Өмір философиясы
Кіріспе
Негізгі бөлім:
А. Өмір философиясы
Б. Артур Шопенгауэр
Қолданылған әдебиет тізімі
Негізгі бөлім:
А. Өмір философиясы
Б. Артур Шопенгауэр
Қолданылған әдебиет тізімі
Өмір философиясы. Артур Шопенгауэр (1788-1860), иррационалдық философияның өкілі. Дәулетті саудагер семьясында дүниеге келді. Өзінің өмірінде коммерция, медицина, кейін философиямен шұғылданды. Берлин Университетінде приват - доцент болып орналасқан соң әйгілі Гегельмен бақ таластырды. Ол Гегельдің сабақ кестесін қарай отырып, сол уақытқа өз сабағын қойды. Әрине, студенттер дәрісті Гегельден тыңдады. Осының салдарынан ол оқытушылықты тастап, философиямен өз бетінше шұғылданды. Тірі кезінде танылмай, атаусыз қалса, өлген соң кенеттен аты әйгілі болды.
Ол өзінің «Дүние ерік пен елес ретінде» еңбегінде Канттың көзқарасын жалғастырды. Шопенгауэрдің пікірінше: Дүниеде негізгі де, ақыл–ойы да жоқ. Дүниеде тек «ерік» бар. «Еріктің» мәні кең - оны адамның жаны емес, табиғаттағы, қоғамдағы «Ұмытылу» деп санайды. Мысалы, жануарлар дүниесіндегі «Ұмтылыс» (порыв-екпін, қарқын) өмірін сақтап қалу талабы, физикалық дүниеде «өзіне тарту - тартылыс» бар, ал қоғамда мемлекеттің, нәсілдің, халықтың және адамдардың «еркі» бар - ол өмір сүру. Бұл ерік көмескі, ал ақыл-ойда, мақсаты жоқ болғандықтан, иррационалды.
«Ерік» дүниедегі барлық процесстерді және құбылыстарды тудырады, ол негізсіз және себепсіз. Адам деңгейінде «ерік» шектен тыс сезім күйі аффект - ашу ызадан уақытша естен кету, мансап қорлық, кекшілдік, жыныстық ұмтылыс, сүйіспеншілік, делебесінің қозуы, қобалжу түрінде болады. Егер дүниенің негізі «ерік» ақылсыз болса, онда дүниеде де ақыл жоқ. Ғылым - дүние құбылыстарын ақыл-ой заңдарымен негіздеуге ұмытылып, әрдайым тұйыққа тірелді. Техниканың дамуы, адамға жақсылық емес, зияындық келтіреді.
Шопенгауэрдің адам тағдырына, бостандығына, қажеттілігіне, бақытына байланысты көзқарасы түңілушілік (пессимистік) сипатта болды. Өмірдің мәні - дүниенің қайғы екенін түсіну.
Ол өзінің «Дүние ерік пен елес ретінде» еңбегінде Канттың көзқарасын жалғастырды. Шопенгауэрдің пікірінше: Дүниеде негізгі де, ақыл–ойы да жоқ. Дүниеде тек «ерік» бар. «Еріктің» мәні кең - оны адамның жаны емес, табиғаттағы, қоғамдағы «Ұмытылу» деп санайды. Мысалы, жануарлар дүниесіндегі «Ұмтылыс» (порыв-екпін, қарқын) өмірін сақтап қалу талабы, физикалық дүниеде «өзіне тарту - тартылыс» бар, ал қоғамда мемлекеттің, нәсілдің, халықтың және адамдардың «еркі» бар - ол өмір сүру. Бұл ерік көмескі, ал ақыл-ойда, мақсаты жоқ болғандықтан, иррационалды.
«Ерік» дүниедегі барлық процесстерді және құбылыстарды тудырады, ол негізсіз және себепсіз. Адам деңгейінде «ерік» шектен тыс сезім күйі аффект - ашу ызадан уақытша естен кету, мансап қорлық, кекшілдік, жыныстық ұмтылыс, сүйіспеншілік, делебесінің қозуы, қобалжу түрінде болады. Егер дүниенің негізі «ерік» ақылсыз болса, онда дүниеде де ақыл жоқ. Ғылым - дүние құбылыстарын ақыл-ой заңдарымен негіздеуге ұмытылып, әрдайым тұйыққа тірелді. Техниканың дамуы, адамға жақсылық емес, зияындық келтіреді.
