. Қылмыскерліктің бірнеше турлері ушін ерекше факторлар, белгілі бір
нақты тур ушін ғана ерекше фактор болуы мумкін.
Қылмыскерліктің сылтаулама негізінде бөлініп алынған жекелеген
турлерінің
ерекшеліктері
Сылтаулама негізінде қылмыстарды және оларды жасаушы адамдарды
топтастыру типологиялық топтамаға жақындайды. Қасақана және абайсыздағы
қылмыстарды бөліп алу назар аударарлық.
Белгілі бір себептерден шығатын қылмыстар: материалдық аса мұқтаждықтан,
маскунемдіктен шығатын қылмыстар топтамасы да типологияға жақын. Қасақана
қылмыста бәрінен бұрын пайдакунемдік және зорлық қылмыстар болып алынады.
Пайдакунемдік қылмыскерлікте оның неғұрлым көп таралған мына турлері,
олардың туындылары бөлініп алынады:
1. адамның жалпы азғындауы-маскунемдік, наркомания, токсикомания,
арамтамақтық, бұлардың нәтежесінде адамда, бір жағынан, бұрмаланған
мұқтаждық туындайды, екінші жағынан-оны қанағаттандырудағы қиындық
болады, себебі, ол біліктілігін жоғалтқан, онда заңды табыс көзі жоқ.
2. мол байлыққа кенелуді аңсау, мұның нәтежесінде адам қылмыстың аса
қауіпті турлерін жасауы мумкін; ұрлық жасайды, шаруашылықтық,
лауазымдық қылмыстар және басқа іс-әрекеттер жасайды.
3. төзгілікті өмір деңгейін қамтамассыз ету мумкін болмаған жағдайдағы
аса мұқтаждық.
4. контрагенттерге заңсыз сыйақы беру және ақшаны, құндылықтарды берудің,
алудың заңға негізделмеген тәртібін пайдалану, салықтар мен өзге
төлемдерді төлемеу негізінде кейде мулде заңды міндеттерді шешуді
көздейтін көлеңкелі экономикалық және басқа катынастар.
5. иесіздік,мулікті есепке алудың және кузетудің нашарлығы, құқық қоғау
қызметіндегі олқылықтар, бұлардың нәтежесінде муліктік қылмыс жасауға
болатындық, жазасыз қалуға болатындық сенім ұялайды.
6. бюрократизм, ведомствалық, рушылдық, қайткен кунде сырт көріністі
әдемілеп, мемлекеттік муліктің талан-таражға тускендігін, басқа
қылмыстар болғандығын жасыруға тырысады.
7. экономиканы басқарудағы қателіктер, инфляция өседі, халықтың тұрмысы
нашарлайды, жекешелендіру процесіне байланысты пайдакунемдік қылмыстар
саны көбейеді.
8. қоғамды басқарудың демократиялық принциптерінің бұзылуы,
жариялылықтың, халықтың билікті органдарға бақылау жасауының батымды
тетігінің болмауы, мемлекеттік аппаратты өзінің жеке не кландық
муддесіне пайдакунемдікпен пайдалану орын алады.
Зорлықты қасақана қылмыскерлік, өзара байланысты ықпалдан туындайды:
• халықтың маскунемдікке салынуы, жыныстық бетімен кету,
азғындаған адамдардың, ұйымдасқан қылмыстық құрамалардың ерекше
топтарының туындауы, олардың арасында куш қолданған қақтығыстар
жиі болып тұрады, ондай қақтығыстар басқа субьектілермен де
болады, куш қолдануды-дауды шешудің құралы ретінде дәріптеп
жеткіншек ұрпаққа теріс ықпал ету.
• Бұрмаланған көзқарастар, зиянды салттар, дәстурлер, дағдылар,
мысалы, куш қолданып дауды шешу, әйелдерге қатысты дөрекілік
• Бюрократизм, жариялықтың жоқтығы, мемлекеттік органдар мен
азаматтық қоғам институттарының азаматтардың бұзылған құқықтары
мен заңды мудделлерін қорғау жөніндегі қызметіне орын алған
кемшіліктер, өзара қатынасты анықтау куш жұмсауға дейін барады.
• Халықтың әлеуметтік енжарлығы, мемлкеттік және қоғамдық
институтардың шиеленіскен отбасы тұрмыс проблемаларын шешуде
нашар көмек көрсетуі, ол отбасы қақтығыстары куш көрсетуге
дейін, тіптен адам өлтіруіне дейін барады.
• Субьектінің өзін-өзі көрсетуге ұмтылысы және куш көрсетуді нақты
жағдайларға ең тиімді құрал деп санауы.
• әлеуметтік бақылаудағы, оның ішінде қоғамдық тәртіпті қорғаудағы
кемшіліктер.
Адамның әр турлі типтері мен әр турлі жиынтықта және өзара
байланыстылықта бұл мән-жайлар қылмыстық іс-қимылдың әр турлі турлерін,
зорлық немесе пайдақорлық типтерін тудырады.
Қасақана және абайсызда жасалған қылмыстар талдамасы жеңілтектік
нәтежесінде жасалған абайсыз іс-әрекет қасақана қылмыстарға ұқсас
детерминация желісін береді екен.
Абайсызда қылмыс жасаушы қылмыскерлердің жеке басын екі типке бөлуге
болады. Олар: мінез-құқында менмендік басым болатындар және жеңілтектік
басым болатындар.
