Қазақстандағы электр және жылу энергетикасы

Пән: Электротехника
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе.

Негізгі бөлім:

1 Қазақстанның электр тогын шығаратын салаларының дамуы

2 ҚР энерготұтыну жүйесінің ерекшелігі

3 Қазақстандағы электростанциялар

4 Энергияның адам өмірінде және қоғамда алатын орны. Энергия түсінігі

5 Қазақстандағы электр және жылу энергетикасының даму кезеңдері

6 Нарықтық кезең қырлары

Қазақстандағы электр тогын шығаратын салалардың дамуы

Қазіргі уақыттағы экономиканың тұрақты дамуы көбінесе ұлттық басқару механизмінің дұрыс жүргізілуіне байланысты. Ұлттық механизмнің дұрыс жүргізілу барысында ғана әлеуметтік-экономиканың тұрақты даму болған жағдай болу үшін ең алдымен ішкі өнімді пайдалану керек.

Дұрыс экономика елдегі шикізатты, оның ішінде электр энергиясын дұрыс пайдаланған жағдайда болады. Бұрынғы Кеңес үкіметі елдері бүкіл әлемдегі энергияның 7-не жуығын, ал соның ішінде Қазақстан 0, 7 пайызын берді. Энергетика Қазақстан өндірісінің стратегиялық маңызды объектісі. Ол экономика және халқының бюджетенің үлкен бөлігін қамтиды. Электроэнергетика саласының аздығы елдің дамуының үлкен кемшілігі болып табылады.

Қаэақстанда электроэнергетика жүйесінің дамуы.

Тәуелсіз Қазақстан экономикалық реформалар жылдарында басқа көптеген бөліктер сияқты экономикалық кризиспен транспорттық тарифтің жоғары болуына және халықтың ақшаны қарыздарын бермеуіне байланысты қиындықтардан өтті. Кеңес өкіметі ыдырағаннан кейін бірыңғай электроэнергетика жүйесі құлдырады және жеке шаруашылықтарға бөлініп кетті. Бұл қожалықтар елдің күннен күнге өсіп келе жатқан қажеттіліктерін қанағаттандыра алмады. Сөйтіп, олар бұл мәселені арырап кеткен қатынастарды қайтадан жалғау арқылы және интеграция арқылы шешпек болды. Қазақстандағы энергия тапшылығын әсіресе Батыс және Оңтүстік аймақтарынан байқалды. Солтүстік аймақтардың көбі Ресей энергиясына тәуелді болды.

Тәуелсіз Қазақстан жылдарында электроэнергиясын өндіру тұрақты түрде кеміді. 1999 жылдағы 87379, 2млн. кВт\сағ-тан 2001 жылы 577000, 02 млн. кВт\сағ-қа дейін кеміді. Жалпы 10 жылда энергия өндірісі 36, 1 пайызға кеміді.

2000 жылмен салыстыпғанда электроэнергия 3256 млн, яғни 10, 6 пайызға көбейді, электр энергиясының өсуі солтүстік және батыс аймақтарында байқалды. Оңтүстік аймақта энергия өндірісі 17 пайызға төмендеді. Басты себебі Жамбыл ГРЭС-ң электроэнергетика рыногында бәсекеге бейімсіздігіне байланысты өз жұмысын тоқтатуы.

Соңғы жылдары электроэнергиясын өндіру жалпы айтқанда тұрақты және аздаған өзгерістермен айқындалады. Бұл өзгерістер электр энергиясын өндіруге қажетті қара және түсті металлургияның өзгерістерінен болады.

Орталық Азия елдеріндегідей тәуелсіздік алуымен электроэнергияны өндіруде өз жаман жақтары бар:

Тасымалдау көлемінің және жер пайдалылықтарын игерудің қысқаруы. Және ең алдымен халықтың электроэнергиясының ақшасын төлемеуден болып отыр.
Техниканың авринностинінің жоғары болуы, себебі техника әбден тозған.
Бөлек шыққан қожалықтардың қуатының азаюы.
Мемлекетарасындағы реструктуризация және жекешелендіру кезінде проблемалардың дұрыс шешілмеуі.
Шикізатты дұрыс пайдаланбау.

Саланың қаржылық саласы басқаларға қарағанда ең маңыздысы. 2000 жылы пайдалы кәсіпорындар саны 33, 9 пайызға жетті, ал өндірістік өнеркәсіптің орналасуы10 пайызға жетті.

Соңғы 10 жылдағы энергетикадағы қауіптілігі ел қауіптілігін жоғарылатып отыр. Көптеген өндіріс орындарында техника әбден тозған. 2001 жылғы ескілік пайызы электроэнергетика саласында 45, 0 пайызына жетті, жаңартылу 3, 6 пайыз, ликвидация коэффициенті 3, 4 пайыз құрады. Ескілік коэффициенті 52 пайыз, сонымен бірге минералды ресурстардың шығындылығы 15 пайыз құрады, жалпы орта есеппен жылына 17, 3 процент энергия шығындалынады.

Қазіргі кездегі елдегі жағдай электроэнергиясын өндіруде біраз тұрақталынды. Оңтүстік аймақтарында энергияның тұрақты жеткізу іске асырылды.

Жылдар

2001

2002

Жылдар: Элекрэнергия(млн. кВт\сағ)

2001: 56000

2002: 59000

Энергияның адам өмірінде және қоғамда алатын орны. Энергия түсінігі. Энергияның негізгі түсініктері.

Энергияны сақтауды қамтамасыз ететін негізгі жолдарын қарастыру алдында «энергия» сөзінің мағынасын анықтайық.

Энергия (грек іс-әрекет, қызмет) - материяның әр түрлі қозғалыс фермалардың жалпы өлшем бірлігі.

Бұл анықтамадан шығады:

Энергия бізді қоршаған ортаның әр түрлі объекттердің күйлері өзгерген кезде байқалады;
Энергия бір түрден екіншң түрге өте алады;
Энергия адамның пайдалы жұмыс қабілеттілігін сипаттайды;
Энергияны анықтауға және өлшеуге болады.

Энергияны табиғатына қарай келесі түрге жіктейді.

Механикалық энергия - жеке денелер мен бөлшектердің қозғалыстарының әрекеттесуі кезінде байқалады. Оларға дененің қозғалыс немесе айналу энергиясы, денлерді қысу, бұрау, созу кезіндегі деформация энерггиясын жатқызуға болады. Бұл энергия тасымалдау және технологиялық машиналарда кеңінен қолданады.

Жылулық энергия - заттың молекулаларының әрекеттесу және тәртіпсіз қозғалыс энергиясы.

Көбінесе отынның әртүрлі түрлерін жағуы кеінде алынатын жылулық энергиясы жылыту, көптеген технологиялық процестерді (қыздыру, балқыту, кептіру, булау, т. б. ) өткізуге мүмкіндік береді.

Отынның түрлерін салыстыру үшін жану жылуы 29, 3 МДж/кг (7000 ккал/кг) тең шартты отын өлшем бірлігі қабылданған.

Электрлі энергия - электрондардың (электр тогы) электрлі тізбегі бойынша өтетін энергия. Электрлі энергия электр қозғалтқыштың көмегімен механикалық процесстерін жүзеге асыру үшін кеңінен қолданылады.

Химиялық энергия - заттардың арасында химялық реакция жүрген кезде шығатын немесе жұтылатын энергия.

Химиялық энергия экзотермиялық реакциялардан жылулық энергия түрінде бөлінеді немесе гальваникалық элементтері мен аккумуляторларда электрлі энергияға айналады. Бұл энергия көздері жоғары ПӘК (99% дейін ) және төменгі сыйымдылықпен сипатталады.

Магниттік энергия - үлкен энергия қоры бар тұрақты магниттер энергиясы. Электр тогының айналасында күшті магнитті өріс пайда болады, сондықтан көбінесе электр магниттік энергия туралы айтады.

Электр магнитті энергия - электрлі және магнитті өрісте қозғалатын электрмагнитті толқындар энергиясы. Оған көрінетін жарық, инфрақызыл, ультракүлгін, рентгенді сәулелер мен радиотолқындар жатады.

Сонымен, электромагнитті энергия - бұл сәулелердіңбөліну энергиясы. Сәуленің бөліну энергиясы электромагнитті толқындар энергиясы түрінде болады.

Ядролық энергия - радиоактивті эаттардың атомдарының ядроларынан шықпайтын энергия. Ол ауыр ядролардың бөлінуі (ядролық реакция) және жеңіл ядроларды синтездеу (термоядролық реакция) кезінде бөлінеді.

Ядролық энергияның ескі атауы - атомдық энергия.

Гравитациялық энергия - массивті денелердің әрекеттесуі кезінде байқалатын энергия, ол көбінесе космостық кеңістікте байқалады. Сонымен қатар жерден белгілі бір биіктікке көтерілген дененің энергиясын жатқызуға болады.

Энергияның өлшем бірлігі - 1 Дж (Джоуль) . Сонымен қатар жылу мөлшерін өлшеу үшін ескі өлшем бірлігін қолданады - 1ккал (калория) = 4, 18 Дж; механикалық энергияны өлшеу үшін - 1 кг·м = 9, 8 Дж; электрлі энергияны өлшеу үшін - 1кВт - τ = 3, 6 МДж; мұнда 1 Дж = 1 Вт - с. қолданылады.

Электр энергиясының көздерінің түрлері

Жылу электр станциясы

Жылу электр станциясы (ЖЭС), электр энергияны органикалық отынды жандырған кезде алынатын жылу знергияны түрлендіру нәтижесіндеалатын электр станция. Алғашқы ЖЭС 19 - ғасырдың соңында (1882 - Нью Йоркте, 1883 - Петербургте, 1884 - Берлинде) пайда болды, және өте кеңінен таралды. 20 - ғасырдың 70 - жылдардың ортасындаЖЭС электрстанциясының негізгі түрлері болып табылды. Олардың өңдеп шығаратын электрстанциясының үлесі: КСРО мен АҚШ-та 80%-дан жоғары (1975), әлемдік шамамен 76% (1973) .

ЖЭС ішіндегі ерекше бу құбырлы электр станциясы (ТПЭС), онда жылу энергиясы электр генераторының роторымен қосылған бу құбырының роторын айналдыратын жоғарғы қысымда су буын алудың бу генераторында қолданылады (әдетте сирхронды генератордың) . Мұндай ЖЭС-даотын ретінде көмір (ерекше), мазут, табиғи газ, лигнит, шымтезек, тақта тас пайдаланылады. Олардың ПӘК-і 40%, қуаты -3 Гвт және Гвт-тан үлкен.

Электргенератор желісі ретінде конденсациялы құбырлар және сыртқы тұтынушыларды жылу электрстанциясымен жабдықтаудың өңдеп шығарылған бу жылуын қолданбайтын ТПЭС-ді конденсациялық электрстанциялар деп атайды. ГПЭС-те ЖЭС-те өндірілетін электрэнергиясының 2/3-ін өңдеп шығарады. Жылуфикациялық құбырлармен жабдықталған және өңделіп шығару буының жылуын өнеркәсіпті немесе коммуналды тұтынушыларға беретін ТПЭС-ті жылуэлектрстанциялар (ТЭЦ) деп атайды. Ол ТЭС-те өндірілетін энергияның шамамен 1/3 бөлігін өңдеп шығарады.

Жылу конденсациялы электрстанциялар. Атомдық энерго-жүйелерде жылу конденсациялы электрстанция үлесіне барлық өңделініп шығарылатын энергияның шамамен төрттен үш бөлігі келеді. Бұл типтегі жеке электрстанция қуаты 6000МВт және 8000МВт-қа жеткізу тенденциясына ие. Жаңа КЭС-кебу параметрлері 24Мпа және қуаты 300, 500, 800 бен 1200МВт аралық бу қызуы 560/5650С тиімді бу кұбырлы агрегаттар орнатады, ал пайдалану ұзақтығы Т _у =W/P _у =5000сағ/жыл және одан жоғары орнатылған қуатты энерго жүйе жүктемесінің тәуліктік графигінің басты бөлігінде жұмыс істеуге есептелген.

Аса жоғары қуатты жылу станциялары техникалық және экономикалық түсініктер бойынша автономды бөліктердіңбір қатары - блоктарды орындайды. әрбір блок бугенератордан, құбырдан, электр генератордан және қуаты генератордыққуатына сәйкес жоғарылатқыш трансформатордан тұрады. Бу құбырлы және су құбырлы түрдегі жылу механикалық бөліктегі блоктар арасында көлденең байланыс болмайды. Бу аралық түрде қыздырған кезде олар барлық коммуникация жүйесі және турбиналы реттеу жүйесін аса күрделі етер еді, станцияның сенімділігі төмендер еді. Генераторлы кернеудің құрама дөңгелектер түріндегі бөліктегі блоктар арасындағы көлденең байланыстардың да қажеті жоқ, өйткені генераторлардың бастапқы кернеулер 20-30 кВ кездегі желіге аса ірі агрегаттардың қуатты беруі тіпті мүмкін емес, қысқа тұйықталу тоқтары өте жоғары болар еді. Генератор кернеуін 110-750 және одан да жоғары кВ-қа трансформация ауыстырылып жатқан жағдайлардағы ең пайдалы шегерім болып табылады. Жеке блоктар бір-бірімен тек жоғары немесе төменгі кернеулі құрама дөңгелектерде ғана байланысады, осыдан станция қуаты жүйенің желісіне келіп түседі.

Энергия шығарушы қошдырғыларының негативті экологиялық әсерлерін қысқарту үшін бірінші дәрежеде энергияны қаншалықты көп үнемдесек, электр станцияларды соншалықты аз соғып, атмосфераны аз ластаймыз.

Жылуфикациялы станциялары. Жылу электрцентралдар өнеркәсіп мекемелерімен қалаларды жылу және электрэнергиямен орталықтан жабдықтау үшін арналған. Олар конденсациялы электр станциясынан өндіріс, жылыту, вентиляция және ыстық сумен жабдықтау мұқтаждықтау үшін бу құбырларында «өндіріліп шығарылған» жылуды пайдаланумен өзгешеленеді. Электр мен жылу энергиясын осыдан комбинирленген өңдеу кезінде отын бөлек электр жабдықталумен салыстырғанда едәуір үнемделеді, яғни электр энергияларды конденсациялы электр станцияларда өңдеу мен жылуды жергілікті котельныйлардан алу арқылы. Сондықтан ТЭЦ ьәрізді станциялар жылуды көп тұтынатын аудандар мен қалалардакеңінен тараған.

Гидроэлектрлі станция

Гидроэлектрлі станция, су ағынының энергиясы электр энергияға түрленетін ғимараттар мен жабдықтар кешенін - гидроэлектростанция деп атайды (ГЭС) . ГЭС су ағыны мен ағынды тудырудың қажетті концентрациясын қамтамасыз ететін гидротехникалық ғимаратпен, су ағынымен қозғалатын энергияны механикалық энергияға түрлендірілетін және өз кезегінде оның айналымы электр энергияға жабдықтардың тізбектелген тізбегінен тұрады.

Су қорлардың пайдалану схемасы мен тегеуріндер концентрациясы бойынша ГЭС-ті әдетте арналы, плотиналы, тегеурінді және тегеурінсіз деривациясы бар деривациялы, аралас, гидроаккумуляциялаушы және тасқынды болып бөлінеді. Арналы және плотиналы ГЭС-те су тегеуріні өзенді қоршаған және су деңгейін жоғарғы белорта көтеретін платина арқылы туады. Бұл кезде өзен алқабының біршама су алып кетуінен қашып құтылуға болады. Екі плотиналы өзеннің сол аймағында құрған кезде су алып кету аланы азаяды. Тегіс өзендерде судың алып кетуініңең үлкен экономикалық жіберген ауданы платина биіктігін шектейді. Арналы және платиналы ГЭС-ті тегіс су көп өзендерде де, таулы өзендерде де және тар қысқа алқаптарда да құрылады.

Арналы ГЭС ғимаратының құрылымына, плотинадан бөлек, ГЭС кеңсесімен су жиналу ғимараттар кіреді. Гидротехникалық ғимараттардың құрылымы тегеурін биіктігімен бекітілген қуатқа байланысты. Арналы ГЭС оғанорналастырылған гидроагрегаттармен плотинаның жалғасуына қызмет етеді және сонымен бірге тегеурінді майдан тудырады. Осыдан біржағынан ГЭС ғимаратына жоғарғы бьефті; ал екінші жағынан - төменгі бьефті жанастырады. Гидроүзбенің тағайындалуына байланысты сәйкес оның құрамына кеме жүзетін шлюздер немесе кеме көтергіш, балық жіберуші ғимарат, суландыру мен су мен жабдықтау, сулы қақпалы ғимараттар кіруімүмкін. Арналы ГЭС-ті кейде суды жіберуші жалғыз ғимарат ГЭС-тің ғимараты болып табылады. Бұл жағдайда пайдалы тұтыну суы тізбектей қоқысты ұстап қалғыш торлары бар кіріс қимаға спиральді камераға, гидротурбинаға, сорғыш құбырға өтеді, ал көршілес турбиналы камералар арасында арнайы суаттар бойынша өзеннің тасқынды шығындарына түсіріледі. Арналы ГЭС үшін 30-40 м-ге дейінгі тегеуріндер сипатты.

Гидроэнергетикалық қорлардың жылуэнергетикалық қорлармен салыстырғанда маңызды ерекшклігі - олардың үздіксіз жаңартылуы. ГЭС үшін отын тапшылығының болмауы ГЭС-те өңделіп шығарылатын электр энергиясының төменгі құнын анықтайды. Сондықтан ГЭС ғимаратына бекітілген қуаттың 1 КВ-на жұмсалатын едәуір үлестік қаражатқа және ұзақ құрылыстық мерзімге қарамастан, әсіресе электр сымды өндірісті орналастыруға байланысты болғанда үлкен көңіл аударылдй.

Атомдық электростанциясы

Атомдық электростанциясы (АЭС), атомдық энергияны электр энергияға түрленетін электр станциясы. АЭС-гі энергия генераторы атомдық реактор болып табылады. Реакторда бөлініп шығатын жылу кейбір ауыр элемент ядроларының тізбекті бөліну реакциясының нәтижесінде, кейін жай жылу электр станцияларындағы электр энергияға түрленеді.

Жел энергетикасы

ХХ ғасырдың соңы қоғамдық даму жолдарын кеңінен қайта ойлануға алып келді. Таза экономикалық көз қараспен материалды өндірісті талдауға жақындап келетін экономикалық даму концепциясы адамның өндірістік қызметінің шектелген әсерінің күшімен табиғи ресурстар әлі таусылмайтындай болғанда іске асырлық еді. Қазіргі уақытта қоғам экономикалық қызметкерлік тек жалпы адамзат қызметінің бір бөлігі болып табылатыны және экономикалық даму қоғамдық дамудың өте үлкен концепциялар шегінде қарастырылуы тиіс екенін түсінуде.

Қозғалатын әуе массасының энергиясы орасан. Жел энергиясының қорлары планетамыздың барлық өзендерінің гидроэнергиялар қорынан жүз есе асып түседі. Жерде жел әрдайым және барлық жерде соғып тұрады - жазғы күнде тамаша салқындық тудыратын жеңіл желден, санаусызборандар мен күйзелістер алып келетін күшті дауылға шейін. Біз түбінде өмір сүретін әуе океанды әрқашан да тынышсыз.

Қазақстандағы электр және жылу энергетикасының даму кезеңдері

ХIX ғасырдың екінші ширегінде электр техникаға кеңінен ене бастады. Сол ғасырдың 20-жылдары алғашқы электромагнит, 30-жылдары телеграфтаудың жетілген схемалары алғашқы электр двигателі мен генераторы, 40-жылдары алғашқы электрлік жарықтандыру приборлары пайда болды

Алғашқы электр стансасы 1882 жылы Нью-Йоркте салынды. Бұл стансаға орнатылған 6 динамо мәшинесі бу арқылы қозғалысқа келтірілді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.