Хаммурапи заңдарына жалпы сипаттама

КІРІСПЕ
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 ХАММУРАПИ ЗАҢДАРЫНА ЖАЛПЫ СИПАТТАМА
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Жұмыстың жалпы сипаттамасы:Хаммурапи заңдары тарихта өте үлкен орын алатын заңдар жинағы.Оның алдыңғы заңдарға қарағанда, бұл заңда біраз алға басушылық байқалады.Мұнда әрбір қарастырылып отырған мәселеге байланысты баптар топ-топ болып бөлінген.Мен соның ішінде отбасылық қатынастар туралы баптарға көп тоқталдым.Жұмысымды таныстыру барысында сол отбасылық қатынастар туралы біраз айтып өтем.
Мәселенің өзектілігі:Хаммурапи заңдары тарихта алғаш толық және көпжақты құқықтық нормалар ретінде қалды.Хаммурапидің заңдар жинағы сонау ерте замандағы шумерлік заңдар Ур-Намму,Липит Иштардың, сондай-ақ Билалам заңдарының,Эшнун патшаның заңдарының жалғасы болып табылады.Бұл заңның өзгелерден ерекшелігі олардың жүйелі етіп жасалуында еді.Сол жүйелілігі арқылы ол тұңғыш рет бір мемлекеттің тәжірибе жүзінде заңы болып, сол заманның аса қуатты,ірі мемлекеті Вавилонда тәртіпті қоғам орнауына ұйытқы болды.Мәселенің өзектілігі,тарих үшін маңыздылығы да –осы,яғни заңның іс жүзінде Вавилон сияқты алпауыт мемлекеттің қоғамын қалыптастыруда үлкен роль атқаруында.
Мақсаты: Дерек көздері мен жалпы Хаммурапи заңдарының өзіне сүйене отырып, ол заңның тарихтағы алар орны мен әсіресе отбасылық қатынастардағы дұрыс және бұрыс жақтарын анықтау.
Міндеттері: 1.Хаммурапи заңдарымен көпшілікті жалпы таныстырып өту;
2. Нақты отбасылық қатынастарға арналған баптарға жекелеп тоқталу;
3. Отбасылық қатынастар туралы баптардың зиянды және пайдалы жақтарын ажырату.
Деректік негіз: Ежелгі Вавилон құқығының маңызды ескерткіштерінің бірі болып табылатын Хаммурапи патшаның заңдар жинағы жазылған ескерткішін 1901 жылы де-Морган басқарған француз археологиялық экспедициясы нәтижесінде тапқан. Оны Вавилон жеріне жасалған жорық барысында эламиттермен әкетілген.Заңдар жазылған қара бағананың жоғарғы бөлігінде тақта патшалық құрып отырған күн құдайы Шамаштың алдында салтанатты кейіпте тізе бүккен Хаммурапи патшаға осы заңдар жинағын тапсырып тұрғаны кескінделген.Бұл сурет патша заңдары жинағының құдайдан шыққанын көрсетеді деген ойды білдіреді.Кіріспе мен қорытынды ритмикалық тұрғыда жазылған және онда Хаммурапи патшаның жетістіктері туралы, патша заңдары жоғарыдан жіберілген әділ де өзгермейтін заңдар екендігі көрсетіледі.Бағанада Шамаш құдай мен Хаммурапи патшаның бейнесі бейнеленген жерден бөлек жазылған 282 баппен толтырылған.
Бізге 282 бап түгелдей жетпеген, оның тек 247 ғана толық жеткен,ал қалғанын жаулап алған эламиттердің патшасы өз ерліктерін жазу үшін қырғызып, алдырып тастаса керек.Бертін келе олар атақты Ашшурбанапалдың кітапханасынан табылған жазба деректер және сол Сузы мен басқа да аймақтан табылған деректер негізінде қалпына келтірілуде. Заңдар тілі-аккадтың классикалық диалекті.Хаммурапи заңдарының алғашқы бес бабы сот ісін жүргізу мәселелеріне арналған.Жала жапқандар, өтірік куә болғандар өте қатаң жазаланатын болды.Бұның бәрі заңның дұрыс орындалуына, тәртіптің сақталуына әсер етті.Ал 6-25 баптарда жеке меншікті ұрлаудың әртүрлі жағдайлары туралы айтылған. Ұрлық үшін негізінен өлім жазасы берілген. Олардан кейінгі 26-41 баптарда жауынгерлердің құқығы мен міндеттері баяндалған. 42-126 баптарда жер, сауда, қарыз беру, кепілдік беру мәселелерінің заңдық жүйелері сипатталған.127-194 баптарда отбасы, мұрагерлік, бала асырап алу тәртібі туралы жазылған.195-214 баптарда біреудің денесін зақымдағаны, қорлағаны үшін берілетін жазалар белгіленген.215-277 баптарда емшілердің, мал дәрігерлерінің, құрылысшылардың жауапкершіліктері жайлы айтылады. Соңғы бес бапта құлдарды сатып алу мәселесі сөз етілген./

1.Хрестоматия по истории Древнего Востока. Москва «Восточная литература» РАН. 1997
2.Васильев Л.С. История Востока 1 том. Москва «Высшая школа» 1994
3.Струве В.В. История Древнего Востока. 1941
4.Авдиев В.И. История Древнего Востока. Москва. 1953
5.История Древнего Востока. Часть І. Месопотамия/ Под ред. И.М Дьяконова. Москва. 1983
6.Беляевский В.А. Вавилон легендарный и Вавилон исторический. Москва. 1971
7.Флиттнер Н.Д. Культура и искусство Двуречья и соседних стран.Л.-М., 1958
8.Хрестоматия по истории Древнего Востока/ Под. Ред В.В. Струве и Д.Г. Редера. Москва. 1963
9.Хрестоматия по истории Древнего Востока . Москва. 1980. Часть 1-2.
10.Хрестоматия по истории Древнего мира/ Под ред. В.В Струве. М., 1950. Ч. 1. Восток
11.История Востока. 1 том. Восток в древности. Москва. «Восточная литература» РАН. 1999