Криминалистикалық болжаулар және тергеуді жоспарлау туралы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе

Негізгі бөлім

1 ТАРАУ КРИМИНАЛИСТИКАЛЫҚ БОЛЖАУЛАР ЖӘНЕ ТЕРГЕУДІ ЖОСПАРЛАУ

1. Тергеу болжауының және тергеу жоспарының түсінігі, олардың өзара байланысы

2. Тергеу жоспарының негізгі кагидалары, элементтері және жоспар жасау техникасы

3. Тергеушінін жедел-іздестіру, анықтама және басқа да органдармен байланысы

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер тізмі

Кіріспе

Қылмыстын тез арада ашылуы, тергеудің сапасы, тергеушінің істі тергеуге байланысты жұмысының мақсатты жөне ұйымдас-қан түрде жүргізілуі тергеудің белгілі бір жоспармен жүргі-зілуіне тікелей байланысты. Қылмыстық іс қозғалғаннан кейін тергеу жоспарын жасау арқылы тергеуші тергеу барысында шешілетін сұрақтарды толық айқындап алып, осы сұрақтарды нақтылы қандай тергеу әрекеттерін, жедел-іздестіру және басқа да ұйымдастырушылық шаралар жүргізу арқылы шешуге болатынын анықтап белгілейді.

Сұрақтар тергеп отырған кылмыстың мән-жайын анықтауға байланысты болу керек. Сондықтан жоспарға кіретін сұрақтар осы қылмыс жөнінде тергеушінің ойша жасаған болжауынан туындайды. Тергеп отырған қылмыстың қалай, қандай жағдайда болғанын тергеуші, әрине, өз көзімен көрген жоқ. Бірақ қылмысты толық және объективті тергеу үшін тергеуші қылмыс-тың қалай болғанын ойша болса да болжап, қылмыстың жасалу жольш көз алдына елестетіп керіп, оның бейнесін ойша жасап көруі керек. Осындай ойша шығармашылық талдау процесінің үстінде қылмыстың қандай жағдайда болғандығы, қылмысқа катынасқан адамдар және де қылмыстық оқиғаның басқа да мән-жайлары жөнінде белгілі бір болжаулар пайда болады. Тергеушінің бұл ойша талдау арқылы жүргізетін шығармашылық, белгілі бір сұрақтарды шешуге бағытталған іздеу процесі логикалық гипотеза әдістеріне негізделеді. Сондықтан тергеу болжауы логикалық табиғаты жағынан алғанда гипотезаның бір түріне - жұмыс гипотезасына жатады.

1 ТАРАУ КРИМИНАЛИСТИКАЛЫҚ БОЛЖАУЛАР ЖӘНЕ

ТЕРГЕУДІ ЖОСПАРЛАУ

1. Тергеу болжауының және тергеу жоспарының түсінігі, олардың өзара байланысы

Болжаудың мазмұны және мағынасына байланысты тергеу болжауы жалпы және жеке болып екі түрге бөлінеді. Жалпы болжау - ол нақты қандай қылмыстың болғандығы жөніндегі тергеушінің ой-пікірі. Айталық, оқиға болған жерде мәйіт табылған жағдайда тергеуші осы оқиға жөнінде мына төмендегідей болжаулар жасай алады: жәбірленушіні біреу қасакана елтірді, абайсызда өлтірді, не өзін-өзі өлтірушілік. Атап айтқанда, мұндай жалпы болжауда қандай кылмыс жасалғандығы жөнінде белгілі бір пікір туындайды. Осы жасалған жалпы болжаудың әркайсысынан сұрақтар туындап, олар жөнінде жеке болжаулар жасалады. Мысалы, қылмысты белгілі бір адамның жасағандығы, қашан, қай мезгілде және қандай қару пайдаланған-дығы жөніндегі, т. б. сұрақ-болжаулар. Осындай шығармашы-лық талдаудан туындаған тергеу болжауларының бәрі бірдей тексерілуі қажет. Бастапқы кезде жасалған болжаулардын қайсысы дұрыс екенін біліп аңғаруға болмайды. Сондықтан жасал-ған болжаулардың бәрін бір кезекте қосарлы түрде тексеріп анықтау керек. Егер тергеуші осы сәтте шындыққа жатады деп тапкан бір болжауды ғана тексерумен айналысса, кейін ол бол-жау кате болған жағдайда, баска болжаулардың тексерілуім кешіктіріп алады.

Сонымен тергеу болжауы дегеніміз тергеудің белгілі бір кезендерінде туындаган жагдайларга, жиналған заттай дәлелде- мелерге негізделген қылмыстың түрі, оның болутетігі және қыл-мыстын басқа да мән-жайлары жөніндегі тергеушінін ой-пікірі. Қылмыстық іс бойынша жасалған болжауларды және одан туындайтын сұрактарды шешу үшін арнайы тергеу әрекеттерін, жедел-іздестіру және басқа да анықтама жұмыстарын жүргізу керек. Бұл жүргізілетін жұмыстар белгілі бір кезекпен, тәртіппен, жоспарлы түрде өткізілуі керек болғандықтан, анық-талатын сұрақтарды, тергеу шараларын толық қамтитын тергеу жоспары жасалады. Тергеу жоспарын осы түрғыдан алып қарастырсақ, ол негізінен тергеу болжауын тексеріп, аныктауға ба-ғытталған жоспар екендігі айкын көрінеді. Сонымен тергеу жоспарынын логикалық негізі - тергеу болжаулары. Тергеу бол-жауларының, оны тексеруге бағытталған тергеу жоспарының жалпы бір шығармашылық жұмыстың бірімен-бірі байланысты екі сатысы екендігі, міне, осымен сипатталады. Тергеушінің шығармашылық ой-пікірі, осыған байланысты жасалған болжаулары қағазға жоспар арқылы түсіп, жоспарда көрсетілген тергеу шараларын жүргізу арқылы жүзеге асады.

2. Тергеу жоспарының негізгі кагидалары, элементтері және жоспар жасау техникасы

Тергеу жоспарын жасау белгілі бір қағидаларға негізделеді. Жоспарды жасау үстінде тергеушінің міндетті түрде ескеретін шартты қағидалары бар. Олар: жоспардын жекелігі, нақтылығы, серпінділігі, жоспарланған шаралардың іске асу айқындығы, зандьшығы және қолайлылығы.

Жоспардың жекелілігі дегеніміз ол жоспардың тіке осы қылмысты ашуға, іске керектігі не осы іске байланысты сұрақтарды анықтауға бағытталуы және кылмыстық істі жүргізу үстінде жиналған дәлелдемелерге негізделуі. Анықталатын сұрақтарды, жүргізетін тергеу әрекеттерін және басқа да ұйымдық жұмыстарын тергеушінің тіке өзінің жоспарлауы оның бұл бағыттағы жұмысын шығармашылық арнаға түсіреді, сонымен қатар тергеушінің жауапкершілігін арттырады.

Тергеу жоспарының нақшылыгы дегеніміз - ол анықтауға жататын сұрақтардың түсінікті және анық болуы, осы сұрақтарды шешу жолдарының нақтыланып көрсетілуі. Жоспарда жалпы және декларативті сипатта көрсетілген тармақтардын болмауы шарт. Егер де іс бойынша анықталуға жататын жалпы сұрақтар болса, олар нақтыланып, анықталып көрсетілуі тиіс. Сұрақтардың анық көрсетілуі оларды тез арада шешіп, анықтауды жеңіл-детеді.

Жоспардың серпінділігі (динамикалық қағидасы) ол тергеудің әр кезеңінде әрқилы тергеу ситуациясына сай өзгеріп тұруы. Тергеу процесі құбылмалы, әр уақытта өзгеріп отыратын процестердің қатарына жатады. Тергеу үстінде, әрине, бұрын жоспарды құрғанда белгілі болмаған мәселелердің, сұрақтардың туындауы мүмкін. Осылардың бәрін дер кезінде жоспарға кіргізіп жасалған тергеу жоспары толықтырылып, өзгертіліп отырылады. Сондықтан болған өзгерістерді дер кезінде енгізіп, қосып отыруға тергеу жоспары бейімді болу керек. Тергеу жоспарын құрғанда оған іс жүзінде анықтауға болатын сұрақтарды жөне белгілі мерзімде нақтылы орындауға мүмкін жұмыстарды, тергеу шараларын кіргізу қажет. Бұл жоспардың нақты орындалуын қамтамасыз етеді.

Анықталуы жоспарланған сұрақтар іс бойынша жасалған тергеу болжауларынан туындайды. Осы тергеу жоспарында көрсетілген сұрақтарды анықтау үшін өткізілуі тиіс жұмыс әрекеттері заңға қайшы келмеуі керек. Мұны тергеуді жоспарлаудың заңдылық қағидасы деп атайды. Тергеу әрекеттерінің, жедел-іздестіру және басқа ұйымдық жұмыстардың дәлелдеме алуға нәтижелігін және өткізуге қолайлығын арттыру үшін олар-ды ұтымды кезекпен өткізетіндей етіп жоспарлау қажет. Бірінші кезекте кідіртпей өткізуді қажет ететін тергеу әрекеттері және жедел-іздестіру жұмыстары жоспарлануы тиіс. Бұл тергеудің ықшамды және үйлесімді түрде өтуін қамтамасыз етеді.

Тергеу жоспары белгілі бір элементтерден құралады, осы қылмыс бойынша жасалған тергеу болжауларына негізделеді және сол болжауларды тексеруге бағытгалады. Сондықтан жоспардың бірінші элементі - осы іс бойынша жасалған тергеу болжаулары. Бұл тергеу болжауларын тексеру үшін белгілі бір сұрақтарды, мәселелерді анықтауға тура келеді. Сондықтан тергеу жоспарын құрғанда болжаудан туындаған және соған байланысты тексеруді қажет ететін сұрақтардың тізбегі жоспардың екінші элементі болып саналады. Жоспарға кірген сұрақгар тергеу әрекеттерін, жедел-іздестіру және басқа да жұмыстарды жүргізу аркылы анықталып, шешілетін болғандықтан, орындалатын тергеу шаралары жоспардың үшінші элементі болады.

Жоспарланған жұмыстарды кім және қай мерзімде өткізу керек екендігі де жоспарда көрсетіледі. Бұл жоспардың төртінші элементі болады. Кей жағдайларда тергеу шараларын орындай-тын лауазымды адамның аты-жөні өзінше жеке жазылады. Мұндай жағдайда жоспар бес элементтен құралады.

Енді тергеу жоспарын кесте түрінде көрсетсек, ол терт кейде бес бағаннан тұратындығы байқалады. Әр бағандағы жоспар бірімен-бірі тікелей байланысып, бірінен-бірі туындайды. Осындай жоспар бойынша тергеушінің қылмысты тергеуге байланысты жүргізетін жұмыстары кесте түрінде қағаз бетіне түсіріліп көрсетіледі.

Тергеу жоспары ойша және жазбаша түрде жасалады. Тергеудің бастапқы кезеңінде кылмыстық іс бойынша мәліметтердің аз мезгілінде тергеуші өз жұмысын ойша жоспарлайды. Кейбір кідіртпей жүргізуді қажет ететін тергеу әрекеттері жоспарсыз да жүргізіледі. Айталық, қылмыс жөнінде хабар алысымен тергеуші оқиға болған жерге барып қарайды және қараудың қорытындысынан туындаған тергеу әрекеттерін өткізеді. Осы тергеу шараларын жүргізіп, орындаудан жиналған дәлелдеме деректерді талдап, оларды айқындап, анықтау арқылы тергеу болжауларын жасап, болжауларды тексеруді жоспарлайды.

Тергеу тәжірибесіңде тергеу жоспарының бірнеше түрі бар. Жұмыстың дұрыс жүргізілуі үшін жоғарыда көрсетілген эле-менттердің бәрі де жоспарда көрсетілуі керек. Жоспар баған-дық және кестелік түрде жасалады.

Қазақстан Республикасынық ҚК-нін «» бабыменқарсы козғалған № - санды қылмыстық іс бойынша жасалған тергеу

Ж О С П А Р Ы

Тергеуболжау-лары:

Тергеу

болжау-

лары

Аныкта-латынсұрактар, істің мән-жайлары:

Аныкта-

латын

сұрактар, істің мән-жайлары

Тергеуәрекеттері:жедел-іздестіружәне баскада жұмыстар:

Тергеу

әрекеттері:

жедел-

іздестіру

және баска

да жұмыстар

Орындаумерзімі:

Орындау

мерзімі

Орындаукімгежүктеледі:

Орындау

кімге

жүктеледі

Шаралардынорындалунәтижесі:

Шаралардын

орындалу

нәтижесі

Кестеде көрсетілген әр болжау бойынша жеке жоспар жасауға болады. Кейбір көп көріністі істерде әр керініске жеке-жеке жоспарлар да жасалады.

Жалпы тергеу жоспарына қосымша, оны толықтыруға бағытталған, жиналған айғақ мәліметтерін бір жүйеге келтіру үшін жоспарлаудың басқа да түрлері қолданылады. Мысалы, көп көріністі істер бойыншатергеп отырған қылмысқа қатынасы бар әр айыпкерге «жеке есеп» карточкесі толтырылады. Онда әр айыпкерге инкриминацияланған қылмыстық әрекеттер және оның осы қылмысқа қатысқандығын дәлелдейтін деректер келтіріледі. Жауапқа тартылған қылмыскерлердің саны кәп, күрделі және көп көріністі істерді жоспарлаудың «шахматты ведомость» деген түрі де жиі колданылады.

Мұндай жағдайда бірінші бағанға әр іс бойынша жауапқа тартылған айыпкерлердің аты-жәні жазылады да, одан кейінгі бағандарға қылмыстың жеке-жеке көріністері жазылады. Ай-ыпкер қай қылмысты көрініске қатынасты болса сол бағанға «х» деген белгі қойылады. Бұл жоспарлау тәсілін төмендегі кес-те арқылы көрсетуге болады.

Қылмыстыжасауғакатынаскандар:

Қылмысты

жасауға

катынаскандар

1-көрініс: 1-көрініс

2-көрініс: 2-көрініс

3-көрініс: 3-көрініс

4-көрініс: 4-көрініс

Қылмыстыжасауғакатынаскандар: 1. Айыпкердін

1-көрініс:

2-көрініс:

3-көрініс:

4-көрініс:

Қылмыстыжасауғакатынаскандар: аты-жөні

1-көрініс: X

2-көрініс: X

3-көрініс: X

4-көрініс:

Қылмыстыжасауғакатынаскандар: 2. Айыпкердің

1-көрініс:

2-көрініс:

3-көрініс:

4-көрініс:

Қылмыстыжасауғакатынаскандар: аты-жөні

1-көрініс:

2-көрініс: X

3-көрініс: X

4-көрініс: X

Қылмыстыжасауғакатынаскандар: 3. Айыпкердің

1-көрініс:

2-көрініс:

3-көрініс:

4-көрініс:

Қылмыстыжасауғакатынаскандар: аты-жөні

1-көрініс: X

2-көрініс: X

3-көрініс:

4-көрініс: X

Қылмыстыжасауғакатынаскандар:

1-көрініс:

2-көрініс:

3-көрініс:

4-көрініс:

Қылмыстыжасауғакатынаскандар:

1-көрініс:

2-көрініс:

3-көрініс:

4-көрініс:

Кейбір кесте үлкен істер бойынша күрделі, бірнеше торлы басқару жоспары да жасалады. Мұндай көп торлы кестеде тергеушінің бірнеше бағытта істейтін жұмыстары көрсетіледі. Оның ішіндегі неғұрлым маңызды жұмыстарды, қай бағытта және қандай тергеу шараларын орындау үстінде қандай кедергілердің, қиыңдықтардың кездесетіндігін алдын ала белгілеп алуға болады.

Тергеудің әр кезеңінде істелетін жұмыстарды жоспарлаудың өзіндік ерекшеліктері бар. Тергеудің бастапқы кезеңінде кідіртілмейтін тергеу әрекеттері және жедел-іздестіру жұмыстарының жүргізілуі жоспарланады. Тергеудің кейінгі кезендерінде жоспарға кіретін тергеу әрекеттері және жедел-іздестіру жұмыстары негізінен айыпкердің жауабынан туындайтын мәселелерді тексеруге бағытталады. Ол үшін айталық, сот-сараптамасын та-ғайындау, тергеу экспериментін жүргізу, айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мен нақтылау, тағы басқа да тергеу әрекеттерін өткізу жоспарланады.

Жалпы қылмыстық іс бойынша жасалатын тергеу жоспарымен қатар кейбір күрделі тергеу әрекеттерін, атап айтқанда, жауап алу, тергеу экспериментін жүргізу де жоспарланады. Мұндай жоспарда тергеу әрекетін жүргізгенде анықталатын сұрактар, оны жүргізу үстінде қолданылатын тактикалық тәсілдер, сонымен қатар тергеу әрекетінің нәтижелігін арттыру үшін өткізілетін басқа да ұйымдық жұмыстар көрсетіліп, белгіленеді. Мұндай тергеу әрекеттерінің жоспары жалпы тергеу жоспарының бір элементі есебінде саналып, осы жоспардағы мәселелерді шешуге бағытталады.

3. Тергеушінін жедел-іздестіру, анықтама және басқа да органдармен байланысы

Қылмыстық іс жүргізу кодексінің талабы бойынша тергеуші занда көрсетілген тергеу әрекеттерін өткізу арқылы әр қозғалған іс бойынша қылмыстың мән-жайын анықтап, жасалған қылмысты дер кезінде ашуға тиіс. Бірак тергеуші тек занда көрсетілген әрекеттерді жүргізу арқылы, өзінін күшімен ғана бұл заңда көрсетілген міндеггі орындай алмайды. Сондықтан тергеушінің жедел-іздестіру жұмыстарын орындайтын, анықтама жүргізетін органдардың қызметкерлерін көмекке алуға, оларға тергеу үстінде жасалған қылмыстың кейбір мән-жайларын анықтау жөнінде арнайы нұсқаулар беру жайындағы өкілеттігі занда көрсетіліп, бекітілген. Тек жедел-іздестіру жұмыстарын жүргізу барысында анықталған мәліметтерді және осы орган-ның басқа да мүмкіншіліктерін толық пайдаланған жағдайда ғана тергеуші тергеп отырған қылмысты дер кезінде аша алады. Тергеуші мен жедел-іздестіру органдарының бірлесіп істеуі ар-кылы қылмысты тез арада ашуға, қылмыскерді дер кезінде ұстауға, керекті заттай дәлелдемелерді толық жинап алуға бо-лады. Қандай қылмысты тергегеңде болсын бұл екі органның алдыңда тұрған тағы бір міндет - ол қылмысты алдын алу, қылмысқа әкелетін себептер мен жағдайларды анықтап, оларды жоюға арнайы жедел шаралар қолдану. Ортақ міндеттері бар екі органның бір тергеу комитетінде шоғырлануы, атап айтқанда, бір мекеме шеңберінде болуы олардың қылмыска қарсы күрес саласындағы ұйымдық тактикалық жұмыстарын, әрине сөзсіз арттырады.

Сонымен тергеу және анықтама жүргізуші органдардын тер-геу үстінде қалыптасатын қарым-қатынасыньщ түсінігі - қылмыстық істі тергегенде бір-біріне әкімшілік тұрғыдан тәуелсіз тергеу және жедел-іздестіру органдарының қылмысты ашуға, оны сапалы тергеуге, қылмыстың алдын алуға бірлесіп, іскерлікпен істейтін жұмыстары. Бірақ мақсаттары мен міндеттері бірдей, ортақ болғанмен аталған органдардың қызметтерінде езіндік ерекшеліктер бар. Бұдан бұрынғы жедел-іздестіру жұмыстары женінде занда өте қысқа, мәлімдеме есебінде ғана айтыл-ған болатын. Қазір арнайы жедел-іздестіру жұмыстары жөніндегі заң қабылданғандықтан бұл органның өкілеттігі заң жүзінде толық бекітіліп көрсетілген. Осы заңға байланысты жедел-іздестіру органдарына жоғарыда айтылған жалпы міндеттермен қатар өзіне нақтылы жүктелетін міндеттері бар. Оның ішінде негізгісі - қылмыстың белгілерін, іздерін тауып, оған қатысқан қылмыскерлерді анықтап, оларды дер кезінде ұстау. Бұл өзінің алдына заң жүзінде қойылған міндеттерді анықтама жүргізуші органдар өзінің өкілеттігіне тән әдістермен, тәсілдермен жедел-іздестіру жұмыстарын жүргізу арқылы анықтап орындайды. Тергеуші істің кейбір мән-жайларын анықтау жөнінде бұл органдарға нұсқау бере отырып оны қандай әдістермен, кандай жедел-іздестіру жұмыстарын жүргізу арқылы шешетіндігіне араласып кіріспейді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.