Қылмысты абайсызда жасау көбіне мыналармен байланысты:
1. іс-қимылдың арнаулы ережелерін зерделеуге және оларды қолданудың
дағдыларын алуға жеңілтектікпен жауапсыз қараумен
2. әлеуметтік позициялармен рөлдердің қажетті сабақтастықтың болмауымен,
мамандарды, лауазымды адамдарды, қандайда бір қызметтің қатысушыларын
нашар кәсіби даярлаумен.
3. ведомствалық, мансап,даңқ жолында арнайы ережелерді жақтауды
құрбандық етіп басымдылықтар жуйесін бұрмалаумен
4. ережелерді орындауды қиындататын жағдайларда қалумен(орта талаптарының
қайшылығы, жұмыстан шаршағандық).
Қылмыскерліктің адамның жеке басының сипаттайтын демографиялық белгілер
негізінде бөлініп алынған жекеленген
турлерінің ерекшеліктері
Қылмыскердің сипаттамасы қылмыстық іс қимылдың детерминациясы мен
себептілігінде маңызды рөл атқарады. Олар әр турлі әлеуметтік топ
өкілдерінің қылмыскерліктерінің ерекшеліктерін анықтайды. Бұл ретте
топтар әрқашанда жас және жыныс сияқты демографиялық белгілер негізінде
бөлініп алынады.
Кәмілетке толмағандардың қылмыскерлігінде айрықша ерекшелік бар. Бұл
қылмыскерліктің негізгі себептерінің әрекет ету саласы-адамның жеке
басының қалыптасуы, оның өмір тіршілігінің аясы. Кәмілетке толмағандардың
қылмыстық жолға тұруының типтік тетігі: баланы тәрбиелегісі келмейтін,
тәрбиеле алмайтын отбасында болуы; оқу орындарында жолы болмау;
педогогтермен, бірге оқитындар мен арадағы қақтығыс; қолы бос уақытында,
демалу кездерінде азғындаған немесе қылмыскер адамдармен араласу.
Ортамен өзара әрекеттіктесте кәмілетке толмағандардың белсенділігі және
дербестігі шектелген: олар өздеріне ата-ана, тәрбиеші таңдап ала алмайды,
көбісінде өмір суру ушін қаражат жоқҚылмыскерлікте жастық ерекшеліктер
адамның жеке басының қалыптасуы және өмір тірлігі үшін жағымсыз ортада
өзін -өзі айқын көрсетеді. Кәмілетке толмағандар, көбіне, жалпы сипаттағы
қылмыстарды жасайды. Себебі олар экономикалық, саяси өзге ерекше
салалардағы қылмыстарға бара алмайды.Олардың криминалдық іс-қимылдарының
сипаты көбіне көзге көрініп тұратындықтан, олардың қылмыскерлігінің
латенттігінің ересек адамдарының қарағанда төмен болады. Сондықтан да
олардың тіркелген қылмыскерлігінің коэфициенттері жоғары.
Кәмілетке толмағандардың қылмыскерлігімен куресте оның алдын алуға, ал
оның ішінде-кәмілетке толмағандарға әлеуметтік көмек көрсетуге баса назар
аударылады. Олардың өздері өз жағдайларын өзгерте алмайды, ал олардың жеке
басының деформациясы әзірге ересек адамдардікіндей едәуір болмайды.
Әйелдер қылмыскерлігінің негізгі ерекшелігін, әйелдің қоғамдағы
әлеуметтік позициясы мен рөлдерінің ерекшеліктері, оның іс-қимылының
негізгі сылтауларының туындысы жатады.
Әйелдер қылмыскерлігінің деңгейі мен удемелік қарқыны( тіркелген
қылмыстардың абсолюттік саны мен коэфициенті) ерлердікіне қарағанда едәуір
төмен. Әйелдердің көптеген қылмыстарға тікелей емес, жанама
қатысатындығының нәтежесінде болады. Бұл қылмыстар-ерлерде сирек кездесетін
арандатушылық, қылмыстық жолмен табылғанды сату, пайдалану т.б.
Әйелдерге қылмыскерліктің басқа құрылымы тән, оларда пайдакунемдік
қылмыстар басым, оның ішінде-иемдену, жаратып қою, қызмет бабын теріс
пайдалану, алаяқтық, тұтынушыларды алдау.
Әйелдердің зорлық қылмыстарының бір турі-жаңа тұған сәбиді өлтіру. Адамды
басқадай өлтірулер, отбасы-тұрмыстық жағдайларда, қызғаныштан, ашынасынан
айырылып қалмау мақсатта жасалады. Оларда көбіне куйеулері, ашынасы, жақын
туыстары, тіптен балалары құрбан болады.
Әйелдер қылмыскерлігінің алдын алу жалпы және арнайы деңгейде жузеге
асырылады. Заңдылықты нығайту, әйклдердің өндірістегі, отбасындағы
құқықтарын қорғаудың ұтымды жуйесін қамтамассыз ету жөніндегі шараларға:
өндірістегі, отбасындағы, тұрмыстағы жағдайды сауықтыруға; білім, мамндық,
әлеуметтік мәртебе алу ушін ерлермен бірдей бастапқы мумкіндік жасауға баса
көңіл аудару керек.
Басқа әлеуметтік-демографиялық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz