Тыныс алу мүшелері және олардың қызметінің жас ерекшеліктері

1.Тыныс алу жүйесінің маңызы.

2. Тыныс алу жүйесі мүшелерінің құрылысының жас ерекшелігі.

3. Өкпенің тіршілік сыйымдылығы.(ӨТС).

4. Газдың алмасуы

5. Тыныс алудың нервтік және гуморальдық реттелуі.

Адам организімі өзін қоршаған сыртқы ортамен қатты, сұйық және газ түріндегі заттармен алмаспай өмір сүре алмайды. Адам үнемі сыртқы ортанан қоректік заттарды, суды және оттегіні алады.
Дем алу дем шығарудың ырғақты түрде ауысу біздің денеміздегі барлық ішкі мүшелерге әсер етеді. Көк еттің (диафрагманың) дем алып, дем шығарғанда көтеріліп және төмен түсуі ас қорыту іспетті әсер етеді. Егер адам терең дем алса, бұл әсер күштірек дем болады. Кеуде қысындағы өкпе сығылып және босау арқылы жүрекке, қолқа өкпе тамырларына, жоғарғы және төменгі қуыс веналарына да , ас қорыту мүшелеріндегідей әсер етеді де, жүрек қанды сорып алуына көмектеседі.
Мұнымен қатар, дем алу ырғағы жүйке жүйесі арқылы да организімге әсер етеді. Нәрестелерде тыныс артимериясы деген ерекшелік болады: дем алғанда пульс жиілеп, дем шығарғанда және пауза кезінде азаяды. Тыныс артимерисы, әсіресе жыныстық жетілу кезінде жақсы байқалады. Ересек адамдарда мұндай әсер болғанмен балалардағыдай айырмашылық нша көп емес.
Тыныс ырғағы аз да болса, қанның қысымына, капиллярлық қан айналасында да ықпалы бар. Өз еркімен тәжірибеге қатысқан студенттерде дем шығарғанда қолдың бұлшық еттерінің күштері аздап көбейгені байқалады. Тыныс ырғағы көздің жарық сезімталдығына да аздап әсер етеді.
Тыныс ырғағы адамның миының қызметіне де, әсер ететінін білу педагогтер үшін аса маңызды. Кейбір күнделікті бақылауда орын алатын жағдайлары есіңе алсаң: адам аса зор ықыласпен тың тыңдағанда дем алу сәл уақытқа кіреді. Дем шығарғанда ынта күшейеді, ал дем алған сәтте төмендейді.

1. Дүйсенбин.Қ, З. Алиакбарова. «Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы» Алматы, 2003

2. Қ.С. Рымжанов, И.М. Төленбек. «Адам мен жануарлар физиологиясы». Алматы, 2000

3. А.Г.Хрипкова «Жас өспірім физиологиясы» 1978