Тас және қола дәуіріндегі Қазақстан

1. Тас дәуіріндегі Қазақстан
2. Тас дәуірінің археологиялық ескерткіштері
3. Қола дәуіріндегі Қазақстан
4. Қола дәуіріндегі ескерткіш

Тарих деректерге сүйеніп жазылады.Ал қазақ тарихын толық зерттеу үшін бір тарихи оқиға туралы ондаған жүздеген мәліметтерге сүйенуге тура келеді.Сақталынған Ресей құжаттарын,Цинь империясы жылнамаларын ортағасырлық шығ деректерді (араб,парсы,түркі,шағатай тілдеріндегі еңбектер) және бұл мәліметтерді пайдаланған тарихшылар зерттеулерін салыстыра пайдалансақ дерекнама саласының қажеттігіне, арнайы талдап қарастыру керектігіне назар аударымыз. Өзара қарама-қарсы мәліметтерді салыстыра зерделеу ғана өз нәтижесін ұсынады.Сондықтан шетелдік деректерге қоса ел арасынан табылып жатқан отандық жазба ескерткіштерді де тарихи таным арнасына тартуымыз қажет.Тас дәуірі- адамзат тарихындағы ең ұзақ мәдени-тарихи кезең.Бұл кезеңде металл өңдеу болмаған,адамдар ағаштан,сүйектен,кейінгі тас дәуірі кезеңінде балшықтан ыдыстар мен құралдар жасаған.Тас дәуірі адамдардың жануарлар дүниесінен бөлінген кезінен бастап (1млн.800мың жыл бұрын),алғашқы металдардың таралу кезеңіне дейінгі аралықты (Ертедегі Шығыста 8 мың жыл бұрын, Еуропада 6-7 мың жылдар бұрын) қамтиды.Ерте темір дәуірі (палеолит)және жаңа тас дәуірі (неолит) болып екіге бөлінеді.Палеолит –қазбадан табылған адамдар өмәр сүрген уақыт.Палеолит пен неолит аралығындағы кезең мезолит деп аталады.Палеолит кезеңі ежелгі төменгі (1млн.800 мың жыл-35 мың жыл бұрын), кейінгі (35-10 мың жыл бұрын)болып екіге бөлінеді.Ежелгі палеолит шелльге дейінгі кезең және шелль мәдениеті,ашель мәдениеті және мустьер мәдениеті аталатын археологиялық кезеңдерге жіктеледі.Шелль кезеңінде адамдар негізінен 50 солтүстік ендіктің оң жағын (Африканың көп бөлігін, Оңтүстік Еуропа мен Орта Азияны) мекендеген.Мустьер кезеңінде ауа райының суытуына байланысты адамдар үңгірлерге қоныстана бастаған, олардың діни нанымдары да пайда болған.

Қазақстандағы іздеулер мен қазбалар, Алматы 1972ж

Ежелгі Қазақстан мәдениеті,Алма-Ата 1969ж

Қазақстан полеолитінің геохронологиясы,Медоев
А.Г1982ж

Архив Марғұлан атындағы архелогия институты,НАН РҚ

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
1. Тас дәуіріндегі Қазақстан
2. Тас дәуірінің археологиялық ескерткіштері
3. Қола дәуіріндегі Қазақстан
4. Қола дәуіріндегі ескерткіш

1.Кіріспе бөлім.
Тарих деректерге сүйеніп жазылады.Ал қазақ тарихын толық зерттеу үшін бір
тарихи оқиға туралы ондаған жүздеген мәліметтерге сүйенуге тура
келеді.Сақталынған Ресей құжаттарын,Цинь империясы жылнамаларын
ортағасырлық шығ деректерді (араб,парсы,түркі,шағатай тілдеріндегі
еңбектер) және бұл мәліметтерді пайдаланған тарихшылар зерттеулерін
салыстыра пайдалансақ дерекнама саласының қажеттігіне, арнайы талдап
қарастыру керектігіне назар аударымыз. Өзара қарама-қарсы мәліметтерді
салыстыра зерделеу ғана өз нәтижесін ұсынады.Сондықтан шетелдік деректерге
қоса ел арасынан табылып жатқан отандық жазба ескерткіштерді де тарихи
таным арнасына тартуымыз қажет.Тас дәуірі- адамзат тарихындағы ең ұзақ
мәдени-тарихи кезең.Бұл кезеңде металл өңдеу болмаған,адамдар
ағаштан,сүйектен,кейінгі тас дәуірі кезеңінде балшықтан ыдыстар мен
құралдар жасаған.Тас дәуірі адамдардың жануарлар дүниесінен бөлінген
кезінен бастап (1млн.800мың жыл бұрын),алғашқы металдардың таралу кезеңіне
дейінгі аралықты (Ертедегі Шығыста 8 мың жыл бұрын, Еуропада 6-7 мың жылдар
бұрын) қамтиды.Ерте темір дәуірі (палеолит)және жаңа тас дәуірі (неолит)
болып екіге бөлінеді.Палеолит –қазбадан табылған адамдар өмәр сүрген
уақыт.Палеолит пен неолит аралығындағы кезең мезолит деп аталады.Палеолит
кезеңі ежелгі төменгі (1млн.800 мың жыл-35 мың жыл бұрын), кейінгі (35-10
мың жыл бұрын)болып екіге бөлінеді.Ежелгі палеолит шелльге дейінгі кезең
және шелль мәдениеті,ашель мәдениеті және мустьер мәдениеті аталатын
археологиялық кезеңдерге жіктеледі.Шелль кезеңінде адамдар негізінен 50
солтүстік ендіктің оң жағын (Африканың көп бөлігін, Оңтүстік Еуропа мен
Орта Азияны) мекендеген.Мустьер кезеңінде ауа райының суытуына байланысты
адамдар үңгірлерге қоныстана бастаған, олардың діни нанымдары да пайда
болған.Мустьер дәуірінің адамдары палеонтроптарға (неандерталдықтар)
жатады.Кейінгі палеолит кезінде физиологиялық жағынан қазіргі адам тәрізді
(неантроп , ното – кроманьондар) адамдар қалыптасқан.Олар
неандерталдықтарға қарағанда жер бетіне кең тарап,Сібір,Америка,Австралияны
мекендеген.Адамдар отырықшылыққа көшіп , үңгірлермен қатар үлкенді-кішілі
тұрғын жайлар (Костенки,Пушкари, Буреть,Мальта,Дольни-
Вестонице,Пенсеван,т.б) салған.Кейінгі палеолит кезінде бірнеше ірі мәдени
аймақтар және көптеген ұсақ мәдениеттер болған. Батыс Еуропада перигор,
ориньяк, солютрей,мадлен мәдениеттері; Орталық Еуропада селет мәдениеті
тараған.Кейінгі палеолиттен мезолитке өту дәуірі мұз басу аяқталып,ауа
райының осы замандағыдай болып орнығу кезіне сай келеді(Еуропада он- жеті
мың жылдар, Еуропаның солтүстігінде 6-5 мың жылдар, шығыста 12- 9 мың
жылдар бұрын).Мезолит мәдениетіне азиль,
тарденуаз,маглемозе,эртбелле,хоабин ь мәдениеттері жатады.Мезолит кезеңінде
негізінен микролиттер, геометриялық кескінді кішкене тас құралдар-
балталар, қайлалар, тескіштер, сондай-ақ садақ пен жебе пайдаланылған.Ит
қолға үйретіліп, адамның сенімді серігіне айналды.Неолит кезінде адамдар
табиғаттағы бар заттарды пайдаланудан ( аңшылық, терімшілік,балықшылық)
өмірге қажетті заттарды өздері өндіруге көшкен, яғни егін егіп , мал
өсірумен шұғылданған , неолит кезінде қыштан ыдыстар жасаған.Негізгі еңбек
құралдары тас балта, уатқыш, тескіш, кетпен, шақпақ тастан жасалған қанжар,
пышақ, садақ, найза ұштары, орақ, сондай-ақ сүйек пен мүйізден жасалған
бұйымдар болған.Неолит мәдениеті Таяу Шығыста тез дамыды, өйткені онда
егіншілік пен мал шаруашылығы басқа елдерден бұрын пайда болды.Иорданияда,
Солтүстік Ирактағы Джарма, Оңтүстік Түркияда Чатал-Хююк қоныстарында
бекініс салынған. ТМД жерінде тас дәуірі ашель кезеңіне жатады.Олар Кавказ,
Азов, Днестр жағалауларына, Орталық Азия мен Қазақстан жерлеріне тараған.
Кавказдағы Кударо, Цон, Азых үңгірлерінен ашель дәуірінде өмір сүрген
аңшылар мекені Киік-Қоба, Өзбекстандағы Тесік тас үңгірлерінен
неандертальдықтар бейіті, ал Днестрдегі Молдова бірден ұзақ уақыт
пайдаланылған мустьер қонысы табылған. Кейінгі палеолит тұрғындары КСРО
жерінде өте көп тараған.Десна мен Судость алабында, Костенко аралы мен
Дондағы Боршевода жиырмадан аса палеолит қонысы табылған. Ең солтүстігінде
палеолит ескерткішіне Медвежья үңгірі мен Печеро өзеніндегі Бызовая
қонысы.Орталық Азиядағы ең маңызды кейінгі палеолит қоныстарына Самарқанд
қонысы жатады.Неолит қоныстарына Украина, Молдова, Закавказье, Азов
жағалауы, Солтүстік Кавказ, Орта Азия, т.б жерлерге тараған.Қазақстан
жерінде Тас дәуірінің қалдықтары мен қоныстары Оңтүстік Қазақстанда Ақкөл,
Бөріқазған, Қызылкіндік, Кемер,Сусінген, Тәңірқазған, Шабақты деген
жерлерден алғашқы қауымның шелль-ашель кезеңіне жататын еңбек құралдары
табылды. Олардың көпшілігі Лань-Тяньда, Гуньда-Ваньда табылған
архантроптармен сәйкес болуы мүмкін. Себебі, Қазақстанда табылған еңбек
құралдары біріне-бірі ұқсас. Бұлардың барлығы да алты жүз-төрт жүз мың
жылдарына жататын еңбек құралдары табылған жерлер. Бұдан кейінгі кезеңдерде
еңбек құралдары көп табылған жерлер Арыстанды –Жүзімдік, Атабай, Байқадам,
Бурылтай өзендерінің жағалары;Жалпақсу1,2,3;Жалғызарша 1,2, Дәуренбек1,12,
Дегерез, Майтөбе1,Қаржантау,Қызылрысбек,Тамд ы1,Тоқалы1,2,3,Шолақтау;Орталық
Қазақстандағы Жаманайбат1,4, Обалысай,Маңғыстаудағы Шақпақ ата , Қаратау
қоныстары.Қазақстан жерінде төменгі палеолиттің мусьтер кезеңіндегі
қоныстар Оңтүстік Қазақстандағы Ақсу өзенінің бойында : Алғабас,Бүркітті,
Бестөбе, Майлыбұлақ,Уәлиханов атындағы көп қабатты қоныстар тобы
(қ..Уәлиханов қонысы), Ұзынбұлақ 2 , Үшбұлақ 6 , Соркөп, Тамды 2 , Шал,
Қақпақ, Үсінтас; Орталық Қазақстанда – Батпақ ,Қосмола, Сарысу . Соңғы (
жоғары ) палеолит қоныстары Оңтүстік Қазақстанда Ащысай – тұрлан , Көксу ,
Майлытөбе 2 – 4 ;Шығыс Қазақстанда Қараүңгір (төменгі қабаттары), Жаңашелек
1,2,3, Көксу 2,Маятас.Неолит, энеолит Қазақстанның көп жерлерінде ,
көбінесе құм астынан ашылып қалған Мойынқұм , Қызылқұм және Орталық
Қазақстан , Семей ,Торғай, Балқаш, Арал маңайларында ұшырасады.Неолиттен
(Қараүңгірдің жоғары қабатынан табылған еңбек құралдары) сан түрлі
қырғыштар, пышақтар,тескіштер, қашаулар, балталар, адамға ұқсас мүсіндер,
өлшеуіштер т.б құралдар табылып отыр.Бұл заттар бұрынғыға қарағанда
әлдеқайда шебер жасалған. Арыс , Қараүңгір өзендерінің бойынан малта тастар
алып өңделгені анықталды.Орта Азияда А.П.Окладников, Д.Н.
Лев.Х.А.Алпысбаев, Оралда М.В.Тамецкий , Б.С.Жуков, В.М.Массон , т.б
көптеген ғалымдар қазба жұмыстарын жүргізді. Орталық Қазақстаннан
табылған ескерткіштердің ең көнесі- Жезқазған облысындағы Обалысай
тұрағы.Мустьер дәуіріндегі ескерткіштері сондай ақ Сарысу өзенінің орта
ағысындағы Мұзбел деген жерден және Есіл өзенінің жоғары жағынан , яғни
Қарағандының солтүстігіндегі Батпақ шатқалынан табылды.Мустьер дәуірі
адамдарының өмір сүргендігін дәлелдейтін белгілер Жоғарғы Ертіс өңіріндегі
Қанай ауылының маңынан да табылды.Археологтар Ертістің сол жақ жағалауынан
мусьтерліктер тас сындырған жерді ашты. . Шығыс Қазақстанда ел
жұртқа Қанай, Свинчатка , Үңгір және Ново- Никольское тұрақтары
белгілі.Үңгір деревнясі маңындағы тұрақ ғылым назарына көбірек түскен.Үңгір
тұрағы –Бұқтырма өзенінің оң жағалауындағы шығанақ мүйісіне орналасқан, ол-
кіретін жері батысқа қараған , бір- бірімен жаппа арқылы жалғасып жатқан
екі қуыс.Оны С.С. Черников барлап қазу жұмысын жүргізіп,сол қазбаның шығыс
шетіндегі 30-50см ., ал батыс бөлігіндегі 60 -170см., тереңдіктен палеолит
бұйымдарын табады, олардың арасында шеңберлі ретуші бар қырғыш, пышақ
іспетті қалақ сынығы, пышақ тәрізді құрал, түрі пирамида тәрізді ,
кетіліп, сынып түскен жердің іздері бар нуклеус, соққыш және қара кремний
мен жасылдау кварц жынысынан бұйым дайындағанкезде түскен өндіріс
қалдықтары бар екен.Мұның үстіне мүйізтұмсық , қодас, үңгір арыстаны
секілді аңдар сүйектерінің сынықтары да кездескен. Құралдар сипатына
қарағанда , тұрақ жоғарғы палеолит дәуіріне жатады. Жоғарғы палеолитте тас
құралдарды өңдеу тәсілі бұрынғыдан күрделірек болған : нуклеустерден жұқа
қалақтар шетінетіп алып, сүйек және ағаш саптарға салынып , пышақ қырғыш
ретінде қолданылған.Жұқа жүзді құрал жасауға, мәселен сүңгі ұштарын жасауға
қысқыш техника кеңінен қолданған. 1980 -1983 жылдары автор Семей облысының
Ново- Шульба ауданында, Ертіс бойындағы Шульбинка тұрағында қызу жұмыстарын
жүргізді.Бес мың тас бұйымдар ішінде көптеген сынық- қырғыш , қалақ-
қырғыштар , үшкірлер, кескілер, тескірлер, нуклеуістердің әр түрі, өндіріс
қалдықтары ыбырсып жатыр.Тас бұйымдарға қоса , бұл арадан малтатастан
қаланған ошақтар, күл қабаттары, ал ошақ айналасындағы едәуір жерден шағын
диаметрлі дөңгелек тәрізді қоңыр дақтар кездесті.Бәлкім , бұлар тұрақтың
іргесіне тұрауыш болған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.