Шопенгауэрдің адам тағдырына, бостандығына, қажеттілігіне, бақытына байланысты көзқарасы түңілушілік (пессимистік) сипатта болды. Өмірдің мәні - дүниенің қайғы екенін түсіну.
1. Антология мировой философии Т.3.М., 1971
2. Абдильдин Ж.М. Избарнные сочинения в 5 томах. Алматы 2001
3. Алтай Ж., Касабек А, Мұхамбетәлі. Философия тарихы Алматы 2000
4. Ақназаров Х.З. Философия тарихынан дәрістер курсы. Алматы 1992
5. Әбішев Қ. Философия Алматы. Ақыл кітабы. 2001
6. Бейсенов Қ. Философия тарихы. Алматы. 1992
7. Кішібеков Д., Сыдықов Ұ. Философия.Алматы 2003
8. Мир философии: Хрестоматия в 2-х частях М.,1991
9. Мырзалы С.Қ. Философия әлеміне саяхат. Қостанай 2000
10. Мәдени-философиялық энцеклопедиялық сөздік / Т.Ғабитов, А.Т. Құлсариева.-Алматы, Раритет 2004/
11. Нысанбаев Ә., ӘбжановТ. Философия тарихы Алматы 1999
12. Современная западная философия. Словарь М.,2000
13. Фрейд З. Тотем и табу. М.,1990
14. Философия (под ред. Никитич Л.А.) М.,2000
15. Философия (Құр. Т.Ғабитов Аламты, Раритет, 2005)
16. Филсофиялық сөздік. Алматы 1996
17. Фрейд З. Я и Оно. М., 1998
2. Абдильдин Ж.М. Избарнные сочинения в 5 томах. Алматы 2001
3. Алтай Ж., Касабек А, Мұхамбетәлі. Философия тарихы Алматы 2000
4. Ақназаров Х.З. Философия тарихынан дәрістер курсы. Алматы 1992
5. Әбішев Қ. Философия Алматы. Ақыл кітабы. 2001
6. Бейсенов Қ. Философия тарихы. Алматы. 1992
7. Кішібеков Д., Сыдықов Ұ. Философия.Алматы 2003
8. Мир философии: Хрестоматия в 2-х частях М.,1991
9. Мырзалы С.Қ. Философия әлеміне саяхат. Қостанай 2000
10. Мәдени-философиялық энцеклопедиялық сөздік / Т.Ғабитов, А.Т. Құлсариева.-Алматы, Раритет 2004/
11. Нысанбаев Ә., ӘбжановТ. Философия тарихы Алматы 1999
12. Современная западная философия. Словарь М.,2000
13. Фрейд З. Тотем и табу. М.,1990
14. Философия (под ред. Никитич Л.А.) М.,2000
15. Философия (Құр. Т.Ғабитов Аламты, Раритет, 2005)
16. Филсофиялық сөздік. Алматы 1996
17. Фрейд З. Я и Оно. М., 1998
Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім:
А. Өмір философиясы
Б. Артур Шопенгауэр
Қолданылған әдебиет тізімі
Кіріспе
Өмір философиясы. Артур Шопенгауэр (1788-1860), иррационалдық
философияның өкілі. Дәулетті саудагер семьясында дүниеге келді. Өзінің
өмірінде коммерция, медицина, кейін философиямен шұғылданды. Берлин
Университетінде приват - доцент болып орналасқан соң әйгілі Гегельмен бақ
таластырды. Ол Гегельдің сабақ кестесін қарай отырып, сол уақытқа өз
сабағын қойды. Әрине, студенттер дәрісті Гегельден тыңдады. Осының
салдарынан ол оқытушылықты тастап, философиямен өз бетінше шұғылданды.
Тірі кезінде танылмай, атаусыз қалса, өлген соң кенеттен аты әйгілі болды.
Ол өзінің Дүние ерік пен елес ретінде еңбегінде Канттың көзқарасын
жалғастырды. Шопенгауэрдің пікірінше: Дүниеде негізгі де, ақыл–ойы да жоқ.
Дүниеде тек ерік бар. Еріктің мәні кең - оны адамның жаны емес,
табиғаттағы, қоғамдағы Ұмытылу деп санайды. Мысалы, жануарлар
дүниесіндегі Ұмтылыс (порыв-екпін, қарқын) өмірін сақтап қалу талабы,
физикалық дүниеде өзіне тарту - тартылыс бар, ал қоғамда мемлекеттің,
нәсілдің, халықтың және адамдардың еркі бар - ол өмір сүру. Бұл ерік
көмескі, ал ақыл-ойда, мақсаты жоқ болғандықтан, иррационалды.
Ерік дүниедегі барлық процесстерді және құбылыстарды тудырады, ол
негізсіз және себепсіз. Адам деңгейінде ерік шектен тыс сезім күйі аффект
- ашу ызадан уақытша естен кету, мансап қорлық, кекшілдік, жыныстық
ұмтылыс, сүйіспеншілік, делебесінің қозуы, қобалжу түрінде болады. Егер
дүниенің негізі ерік ақылсыз болса, онда дүниеде де ақыл жоқ. Ғылым -
дүние құбылыстарын ақыл-ой заңдарымен негіздеуге ұмытылып, әрдайым тұйыққа
тірелді. Техниканың дамуы, адамға жақсылық емес, зияындық келтіреді.
Шопенгауэрдің адам тағдырына, бостандығына, қажеттілігіне, бақытына
байланысты көзқарасы түңілушілік (пессимистік) сипатта болды. Өмірдің мәні
- дүниенің қайғы екенін түсіну. Ол адамның қоғам заңын және дүниені
танудағы әлсіздігі мен үмітсіздігін алға тартты. Моральдық прогресті,
бақытты және ақылға сиятын мемлекет құру мүмкіндігін жоққа шығарды. Бұл
идеялар ХІХ-ХХ ғасырда экзистенциализм философиясының қалыптасуына алып
келді.
Фридрих Ницше (1844-1900) қазіргі батыс философиясындағы Өмір
философиясы коценпциясының негізін салушының бірі, оның әсерімен адам
және оның өмірі мәселелері терең зерттеле басталды. Ф.Ницше философиясының
мақсаты: адамға өмірінің мәнін іске асыруына, қоршаған ортаға бейімделеуіне
көмектесу. Өмір - философияның өзегі, дүние танушы субъектіге берілген
фактілерді түсіндірудің бір қыры. Нақты адам үшін жалғыз ақиқат - ерік.
Ол өмірдің бастауы және қоршаған ортаға қатынасы болады.
Алғашқы кезде Ницше Шопенгауэрдің концепциясын қолдады, философияның
негізгі мәселесі етіп ерікті қойды. Ницше классикалық философияның
категориялары - материя мен рухтың - орнына билікке жету еркін қойып,
кейін Шопенгауэрден де алшақтайды. Ницше өмірдің мәнін анықтай отырып, оны
билікке жету еркі - деп есептеді. Билікке жету еркі - бұл қоғамдағы
өмірдің негізгі мотиві, ол адам табиғатының өмір сүру негізінде бар.
Еркектің әйелге, ақсақалдардың жастарға билігі т.б.
Әдептілік мәселесінде Ницше ниглист (барлық тұрақталған құндылықтарды
жоққа шығарады және жаңа позитивтілерді ұсынады). Ол өз заманның мәдениетін
төменгі және ыдырап бара жатыр, мораль оны іштей ірітуде деді. Христиандық
діндегі әдептілік қағиданы моральдың құлы ретінде көрсетті. Сондықтан
құндылықты қайта бағалау мәселелерін қойды. Біздің заманда Құдай өлді -
деп Ницше жар салды, жаңа дәуірге жаңа құндылық жүйесін алып келді. Жаңа
адам - Асқан адам (сверхчеловек), ол өзін қоғамнан, құқық және адамгершілік
қағидаларынан жоғары қоятын адам. Ол – жылпос, сұмпайы, алаяқ. Тек Асқан
адам өмір сүруге құқылы, әлсіз, кемтарлар өле берсін - бұл әділдік Адамды
сүюдің алғашқы өсиеті осы және олардың өлуіне көмектесу де керек.
Ницшенің Асқан адамы жақсылық пен зұлымдықтан жоғары тұрады, ол
ешқандай моральдық, әдептілік қағидаларымен байланысты емес. Ницше
моральдың екі түрін: мырза мен құлды көрсетті. Тек Асқан адам
жаратылысынан аристократ, бәрінен мүлде бос. Ол батыр немесе Бетховен,
Наполеон, Шопенгауэр, Гете секілді Ұлы адам да емес. Бұл адамның жаңа
тұқымы, ол бұдан бұрын дүниеде болмаған. Асқан адам бір ұлттан пайда
болмайды. Ол адамзат дамуының жемісі, алдымен еуропалықтардан шығады. Бұл
жаңа каста адамзаттың келешек мәдениеті мен моралін өзгертеді. Олар халық
үшін ескінің орына, жаңа миф жасайды.
Ницшенің пкірінше: адам моральдан, ең алдымен оның рационалдық
бастамасынан туған ұжымдық элементтерден арылуы керек. Ницше:
- не жақсы деген сұраққа:
- адамның билікке деген ұмтылысы, өз билігін нығайтуы, - деп жауап
береді.
- не жаман, - адамның әлсіздігі, - дүниеде шындық бар ма?, - шындық
та, әділдік те жоқ – дейді.
Бізді бағындыратын қолында күші болса, онда ол адамның істегенінің
бәрі шын. Әділдік орындату үшін күш керек? Ницше билік еркі жоғары қолынан
іс келетін адамға табынуды уағыздайды. Осы ілім кейін Гитлер өкіметінің
мемлекеттік идеологиясымен, философиясына айналды: өкіметті басқару үшін
дана болудың қажеті жоқ, тек ерік пен күш болса болды. Ницше ұраны
қорқынышты өмір сүр. Ницше әдептілікті релятивтік түрде түсінді,
әлсіздерге не жақын болса, күштілерге сол жаман болады деді.
Зигмунд Фрейд (1856-1939)- австриялық дәрігер, психотерапевт,
нервопатолог, психолог, психоанализмнің негізін салушы. Фрейд: Санасыздық
мәселесі бұрын зерттелмеген деп санайды. Санасыздық дегеніміз психикалық
ерекше ақиқат және адамға тән, сонымен бірге өмір сүріп оны билейді.
Санасыздықтың өмірдегі кең тараған түрі - түс. Түс дегеніміз адамның ақиқат
өмірде іске аспаған, жасырын ұмытылысының арқасында туады. Психологияның
қорғану тәсілі - жағымсыз эмоцияның, тәжірибенің денсаулық пен тепе-
теңдіктің бұзылуына байланысты, санадан санасыздыққа ығысуы реакциясы.
Санасыздыққа ыстырылған жағымсыз эмоция, орындалмаған тілек,
кездейсоқ спонтадық (сыртқы әсер мен ішкі себептерден пайда болған)
қимыл, қате қылық, жаңылыстық және ағаттық, ерте ме кеш пе өздерін
білдіреді. Оны дәрігерге кезекте тұрған мынадай мысалмен көрсетуге болады:
Санасыздық - үлкен ауыз үй. Онда әртүрлі ойлар, еріктер, адам эмоциялары
ішкі үйге – санаға-кіруге өз сағатын күтіп отырады. Сана дегеніміз - шағын
кабинет, оған ақыл-ойлы пікір және тілектер ғана шақырылып тұрады. Ауыз үй
мен кабинеттің арасында күзетші бар, ол санаға тек оған керек ойларды ғана
жіберіп тұрады. Күзетші кейде кетіп қалады, кейде мүлгіп кетеді, осы сәтте
қажеті жоқ күтушілер сана-кабинетіне кіріп кетеді. Мүлгіп кеткен күзетшілер
оянып, оларды қайтадан ауыз үйге қуып шыға бастайды.
Фрейд бойынша психика үш қабаттың қосындысы: 1. Мен адамның санасы,
психиканың барлық құрамындағы бөліктерінің арасындағы келістіруші. 2. Ол
(оно) - санасыздықтың әлемі, онда адамның жасырын ойы, арманы, тілегі бар.
3. Шектен тыс - Мен- жеке адамдарға қысым жасап, әсер ететін сыртқы орта,
сыртқы цензура: заңдар, тиым салу талаптары, мораль, мәдениет дәстүрлері.
Мен өзіне Оны бағындыруға тырысады. Бірақ нәтижеге сирек жетеді. әдетте
ол жасырын немесе ашық түрде Менді бағындырады. Фрейд мұны былай
суреттейді: ат және оның үстіндегі адам, Адам Мен - атты бақылайды, әмір
береді, ал ат (Ол) болса адамнан басым, себебі оны алып бара жатыр. Кейде
адам бақылауды жоғалтып алғанда ат оны ала жөнелді, қайда алып кететіні
белгісіз.
Адам психикасын анықтаушы факторлар: Негізгі фактор-қанағаттану, адам
психикасын басқарады және бағыттайды. Көңіл көтеру - психикадағы компас
секілді, қалай болғанда да, көңіл көтеруге жол іздейді. Ығыстыру
(вытеснение)- психикада қабылданбайтын, тиым салынған тілектер мен
идеяларды (қоғамға қарсы істерді, жыныстық қатынастарды) ығыстырады.
Санасыздыққа ығыстырылған, сыннан (цензурадан) өтпеген тілектер, ойлар
сублимацияға ұшырайды, яғни рұқсат етілген әлеуметтік әрекет типіне өтеді
және мәдени шығармашылық болып өзгереді.
Фрейд өзінің бірінші психологиялық жүйесіне байланысты (1905 ж-1920
ж) санасыздықтың негізінде Либидо - жыныстық (сексуалдық) құштарлық,
жыныстық инстинкт жатыр деді. Либидо өз көрінісін жыныстық әркетте іздейді.
Фрейдтің пікірі бойынша сексуалдық импульс үш жақты іске асады: біріншіден
- сексуалдық және сексуалдық емес әркетті тікелей бостандыққа жіберу
арқылы, екіншіден - санасыздыққа ығыстырылады, үшіншіден - реактивтік
(туғызу қабілеті) арқылы пайда болып (ұят, моральға айнлып), өз
энергиясынан айырылып басылатын болады.
ХХ ғасырда Фрейд өзінің екінші психологиялық жүйесін жасады, мұнда
санасыздық энергиясының пайда болуына жаңаша қарайды. Эрос (өмір инстинкті)
- адам мінез-құлқының конструктивті негізінде жасампаздық жатыр. Адам
осыған байланысты өзінің қажеттілігін қамтамасыз етеді және тұқымын
жалғастырады. Танатос (өлу инстинктісі) - ол адамды деструктивтік
әрекеттерге, өзіне жат және қатерлі болатындардың бәрін қиратуға итереді.
Адам өмірі - әрдайым Эрос пен Танатостың арақатынасы болады. Фрейдтің
ойынша психика өзінше дара және материалдық процесстермен қатар жүреді.
Ол санадан тысқары мәңгілік психикалық күштер арқылы басқарылады
(санасыздық). Адамның еркінен тыс ұдайы психикалық конфликтер, қақтығыстар
жасап тұрады. Қақтығыс құмарлыққа ұмытылу (либидо), санасыздық және саналы
қалыптасқан шындық принципі арасында болады.
Позитивизм (Positivism - дұрыс пікір) – оның негізін қалаушы
француз философы Огюст Конт (1798-1857жж.). Позитивизм - ғылым
негізіндегі білім, ғылыми ақиқат, позитивтік дүние көрінісіне сәйкес болу
керек дейді. Оның тарихи кезеңдері мен өкілдері:
Бірінші - классикалық кезеңі. 1830ж - ХІХ ғ. аяғы. О.Конт, Дж.С.Милль.
Екінші ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
Негізгі бөлім:
А. Өмір философиясы
Б. Артур Шопенгауэр
Қолданылған әдебиет тізімі
Кіріспе
Өмір философиясы. Артур Шопенгауэр (1788-1860), иррационалдық
философияның өкілі. Дәулетті саудагер семьясында дүниеге келді. Өзінің
өмірінде коммерция, медицина, кейін философиямен шұғылданды. Берлин
Университетінде приват - доцент болып орналасқан соң әйгілі Гегельмен бақ
таластырды. Ол Гегельдің сабақ кестесін қарай отырып, сол уақытқа өз
сабағын қойды. Әрине, студенттер дәрісті Гегельден тыңдады. Осының
салдарынан ол оқытушылықты тастап, философиямен өз бетінше шұғылданды.
Тірі кезінде танылмай, атаусыз қалса, өлген соң кенеттен аты әйгілі болды.
Ол өзінің Дүние ерік пен елес ретінде еңбегінде Канттың көзқарасын
жалғастырды. Шопенгауэрдің пікірінше: Дүниеде негізгі де, ақыл–ойы да жоқ.
Дүниеде тек ерік бар. Еріктің мәні кең - оны адамның жаны емес,
табиғаттағы, қоғамдағы Ұмытылу деп санайды. Мысалы, жануарлар
дүниесіндегі Ұмтылыс (порыв-екпін, қарқын) өмірін сақтап қалу талабы,
физикалық дүниеде өзіне тарту - тартылыс бар, ал қоғамда мемлекеттің,
нәсілдің, халықтың және адамдардың еркі бар - ол өмір сүру. Бұл ерік
көмескі, ал ақыл-ойда, мақсаты жоқ болғандықтан, иррационалды.
Ерік дүниедегі барлық процесстерді және құбылыстарды тудырады, ол
негізсіз және себепсіз. Адам деңгейінде ерік шектен тыс сезім күйі аффект
- ашу ызадан уақытша естен кету, мансап қорлық, кекшілдік, жыныстық
ұмтылыс, сүйіспеншілік, делебесінің қозуы, қобалжу түрінде болады. Егер
дүниенің негізі ерік ақылсыз болса, онда дүниеде де ақыл жоқ. Ғылым -
дүние құбылыстарын ақыл-ой заңдарымен негіздеуге ұмытылып, әрдайым тұйыққа
тірелді. Техниканың дамуы, адамға жақсылық емес, зияындық келтіреді.
Шопенгауэрдің адам тағдырына, бостандығына, қажеттілігіне, бақытына
байланысты көзқарасы түңілушілік (пессимистік) сипатта болды. Өмірдің мәні
- дүниенің қайғы екенін түсіну. Ол адамның қоғам заңын және дүниені
танудағы әлсіздігі мен үмітсіздігін алға тартты. Моральдық прогресті,
бақытты және ақылға сиятын мемлекет құру мүмкіндігін жоққа шығарды. Бұл
идеялар ХІХ-ХХ ғасырда экзистенциализм философиясының қалыптасуына алып
келді.
Фридрих Ницше (1844-1900) қазіргі батыс философиясындағы Өмір
философиясы коценпциясының негізін салушының бірі, оның әсерімен адам
және оның өмірі мәселелері терең зерттеле басталды. Ф.Ницше философиясының
мақсаты: адамға өмірінің мәнін іске асыруына, қоршаған ортаға бейімделеуіне
көмектесу. Өмір - философияның өзегі, дүние танушы субъектіге берілген
фактілерді түсіндірудің бір қыры. Нақты адам үшін жалғыз ақиқат - ерік.
Ол өмірдің бастауы және қоршаған ортаға қатынасы болады.
Алғашқы кезде Ницше Шопенгауэрдің концепциясын қолдады, философияның
негізгі мәселесі етіп ерікті қойды. Ницше классикалық философияның
категориялары - материя мен рухтың - орнына билікке жету еркін қойып,
кейін Шопенгауэрден де алшақтайды. Ницше өмірдің мәнін анықтай отырып, оны
билікке жету еркі - деп есептеді. Билікке жету еркі - бұл қоғамдағы
өмірдің негізгі мотиві, ол адам табиғатының өмір сүру негізінде бар.
Еркектің әйелге, ақсақалдардың жастарға билігі т.б.
Әдептілік мәселесінде Ницше ниглист (барлық тұрақталған құндылықтарды
жоққа шығарады және жаңа позитивтілерді ұсынады). Ол өз заманның мәдениетін
төменгі және ыдырап бара жатыр, мораль оны іштей ірітуде деді. Христиандық
діндегі әдептілік қағиданы моральдың құлы ретінде көрсетті. Сондықтан
құндылықты қайта бағалау мәселелерін қойды. Біздің заманда Құдай өлді -
деп Ницше жар салды, жаңа дәуірге жаңа құндылық жүйесін алып келді. Жаңа
адам - Асқан адам (сверхчеловек), ол өзін қоғамнан, құқық және адамгершілік
қағидаларынан жоғары қоятын адам. Ол – жылпос, сұмпайы, алаяқ. Тек Асқан
адам өмір сүруге құқылы, әлсіз, кемтарлар өле берсін - бұл әділдік Адамды
сүюдің алғашқы өсиеті осы және олардың өлуіне көмектесу де керек.
Ницшенің Асқан адамы жақсылық пен зұлымдықтан жоғары тұрады, ол
ешқандай моральдық, әдептілік қағидаларымен байланысты емес. Ницше
моральдың екі түрін: мырза мен құлды көрсетті. Тек Асқан адам
жаратылысынан аристократ, бәрінен мүлде бос. Ол батыр немесе Бетховен,
Наполеон, Шопенгауэр, Гете секілді Ұлы адам да емес. Бұл адамның жаңа
тұқымы, ол бұдан бұрын дүниеде болмаған. Асқан адам бір ұлттан пайда
болмайды. Ол адамзат дамуының жемісі, алдымен еуропалықтардан шығады. Бұл
жаңа каста адамзаттың келешек мәдениеті мен моралін өзгертеді. Олар халық
үшін ескінің орына, жаңа миф жасайды.
Ницшенің пкірінше: адам моральдан, ең алдымен оның рационалдық
бастамасынан туған ұжымдық элементтерден арылуы керек. Ницше:
- не жақсы деген сұраққа:
- адамның билікке деген ұмтылысы, өз билігін нығайтуы, - деп жауап
береді.
- не жаман, - адамның әлсіздігі, - дүниеде шындық бар ма?, - шындық
та, әділдік те жоқ – дейді.
Бізді бағындыратын қолында күші болса, онда ол адамның істегенінің
бәрі шын. Әділдік орындату үшін күш керек? Ницше билік еркі жоғары қолынан
іс келетін адамға табынуды уағыздайды. Осы ілім кейін Гитлер өкіметінің
мемлекеттік идеологиясымен, философиясына айналды: өкіметті басқару үшін
дана болудың қажеті жоқ, тек ерік пен күш болса болды. Ницше ұраны
қорқынышты өмір сүр. Ницше әдептілікті релятивтік түрде түсінді,
әлсіздерге не жақын болса, күштілерге сол жаман болады деді.
Зигмунд Фрейд (1856-1939)- австриялық дәрігер, психотерапевт,
нервопатолог, психолог, психоанализмнің негізін салушы. Фрейд: Санасыздық
мәселесі бұрын зерттелмеген деп санайды. Санасыздық дегеніміз психикалық
ерекше ақиқат және адамға тән, сонымен бірге өмір сүріп оны билейді.
Санасыздықтың өмірдегі кең тараған түрі - түс. Түс дегеніміз адамның ақиқат
өмірде іске аспаған, жасырын ұмытылысының арқасында туады. Психологияның
қорғану тәсілі - жағымсыз эмоцияның, тәжірибенің денсаулық пен тепе-
теңдіктің бұзылуына байланысты, санадан санасыздыққа ығысуы реакциясы.
Санасыздыққа ыстырылған жағымсыз эмоция, орындалмаған тілек,
кездейсоқ спонтадық (сыртқы әсер мен ішкі себептерден пайда болған)
қимыл, қате қылық, жаңылыстық және ағаттық, ерте ме кеш пе өздерін
білдіреді. Оны дәрігерге кезекте тұрған мынадай мысалмен көрсетуге болады:
Санасыздық - үлкен ауыз үй. Онда әртүрлі ойлар, еріктер, адам эмоциялары
ішкі үйге – санаға-кіруге өз сағатын күтіп отырады. Сана дегеніміз - шағын
кабинет, оған ақыл-ойлы пікір және тілектер ғана шақырылып тұрады. Ауыз үй
мен кабинеттің арасында күзетші бар, ол санаға тек оған керек ойларды ғана
жіберіп тұрады. Күзетші кейде кетіп қалады, кейде мүлгіп кетеді, осы сәтте
қажеті жоқ күтушілер сана-кабинетіне кіріп кетеді. Мүлгіп кеткен күзетшілер
оянып, оларды қайтадан ауыз үйге қуып шыға бастайды.
Фрейд бойынша психика үш қабаттың қосындысы: 1. Мен адамның санасы,
психиканың барлық құрамындағы бөліктерінің арасындағы келістіруші. 2. Ол
(оно) - санасыздықтың әлемі, онда адамның жасырын ойы, арманы, тілегі бар.
3. Шектен тыс - Мен- жеке адамдарға қысым жасап, әсер ететін сыртқы орта,
сыртқы цензура: заңдар, тиым салу талаптары, мораль, мәдениет дәстүрлері.
Мен өзіне Оны бағындыруға тырысады. Бірақ нәтижеге сирек жетеді. әдетте
ол жасырын немесе ашық түрде Менді бағындырады. Фрейд мұны былай
суреттейді: ат және оның үстіндегі адам, Адам Мен - атты бақылайды, әмір
береді, ал ат (Ол) болса адамнан басым, себебі оны алып бара жатыр. Кейде
адам бақылауды жоғалтып алғанда ат оны ала жөнелді, қайда алып кететіні
белгісіз.
Адам психикасын анықтаушы факторлар: Негізгі фактор-қанағаттану, адам
психикасын басқарады және бағыттайды. Көңіл көтеру - психикадағы компас
секілді, қалай болғанда да, көңіл көтеруге жол іздейді. Ығыстыру
(вытеснение)- психикада қабылданбайтын, тиым салынған тілектер мен
идеяларды (қоғамға қарсы істерді, жыныстық қатынастарды) ығыстырады.
Санасыздыққа ығыстырылған, сыннан (цензурадан) өтпеген тілектер, ойлар
сублимацияға ұшырайды, яғни рұқсат етілген әлеуметтік әрекет типіне өтеді
және мәдени шығармашылық болып өзгереді.
Фрейд өзінің бірінші психологиялық жүйесіне байланысты (1905 ж-1920
ж) санасыздықтың негізінде Либидо - жыныстық (сексуалдық) құштарлық,
жыныстық инстинкт жатыр деді. Либидо өз көрінісін жыныстық әркетте іздейді.
Фрейдтің пікірі бойынша сексуалдық импульс үш жақты іске асады: біріншіден
- сексуалдық және сексуалдық емес әркетті тікелей бостандыққа жіберу
арқылы, екіншіден - санасыздыққа ығыстырылады, үшіншіден - реактивтік
(туғызу қабілеті) арқылы пайда болып (ұят, моральға айнлып), өз
энергиясынан айырылып басылатын болады.
ХХ ғасырда Фрейд өзінің екінші психологиялық жүйесін жасады, мұнда
санасыздық энергиясының пайда болуына жаңаша қарайды. Эрос (өмір инстинкті)
- адам мінез-құлқының конструктивті негізінде жасампаздық жатыр. Адам
осыған байланысты өзінің қажеттілігін қамтамасыз етеді және тұқымын
жалғастырады. Танатос (өлу инстинктісі) - ол адамды деструктивтік
әрекеттерге, өзіне жат және қатерлі болатындардың бәрін қиратуға итереді.
Адам өмірі - әрдайым Эрос пен Танатостың арақатынасы болады. Фрейдтің
ойынша психика өзінше дара және материалдық процесстермен қатар жүреді.
Ол санадан тысқары мәңгілік психикалық күштер арқылы басқарылады
(санасыздық). Адамның еркінен тыс ұдайы психикалық конфликтер, қақтығыстар
жасап тұрады. Қақтығыс құмарлыққа ұмытылу (либидо), санасыздық және саналы
қалыптасқан шындық принципі арасында болады.
Позитивизм (Positivism - дұрыс пікір) – оның негізін қалаушы
француз философы Огюст Конт (1798-1857жж.). Позитивизм - ғылым
негізіндегі білім, ғылыми ақиқат, позитивтік дүние көрінісіне сәйкес болу
керек дейді. Оның тарихи кезеңдері мен өкілдері:
Бірінші - классикалық кезеңі. 1830ж - ХІХ ғ. аяғы. О.Конт, Дж.С.Милль.
Екінші ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz