Табиғат ресурстарын төлемді пайдаланау

Кіріспе

1. Табиғатты төлемді пайдалану түсінігінің теориялық негіздері.

2. Табиғат ресурстарын пайдалану төлемдері және оларды қолданудың қазіргі жағдайы.

3. Табиғатты пайдалану төлемдерін топтастыру.

Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

Нарықтық қатынастар жағдайында Қазақстан Республикасы экономикасының жаңа бағыты ме қазіргі кезде жүргізіліп отырған түбегейлі экономикалық реформаның негізгі қорытындысы табиғатты пайдаланудың тегін түрінен төлемді түріне өту болып табылыады. Қазіргі кезде бұл өтпелі жағдайға келудің өзі әкімшілдік-әміршілдік әдістің экономиканы басқарудағы тегін табиғатты пайдалану теориясынң табиғи ресурстарды тиімді пайдалануды және қоршаған ортаға ұқыпты қарауды қанағаттандыра алмауы салдарынан болады.
Қаржы-экономикалық көзқарас тұрғысынан алғанда тегін табиғи ресурстарды қорғау мен үнемдеу туралы ойдың керегі де жоқ болатын. Табиғат пайдаланушыны табиғи ресурстарды ұтымды, үнемді пайдалану мүлдем қызықтырмайтын. Табиғат пайдаланушы негізгі және айналымды өндірістік қорлары сияқты төлемді қажет ететін өндірістік ресурстарды үнемдеуге қызығатын, яғни ең жақсы экономикалық жоспарлық есеп беру нәтижесіне тырысу мақсатымен тегін беріліп тұрған табиғи ресурстарды жұмыс күшін аз жұмсап, шектеусіз түрде таңдай отырып пайдаланады.
Табиғатты тегін пайдалану принциптерін қолданудың көпжылдық тәжірибесі тек қана әкімшілік-әміршілдік әдіспен оны реттеудің жеткіліксіздігне көз жеткізді және оларды экономикалық әдіспен алмастыру қажеттілігі, яғни табиғатты төлемді түрде пайдалау әдісімен алмастыру мәселесін талап етті. Мысалы, біздің еліміз, табиғатты пайдалануда әкімшілік-әміршілдік жүйесіндегі елдер сияқты табиғи ресурстарды тек жалпы экономикалық жағынан тиімді пайдалануы бойынша ғана емес, сонымен бірге ндірістің материал мен қамтамасыз етілуі жағынан да дүние жүзінде артта қалғандардың бірі болып шықты.
Көп мөлшерде табиғат ресурстарын пайдалану ылғи да қоршаған табиғи ортаны интенсивті түрде ластау мен табиғаттағы экологиялық тепе-теңділікті бұзумен байланысты болады. Бұл жағынан бұрынғы КСРО және оның ішінде, әсіресе Қазақстан Республикасы планетарлық масштабтан алғанда өте бір келеңсіз көріністе болған және қазір де солай болып қалуда.

1. З.Қ. Қарғажанов, Қ.М. Баймырзаев, О.Ж. Ғабдолла.

Табиғат ресурстарын пайдалану төлемдері және салықтары.
Оқу құралы, Алматы «Қазақ университеті» 2002.

2. Н.Қ. мамыров, М.С. Танкопий, Е.М. Үпішеев.
Табиғатты пайдалану экологиясы
Оқулық. Алматы. Экономика 2005.

3. Сағымбаев Ғ. Экология негіздері.
Алматы. 1995.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспары

Кіріспе

1. Табиғатты төлемді пайдалану түсінігінің теориялық негіздері.

2. Табиғат ресурстарын пайдалану төлемдері және оларды қолданудың қазіргі
жағдайы.

3. Табиғатты пайдалану төлемдерін топтастыру.

Қорытынды.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

1.

Кіріспе

Нарықтық қатынастар жағдайында Қазақстан Республикасы экономикасының
жаңа бағыты ме қазіргі кезде жүргізіліп отырған түбегейлі экономикалық
реформаның негізгі қорытындысы табиғатты пайдаланудың тегін түрінен
төлемді түріне өту болып табылыады. Қазіргі кезде бұл өтпелі жағдайға
келудің өзі әкімшілдік-әміршілдік әдістің экономиканы басқарудағы тегін
табиғатты пайдалану теориясынң табиғи ресурстарды тиімді пайдалануды және
қоршаған ортаға ұқыпты қарауды қанағаттандыра алмауы салдарынан болады.
Қаржы-экономикалық көзқарас тұрғысынан алғанда тегін табиғи ресурстарды
қорғау мен үнемдеу туралы ойдың керегі де жоқ болатын. Табиғат
пайдаланушыны табиғи ресурстарды ұтымды, үнемді пайдалану мүлдем
қызықтырмайтын. Табиғат пайдаланушы негізгі және айналымды өндірістік
қорлары сияқты төлемді қажет ететін өндірістік ресурстарды үнемдеуге
қызығатын, яғни ең жақсы экономикалық жоспарлық есеп беру нәтижесіне тырысу
мақсатымен тегін беріліп тұрған табиғи ресурстарды жұмыс күшін аз жұмсап,
шектеусіз түрде таңдай отырып пайдаланады.
Табиғатты тегін пайдалану принциптерін қолданудың көпжылдық тәжірибесі
тек қана әкімшілік-әміршілдік әдіспен оны реттеудің жеткіліксіздігне көз
жеткізді және оларды экономикалық әдіспен алмастыру қажеттілігі, яғни
табиғатты төлемді түрде пайдалау әдісімен алмастыру мәселесін талап етті.
Мысалы, біздің еліміз, табиғатты пайдалануда әкімшілік-әміршілдік
жүйесіндегі елдер сияқты табиғи ресурстарды тек жалпы экономикалық жағынан
тиімді пайдалануы бойынша ғана емес, сонымен бірге ндірістің материал мен
қамтамасыз етілуі жағынан да дүние жүзінде артта қалғандардың бірі болып
шықты.
Көп мөлшерде табиғат ресурстарын пайдалану ылғи да қоршаған табиғи
ортаны интенсивті түрде ластау мен табиғаттағы экологиялық тепе-теңділікті
бұзумен байланысты болады. Бұл жағынан бұрынғы КСРО және оның ішінде,
әсіресе Қазақстан Республикасы планетарлық масштабтан алғанда өте бір
келеңсіз көріністе болған және қазір де солай болып қалуда.
2.
Табиғатты пайдалануды әкімшілдік-әміршілдік жолмен басқару
нәтижесінде Қазақстан Республикасының көптеген аймақтары мен өндірістерінде
тығырыққа тірелу жағдайы қалыптасты. Бұл жайында жанға батып жар салған
Арал, Балқаш, Каспий, Қаратау-Жамбыл кешенінің, Шымкент, Өскемен, Жезқазған
қалалары мен басқа да өндірістік объектілердің бұгінгі әлеуметтік-
экологиялық-экономикалық жағдайлары куә.
Қазақстан Республикасының табиғатты пайдалану мәселесі төңірегінде
қалыптасқан қаіргі кездегі тығырыққа тірелудің жағдайы, ғалымдар,
экономистер, халық шаруашылығындағы жұмысшылардың бір ауыздан білдірген
пікірлері бойынша, негізінен табиғат ресурстарын тегін пайдалану салдарынан
болған. Дәл осы қалыптасқан жайды ескере отырып түбегейлі экономикалық
реформа бойынша құжаттарды басшылыққа ала, оған қоса Қазақстан
Республикасынң Конститутциясын, табиғи ресурстардың негізгі түрдлерін
пайдалану бойынша кодекстерді, қоршаған табиғи ортаны қорғау Заңына сәйкес
табиғатты төлемді пайдалану процестерін енгізк қарастырылады. Табиғи
ресурстарды пайдалану үшін төлем төлеудің ғылыми негізделген жүйесін құрып
алмай және оны қолданбай тұрып табиғатты төледі пайдалану принципін
тәжірибе жүзінде жүзеге асыру мүмкін емес.
Сонымен, табиғатты төлемді пайдалану мәселесінің пайда болуы, яғни
табиғат ресурстарын пайдалану үшін төлем төлеудің ғылыми – негізделген
жүйесін қалыптастыру мәселесі Қазақстан Республикасы экономикасының
нарықтық қатынастарға өтуіне, халық шаруашылығына түбегейлі экономикалық
реформаны тереңдетуге байланысты болып отыр. Бұл өзекті мәселедегі төлемдер
мен салықтардың нақты түрлерін ғылыми негізделген жүйе ретінде қалыптастыру
осы дипломдық жұмыстың мақсаты болып табылады.
Табиғатты төлемді пайдаланудың теориялық негізі Л.В Кантарович, Н.Г.
Федоренко, Н.Н. Баранский, Э.Б. Алаев, Н.Н. Колосовский, Ю.Г. Саушкин, А.А.
Минц, М.И. Агашковтың еңбектерінде қаланған. Бірақ, сол кездегі социолистік
шаруашылық жағдайында табиғи ресурстарды тегін пайдалану туралы пікірдің
басым кезінде олар ашық түрде табиғатты төлемді пайдаланудың теориясын
қалыптастыра алмады деген пікірлер бар. Сөйтсе де аталған ғалымдардың
ойдларының қисыны қалай болғанда да табиғатты тиімді пайдалану үшін төлем
төлеудің қажет екендігіне
әкеп саяды. Табиғатты төлемді пайдаланудың элементтері халық шаруашылығында
да орын ала бастады. Социолизм кезінде төлемді табиғат пайдалану
принцитерін қолданудың мүмкінділігі мен тиіділіг жайында КСРО ғалымдарының
біраз еңбектерінде айтыады.
Табиғи ресурстарын пайдалану үшін төлем төлеу табиғатты төлемді, әрі
ұтымды пайдаланудың басты бірқұрамдас элементі ретінде экономикалық
географияның негізгі жаңа бөлімі болмақ. Бұл жаңа бөлімнің пайда болуы
экономикалық және әлеуметтік географияны бұрынғыдан да гөрі экономикалық
ғылымдармен әлдеқайда етене, жақынырақ байланыстырады, ал табиғатты ұтымды
пайдалану мәселесі төңірегіндегі қоғамдық-экономикалық қатынастар нарықтық
әдістермен, негізінен табиғи ресурстарды пайдалану үшін төлем төлеумен
реттеледі. Себебі, экононмикалық және элеуметтік географияның орналастыруы
мен бағалау бөлімдерінен табиғи ресурстарды пайдалану үшін төлем белгілеу
бөлімінің айрмашылығы ол жоспарлық есеп беру, шаруашылықтық есеп сияқты
болып табылады, яғни табиғи ресурстардың игерілуі барысында шұғыл түрде
реттеушылык тагнытады, сондықтан табиғат ресурстарын пайдаоану үшін төлем
төлеуді іс жүзінде қолдану экономикалық және әлеуметтік георафияны
экономикалық ғылымдармен және халық шаруашылығындағы іс-тәжірибемен
бұрынғыдан да етене жақындастырады. Табиғат ресурстарын пайдалануға төлем
жүйесін енгізу арқылы, табиғатты пайдалануда басым болып келген басқарудың
әкімшілік-әміршілдік, жоспарлы орналастыру әдістерінен басқарудың
экономикалық-нарықтық әдісіне басымдылықпен өтеді.
Табиғат ресурстарын пайдалану төлемдері тақырыбында жазлып от ырған
диплмдық жұмыстың негізгі мәселелері мыналар:
- табиғатты төлемді пайдалану түсінігінің теориялық негіздері;
- табиғи ресурстарды тиімді пайдалану үшін төлем жүйесінің орны мен рөлі
жайында ұғым қалыптастыруы;
- табиғатты пайдалану төлемдерінің түрлері мен жүйесін қолдану жайын
ұғым қалыптастыруы;
- табиғат пайдалану төлемдерін табиғи ртаның тазалығын сақтауға және
табиғат ресурстарының жеке түрлерін пайдалануға байланысты белгіленген
ережелерін, тәртібін, нұсқауларын талдау және зерттеу.
Қазақстан эконоикасында нарықтық қатынастардың дамуы дәрежесіне
сәйкес табиғатты төлемді пайдалану принципі іс жүзінде барған сайын кең
қолданылуда және барлық негізгі құжаттарда, заң актілерінде көрініс
табады. Табиғатты төлемді пайдаланудың нақтылы экономикалық механизмі,
нақтылап айтқанда төлемдердің көптегн түрлерін анықтаудың әдістемесі,
нұсқаулары болмағндаықтан Қазақстан Республикасында қабылданған Заңдардың
көптеген тұстары әлі де болса толық қолданылмай отыр. Табиғатты төлемді
пайдаланудың нақты механизмі дүние жүзі елдерінің көпшілігнде негізінен
жәй ғана қарапайым тәжірибемен қалыптасты, сондықтан оның жеке
элементтері бір-бірімен байланыссыз, үйлесімсіз және шамалары
нақтыланбаған. Бұлй болу себебі – көп жағдайда жалпы табиғатты төлемді
пайдалану мәселелерінің ғылыми тұрғыдан қарастырылған жүйелі теориясының
блмауы салдарынан.

Табиғат ресурстарын төлемді пайдалану түсінігінің теориялық негіздері.

Баршамызға белгілі, бізді қоршаған табиғи орта, жер қыртысы (жер шарының
қабығы) жекелеген құрылымдық элементтерден, табиғат кешендерінен құралады.
Бұл табиғи кешендер геоорфологиялық, геологиялық, физикалық, географиялық
және басқа да жаратылыстану ғылымы өкілдерінің жүргізген зерттеулері
негізінде анықталады. Мұндай зерттеулердің нәтижесінде табиғи кешендер
бүкіл елдің аумағын физик-географтарлың аудандастыруларымен
қорытындыланады. Табиғат кешендері генетикалық іртұтастығымен, салыстрмалы
біртектестігімен сипатталады.
Табиғи кешендердің жеке элементтері немесе олардың жиынтығы олары
шаруашылыққа пайдалану мүмкіндігі тұрысынан алғанда бірдей болмайды, яғни
өзінің экономикалық маңызы бойынша, әрбір сәтке сәйкес және уақыт ағымына
қараай ерекшеленеді. Өндіргіш күштердің даму деңгейі мен зерттеулеріне
сәйкес материалдық әрекетке тікелей ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.