Саяси ғылымның даму, тарихы, негізгі кезендер және оның әдістері
Кіріспе
1. Саяси ғылымның даму, тарихы, негізгі кезендер және оның әдістері
2. Саясаттану білімінің құрылымы және қызметі
4. СБасқа ғылымдардан айырмашылығы
1. Саяси ғылымның даму, тарихы, негізгі кезендер және оның әдістері
2. Саясаттану білімінің құрылымы және қызметі
4. СБасқа ғылымдардан айырмашылығы
Саясат деп нені атаймыз? Саясат (гр. politika – мемлекеттік, қоғамдық іс) – адамдардың бұқарамен, қоғамдық бірлестіктермен, жеке адамдармен мемлекет пен билікке қатысты мәселелерді шешу жұмыстарының ерекше түрі. Мемлекеттік деңгейде шешілуге, билік жұргізуге қатысы бар істердің, халық бұқарасының немесе белгілі бір әлеметтік топтардың мүдделерін қозғайтын әрекеттердің бәрі саяси сипат алады. Мемлекеттік билікке қатысы бар мәселе саясаттағы ең мәнді мәселе болып табылады. Саясатпен айналысатын адам сипаты және мүдделері жағынан әртүрлі, көптеген параметрлері бойынша біріне-бірі ұқсамайтын адамдармен және топтармен жұмыс істейді. Сипаты жағынан да саяси мәселелер алуан түрлі болып келеді. Экономиканың, әлеуметтік жағдайларының, мәдениеттің түрлі салалары бойыншашешуі қиын түйіндердің кез келгені саяси сипат алып, ушығып кетуі мүмкін. Саясаттс аса ыждағаттылықпен шешілуге тиісті, шетін мәселелерге шет елдермен жасалатын қатынастар, ұлтаралық және этносарлық байланыстар, ұлттық диаспоралардың мәдениетіне, тіліне, дәстүрлеріне қатысты мәселелер жатады.
Саяси жүйе. Саяси кызметті жүзеге асыру белгілі бір институттар мен құралдары пайдаланып әрекететуді талап етеді. Адамзат өркениетінің даму үрдісінде жасалған ондай құралдардың ең маңыздылары саяси жүйе және мемлекет болып табылады.
Саяси жүйе деп қоғамда билікті жүзеге асыруға тура қатынасы бар, мемлекеттік, саяси және қоғамдық органдар мен мекемелердің жиынтығын айтамыз. Саяси жүйе саяси билікке қатыстының бәрін-саяси ұйымдасуларды, саяси нормаларды біріктіреді, саяси көзқаратарды, тұжырымдамаларды, дәстүрлерді қалыптастырады. Саяси билікті жүзеге асырушы мемлекеттік органдарға президент, парламент,үкімет, сот органдары жатады. Қоғамдық бірлестіктер, соның ішінде белсенді саяси әрекеттер жасайтын саяси партиялар, түрлі бағыттардағы оппазициялық топтар да мемлекеттің саяси құрылымының субъектілері болып табылады.
Саяси жүйе. Саяси кызметті жүзеге асыру белгілі бір институттар мен құралдары пайдаланып әрекететуді талап етеді. Адамзат өркениетінің даму үрдісінде жасалған ондай құралдардың ең маңыздылары саяси жүйе және мемлекет болып табылады.
Саяси жүйе деп қоғамда билікті жүзеге асыруға тура қатынасы бар, мемлекеттік, саяси және қоғамдық органдар мен мекемелердің жиынтығын айтамыз. Саяси жүйе саяси билікке қатыстының бәрін-саяси ұйымдасуларды, саяси нормаларды біріктіреді, саяси көзқаратарды, тұжырымдамаларды, дәстүрлерді қалыптастырады. Саяси билікті жүзеге асырушы мемлекеттік органдарға президент, парламент,үкімет, сот органдары жатады. Қоғамдық бірлестіктер, соның ішінде белсенді саяси әрекеттер жасайтын саяси партиялар, түрлі бағыттардағы оппазициялық топтар да мемлекеттің саяси құрылымының субъектілері болып табылады.
1. Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы «Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру – мемлекеттік саясаттың басты мақсаты».// Егемен Қазақстан. 2008-07 ақпан.
2. Беренс В., Хавранек П.М. Руководство по оценке эффективности инвестиций: Пер.с анг.М.: Юнити, 2000г
3. Вахрин П.И. Инвестиции: Учебник. М.: Дашков и К, 2003г
4. Липсис И.В. и др. Инвестиционный проект: методы подготовки проекта. Москва, 1998г
5. Ефимов Б.И. Инвестиционный комплекс технического процесса. М.: Наука, 1996г
6. Ендовицский Б.И. и др. Практикум поинвестиционному анализу. Уч. пособие. М.: Финансы и статистика, 2001г
7. Кульман Анри. О современных методах финансового анализа // Бизнес и банки, 2002.-№68-9б.
8. Экономика предприятия. Учебник для ВУ3ов. В.Я. Горфинкеля, проф.В.А. Швандара.-2-е изд., перераб и доп.-М.Банки и биржы: ЮНИТИ, 2003-630б
9. Кэмпбелл Р. Макконел, Стэнли Л., Брю Экономикс. Т.2. –М.: Республика, 1992. С.204
10. Савицкая Г.В Анализ хозяйственной деятельности предприятия. Минск, 2004-530б.
11. Маркарьян Н.А Герасименко Г.П Финансовый анализ-М.:ПРИОР, 1999-360б.
12. Торговое дело: экономика и организация. Под.ред. Л.А Брагина :ИНФРА-М,2001.-320б
13. Стоянова Е.С Финансовый менеджмент в условиях инфляции. М.:Перспектива, 2003-360б
14. Грузинов В.П Экономика предприятия. М.:ЮНИТИ, 2003-450б
2. Беренс В., Хавранек П.М. Руководство по оценке эффективности инвестиций: Пер.с анг.М.: Юнити, 2000г
3. Вахрин П.И. Инвестиции: Учебник. М.: Дашков и К, 2003г
4. Липсис И.В. и др. Инвестиционный проект: методы подготовки проекта. Москва, 1998г
5. Ефимов Б.И. Инвестиционный комплекс технического процесса. М.: Наука, 1996г
6. Ендовицский Б.И. и др. Практикум поинвестиционному анализу. Уч. пособие. М.: Финансы и статистика, 2001г
7. Кульман Анри. О современных методах финансового анализа // Бизнес и банки, 2002.-№68-9б.
8. Экономика предприятия. Учебник для ВУ3ов. В.Я. Горфинкеля, проф.В.А. Швандара.-2-е изд., перераб и доп.-М.Банки и биржы: ЮНИТИ, 2003-630б
9. Кэмпбелл Р. Макконел, Стэнли Л., Брю Экономикс. Т.2. –М.: Республика, 1992. С.204
10. Савицкая Г.В Анализ хозяйственной деятельности предприятия. Минск, 2004-530б.
11. Маркарьян Н.А Герасименко Г.П Финансовый анализ-М.:ПРИОР, 1999-360б.
12. Торговое дело: экономика и организация. Под.ред. Л.А Брагина :ИНФРА-М,2001.-320б
13. Стоянова Е.С Финансовый менеджмент в условиях инфляции. М.:Перспектива, 2003-360б
14. Грузинов В.П Экономика предприятия. М.:ЮНИТИ, 2003-450б
Жоспар
Кіріспе
1. Саяси ғылымның даму, тарихы, негізгі кезендер және оның әдістері
2. Саясаттану білімінің құрылымы және қызметі
4. СБасқа ғылымдардан айырмашылығы
Кіріспе
Саясат деп нені атаймыз? Саясат (гр. politika – мемлекеттік, қоғамдық
іс) – адамдардың бұқарамен, қоғамдық бірлестіктермен, жеке адамдармен
мемлекет пен билікке қатысты мәселелерді шешу жұмыстарының ерекше түрі.
Мемлекеттік деңгейде шешілуге, билік жұргізуге қатысы бар істердің, халық
бұқарасының немесе белгілі бір әлеметтік топтардың мүдделерін қозғайтын
әрекеттердің бәрі саяси сипат алады. Мемлекеттік билікке қатысы бар мәселе
саясаттағы ең мәнді мәселе болып табылады. Саясатпен айналысатын адам
сипаты және мүдделері жағынан әртүрлі, көптеген параметрлері бойынша біріне-
бірі ұқсамайтын адамдармен және топтармен жұмыс істейді. Сипаты жағынан да
саяси мәселелер алуан түрлі болып келеді. Экономиканың, әлеуметтік
жағдайларының, мәдениеттің түрлі салалары бойыншашешуі қиын түйіндердің кез
келгені саяси сипат алып, ушығып кетуі мүмкін. Саясаттс аса ыждағаттылықпен
шешілуге тиісті, шетін мәселелерге шет елдермен жасалатын қатынастар,
ұлтаралық және этносарлық байланыстар, ұлттық диаспоралардың мәдениетіне,
тіліне, дәстүрлеріне қатысты мәселелер жатады.
Саяси жүйе. Саяси кызметті жүзеге асыру белгілі бір институттар мен
құралдары пайдаланып әрекететуді талап етеді. Адамзат өркениетінің даму
үрдісінде жасалған ондай құралдардың ең маңыздылары саяси жүйе және
мемлекет болып табылады.
Саяси жүйе деп қоғамда билікті жүзеге асыруға тура қатынасы бар,
мемлекеттік, саяси және қоғамдық органдар мен мекемелердің жиынтығын
айтамыз. Саяси жүйе саяси билікке қатыстының бәрін-саяси ұйымдасуларды,
саяси нормаларды біріктіреді, саяси көзқаратарды, тұжырымдамаларды,
дәстүрлерді қалыптастырады. Саяси билікті жүзеге асырушы мемлекеттік
органдарға президент, парламент,үкімет, сот органдары жатады. Қоғамдық
бірлестіктер, соның ішінде белсенді саяси әрекеттер жасайтын саяси
партиялар, түрлі бағыттардағы оппазициялық топтар да мемлекеттің саяси
құрылымының субъектілері болып табылады. Бұқаралық ақпарат құралдарының да
елдегі саяси ахуалды қалыптастырудағы маңызы зор. Саяси жүйенің ең алдымен
демократиялық ұстанымдардың орнығу деңгейімен айқындалады. Мемлекеттік
билік мәселесі демократиялық жолдармен шешіліп жатқан елдерде жоғарғы заң
шығарушы және атқарушы билік органдары бүкілұлттық мүдделер тұрғысынан
әрекет етіп, елдің экономикалық-әлеуметтік дамуының орнылықтығын қамтамасыз
етеді. Оппазициядағы партиялар мен өзге қоғамдықұйымдар да өркениетті
жолдармен өз топтарының мүделерін алға тарта билік үшін күрес жүргізеді.
Елдің саяси өмірі өзіндік үйлесіммен, қызу қайнап жатады.
Билік деп адамдар арасындағы еріктік қатынастардың формасын айтамыз.
Ол адамдардың, әлеуметтік топтардың тәртібіне, олардың қоғамдыққызметінің
сипаты мен бағытына әсер ете алуынан көрініс береді. Адамдар арасындағы
еріктік қатынастар әлеуметтік қатынастарды да айқындайды биліктің
әлеуметтік қатынастар формасы ретінде де қызмет ететіні көрінеді. Билік –
басқаруға келген адамның немесе адамдар тобының еркін өмір жүзінде іске
асыру қабілеті. Билікке қол жеткізуші өзгелердің әрекеттерін өз еркіне
бағындыру, басқару және жұмсау мүмкіндігіне ие болады. Билік адамдар қоғамы
пайда болғаннан бастап, қоғамның дамуымен бірге, біте қайнасып өмір сүріп
келеді. Адамдардың бірлесіп өмір сүруі бар жерде билік бар. Өйткені,
бірлесіп істеген кез келген әрекет басқаруды қажет етеді. Билік ең алдымен
адамдардың бәрінің біртұтас ерікке бағынуынсыз іске асырылмайтын, сонымен
қоса, қоғамдағы өмірменбайланысты өзге қатынастарды реттеу үшін, қоғамдық
өндірісті ұйымдастыру үшін қажет.
Билік бөлісу ұстанымы. Мемлекеттік билікті тармақтарға бөлудің
конституциялық ұстанымы ел билігін күшпен иемденіп кетуді болдырмауға
кепілдік бере алатын тетік ретінде кызмет етеді. Мемлекеттік билік біреу
ғана оның қайнары – халық.
Билік бөлісу тек қана жоғары биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот
билігі тармақтарына, олардың өзара әрекеттесуі мен бірін-бірі тежеу және
қарсы салмақ жүйесін пайдалана отырып бөлісу ұстанымына негізделіп жүзеге
асырылады. Бұл ұстаным биліктің толық бір органың қолына шоғырлануын
болдырмайды. Ол мемлекеттік билік ағашының заң шығарушы, атқарушы және сот
бұтақтарының арасында тұруы керек.
Қоғам өмірінің саяси аясына мемлекет және мемлекетті басқаруы, билік,
саяси құрылым, идеология, қоғамдық-саяси бірлестіктер және олардың қызметі,
мемлекетті басқару органдары (парламент, үкімет, сот билігі), сайлау және
рефендум өткізу мәселелері қамтылады. Конституция және салалық заңдар
қабылдау, азаматтардың құқықтары, бостандықтары мен міндеттері сияқты құқық
және заңдылыққа қатыстының да бәрі саяси ая шеңберінде. Өйткені, мемлекет
саясаттанудың ғана емес, сонымен қоса құқықтанудың да зертеу нысаны болып
табылады.
Қоғам дегеніміз материалдық дүниенің бір бөлшегі ретіндегі адамдардың
табиғатпен және бір-бірімен өзара байланыста бола отырып, бірлесу формасы.
Қоғам көптеген құрамдас бөліктерден, үнемі жаңарып отыратын, бір-
бірімен байланыста және өзара әрекетте болатын элементтерден, жүйешелерден
тұрады. Мысал үшін алып қарасақ, адамзат қоғамы саяси құрылымы жағынан
Біріккен Ұлттар Ұйымына (БҰҰ) мүше болып енетін тәуелсіз мемлекеттерден, ол
мемлекеттердің кейбіреулерін біріктіретін конфедерациялардан, кейбір
елдердің ішкі құрылымындағы федерациялардан және ұлтық – мемлекеттік
құрылымы анықталмаған аумақтардан тұрады. Олар өздерінің түрі мен
мемлекеттік құрылымдарына қарай әкімшілік бірліктерге – облыстаға,
республикаларға, жерлерге, штаттарға, кантондарға тиісінше, одан ары
қалаларға, аудандарға, ауылдарға бөлінеді.
Қоғамдар өмірлік қызметіне қарай әрекеттің толып жатқан түрлерімен –
саясатпен, шарушылықтың белгілі бір түрімен, саудамен, табиғатты қорғау
мен, мәдени және рухани шаралармен айналысуы мүмкін. Барлық қоғамның
әлеуметтік негізі, түпкілікті ұясы – отбасы.
1. Саяси ғылымның даму, тарихы, негізгі кезендер және оның әдістері
Саясатгану сөзі гректің саясат және ілім деген сөздерінен шыққан,
саясаттуралы ғылым дегең мағынаны білдіреді.
Басқа қоғамдық ғылымдардың ішінде саясаттанудың орны ерекше. Себебі,
адамзат тарихында саясат негізгі рөл атқарды. Онын дұрыс-бұрыстығы, сайып
келгеңде, адамдардың, халықтардың тағдырымен тығыз байланысты. Мысалы,
мемлекет агресиялық, яғни басқыншылықсоғыс саясатын жүргізсе, оның салдары
бірнеше жылдарға созылатын қайғы-қасіретке соқтыратыны даусыз. Керісінше,
мемлекет ғылыми дәлелденген тиімді бейбіт саясат жүргізсе, еліне қолайлы,
халқына жайлы болары да белгілі.
Біздің з.б. бірінші мыңжылдыктың ортасыңда саясатты діни-
мифологиялықтанудың орнына философиялық - этикалык түсіну түрі келеді.
Мұнда аса зор енбек еткеңдер — Конфуций, Платон, Аристотель сияқты ғулама
ғалымдар. Бұл ойшылдар саясатты теориялық тұрғыдан зерттеп, оны этикамен
тығыз байланыста қарады. Олар саясатты адамдардың мақсат-мүддесіне сай
келуге, адамгершілікке негізделуге тиіс деп ұкты.
Саясаттану XIX ғасырдың екінші жартысында өз алдына жеке пән ретінде
қалыптасты. Оған бұл кезде бихевиористік, тәжірибелік (эмпирикалық)
әдістердің кеңінен пайдаланыла бастауы зор ықпалын тигізді. 1857 жылы АҚШ-
тын Колумбия колледжінде (кейін Колумбия университетіне айнадцы) профессор
Фрэнсис Ливер "Тарих және саяси ғылым" деген кафедра ашты. Соның негізіңде
оңда 1880 жылы саяси ғылымның жоғары мектебі құрылды. АҚШ-тағы сияқты 1872
жылы Францияда мемлекетгік аппарата арнайы қызметкерлер дайындайтын саяси
ғылымдар меқтебі жұмыс істей бастады. 1889 жылы Американың Саяси және
әлеуметгік ғылымдар академиясы, 1903 жылы Америкалық саяси ғылымдар
ассоциациясы құрылды.
ХХ ғасырдың басында саясаттану белек академиялық пен ретінде толық
белініп шықгы. Бұл ғылымның халыкаралық мәртебе алып, толыққанды
қалыптасуына ЮНЕСКО-ның басшьшығымен 1949 жылы құрылған саяси ғылымдардың
халықаралық ассоциациясы зор рөл атқарды. Ол саяси зерттеудің белсеңділігін
арттыру жолында қазір де жемісті еңбек етуде.
Парадигма (rpeк paradeiqma - теория, үлгі деген сөзінен) – зерттелетін
мәселені шешу үшін үлгі ретінде алынған теория. Саясаттануда парадигма деп
саяси өмірдібейнелеуде білімді үйым-дастырудың кисынын біддіретін,
әлеуметгік құбылыстардың бір тобын теориялық пайымдау үлгісі деп мойындаған
негізгі тұғырнама желісін айтады. Парадигма жасау арқылы зерттеушіде
белгілі бір саяси құбылысты зерделеудің негізгі өлшемі, қалпы қалыптасады.
Соған орай ол деректерді жинап, талдайды, түсіндіреді, мағлұматгарды
жинақтайды, жүйелейді.
"Парадигма" ұғамын XX ғасырдың 20 жыдарында ғылыми әдебиетке алғаш
енгізген америка философы және қоғам тарихың зерттеушісі - Г. Kyн.
Теологиялық парадигма. Ол саясатты, билікті құдайдын құдіретімен
түсіндіреді. Бұл парадигма саяси ғылымның алғашқы дами бастаған кезеңінде
пайда болған. Ол кезде барлық әлеуметтік - саяси құрылыс, мемлекет құдайдың
құдіретімен жасалады және дамиды деліңді.
Натуралистік парадигма. Ол саясатты әлеуметтік сипаты жоқ табиғи
себептермен, атап айтқанда географиялық ортамен, биологиялық және
психологиялык ерекшеліктермен түсіндіреді.
Әлеуметтік парадигма саясаттың табиғаты мен пайда болуын әлеуметгік
факторлар арқылы түсіндіреді.
Тиімді (рационалды) – сыни парадигма. Ол саясаттың табиғатын оның өз
ішіңдегі себептермен, қасиетгермен, элементгермен түсіндіреді. Оны
жанжалдық және мәмілеге келу парадигмалары деп екіге белуге болады.
2. Саясаттану білімінің құрылымы және қызметі
Саясаттануда саяси билік теорнясы негізгі орын алады. Ол саясатпен
тығыз байланысты және саясаттың, саяси институттар мен барлық саясат
әлемінің мәнін түсініп-білуге мүмкіндік береді. Себебі, саясаттың негізгі
мәселесі — билік, ал мазмұны — биік үшін күрес және билікті жүргізу.
Шығыстың көрнекті ойшьшы Ибн-Халдун (1332—1406) адамның басқа жан-
жануарлардан ерекшелігі – ол билік күреседі деген екен.
Ағылшынның ең ірі фәлсафашыларының бірі, қоғам қайраткері болған
Бертран Рассел (1872 - 1970) физикада басты ұғым билік те соншалықты орын
алады деген.сондықтан бұл курстағы басқа тақырыптардың бәрі билікке
байланысты келеді.
Телеологиялық анықтама билікті белгілі бір мақсатқа, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1. Саяси ғылымның даму, тарихы, негізгі кезендер және оның әдістері
2. Саясаттану білімінің құрылымы және қызметі
4. СБасқа ғылымдардан айырмашылығы
Кіріспе
Саясат деп нені атаймыз? Саясат (гр. politika – мемлекеттік, қоғамдық
іс) – адамдардың бұқарамен, қоғамдық бірлестіктермен, жеке адамдармен
мемлекет пен билікке қатысты мәселелерді шешу жұмыстарының ерекше түрі.
Мемлекеттік деңгейде шешілуге, билік жұргізуге қатысы бар істердің, халық
бұқарасының немесе белгілі бір әлеметтік топтардың мүдделерін қозғайтын
әрекеттердің бәрі саяси сипат алады. Мемлекеттік билікке қатысы бар мәселе
саясаттағы ең мәнді мәселе болып табылады. Саясатпен айналысатын адам
сипаты және мүдделері жағынан әртүрлі, көптеген параметрлері бойынша біріне-
бірі ұқсамайтын адамдармен және топтармен жұмыс істейді. Сипаты жағынан да
саяси мәселелер алуан түрлі болып келеді. Экономиканың, әлеуметтік
жағдайларының, мәдениеттің түрлі салалары бойыншашешуі қиын түйіндердің кез
келгені саяси сипат алып, ушығып кетуі мүмкін. Саясаттс аса ыждағаттылықпен
шешілуге тиісті, шетін мәселелерге шет елдермен жасалатын қатынастар,
ұлтаралық және этносарлық байланыстар, ұлттық диаспоралардың мәдениетіне,
тіліне, дәстүрлеріне қатысты мәселелер жатады.
Саяси жүйе. Саяси кызметті жүзеге асыру белгілі бір институттар мен
құралдары пайдаланып әрекететуді талап етеді. Адамзат өркениетінің даму
үрдісінде жасалған ондай құралдардың ең маңыздылары саяси жүйе және
мемлекет болып табылады.
Саяси жүйе деп қоғамда билікті жүзеге асыруға тура қатынасы бар,
мемлекеттік, саяси және қоғамдық органдар мен мекемелердің жиынтығын
айтамыз. Саяси жүйе саяси билікке қатыстының бәрін-саяси ұйымдасуларды,
саяси нормаларды біріктіреді, саяси көзқаратарды, тұжырымдамаларды,
дәстүрлерді қалыптастырады. Саяси билікті жүзеге асырушы мемлекеттік
органдарға президент, парламент,үкімет, сот органдары жатады. Қоғамдық
бірлестіктер, соның ішінде белсенді саяси әрекеттер жасайтын саяси
партиялар, түрлі бағыттардағы оппазициялық топтар да мемлекеттің саяси
құрылымының субъектілері болып табылады. Бұқаралық ақпарат құралдарының да
елдегі саяси ахуалды қалыптастырудағы маңызы зор. Саяси жүйенің ең алдымен
демократиялық ұстанымдардың орнығу деңгейімен айқындалады. Мемлекеттік
билік мәселесі демократиялық жолдармен шешіліп жатқан елдерде жоғарғы заң
шығарушы және атқарушы билік органдары бүкілұлттық мүдделер тұрғысынан
әрекет етіп, елдің экономикалық-әлеуметтік дамуының орнылықтығын қамтамасыз
етеді. Оппазициядағы партиялар мен өзге қоғамдықұйымдар да өркениетті
жолдармен өз топтарының мүделерін алға тарта билік үшін күрес жүргізеді.
Елдің саяси өмірі өзіндік үйлесіммен, қызу қайнап жатады.
Билік деп адамдар арасындағы еріктік қатынастардың формасын айтамыз.
Ол адамдардың, әлеуметтік топтардың тәртібіне, олардың қоғамдыққызметінің
сипаты мен бағытына әсер ете алуынан көрініс береді. Адамдар арасындағы
еріктік қатынастар әлеуметтік қатынастарды да айқындайды биліктің
әлеуметтік қатынастар формасы ретінде де қызмет ететіні көрінеді. Билік –
басқаруға келген адамның немесе адамдар тобының еркін өмір жүзінде іске
асыру қабілеті. Билікке қол жеткізуші өзгелердің әрекеттерін өз еркіне
бағындыру, басқару және жұмсау мүмкіндігіне ие болады. Билік адамдар қоғамы
пайда болғаннан бастап, қоғамның дамуымен бірге, біте қайнасып өмір сүріп
келеді. Адамдардың бірлесіп өмір сүруі бар жерде билік бар. Өйткені,
бірлесіп істеген кез келген әрекет басқаруды қажет етеді. Билік ең алдымен
адамдардың бәрінің біртұтас ерікке бағынуынсыз іске асырылмайтын, сонымен
қоса, қоғамдағы өмірменбайланысты өзге қатынастарды реттеу үшін, қоғамдық
өндірісті ұйымдастыру үшін қажет.
Билік бөлісу ұстанымы. Мемлекеттік билікті тармақтарға бөлудің
конституциялық ұстанымы ел билігін күшпен иемденіп кетуді болдырмауға
кепілдік бере алатын тетік ретінде кызмет етеді. Мемлекеттік билік біреу
ғана оның қайнары – халық.
Билік бөлісу тек қана жоғары биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот
билігі тармақтарына, олардың өзара әрекеттесуі мен бірін-бірі тежеу және
қарсы салмақ жүйесін пайдалана отырып бөлісу ұстанымына негізделіп жүзеге
асырылады. Бұл ұстаным биліктің толық бір органың қолына шоғырлануын
болдырмайды. Ол мемлекеттік билік ағашының заң шығарушы, атқарушы және сот
бұтақтарының арасында тұруы керек.
Қоғам өмірінің саяси аясына мемлекет және мемлекетті басқаруы, билік,
саяси құрылым, идеология, қоғамдық-саяси бірлестіктер және олардың қызметі,
мемлекетті басқару органдары (парламент, үкімет, сот билігі), сайлау және
рефендум өткізу мәселелері қамтылады. Конституция және салалық заңдар
қабылдау, азаматтардың құқықтары, бостандықтары мен міндеттері сияқты құқық
және заңдылыққа қатыстының да бәрі саяси ая шеңберінде. Өйткені, мемлекет
саясаттанудың ғана емес, сонымен қоса құқықтанудың да зертеу нысаны болып
табылады.
Қоғам дегеніміз материалдық дүниенің бір бөлшегі ретіндегі адамдардың
табиғатпен және бір-бірімен өзара байланыста бола отырып, бірлесу формасы.
Қоғам көптеген құрамдас бөліктерден, үнемі жаңарып отыратын, бір-
бірімен байланыста және өзара әрекетте болатын элементтерден, жүйешелерден
тұрады. Мысал үшін алып қарасақ, адамзат қоғамы саяси құрылымы жағынан
Біріккен Ұлттар Ұйымына (БҰҰ) мүше болып енетін тәуелсіз мемлекеттерден, ол
мемлекеттердің кейбіреулерін біріктіретін конфедерациялардан, кейбір
елдердің ішкі құрылымындағы федерациялардан және ұлтық – мемлекеттік
құрылымы анықталмаған аумақтардан тұрады. Олар өздерінің түрі мен
мемлекеттік құрылымдарына қарай әкімшілік бірліктерге – облыстаға,
республикаларға, жерлерге, штаттарға, кантондарға тиісінше, одан ары
қалаларға, аудандарға, ауылдарға бөлінеді.
Қоғамдар өмірлік қызметіне қарай әрекеттің толып жатқан түрлерімен –
саясатпен, шарушылықтың белгілі бір түрімен, саудамен, табиғатты қорғау
мен, мәдени және рухани шаралармен айналысуы мүмкін. Барлық қоғамның
әлеуметтік негізі, түпкілікті ұясы – отбасы.
1. Саяси ғылымның даму, тарихы, негізгі кезендер және оның әдістері
Саясатгану сөзі гректің саясат және ілім деген сөздерінен шыққан,
саясаттуралы ғылым дегең мағынаны білдіреді.
Басқа қоғамдық ғылымдардың ішінде саясаттанудың орны ерекше. Себебі,
адамзат тарихында саясат негізгі рөл атқарды. Онын дұрыс-бұрыстығы, сайып
келгеңде, адамдардың, халықтардың тағдырымен тығыз байланысты. Мысалы,
мемлекет агресиялық, яғни басқыншылықсоғыс саясатын жүргізсе, оның салдары
бірнеше жылдарға созылатын қайғы-қасіретке соқтыратыны даусыз. Керісінше,
мемлекет ғылыми дәлелденген тиімді бейбіт саясат жүргізсе, еліне қолайлы,
халқына жайлы болары да белгілі.
Біздің з.б. бірінші мыңжылдыктың ортасыңда саясатты діни-
мифологиялықтанудың орнына философиялық - этикалык түсіну түрі келеді.
Мұнда аса зор енбек еткеңдер — Конфуций, Платон, Аристотель сияқты ғулама
ғалымдар. Бұл ойшылдар саясатты теориялық тұрғыдан зерттеп, оны этикамен
тығыз байланыста қарады. Олар саясатты адамдардың мақсат-мүддесіне сай
келуге, адамгершілікке негізделуге тиіс деп ұкты.
Саясаттану XIX ғасырдың екінші жартысында өз алдына жеке пән ретінде
қалыптасты. Оған бұл кезде бихевиористік, тәжірибелік (эмпирикалық)
әдістердің кеңінен пайдаланыла бастауы зор ықпалын тигізді. 1857 жылы АҚШ-
тын Колумбия колледжінде (кейін Колумбия университетіне айнадцы) профессор
Фрэнсис Ливер "Тарих және саяси ғылым" деген кафедра ашты. Соның негізіңде
оңда 1880 жылы саяси ғылымның жоғары мектебі құрылды. АҚШ-тағы сияқты 1872
жылы Францияда мемлекетгік аппарата арнайы қызметкерлер дайындайтын саяси
ғылымдар меқтебі жұмыс істей бастады. 1889 жылы Американың Саяси және
әлеуметгік ғылымдар академиясы, 1903 жылы Америкалық саяси ғылымдар
ассоциациясы құрылды.
ХХ ғасырдың басында саясаттану белек академиялық пен ретінде толық
белініп шықгы. Бұл ғылымның халыкаралық мәртебе алып, толыққанды
қалыптасуына ЮНЕСКО-ның басшьшығымен 1949 жылы құрылған саяси ғылымдардың
халықаралық ассоциациясы зор рөл атқарды. Ол саяси зерттеудің белсеңділігін
арттыру жолында қазір де жемісті еңбек етуде.
Парадигма (rpeк paradeiqma - теория, үлгі деген сөзінен) – зерттелетін
мәселені шешу үшін үлгі ретінде алынған теория. Саясаттануда парадигма деп
саяси өмірдібейнелеуде білімді үйым-дастырудың кисынын біддіретін,
әлеуметгік құбылыстардың бір тобын теориялық пайымдау үлгісі деп мойындаған
негізгі тұғырнама желісін айтады. Парадигма жасау арқылы зерттеушіде
белгілі бір саяси құбылысты зерделеудің негізгі өлшемі, қалпы қалыптасады.
Соған орай ол деректерді жинап, талдайды, түсіндіреді, мағлұматгарды
жинақтайды, жүйелейді.
"Парадигма" ұғамын XX ғасырдың 20 жыдарында ғылыми әдебиетке алғаш
енгізген америка философы және қоғам тарихың зерттеушісі - Г. Kyн.
Теологиялық парадигма. Ол саясатты, билікті құдайдын құдіретімен
түсіндіреді. Бұл парадигма саяси ғылымның алғашқы дами бастаған кезеңінде
пайда болған. Ол кезде барлық әлеуметтік - саяси құрылыс, мемлекет құдайдың
құдіретімен жасалады және дамиды деліңді.
Натуралистік парадигма. Ол саясатты әлеуметтік сипаты жоқ табиғи
себептермен, атап айтқанда географиялық ортамен, биологиялық және
психологиялык ерекшеліктермен түсіндіреді.
Әлеуметтік парадигма саясаттың табиғаты мен пайда болуын әлеуметгік
факторлар арқылы түсіндіреді.
Тиімді (рационалды) – сыни парадигма. Ол саясаттың табиғатын оның өз
ішіңдегі себептермен, қасиетгермен, элементгермен түсіндіреді. Оны
жанжалдық және мәмілеге келу парадигмалары деп екіге белуге болады.
2. Саясаттану білімінің құрылымы және қызметі
Саясаттануда саяси билік теорнясы негізгі орын алады. Ол саясатпен
тығыз байланысты және саясаттың, саяси институттар мен барлық саясат
әлемінің мәнін түсініп-білуге мүмкіндік береді. Себебі, саясаттың негізгі
мәселесі — билік, ал мазмұны — биік үшін күрес және билікті жүргізу.
Шығыстың көрнекті ойшьшы Ибн-Халдун (1332—1406) адамның басқа жан-
жануарлардан ерекшелігі – ол билік күреседі деген екен.
Ағылшынның ең ірі фәлсафашыларының бірі, қоғам қайраткері болған
Бертран Рассел (1872 - 1970) физикада басты ұғым билік те соншалықты орын
алады деген.сондықтан бұл курстағы басқа тақырыптардың бәрі билікке
байланысты келеді.
Телеологиялық анықтама билікті белгілі бір мақсатқа, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz