«Фудмастер» өнімінің бәсекеге қабілеттілігін талдау
КІРІСПЕ
I. ӨНІМНІҢ БӘСЕКЕЛЕСТІК ҚАБІЛЕТІН АРТТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕРІ
1.1 Өнімнің бәсекелестік қабілетінің негізгі түсінігі, ерекшеліктері ... ... ... ... ...6
1.2 Өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалау көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... .10
1.3 Өнімді стандарттау және сапаны басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
II. «ФУДМАСТЕР» ӨНІМІНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН
ТАЛДАУ
2.1 «ФудМастер» ЖШС.нің өндірістік.шаруашылық қызметін талдау ... ... ... .18
2.2 «ФудМастер» өнімінің бәсекелік ұстанымын бағалау ... ... ... ... ... ... ... ..33
III. КӘСІПОРЫН ӨНІМІНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН
ЖОҒАРЫЛАТУ
3.1 «ФудМастер» ЖШС өнімінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру жолдары ... ..39
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..43
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР КӨЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...46
I. ӨНІМНІҢ БӘСЕКЕЛЕСТІК ҚАБІЛЕТІН АРТТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕРІ
1.1 Өнімнің бәсекелестік қабілетінің негізгі түсінігі, ерекшеліктері ... ... ... ... ...6
1.2 Өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалау көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... .10
1.3 Өнімді стандарттау және сапаны басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
II. «ФУДМАСТЕР» ӨНІМІНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН
ТАЛДАУ
2.1 «ФудМастер» ЖШС.нің өндірістік.шаруашылық қызметін талдау ... ... ... .18
2.2 «ФудМастер» өнімінің бәсекелік ұстанымын бағалау ... ... ... ... ... ... ... ..33
III. КӘСІПОРЫН ӨНІМІНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН
ЖОҒАРЫЛАТУ
3.1 «ФудМастер» ЖШС өнімінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру жолдары ... ..39
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..43
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР КӨЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...46
Ғаламдану жағдайында барлық елдердің негізгі міндеті ұлттық шаруашылық пен жекелеген экономикалық субъектілердің бәсекелік қабілетін қалыптастыру және қолдау болып табылады. Нарықтық талаптардың ерекшеліктерін ескере отырып, мемлекеттің ішкі экономикалық мүмкіндіктері мен өндірістік ахуалын одан ары жақсарту мақсатында жаңа бағыттар белгіленуде. Өндірісті жаңаша құрудың, шығарылатын өнімдердің сұранысын арттырудың маңыздылығы да артуда.
Мемлекеттің экономикалық тұрақтылығын қалыптастырудың негізгі бағыты ішкі өндірісті өркендету екені белгілі. Бұл тұрғыда, өнім өңдеудің түпкі кезеңіне дейінгі жұмыстарды қамтитын өндірістік кәсіпорындарға деген жауапкершілік те ұлғая түспек. Осы тектес кәсіпорындардың қатарына тамақ өнеркәсібіндегі сүт өнімін өңдеумен айналысатын өндіріс орындарын жатқызуға болады. Аталған саланың ел экономикасындағы маңызы оның ішкі нарықтағы азық-түлік қауіпсіздігін сақтауда, мемлекеттің экспорттық мүмкіндіктерін ұлғайтуда, отандық өзара байланысты кәсіпорындардың тиімділігін арттыруда және олардың сыртқы өндірушілерге тәуелділігін төмендетуде, ауыл шаруашылық өнімдерін мақсатты пайдалануда және бәсекеге қабілетті өнімдер шығару арқылы мемлекеттің әлемдік нарықтағы беделін арттыруда көрініс табады [6].
Өңдеу өнеркәсібінде бәсекеге қабілетті экспортқа шығарылатын тауарлар мен қызмет көрсету өндірісі Қазақстан Республикасының 2003-2015 жылдарға арналған индустриалды–инновациялық дамуының мемлекеттік бағдарламасының басты мәні болып табылады.
Индустриалды-инновациялық даму бағдарламасының негізгі міндеттері: ғылыми көлемді және жоғары технологиялық экспортты өндірістердің құрылуына жағдай жасау; жоғары құнды қызмет көрсету мен тауарлар пайдасына сай елдің экспортты деңгейін диверсификациялау инновациялық үрдістермен бірігіп, әлемдік шаруашылық жүйесіне интеграциялау [7].
Қазіргі заманғы кәсіпорындар өздерінің бәсеке бағытын нығайту үшін әлемдік нарықтың жоғарылап келе жатқан талаптары, тұтынушылық сұраныстың дифференциялануы, инновациялық айналымдардың азаю қажеттілігі және өндіріске ғылыми-техникалық жетістіктерді еңгізу мәселелерімен бетпе-бет кездесуде.
Отандық сүт өнімдерін өңдеуші кәсіпорындардың дамуы соңғы он бес жылда үлкен өзгерістерге ұшырады. Кеңестік жүйеде қалыптасқан экономикалық байланыстардың бұзылуы, нақты сектор мен қаржы саласының арасындағы алшақтық, өндірістерді дамытудың бірыңғай, арнайы мақсатты бағдарламаларының жоқтығы, өңдеуші салаларды ынталандыру тетіктерінің қалыптаспауы нарықтық қатынастардың алғашқы кезеңінде бұл сала кәсіпорындардың жетілуіне мүмкіндік бермеді.
Мемлекеттің экономикалық тұрақтылығын қалыптастырудың негізгі бағыты ішкі өндірісті өркендету екені белгілі. Бұл тұрғыда, өнім өңдеудің түпкі кезеңіне дейінгі жұмыстарды қамтитын өндірістік кәсіпорындарға деген жауапкершілік те ұлғая түспек. Осы тектес кәсіпорындардың қатарына тамақ өнеркәсібіндегі сүт өнімін өңдеумен айналысатын өндіріс орындарын жатқызуға болады. Аталған саланың ел экономикасындағы маңызы оның ішкі нарықтағы азық-түлік қауіпсіздігін сақтауда, мемлекеттің экспорттық мүмкіндіктерін ұлғайтуда, отандық өзара байланысты кәсіпорындардың тиімділігін арттыруда және олардың сыртқы өндірушілерге тәуелділігін төмендетуде, ауыл шаруашылық өнімдерін мақсатты пайдалануда және бәсекеге қабілетті өнімдер шығару арқылы мемлекеттің әлемдік нарықтағы беделін арттыруда көрініс табады [6].
Өңдеу өнеркәсібінде бәсекеге қабілетті экспортқа шығарылатын тауарлар мен қызмет көрсету өндірісі Қазақстан Республикасының 2003-2015 жылдарға арналған индустриалды–инновациялық дамуының мемлекеттік бағдарламасының басты мәні болып табылады.
Индустриалды-инновациялық даму бағдарламасының негізгі міндеттері: ғылыми көлемді және жоғары технологиялық экспортты өндірістердің құрылуына жағдай жасау; жоғары құнды қызмет көрсету мен тауарлар пайдасына сай елдің экспортты деңгейін диверсификациялау инновациялық үрдістермен бірігіп, әлемдік шаруашылық жүйесіне интеграциялау [7].
Қазіргі заманғы кәсіпорындар өздерінің бәсеке бағытын нығайту үшін әлемдік нарықтың жоғарылап келе жатқан талаптары, тұтынушылық сұраныстың дифференциялануы, инновациялық айналымдардың азаю қажеттілігі және өндіріске ғылыми-техникалық жетістіктерді еңгізу мәселелерімен бетпе-бет кездесуде.
Отандық сүт өнімдерін өңдеуші кәсіпорындардың дамуы соңғы он бес жылда үлкен өзгерістерге ұшырады. Кеңестік жүйеде қалыптасқан экономикалық байланыстардың бұзылуы, нақты сектор мен қаржы саласының арасындағы алшақтық, өндірістерді дамытудың бірыңғай, арнайы мақсатты бағдарламаларының жоқтығы, өңдеуші салаларды ынталандыру тетіктерінің қалыптаспауы нарықтық қатынастардың алғашқы кезеңінде бұл сала кәсіпорындардың жетілуіне мүмкіндік бермеді.
1. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы: Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы // Астана, 2006 жылғы 1 наурыз.
2. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы: Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан // Астана, 2007 жылғы 28 ақпан
3. «Бәсеке және монополияны шектеу туралы» ҚР-ның заңы
4. ҚР-ның статистикалық жинақ 2006
5. ҚР-ның статистикалық жинақ 2007
6. Отраслевая подпрограмма «Производство и переработка молока 2004-2005 годы» Астана, 2005
7. Ж. Байтілесов Қазақстан-БСҰ: жаңа заңдар мен жаңаша көзқарас қажет www.Google.kz
8. Тасбай СИМАМБАЕВ, Сенат депутаты, Халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің мүшесі. Жоба межесі жоғары
9. А. Сосков Чтобы конкуренты не задушили // Я покупатель и собственник 3 ноября 2006г.
10. Сүт және сүт өнімдерінің сапасын жақсарту мәселелері. Жаршы «Бастау», 2003, №5
11. Формирование конкурентоспособности сельскохозяйственных товаров в условиях конкурентной среды // Вестник КазНУ им. Аль-Фараби. Алматы, серия экономическая, 2006, №2
12. Формы и методы государственного регулирования качеств продукции и их совершенствования // Вестник КазНУ им. Аль-Фараби. - Алматы, серия экономическая, 2006, №3
13. Әмірбекұлы Е. автореферат -Алматы, 2004ж. Өнімнің бәсекелік қабілетін арттыру механизмін қалыптастыру
14. Сазанова Ж.О. автореферат Шаруа қожалықтарының бәсекеге қабілеттілігін арттыру. - Алматы, 2005
15. Джумагалиева Ж. Г. автореферат Управление качеством продукции и обеспечение ее конкурентноспособности. -Алматы, 2004г.
16. Нурпеисова М.М. автореферат Повышение качества и конкурентноспособности потребительских товаров Казахстана.-Алматы, 1998г.
17. Богданов К.В. Конкуренция и конкурентоспособность (курсовая работа)
18. Галкина О. Оценка конкурентоспособности товара (курсовая работа) Таллинн 2002
19. Дюсембаева К.Ш. Анализ финансового положения предприятия - Алматы: Экономика, 1998г
20. Жолдасбаева Г.Ө. Кәсіпорын экономикасы - Алматы: Экономика,2002ж.
21. Ковалев А.И. Маркетинговый анализ: Учебное пособие.-М.: Контакт,2000
22. Ковалев В.Р. Анализ хозяйственной деятельности предприятия - М, 2000.
23. Козлов Е.Н. Товар и товарная политика. // Экономика строительства.2001№1
24. Магомедов Ш.Л. Определение показателей конкурентоспособности товаров. // СТК.2000.№9.С.78-79.
25. Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә., Кәсіпорын экономикасы, Алматы: Экономика, 2003ж.
26. Печенкин А,.Фомин В. Об оценке конкурентоспособности товаров и
товаропроизводителей // Маркетинг.2000.№2.С.23-26
27. Савицкая В.Г. Анализ финансового хозяйственной деятельности -
Москва,2000г
2. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы: Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан // Астана, 2007 жылғы 28 ақпан
3. «Бәсеке және монополияны шектеу туралы» ҚР-ның заңы
4. ҚР-ның статистикалық жинақ 2006
5. ҚР-ның статистикалық жинақ 2007
6. Отраслевая подпрограмма «Производство и переработка молока 2004-2005 годы» Астана, 2005
7. Ж. Байтілесов Қазақстан-БСҰ: жаңа заңдар мен жаңаша көзқарас қажет www.Google.kz
8. Тасбай СИМАМБАЕВ, Сенат депутаты, Халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің мүшесі. Жоба межесі жоғары
9. А. Сосков Чтобы конкуренты не задушили // Я покупатель и собственник 3 ноября 2006г.
10. Сүт және сүт өнімдерінің сапасын жақсарту мәселелері. Жаршы «Бастау», 2003, №5
11. Формирование конкурентоспособности сельскохозяйственных товаров в условиях конкурентной среды // Вестник КазНУ им. Аль-Фараби. Алматы, серия экономическая, 2006, №2
12. Формы и методы государственного регулирования качеств продукции и их совершенствования // Вестник КазНУ им. Аль-Фараби. - Алматы, серия экономическая, 2006, №3
13. Әмірбекұлы Е. автореферат -Алматы, 2004ж. Өнімнің бәсекелік қабілетін арттыру механизмін қалыптастыру
14. Сазанова Ж.О. автореферат Шаруа қожалықтарының бәсекеге қабілеттілігін арттыру. - Алматы, 2005
15. Джумагалиева Ж. Г. автореферат Управление качеством продукции и обеспечение ее конкурентноспособности. -Алматы, 2004г.
16. Нурпеисова М.М. автореферат Повышение качества и конкурентноспособности потребительских товаров Казахстана.-Алматы, 1998г.
17. Богданов К.В. Конкуренция и конкурентоспособность (курсовая работа)
18. Галкина О. Оценка конкурентоспособности товара (курсовая работа) Таллинн 2002
19. Дюсембаева К.Ш. Анализ финансового положения предприятия - Алматы: Экономика, 1998г
20. Жолдасбаева Г.Ө. Кәсіпорын экономикасы - Алматы: Экономика,2002ж.
21. Ковалев А.И. Маркетинговый анализ: Учебное пособие.-М.: Контакт,2000
22. Ковалев В.Р. Анализ хозяйственной деятельности предприятия - М, 2000.
23. Козлов Е.Н. Товар и товарная политика. // Экономика строительства.2001№1
24. Магомедов Ш.Л. Определение показателей конкурентоспособности товаров. // СТК.2000.№9.С.78-79.
25. Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә., Кәсіпорын экономикасы, Алматы: Экономика, 2003ж.
26. Печенкин А,.Фомин В. Об оценке конкурентоспособности товаров и
товаропроизводителей // Маркетинг.2000.№2.С.23-26
27. Савицкая В.Г. Анализ финансового хозяйственной деятельности -
Москва,2000г
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
I. ӨНІМНІҢ БӘСЕКЕЛЕСТІК ҚАБІЛЕТІН АРТТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕРІ
1.1 Өнімнің бәсекелестік қабілетінің негізгі түсінігі,
ерекшеліктері ... ... ... ... ...6
2. Өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалау көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... .10
3. Өнімді стандарттау және сапаны басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
II. ФУДМАСТЕР ӨНІМІНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН
ТАЛДАУ
1. ФудМастер ЖШС-нің өндірістік-шаруашылық қызметін талдау ... ... ... .18
2. ФудМастер өнімінің бәсекелік ұстанымын бағалау ... ... ... ... ... ... ... ..33
III. КӘСІПОРЫН ӨНІМІНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН
Жоғарылату
3.1 ФудМастер ЖШС өнімінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру
жолдары ... ..39
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... 43
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР КӨЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...46
КІРІСПЕ
Ғаламдану жағдайында барлық елдердің негізгі міндеті ұлттық шаруашылық
пен жекелеген экономикалық субъектілердің бәсекелік қабілетін қалыптастыру
және қолдау болып табылады. Нарықтық талаптардың ерекшеліктерін ескере
отырып, мемлекеттің ішкі экономикалық мүмкіндіктері мен өндірістік ахуалын
одан ары жақсарту мақсатында жаңа бағыттар белгіленуде. Өндірісті жаңаша
құрудың, шығарылатын өнімдердің сұранысын арттырудың маңыздылығы да
артуда.
Мемлекеттің экономикалық тұрақтылығын қалыптастырудың негізгі
бағыты ішкі өндірісті өркендету екені белгілі. Бұл тұрғыда, өнім өңдеудің
түпкі кезеңіне дейінгі жұмыстарды қамтитын өндірістік кәсіпорындарға деген
жауапкершілік те ұлғая түспек. Осы тектес кәсіпорындардың қатарына тамақ
өнеркәсібіндегі сүт өнімін өңдеумен айналысатын өндіріс орындарын
жатқызуға болады. Аталған саланың ел экономикасындағы маңызы оның ішкі
нарықтағы азық-түлік қауіпсіздігін сақтауда, мемлекеттің экспорттық
мүмкіндіктерін ұлғайтуда, отандық өзара байланысты кәсіпорындардың
тиімділігін арттыруда және олардың сыртқы өндірушілерге тәуелділігін
төмендетуде, ауыл шаруашылық өнімдерін мақсатты пайдалануда және
бәсекеге қабілетті өнімдер шығару арқылы мемлекеттің әлемдік нарықтағы
беделін арттыруда көрініс табады [6].
Өңдеу өнеркәсібінде бәсекеге қабілетті экспортқа шығарылатын тауарлар
мен қызмет көрсету өндірісі Қазақстан Республикасының 2003-2015 жылдарға
арналған индустриалды–инновациялық дамуының мемлекеттік бағдарламасының
басты мәні болып табылады.
Индустриалды-инновациялық даму бағдарламасының негізгі міндеттері:
ғылыми көлемді және жоғары технологиялық экспортты өндірістердің құрылуына
жағдай жасау; жоғары құнды қызмет көрсету мен тауарлар пайдасына сай елдің
экспортты деңгейін диверсификациялау инновациялық үрдістермен бірігіп,
әлемдік шаруашылық жүйесіне интеграциялау [7].
Қазіргі заманғы кәсіпорындар өздерінің бәсеке бағытын нығайту үшін
әлемдік нарықтың жоғарылап келе жатқан талаптары, тұтынушылық сұраныстың
дифференциялануы, инновациялық айналымдардың азаю қажеттілігі және
өндіріске ғылыми-техникалық жетістіктерді еңгізу мәселелерімен бетпе-бет
кездесуде.
Отандық сүт өнімдерін өңдеуші кәсіпорындардың дамуы соңғы он бес жылда
үлкен өзгерістерге ұшырады. Кеңестік жүйеде қалыптасқан экономикалық
байланыстардың бұзылуы, нақты сектор мен қаржы саласының арасындағы
алшақтық, өндірістерді дамытудың бірыңғай, арнайы мақсатты
бағдарламаларының жоқтығы, өңдеуші салаларды ынталандыру тетіктерінің
қалыптаспауы нарықтық қатынастардың алғашқы кезеңінде бұл сала
кәсіпорындардың жетілуіне мүмкіндік бермеді.
Тек соңғы кездері нақты секторды дамыту бағытындағы басты міндеттер
мен қолайлы ортаны қалыптастыру шараларының нәтижесінде жаңа өндіріс
орындары ашылып, халықтың тұтыну қажеттіліктерін қанағаттандыра бaстады.
Әйтсе де, ғаламдық даму үдерімінің қазіргі кезеңінде қолда бар
жетістіктерге қанағаттану жеткіліксіз. Тынымсыз ізденіс пен нәтижелі іс-
әрекетті арқау еткен әлемдік нарық өндірушілері барынша жаңа нарықтарды
игеруге, ондағы тұтынушыларды жаулауға белсене кірісуде. Нарықтың бұл
қатал шарты отандық өнім өндірушілердің бәсекелік қауқарын нығайтуды,
өнімдерінің бәсекелік қыспақтарға төтеп берерлік қабілетін арттыруды, ішкі
және сыртқы нарықтарда сұранысы жоғары өнім өндіруге тиімді әсері бар
тетіктерді айқындауды және сол арқылы мемлекеттің азық-түлік қауіпсіздігін
қамтамасыз ету мәселесін шешуді қажет етеді. Бұл жағдай Республика
Президентінің Қазақстан халқына Жолдауында айтылғандай: Экономика біздің
дамуымыздың басты басымдығы, ал экономикалық өсімнің барынша жоғары
қарқынына қол жеткізу – негізгі міндетіміз болып қала береді.
Біз бұған өз экономикамыздың бәсекелік қабілетін арттыру арқылы,
...қол жеткіземіз.
2006 жылы “Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс қарсаңында.
Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру
стратегиясы” атты Президенттің халыққа кезекті Жолдауы жарияланды. Осыдан
үш жыл бұрынғы Жолдауында экономиканың, халықтың, жалпы мемлекеттің
бәсекеге қабілетті болу мәселелерін көтеріп еді. Жаңа Жолдауында тек
бәсекеге қабілеттілік емес, осы көрсеткіш бойынша әлемдегі ең алдыңғы 50
елдің санатына қосылу біздің дамуымыздың басты мақсаты деп көрсетіп отыр.
Өте маңызды және дәл уақытында ел назарына ұсынылып отырған асқақ
мақсат. Өйткені, әлемдегі барынша өрбіп, қанатын жайған жаһандану үрдісінен
тыс ешбір мемлекет болмайды. Соның ішінде ашық әрі демократиялық қоғам
құрып жатқан Қазақстан одан шеткері қалмайды. Демек, дүние жүзі
мемлекетттерінің ішінде алатын орнымыз осы бәсекеге қабілеттілікке
байланысты. Экономиканың даму қарқынын үдетіп, оны ұзақ уақыт ұстап тұру
мүмкіндігі де осы бәсекеге қабілеттілікке байланысты. Халықтың тұрмысын
үзбей жақсарта отырып, әлемдегі ең жақсы әлеуметтік стандарттарға жеткізу
мүмкіндігі де осыған байланысты. Қорыта келгенде, ұлттық дамудың
келешектегі басты мақсаты да, міндеті де осы бәсекеге қабілеттілік. Бұл
біздер, қазақстандықтар үшін баршамыз іске асыруға жұмылатын шынайы ұлттық
идея [1].
Бәсекеге қабілетті отандық сүт өнімдерін қалыптастыруда озық
тәжірибелері мен жетістіктері бар елдердің қолдануға тиімді нәтижелерін,
осы салаға қатысты ғылыми-техникалық және инновациялық ізденістердің
қолданысын пайымдай отырып, бәсекелік қабілетті арттыру механизміндегі
негізгі тетіктер ретінде өнімнің тұтынушылық қасиеттерін анықтайтын сапалық
көрсеткіштерін, кәсіпорынның баға саясатын, өнімнің тартымдылығын
жоғарылатуға ықпал ететін кәсіпорынның маркетингтік жүйесін және өндірістің
өркендеуін ынталандыратын мемлекеттік қолдау саясатын қолдану қажеттілігі
туындайды. Осы айтылғандар курстық жұмысымның тақырыптық өзектілігін
анықтайды.
Жұмыстың мақсаты ─ өнімнің бәсеке қабілеттілігін арттыруды теориялық
және тәжірибелік тұрғыда зерттеу және нақты тұжырымдар мен ұсыныстар жасау.
Алға қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер шешілуі керек:
- өнімнің бәсеке қабілеттілігінің экономикалық мәнін ашып көрсету;
- өнімнің бәсеке қабілеттілігіне әсер ететін факторларды анықтау;
- өнімнің бәсекеге қабілеттілігін бағалау әдістерін зерттеу;
- ұсынылған әдіспен ФудМастер ЖШС-нің өнімінің бәсекеге қабілеттілігін
бағалау;
- ФудМастер ЖШС өнімінің бәсеке қабілеттілігін жоғарылату жолдарын ұсыну.
Зерттеу объектісі ─ ФудМастер жауапкершілігі шектеулі серіктестігі.
Курстық жұмысымның теориялық және әдістемелік негізін өнеркәсіптік
кәсіпорын өнімінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру мәселелері бойынша
отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері, монографиялары, оқулықтары мен
оқу құралдары, мерзімді баспасөздегі мәліметтер мен ақпатраттар, сондай-ақ
арнайы заңдар, заңнамалық құжаттар, нормативтік-құқықтық актілер мен
Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметінің бұйрықтары, қаулылары
мен жарлықтары, ҚР-сы статистикалық агенттігінің мәліметтері, сүт өнімдері
нарығындағы қызмет ететін ФудМастер ЖШС-нің жылдық есептемелік
құжаттары құрайды.
Курстық жұмысымның құрылымы кіріспеден, үш бөлімен, қорытынды мен
пайдалынылған әдебиеттер көздерінен тұрады. Курстық жұмысымның кіріспесінде
тақырыптың өзектілігі, мақсаты, зерттеу объектісі, теориялық және
әдістемелік негізі, қарастырылған.
Бірінші бөлімінде өнімнің бәсекеге қабілеттіліктің теориялық жақтары,
қазіргі нарықтық экономикадағы орны қарастырылған. Ал екінші бөлімінде
ФудМастер ЖШС-нің қызметіне өндірістік-шаруашылық және сол кәсіпорын
өніміне бәсекеге қабілеттілігі бойынша талдау жасалады. Яғни сол кәсіпорын
өнімі қаншалықты бәсекеге қабілетті екендігі талданады. Үшінші бөлімінде
өнімнің бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату жолдары қарастырылған.
I. ӨНІМНІҢ БӘСЕКЕЛЕСТІК ҚАБІЛЕТІН АРТТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕРІ
1.1 Өнімнің бәсекелестік қабілетінің негізгі түсінігі, ерекшеліктері
Өнімнің бәсекелестік қабілеті – бұл оның нарықтағы сәттілігін
анықтайтын тауардың тұтынушылық және құндық сипатының жиынтығы. Бұл тауарға
сәйкес нарық шарттарымен, тұтынушылардың техникалық, эстетикалық
сипаттарымен қоса сапасы бойынша, сонымен қатар оны таратудағы экономикалық
және коммерциялық жағдайларын сипаттайтын күрделі категория, көп функциялы
ұғым.
Өнімнің бәсекелестік қабілеті қатысты өлшем болып табылады және
нарықта бәсекеге түсетін тауарларды салыстыру нәтижесінде көрінуі мүмкін.
Өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалау және болжау – бірнеше
этаптардан тұратын күрделі жұмыс. Алғашқы этапта бәсекелестік қабілеттің
мақсаты анықталады. Нақты шарттарға тәуелді олар келесідей болуы мүмкін:
• бірнеше кәсіпорындар арасында өнімнің жағдайын анықтау;
• нарықта өнімді таратудың перспективасын бағалау;
• өнім көрсеткіштерін анықтау; Оған бәсекелестік қабілет деңгейін
анықтауға қажетті қажеттіліктер;
• өнімнің бәсекелестік қабілетін арттыру бойынша іс-шараларды жасау;
• тауарға баға тағайындау;
• нақты нарықта тауармен жұмыс істеу стратегиясын таңдау;
Екінші этапта өнімге талаптар қарастырылады. Оған ақпарат
тұтынушылардың талаптары мен сұранысы негізінде талдау жасалынады. Келесі
этап - өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалауға қажет параметрлерді
қарастыру. Барлық параметрлер өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалауда үш
үлкен топқа бөлінеді:
1. нормативтік
2. техникалық
3. экономикалық.
Өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалау процесінде келесідей
принциптерді ескеру қажет:
• нарық субъектілерінің мақсаттары мен құралдарының қарама – қарсылығы;
• нарық сегменттерінің әртүрлі ерекшеліктерін ескеру;
• зерттеу кезеңдерінің нарық конъктурасы;
• нарық субъектілерінің рационалды мінез-құлқын бейнелейді.
Мақсаттар мен құралдардың принципі өнімнің бәсекелестік қабілетін
басқаруда аталған категорияның екі аспектіде қарастыруды белгілейді.
Бәселекестік қабілетті басқару және бағалау процесінде екі нарық
қатынасының субъектілерінің (тұтынушы мен өндіруші) қөзқарасын ескеріп,
олардың өзара байланысын қарастыру керек. Өндіруші үшін маңызды параметр
шығын деңгейі болса, ал тұтыну үшін маңызды параметр болып, өнімнің
тұтынушылық қасиеті табылады.
Өнімді сатып алуды жетілдіру мақсатында тұтынушы үшін оның сапасын
иелену болып табылады. Аталған қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін
факторлар құнын тұтынушы бағасы түрінде көрсетуге болады. Әрбір тұтынушы
нақты өнімді таңдағанда тұтыну қасиеттерінің деңгейімен оған кеткен иелену
мен қолдану шығындарының арасындағы қолайлы қатынасқа ұмтылады. Соған
байланысты әрбір шығын бірлігіне жоғары тұтыну тиімділігін алады.
Қажеттіліктерді қанағаттандыру деңгейін өлшеу үшін Батыс Еуропа мен АҚШ
мемлекеттерінде кең қолданылатын тұтынушы қажеттіліктерін қанағатттаныру
индексі қолданылуы мүмкін.
Субъектілер Бәсекелестік қабілет факторлары
Сапа Баға
Өндіруші 1. Өнімді өндіру 3.Өнімді өндіруге байланысты шығындар
процесінің сапасы
(құрал)
Тұтынушы 2. Өнім сапасы 4.Тұтынумен байланысты шығындар (құрал)
(мақсат)
Сызба 1.Бәсекелестік қабілетін бағалау процесіндегі мақсаттар мен
құралдарының қарама –қарсылық матрицасы
Өндіруші қөзқарасы мен өнімнің пайдалылығы екі шығын бағалы
факторлармен анықталады. Кез келген өндіруші ұзақ мерзімді перспективада
таратылған өнім бағасы мен оның өндіру шығындары арасында максималды
айырмашылық мақсатында әрекет жасайды. Осыған байланысты өндіруші үшін
алғашқы міндеттерінің бірі болып аталған өнімнің жоғарғы пайдалылық деңгейі
туралы ой қалыптастыру болып табылады. Өндіріс процесінің сапалы деңгейі
өндірістік – технологиялық көрсеткіштерін бейнеленіп, өнім сапасында
байқалады және өндірушінің негізгі мақсаты пайда алуды қанағаттандырады.
Соған байланысты өнім нарықтың екі субъектісі үшін де тұтынушы мен
өндірушіге пайдалы қасиеттер жиынтығын бейнелейді.
Нарықтың әртүрлі сегменттерінің ерекшеліктерін есепке алу принципі.
Нарықтық қатынастар тәжірибесінде негізделген және тұтынушыларды
бірлік қоғам ретінде бейнелейтін шарт.
Олар бір қасиетті бір тауарға әртүрлі әсер етеді. Тұтынушы сатып
алуды іске асырғанда өзінің қажеттіліктерін толық қанағаттандыратын тауарды
сатып алуға ұмтылады.
Әрбір сатып алушының сатып алуы кешенді фактор негізінде жүзеге
асады. Тұтынушы таңдауы, талғамы біркелкі болуы мүмкін емес. Оған
байланысты әрбір тұтынушы өнімнің бәсекелестік қабілетін өз деңгейінде
бағалайды. Сондықтан абсолютті бәсекеге қабілетті идеясы жоқ.
Бірақта жиынтық сұраныс белгілі бір тұтынушылар топтамасында тауардың
сапасы мен бағасы шеңберінде қалыптасады. Тұтынушылар психологиялық, мінез
– құлық аспектісін талдай отырып бірнеше адамның бір өнім туралы әртүрлі ой
қалыптасатыны сөзсіз.
Қолайлы сегмент ретінде 20% тұтынушы иеленетін өнімді сатуды іске
асырған жөн.
Соған байланысты өнім бәсекелестік қабілеті әртүрлі сегменттерде
әртүрлі болады. Тұтынушылар өз сегменті бойынша өнімнің жетістіктері мен
кемшілігін өздігінше бағалайды. Бәсекелестік қабілетті қамтамасыз ету үшін
тұтынушылар сегментациясын дұрыс жүргізу керек.
Нарық конъюктурасының тұрақтылық принципі. Өнімнің бәсекелестік
қабілеті – белгілі бір кезеңге және нақты нарық сегментіне байланысты
түсінік. Өнімнің сапалық және құндық өзгерісі кезінде бәсекелестік қабілеті
үлкен тербеліспен өзгеруі мүмкін.
Бәсекелестік қабілетті бағалау кезінде негізгі параметрлердің ішкі
сәйкессіздігін болдырмау үшін тауардың пайдалығын психологиялық аспектілер
негізінде зерттеу керек. Мысалға өндірушінің өндіру мүмкіндігі мен
тұтынушының сатып алу қабілеттілігі және т.б. нарықтық конъюктурасының
өзгеріссіз болуын анықтайтын негізгі фактор сипатында тұтынушының табысы
мен шығындар құрылымы болуы мүмкін.
Бірақта аталған жағдай ішкі және сыртқы ортаны аз өзгерістерде
экономикалық моделдерді қалыптастыру үшін ақпараттарды жинақтайды.
Нарық субъектісінің рационалды мінез – құлық артықшылық принципі.
Нарықтық қатынастардағы әр субъектінің мінез – құлқына негізделген.
Тұтынушы мен өндіруші алдын ала анықталған мақсатта рационалды өзара
байланысты болады. Олардың байланысын әлеуметтік қажеттіліктер мен оларды
қанағаттандырумен түсіндіріледі. Аталған модель көп мөлшерде өндірушімен
жүзеге асады. Кез келген кәсіпкер өнімнің өзіндік құннан жоғары сатуға
тырысады. Соған байланысты кәсіпорын бәсекелестік ортада өз бәсекелестерін
жеңуге жол ашады. Кез келген өндіріуші қолда бар ресурстар мен жоғары пайда
түсіруге тырысады. Ортадағы кез келген іс – шаралар өнімнің сапасын
жоғарлату немесе төмендету қосымша пайда алуға бағытталған.
Өнімді тұтынушылар рационалды принципке сүйенеді. Аталған
қажеттіліктерді қанағаттандыруға тұтынушылар өздерінің шығындар үлесінің
көбеюімен жүзеге асады. Бұл фактор тұтынушының өнеркәсіптік тауарды
иеленумен бейнеленеді. Кез келген тұтынушы өзінің ақшасына сапалы өнімді
сатып алуға тырысады. Рационалды сұраныс басқа факторларға тәуелді.
Рационалды емес сұраныс жағдайында тауарды үш негізгі түрге бөледі:
- тауардың пайдалығына сыртқы әсер
- спекулятивті сұраныс
- ирроционалды сұраныс
Рационалды сұраныс көбінесе тауардың пайдалығының сыртқы әсерінен
болады. Яғни аталған тауарды көп басқа тұтынушылар көп қолданады немесе
оның бағасы басқа тауарларға қарағанда жоғары. Ол тауарды басқа тұтынушылар
тобының мүшелері сатып алады.
Спекулятивті сұраныс өзінің қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында
емес өзінің байлығын көбейту мақсатында жүзеге асырылады. Онда екі жағдай
кездеседі:
- өнім тұтынуды және тұрақтылық принципіне сәйкес келмейді.
- тұтынушы спекулятивті сұраныс кезінде кәсіпкер ретінде, яғни өнімнің
қолайлы бағалық көрсеткішіне бағытталады.
Ирроционалды сұраныс табиғаты тұтынушы мінез – құлқының негізгі
факторлар арасындағы шиеленістен пайда болады. Онда тұтынушы аталған
өніммен қанағаттанбайды.
Соған байланысты нарық рационалды мінез – құлқы өнімнің бәсекелестік
қабілетін моделдеу процесінде пайдалық және т.б. психологиялық,
социологиялық заңдары негізінде қалыптасады.
1.2. Өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалау көрсеткіштері
Өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалау кезінде нормативтік
параметрлердің әдістемелік есебінде индексті енгізумен қамтамасыз етіледі.
Ол екі мағынады болады бірнеше нөл. Тауардың міндеті стандарттарға,
шарттарға сәйкес болғанда индекс бірге тең. Жалпы көрсеткіш нормативтік
параметрлер бойынша бірлік көрсеткішінің әрбіреуін бейнелейді:
JНП = Пqi (1)
мұндағы: JНП – нормативтік көрсеткіштер бойынша жалпы индекс
qi - нормативтік параметрлер бойынша бірлік
көрсеткіш
t – бағаларды көрсететін нормативтік параметрлер
саны
П – нәтиже
Соған байланысты кез келген бірлік көрсеткіштер де соған тең. Бұл
аталған тауардың бәсекелестік қабілетінің төмендігімен сипатталады.
Бәсекелестік қабілетті бағалаудың екі топтағы параметрлері болып тауардың
техникалық сипаттамасы табылады.
Нарықтық зерттеулер фирмаға тұтыну мен қандай қасиеттер қажет
екенін анықтайды. Сан бойынша бір техникалық параметрлердің жалпы
параметрге мөлшерін көрсетеді.
(2)
мұндағы: Тei – i параметрлері бойынша техникалық көрсеткіш
t Ні – талданатын тауардың i параметрінің өлшемі
t эі – жалпы тауардың i параметрінің мөлшері
Аталған формула бойынша тауардың барлық техникалық параметрін есептеге
болады, яғни олардың қуаттылығын, сыйымдылығын, сенімділігін және т.б.
Техникалық параметрлер бойынша топтық көрсеткіштерді қабылдау үшін бірлік
көрсеткіштерді сомалау керек.
JT п = ∑ T ei * Li (3)
мұндағы: Jтп - техникалық параметрлер бойынша топтық көрсеткіш
Тei – i параметрі бойынша бірлік техникалық көрсеткіш
Li – жалпы параметрі бойынша коэффициент
п – бәсекелестік бағаланатын техникалық параметрлер
саны
Бұл формулада мәселе бірлігін техникалық параметрлерінің анықталған
мәнімен байланысты.
Үлкен мәнге ие объектілер талдаудағы негізгі көрсеткіштерге
жатқызылады. Бұл жағдай екінші деңгейлі көрсеткіштерді алуға жағдай
жасайды. Олар нарықтағы тауар үшін маңызды болап табылады. Бірақта
тұтынушылар көрсеткіші көп тиімділік әкелетінін ескеру керек.
Тауарға талапты қалыптастыру
Бағалауға жататын параметрлер
Параметрлерді салыстыру топтамасы
Экономикалық Техникалық
Қолдану
Бағалау
Қанағаттылық
Қанағаттылық емес
Тауар өндіріуші
Бәсекелестік қабілетті
жоғарлату бойынша
іс-шараларды өңдеу
Сызба 2. Өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалау сызбасы
Бәсекеге қабілетті бағалауда маңызды рөлді таңдаушылар тобы мен
олардың көрсеткіштерін қалыптастыру иеленеді. Тауар тұтынушыларды 100%
қанағаттандыру керек. Таңдаушылар тобы келесі талаптарға жауап беруі керек.
- аталған тауар тобын сипаттайтын көрсеткіштер бір мәнді иелену керек
- бір нарық сегментіне жату керек
- аталған тауарды бағалау кезінде нарықта болу керек
Бәсекеге қабілетті бағалау мақсатына сәйкес тәуелді тауарлар алынуы
керек:
- нақты нарықта тұрақты таратылатын
- тұтынушылар санын көп иеленетін перспективалық тауар.
Базалық үлгіні талдаған кезде нарықтық конъюктураның өзгерісіне мән
беру керек. Параметрлерді бағалайтын үшінші топқа экономикалық көрсеткіш
жатады. Топтық экономикалық көрсеткіштерді анықтау үшін талданатын тауардың
тұтыну бағасы мен бәсекелес тұтыну бағасын салыстырады.
(4)
мұндағы: J эП – экономикалық параметрлер бойынша топтық көрсеткіш
Ц n - тауарды тұтыну бағасы
Ц nэ – талданатын тауардың тұтынатын бағасы
Тауардың тұтыну бағасы сату нарықтық бағасымен анықталады:
Ц ni = Цpi + ∑ З экс і (5)
мұндағы: Црі – тауардың нарықтық бағасы
∑ Зэкс і – тауардың сомалық шығыны
Осы формулаға сәйкес тұтыну бағасы неғұрлым төмен болса, соғұрлым
бәсекелестік деңгейі жоғары. Яғни тұтынушы салыстыратын тауардың біреуін
иеленуге мүмкіндігі бар.
Техникалық нормативтік экономикалық көрсеткіштер бойынша кешенді
көрсеткіш есептелінеді.
Кк = Jнп *Jтп (6)
Jэп
мұндағы: Кк – талданатын тауар бәсекелестігі коэффициенті немесе иеленуі
Jнп – нормативті параметр бойынша топтық көрсеткіш
Jтп – техникалық параметр бойынша топтық көрсеткіш
Jэп – экономикалық параметр бойынша көрсеткіш
Бәсекелестік коэффциент негізінде талданатын тауардың бәсекелестік
қабілеті туралы шешім қабылданды. Егерде Кк 1 болса, бәсекелестік қабілет
төмен. Кк = 1 тең көрсеткіш, Кк 1 бәсекелестік қабілет салыстырмалы түрде
жоғары. Егерде Кк 1 болса, онда өндіріске және аталған тауарды нарыққа
шығару туралы шешім қабылдайды. Егер Кк 1 болса, онда техникалық –
экономикалық іс – шаралар жүргізу керек.
Бәсекелестік қабілетті жоғарлату мақсатында көптеген компаниялар
беншмакинг – бағытын қолданады. Беншмакинг – бұл бәсекелес тауарымен өз
тауарларын оның сапасын жоғарлату үшін жүргізілетін процесс.
Бәсекелестің күшті, әлсіз жақтарының стратегиясын, мақсатын білу тек
қана олардың қызметін емес, сонымен қатар бағаны төмендету, таратуды
ынталандыру, нарыққа жаңа тауар шығару жағдайына көз қарасын білу керек.
Бәсекелестік қабілеттің шарты келесідей түрде бейнеленеді:
(7)
мұндағы: Э – пайдалылық
З - өндіру және тарату шығындары
К – бәсекелестік қабілет коэффициенті.
Өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалау жолдары келесідей жүзеге
асырылады:
І кезең: Нарықта бәсекелестік қабілеті жоғары тауарды таңдап алу.
ІІ кезең: Тауардың салыстырылатын көрсеткіштері мен параметрлерін анықтау.
ІІІ кезең: Салыстырылатын тауардың бәсекелестік көрсеткіштер деңгейін
анықтау.
Тауарлардың көрсеткіштері мен параметрлерін әртүрлі белгілер бойынша
топтастыруға болады:
- экономикалық көрсеткіштері: бағасы, өзіндік құны, пайдасы.
- техникалық көрсеткіштері: нақтылығы, жүк көрсеткіштігі.
- қолдану көрсеткіштері: персоналды оқыту шығындары, монтаждау және т.б.
Нарықтық жағдайда тұтынушының қанағаттануы тауарға деген өзінің
ерекшелігінің жиынтығы сатып алу, сату актісінде көрінеді. Мұндай
ерекшеліктің үйлесуі, өндіруші мен тұтынушының мүдделерінің сақталуы
негізінде тауарлар және тұтынушылар талабының сипаттамасын, сол сияқты
нарық жағдайында тауардың толық сәйкестігін бәсекенің жарамдылығы деп
атайды.
Өнімнің бәсекеге жарамдылығы ерекше жағдайын қанағаттандыруна
мүмкіндік беретін тұтыну кешенінің (сапалық және сандық) сипаттамасын
анықтайды. Бәсекеге жарамдылығы өнім нарықта жеңіл және тез сатылады. Әрбір
сатып алушы өзінің жеке мұқтажын ең жоғары қанағаттандырылатын тауарды ғана
алады. Жалпы алғанда сатып алушылар бағалармен салыстырғанда қоғамдық
мұқтажына толық сәйкес келетін тауарды сатып алады. Сондықтан, сатып
алушының тауарға деген қанағаттаныушылық леңгейіне жеке дара көрсеткіштер
пікір жиынтығын құрайды, оның тағы да нарықтың пайда болу қарсаңында
қалыптасады.
Сонымен тауарға бәсекенің жарамдылығы, оның сапалық және құндық
сипаттамасының жиынтығы деп түсінуге болады. Ол сатып алушының нақтылы
мұқтажын қанағаттандыруды қамтамасыз етеді және сатып алушы тиімділігі
ұқсас тауар – бәсекелестер ерекшеленеді.
1.3. Өнімді стандарттау және сапаны басқару
Қазіргі нарықтық экономика негізінде шығарылған өнімнің сапасына
басқалай талап қояды. Бұл қазіргі дүниеде кез келген кәсіпорынның
өміршеңдігі, оның тауарлар нарығындағы және қызмет көрсетудегі орнықты
жағдайы бәсекеге жарамдылық деңгейін көрсетеді.
Өз кезегінде бәсекеге жарамдылық екі көрсеткішке байланысты – баға
деңгейіне және өнім сапасы деңгейіне. Ал екінші фактор бірте – бірте
бірінші орынға шығады. Еңбек өнімділігі, ресурстардың барлық түрлерін
үнемдеу өнімнің сапасына тікелей орын береді.
Өнімнің сапасы – бұл белгілі мұқтаждылықты қанағаттандыруға үлкен
себепші болатын өнімнің пайдалылығының жиынтық ерекшелігі. Өнімнің сапалығы
тек маңызды экономикалық санаты болып табылады. Экономикалық санаты ретінде
ол тұтыну құнына тығыз байланысты. Егер де тұтыну құны – бұл жалпы алғанда
тауардың пайдалығы болса, ал өнімнің сапалығы – бұл оны пайдаланудағы
нақтылы жағдайда тұтыну құнының деңгейіндегі көрінуі.
Өнімнің сапа деңгейі оның салалық көрсеткіштері жүйесі ретінде
анықталады. Бұл деңгейді анықтау үшін мұның әрбір көрсеткіштерінің сандық
маңызын білу және ұқсастық өнім көрсеткіштерімен салыстыру қажет.
Сапаның көрсеткішін анықтау оның сандық маңызын өзін - өзі түсіну
болып табылады. Ол үшін практикада өнімнің өзіндік ерекшелігіне байланысты
мына төмендегі әдістер пайдалынады:
• өлшеуші әдіс (аспаптар, приборлар көмегімен);
• тіркеу әдісі – бұл тіркеуге және есептеуге негізделген. Тіркеу
әдісі мынадай көрсеткіштермен, атап айтқанда: қауіпсіздік,
патенттік – құқықтық, стандарттау, сәйкестендірумен анықталуы
мүмкін.
• есептеу әдісі - өнімнің сапасы жөніндегі көрсеткіштерді анықтау
үшін арнайы математикалық үлгілерді қолдануға негізделеді.
• органолептік әдіс – адам мүшесін сезу – көру, есту, дәм, түйсінуді
талдауды қамтиды. Табылған маңыздылықтың дәлдігі және растылығы
адамдардың біліктілігі, дағдылығына және қабілеттілігіне
байланысты;
• социологиялық әдіс - өнім, оны нақты немесе тұтынушылардың
мүмкіншілігі туралы пікірлерді талдау және жинау негізінде жүзеге
асырылады;
• сарапшылық әдіс – мамандар тобы арқылы іске асырылады. Мысалы,
дизайнерлер, дәм айырушылар.
Практикада өнімнің сапа деңгейін бағалау үшін көрсеткіштер жүйесін
пайдаланылады. Онда өзіне қорытындылау және өнімнің сапасы жөніндегі жеке
көрсеткіштер қосылады.
Сапаны жинақтап қорыту көрсеткіштері жалпы салада немесе
кәсіпорындарда өнім сапасының деңгейін сипаттайды. Бұл көрсеткішке
жататындар:
• сұрыптылығы;
• маркасы;
• жүктелімі;
• пайдалы заттың мазмұны; өнімнің дүние жүзілік стандартына сай үлесі, т.б.
Жеке көрсеткіштер тым әртүрлі және не ол, не бұл өнімнің өзіндік
ерекшелігіне байланысты болады.
Нарықтық жағдайда тұтынушының қанағаттануы тауарға деген өзінің
ерекшелігінің жиынтығы сатып алу, сату актісінде көрінеді. Мұндай
ерекшеліктің үйлесуі, өндіруші мен тұтынушының мүдделерінің сақталуы
негізінде тауарлар және тұтынушылар талабының сипаттамасын, сол сияқты
нарық жағдайында тауардың толық сәйкестігін бәсекенің жарамдылығы деп
атайды.
Өнімнің бәсекеге жарамдылығы ерекше жағдайын қанағаттандыруна
мүмкіндік беретін тұтыну кешенінің (сапалық және сандық) сипаттамасын
анықтайды. Бәсекеге жарамдылығы өнім нарықта жеңіл және тез сатылады. Әрбір
сатып алушы өзінің жеке мұқтажын ең жоғары қанағаттандырылатын тауарды ғана
алады. Жалпы алғанда сатып алушылар бағалармен салыстырғанда қоғамдық
мұқтажына толық сәйкес келетін тауарды сатып алады. Сондықтан, сатып
алушының тауарға деген қанағаттаныушылық леңгейіне жеке дара көрсеткіштер
пікір жиынтығын құрайды, оның тағы да нарықтың пайда болу қарсаңында
қалыптасады.
Сонымен тауарға бәсекенің жарамдылығы, оның сапалық және құндық
сипаттамасының жиынтығы деп түсінуге болады. Ол сатып алушының нақтылы
мұқтажын қанағаттандыруды қамтамасыз етеді және сатып алушы тиімділігі
ұқсас тауар – бәсекелестер ерекшеленеді.
Бұл маңызды көрсеткішті анықтаудың бірнеше тәсілдері белгілі.
Олардың ең көп таралғандары:
Бірінші тәсіл. Техника бәсекенің жарамдылығын анықтайтын белгісі – бұл
тауарды тұтыну бағасы болып табылады. Ол мұндай формуламен анықталады:
БТ = БС + ШТ (8)
мұнда: БТ – сатылу бағасы
БС – тұтыну бағасы
ШТ – бұл өнімді тұтынушылардың шығындары.
Екінші тәсіл. Тауардың бәсекелестік жарамдылығын анықтағанда бұл тәсіл
екі өлшемді еске алуы мүмкін; өнімнің өзіндік құны, тауарды сату және оның
сапалық деңгейі. Сөзсіз, бәсекеге жарамдылығы артығырақ болатын тауар оны
өндіруге, сатуға кеткен шығындар ең төмен, ал сапа деңгейі бәсекелес
тауарға қарағанда жоғарылау болатын болса.
Үшінші тәсіл. Бұл тәсіл техникалық деңгейін жеке сату бағасын есепке
ала отырып, бәсекелестік тауарларды салыстыруға негізделген. Бұл тәсілге
сәйкес басында салыстырмалы сапаның сандық көрсеткіштерінің деңгейі және
базалық үлгілер мына формуламен анықталады:
КК = ККЭ * ККТ * ККС (9)
мұнда, КК – тауар деңгейінің кешенді көрсеткіші;
ККЭ – эстетика – эргономикалық деңгейінің кешенді
көрсеткіші;
ККТ – техникалық деңгейдің кешенді көрсеткіші;
ККС – көрсеткіш кешенінің сенімділігі.
Төртінші тәсіл. Бұл тәсілде бәсекеге жарамдылықтың деңгейі қалай,
солай экономикалық параметрге саластыру негізінде анықталады. Сонымен,
техникалық параметрден тек сатып алушылар осындай ең жоғары деңгейде
қызықтыратындарды таңдайды.
Біздің республикамызда өткізіліп жатқан нарыққа көшу сапа және өнімнің
бәсекеге жарамдылығы жөніндегі мәселеге жаңадан қарауға мәжбүр етеді. Егер
бүгін емес, ол ертең бәсекелестік нарығының дамуы өнімнің сапалық даму
серпінін және деңгейін арттыруға еріксіз көндіретін болады.
Стандарт – бұл қағида бойынша көптеген мүдделі жақтардың елеулі
мәселелерге қарсылық білдіруді сипаттайтын, келісушілік негізінде
әзірленетін және танылған органдардың бекітетін нормативтік құжаты. Бұл
жалпыға бірдей және қайта пайдалану ережесі үшін стандарттаудың белгілі бір
объектілердің жалпы принциптері, мінездемесі, талаптары және әдістері
белгіленуі мүмкін. Сол сияқты белгілі салаларды тәртіпке келтіруді оңтайлы
деңгейге жетуге бағытталады.
Республикада қолданылып жүрген стандарттық жүйе құқықтық және
әлеуметтік экономикалық мақсаттарды көздейді. Бірінші заңдылық тәртіпке
сәйкес тұтынушылардың және үкіметтің мүдделерін және өнімнің сапасы,
қоршаған табиғи ортаны, өмір қауіпсіздігін, халықтың денсаулығын қорғауды
қамтамасыз етеді. Екіншіден, өндірісті әзірлеуде, өнімді пайдалануда
техникалық бірлікке кепілдік береді. Үшіншіден, стандарттық жүйе әлеуметтік
– экономикалық бағдарламалардың, жобалаудың нормативтік – техникалық базасы
ретінде қызмет етеді.
Мемлекеттік стандарттар, сонымен қатар барлық жұмыс түрлерін
оңтайландыруды, жүргізілетін сапа жүйесінің бірін – бірін алмастыратын
өнімдер мен процестер есебінен ресурстарды ұқыпты пайдалануды қамтамасыз
етеді.
Стандарттау – бұл ең ұғымды нормаларды табатын қызмет, ал содан соң,
стандарттық үлгілерді, нұсқауларды, өнімді әзірлеудегі талап әдістемелерді
нормативтік құжаттарға тағайындап қояды. Стандарттаудың басты міндеті –
халық шаруашылығының, халықтың еліміздің қорғанысының, экспорт мұқтажы үшін
шығарылған өнімге үдемелі талаптарды анықтайтын, сол сияқты осы құжатарды
дұрыс пайдалануды бақылау нормативтік – техникалық жүйе жасау болып
табылады.
Қазақстан Республикасында стандарттау жөнінде мынадай нормативтік
құжаттар бар:
• Қазақстан Республикасы мемлекетінің стандарттары (Гост);
• салалық стандарттар (ССТ);
• техникалық жағдайлар (ТЖ);
• кәсіпорындар, бірлестіктер, қауымдастықтар, концерндер, стандарттары;
• ғылыми – техникалық қоғамдар, инженерлік одақтар, және басқа да қоғамдық
ұйымдардың стандарттары.
Өнімнің сапасын басқару – бұл белгілеу, қамтамасыз ету және сапаның
қажетті деңгейін қолдау мақсатындағы құру және пайдалану немесе өнімді
тұтыну кезіндегі жүргізілетін іс - әрекет.
Соңғы кездерге дейін кәсіпорындарда сапа проблемасын шешу кезінде
нарықтылық қажеттілік есепке алынбай өнім сапасы техникалық деңгейге
бағытталады. Сапаны басқару мәселелерімен техникалық бақылау және сапаны
талдау бөлімдері айналасты. Олардың функцияларына бұйымдар параметрлерін
(белгілер) тексеру, өндірістік процестердің әрбір операцияларында
қолданылатын шикізаттар, материалдар, жабдықтардың дәлдік жұмыстары, өнімде
табылған кемістіктер, оларды талдау және себептерін белгілеу кіреді.
Өнімнің сапасын басқаруды жетілдіруде отандық өндірушілердің алдында
қойылатын негізгі проблемлер, олар:
• өнімнің сапалығын басқару жүйесіне маркетинг қызметі механизмін қосу;
• тұтынушыға және барлық өндірістік қызметтерде сапаны басқару жүйесін
қалай бағыттау;
• өнімнің өмірлік кезеңінің барлық белестеріндегі сапаны басқару
жүйесіндегі механизм әсерлерін күшейту.
Сапаны басқару жүйесін енгізу кәсіпорында мынадай міндеттерді шешуге
мүмкіндік береді:
• жоғары сапалы өнімнің тұрақтылығын қамтамасыз ету;
• өнім көлемін ұлғайту және оны сататын нарықты табу;
• жоғары бағада сататын өнімді көбейту мүмкінділігін қарастыру;
• өнімнің бәсекеге жарамдылығы және қаржы жағдайының тұрақтылығы жөніндегі
проблемаларды шешу;
Сонымен өнімнің сапасын басқару әрбір кәсіпорындарда жүйелі түрде іске
асқан жөн.
II. ФУДМАСТЕР ӨНІМІНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН ТАЛДАУ
2.1 ФудМастер ЖШС-тің өндірістік-шаруашылық қызметін талдау
ФудМастер компаниясының тарихы 1995 жылдан бастау алады. Дәл
сол кезде жас кәсіпкерлерді неліктен сүт өніміне сондай бай Қазақстан
өңірінде йогурт атаулы керемет өнім жайлы білмейді? деген ой
мазалады. Дәл сол кезде ФудМастер Есік қаласындағы сүт зауытының цехын
жалға алып, өте дәмді, үлкен стакандарға салынған Crystal Lake йогуртын
өндіре бастады. Йогурт өнімінің нарықта сәттілікпен өткенін байқаған
кәсіпкерлер, ендігі кезекте бүкіл сүт саласын игеруге батыл бел
буды. ФудМастер компаниясы қазақстандық нарықта алдыңғы қатарлы
орынды алуды көздеді.
Компанияның меншігіне 6 зауыт және 1 сүт – тауарлық ферма кіреді. 6
зауытқа төмендегілер жатады:
“ФудМастер – Алматы ” – Есік қаласындағы сүт зауыты
“ФудМастер – НС Астана ” – Астана қаласындағы сүт зауыты
“ФудМастер - Қордай ” – Жамбыл облысы, Ауқатты аулындағы ірімшік
зауыты.
“ФудМастер - Асептик ” – Есік қаласындағы ұзақ сақтауға арналған шырын
және сүт өндірісі бойынша зауыт.
“ФудМастер - Агро” – Алматы облысы, Іле ауданы, Междуреченск
поселогындағы сүт – тауарлық ферма.
“ФудМастер – АйсКрим ” – Алматы қаласындағы балмұздақ өндірісі бойынша
зауыт.
ФудМастер Компаниясы Жамбыл, Алматы, Оңтүстік Қазақстан және
Ақмола облыстарында сүт қабылдау торабын ұйымдастырды. Мұндай жеке
меншік орындар шведтік сүт қабылдаушы резервуарлар мен алынған сүттің
экспресс – анализін өткізуге арналған жабдықтармен жарақталды. Шаруаларға
көлікпен, сондай-ақ бұзауларды сатып алуға кредит беру сияқты шаралар
ұйымдастырды, ал қарыз сүтпен қайтарылды. Осылай сүт зауыттарына сүт
ағуы басталды. Уақыт өте келе шикізаттың тек сапалы болуына қол
жеткізілді.
Әрбір зауыттың тарихын және қызметін атап өтейік.
“ФудМастер" Компаниясының алғашқы зауыты Алматы облысының Есік
қаласында “ФудМастер – Алматы” кәсіпорны 1995 жылы құрылған. Есік сүт
зауытындағы алғашқы жетістіктер Қазақстанда сүт өнімімен айналысу пайдалы
болатындығына көз жеткізді. Жыл сайын республиканың әр түрлі
аумақтарындағы Компания меншігіндегі зауыттар саны өсті. Білікті мамандар
тобы кәсіпорынды нарықта алғашқы орынға шығарды. Тәулік сайын сүт
зауыты 100 тоннаға дейін сүт өндіреді.
Йогурт өндірісі бойынша шағын цехтан басталған Есік зауыты
бүгінгі күні дәстүрлі сүт өнімі қатарын, оған қоса ацидофильді қатық,
витаминді сүт, бифидумбактерин, “БИО” бифидумбактерин дақылдары қосылған
өнімдер және т.б. қазақстандық нарық үшін жаңа сүт тағамдарын
өндіруде. Оларды өндіру тек арнайы құрал – жабдықтарды ғана қажет етіп
қоймай, сонымен бірге өндірістің ерекше мәдениетін талап етеді.
Өткен жылдар бойы кәсіпорын үлкен жетістіктерге жету мақсатында
қазіргі талаптарға сәйкес өзгертіліп тұрды. 2001 жылы қуаттылығы
сағатына 50000 литр суға тең болып келетін құрал – саймандар
мен түтіктерді жуғыш екі тізбекті автоматты CIP станциясы
орнатылған.
Жоғарғы технологиялық құрал – жабдықтар өнімнің аса сапалы болуын
қамтамасыз етеді. Тек қана 2001-2002 жылдар аралығында Есік сүт зауытын
қайта құру мен модернизациялауға 2 млн. АҚШ доллары жаратылған. Ал қазір
жабдықталуы бойынша бұл зауыт европалық кәсіпорындардан қалыспайды.
“ФудМастер – НС Астана” ЖШС 1997 жылдың қаңтар айында пайда болды.
Кәсіпорынның алдында тұрған міндет – Республиканың жаңа астанасын сапалы,
әрі Алматыда кең таралып үлгерген “ФудМастер” сүт тағамдарымен қамтамасыз
ету болды. Негізінен Астананың қалалық сүт зауытының бұрынғы жұмысшыларынан
құралған мамандар тобы тез арада “ФудМастер”өнімінің негізгі ассортиментін
өндіріп, оны өткізе бастады. Тек қана сапасы жоғары сүт тағамдарын
өндіру арқылы және жаңашыл өнімдерді енгізе отырып, кәсіпорын
тұтынушылардың сеніміне кірді. Кәсіпорын мамандарының көбі Еуропа мен
Американың жетекші азық – түлік кәсіпорындарында тәжірибеден өтті.
Кәсіпорын өнімдері: тұтастай сүт өнімі: сүт, кефир, қаймақ, ряженка,
сүзбе, “Пеппи” йогурттық сусыны.
Емдеу және профилактикалық мақсатта қолданылатын өнімдер: BFB, БИО –
С, “БИО” – айран, А+Д сүті.
1998 жылы “ФудМастер” Компаниясы жеке меншігіне Оңтүстік Қазақстан
облысындағы Көк Саек аулында орналасқан май – ірімшік жасауға маманданған
зауытты алады. 1936 жылдан бері үздіксіз жұмыс істеп, кезінде өнімдері
баршаға мәлім болған зауыт, экономиканың дағдарыс кезеңінде жұмысын толық
тоқтатты. 7 жыл бойы тоқырау жағдайында болған зауыт, “ФудМастер”
Компаниясының келуімен қайта жанданды. Зауыт күніне 30 тонна сүт
өңдейді. Қазақстандық нарықта үлкен сұранысқа ие болған жұмсақ қышқылтым
және балқыған ірімшік, сүзбе өнімдерін шығарады. Қазіргі “Хугарт” және
“Роверс” технологиялық тізбектері заман талабына сай сапалы өнімнің
алуан түрлі жиынтығын өндіруге мүмкіндік береді. Өз істерінің шебері
болған жергілікті халықтан құралған еңбекші ұжым – кәсіпорыннның үнемі өсіп
отырған тиімділігінің басты себепшісі.
Кәсіпорын өнімі:
- Жұмсақ тұзды ірімшіктер: “Ленгерский”, “Моцарелла”.
- Балқыған ірімшік: “Ленгерский”, сыраға арналған кептірілген ірімшік
“Чечил”.
- Cүзбе: “Чудо - завтрак”, “Чудо - сырок”.
Қырғызстанмен Жамбыл облысының шекарасында Қордай атты табиғаты
тамаша жерде “ФудМастер” Компаниясының ірімшік жасау зауыты орналасқан.
Ірімшік жасау шеберлердің ірімшіктері жоғары бағаланған. 1978 жылы Ригада
өткен Бүкілодақтық ірімшік жасаушылар конкурсында костромдық ірімшік
(“Қордай” ірімшігі) бірінші орынға ие болып, ал қазақстандық ірімшік
шеберлеріне “Жоғарғы сынып Шеберлері” және “Алтын қол Шебері” атақтары
берілді. “ФудМастер” Компаниясы қатты ірімшіктің ерекше дайындау жолын
сақтап қана қоймай, ірімшік жасаушы атақты шеберлерді жұмыс орындарында
қалдыра алды. Қордай шеберлерінің өнімін FOODEXPO – 98 көрмесінде білікті
мамандар жоғары бағалады және “ФудМастер” – дің “Гауда” ірімшігіне
халықаралық танымның белгісі болған Алтын медаль, “Астана Фуд - 2000”
көрмесінде “Қордай”, “Росийский” ірімшігіне Алтын медаль берілді және май
мен ірімшік жасау Бүкілресейлік ҒЗИ мамандарының үздік бағалауына ие болды.
1998 жылы “ФудМастер – Қордай” дәстүрлі рецептуралы қатты ірімшіктерді
(костромдық, ресейлік, пошехондық) және “Элит” сыныпының гауда, голландық
ірімшіктерін шығарады.
Зауытта капиталды қайта өңдеу жұмыстары жүргізілді. Жаңа техниалық
жабдықтар сақтау мерзімі ұзағырақ, әрі сапалы ірімшіктерді жасауға
мүмкіндік береді.
Өнімдері: “Қордай”, “Аухатты”, “Голландық”, “Гауда”.
1998 жылы “ФудМастер” Компаниясы сақтау мерзімі ұзақ натуралды
шырын мен сүт өндіретін зауыт ашады. Бұл зауыт жаңадан салынды.
Өндірістік тізбек қазіргі заманғы ең озық Tetra Pak құрал – жабдығынан
тұрады. Шикізат пен дайын өнімге деген сапа стандарттары Қазақстан
Республикасында қойылатын талаптардан жоғары болып келеді. Өнім өндіру
барысының барлық сатыларында 7 дәрежелік тексеруден өтеді. “ФудМастер –
Асептик” ұжымы қайратты да, жас мамандардан құралған. Батыл, алуан сарынды
шешімдер қабылдануы, өнімнің Қазақстан мен көршілес елдерде тез кең
тарауы Қазақстандағы шырын ендірушілердің арасында озық орынды
ұстануға мүмкіндік береді.
Кәсіпорын өнімі:
ЖТТ (жоғары температуралық технология) сүті: “Заилийское ”,
“Деревенское”сүттері, “МУ - У” хош иісті сүт, “БИО - сүт”.
2000 жылдың қаңтар айында “ФудМастер” Компаниясы Алматы облысы, Іле
районы, Междуреченское аулында сүт – товарлық ферманы жеке меншігіне сатып
алды. Сатып алынған шаруашылықта жандандыру жұмыстары жүргізілді:
• Асыл тұқымды мал тобы қалыптастырылды;
• Өндірушілік мүмкіндігіне қарай мал топтары бөлінді;
• Компьютерлік жабдықтаулар негізіндегі сараптау жұмысының жем
өндіру және жем беру жүйелері енгізілді;
Компания АҚШ, Израиль, Голландия, Ресей және Қазақстанның мал
асырау тәжірибесін қолданады. Ферма мамандары, мысалы, Кохран (АҚШ – тың
Ауыл шаруашылық Министрлігі), МАШАВ (Израиль өкіметінің даму Орталығы),
Эколинкс (USAID бағдарламасы), ПСО – центр (голландық өкіметтің даму
бағдарламасы) және т.б.оқыту бағдарламаларына унемі қатысып отырады.
Ресейлік, американдық және израильдік шаруашылықтың тәжірибесі жем беру
мен малды ұстау негіздерін түбірінен өзгертті. “ФудМастер – Агро” сүт
– товарлық фермасы орташа сауымында бір сиырдан 4800 литр сүт
сауғанда күніне 78 тонна сүт өндіреді. Шаруашылықтағы мал басының түрі
алатаулық болып келеді, сонымен қатар голштино – фризлік мал түрі де
бар.малды рационалды, дұрыс қоректендіру мақсатында Компания Данияда
шығарылған шағын комби жемдік зауытты сатып алды. Миксерлік техника
фосфор, молибден, темір, кальций сияқты микроэлементтер мен
дақылдардың қатынасы 100000 бөлікке дейін ұстанылады.
Ферма израильдік серіктестіктер берген мал ұстау процестерінің
бағдарламалық жабдықтары (ГАВИШ) қолданылады. Программалық жабдықтардың
көмегімен әр сиыр басының тарихы, шығу тегі, дамуы және т.б. маңызды
ерекшеліктері бақыланатын көрсеткіштер базасын құрастыруға болады. Оған
қоса ферма мамандары жануарларға жем берудің жеке есебін жүргізе алады.
Іске деген заман талабына сай көзқарастың арқасында “ФудМастер –
Агро” сауымды көбейтудің бірден – бір көрсеткіштеріне жетіп отыр. Бүгінгі
таңда фермадағы сауым Республикадағы ең жоғарғы болып есептеледі, атап
айтқанда, орташа есеппен жылына сиыр басына 4800 литр сүт алынады. Ұжым
сауым көрсеткішін жақын арада 7000 литрге дейін өсіруді көздеп отыр.
Сертификациялау бойынша халықаралық орган TUV CERT анықтап, дәлелдеуі
бойынша ААҚ ФудМастер Есік қаласындағы кәсіпорында сүт өнімін өңдеу және
өндіру саласына сапаны(ң) басқару (менеджмент) жүйесін енгізіп,
қолдануда.Бұл сертификат сала лидері - ФудМастер Компаниясына бүкіл
Орталық Азия регионындағы кәсіпорындардың ішіндегі берілген бірінші болып
келеді.
Сәйкес тексеру аудиті өткізілген кейін берілетін ISO 9001 –2000
сертификаты ФудМастер Компаниясының өндірген өнімі де, өндіріс жүйесі мен
менеджменті халықаралық стандарттарға сай екендігін дәлелдейді. Жоғарғы
сапаға тұтынушылар тарапынан сұраныс көбейді, ал сұраныс өз кезегінде
көлемнің өсуі және компанияның тез дамуының шарты болды. ISO 9001
стандартының негізгі принціпіне сай процестермен басқару жүйесіне қатысты
әр қызметкердің алдындағы алғашқы міндеті сапа болып табылады. Атап
кететін бір жайт, TUV Rheinlad InterCERT Мерседес автомобильдерінің
өндірісін сертификаттайды және екінің бірі оның клиенті бола алмайды.
ФудМастер мұндай беделді ұйым сертификаттаған Қазақстандағы алғашқы
компания болып табылады.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік Компания ФудМастер-Айс Крим
2001 жылдың 22 тамызында Алматы обылысының Басқару юстициясында тіркелген,
РН № 8259-1907-ТОО. Мемлекеттік классификаторы бойынша коды ОКПО 39476368.
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес ЖШС ФудМастер-Айс
Крим дербесзаңды тұлға болып табылады өз атына келісім-шарт
жасайды, әр түрлі келісімдер істейді мүліктік және жеке мүліктік емес
құқықтар және міндеттерге ие болады, сотта жауапкер және даугер болалады.
Заңды мекен-жайы: Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы, Жансүгіров
көшесі 482.
Меншік түрі – жеке.
ЖШС Компания ФудМастер-АйсКрим құрушысы болып АҚ Компания
ФудМастер табылады, РН 4776-1907-АҚ.
Серіктестіктің Жарғылық капиталы 117 600 000 (жүз он жеті миллион
алты жүз мың) теңгені құрайды. Тіркелген уақытта 29 400 000 (жиырма тоғыз
миллион төрт жүз мың) теңге құйылды. Жарғылық капиталы Серіктестік
тіркелген күннен бастап бір жыл ішінде толық төленуге тиіс.
ЖШС ФудМастер-Айс Кримнің негізгі қызметі болып балмұздақ өндіру
және сату.
Серіктестікті басқару органдары болып мыналар табылады:
- Серіктестік Қатысушысы – жоғарғы басқару органы;
- Серіктестіктің Бас директоры – орындаушы орган.
Серіктестік шектелмеген қызмет мерзіміне құрылды.
Компания миссиясы: тұтынушының жоғарғы дәрежедегі талабына сай сапалы
өнімді өндіру.
ФудМастер – Айс Крим ЖШС-нің өнімінің сипаттамасы келесідей болып
келеді. Балмұздақтың негізгі төрт түрі бар: сүтті, кілегейлі, пломбир және
миуалы.
Сүтті өнімдерсіз миуалы балмұздақ – калориясы төмен және құрамында
майлар жоқ және түрлері бойынша жеміс-жидекті және хош иісті болып
бөлінеді.
Сүтті негіздегі балмұздақтың құрамы әртүрлі болып келеді. Оның
құрамында жеміс, жидек, карамель және жаңғақ болуы мүмкін және құрамы
бойынша күрделі, бірақ оның негізгі құраушысы – сүт өнімдері: қоспасыз,
құрғақ немесе қоюлаған сүт, кілегей, май, қант және стабилизаторлар.
Балмұздақ өндірісінде екі компоненттен артық қолданылатынын ескерген
жөн.
Балмұздақта майлар келесі себептерге байланысты қосылады:
- кремді консистенция;
- керемет құрылым;
- тоңазытқыштан алғанда құрғақ күйде болуы;
- еруге ең жақсы қарсы тұру;
- ауаны біртекті тарату.
Майдың физикалық қасиеттері балмұздақтық қату кезіндегі және оның
құрылымының қалыптасу кезіндегі мінез-құлқына маңызды әсер
етеді. Сондықтан балмұздақ өндіруге арналған өсімдік майлары нақты
анық қасиеттерге ие болуы керек, әсіресе келесі шарттар маңызды:
- балауыз татымының болмауы;
- майлы фазасының белгілі бір бөлігі суыту кезінде, ұсталым кезінде
және мұдатқыш камераға енгізу кезінде сұйық болып қалуы керек;
- қоспа балмұздақтың жақсы сапасын қамтамасыз ету үшін
кристализациялық қасиеттерге ие болуы қажет.
Шоколад балмұздақта әшекей немесе ішкі кірістіру ретінде
пайдаланылады. Ең дәстүрлі тіркесім – қара шоколадты әшекей қосылған
ванильді балмұздақ. Жабынның мақсаты – функционалды қасиеттерін, сырт
келбетін және дәмін жақсарту.
Әшекейге қатысты маңызды шарттары мыналар:
- нағыз шоколад дәмі;
- ауызда тез еруі;
- балауыз татымының болмауы;
- бату кезінде тез қатуы;
- жүргізуден кейін минималды ағу;
- балмұздаққа жақсы жабысу;
- жұқа және бірқалыпты қабат;
- жарылуға қарсы тұру.
Әшекейдің қарапайым құрамы: лайықты өсімдік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
I. ӨНІМНІҢ БӘСЕКЕЛЕСТІК ҚАБІЛЕТІН АРТТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕРІ
1.1 Өнімнің бәсекелестік қабілетінің негізгі түсінігі,
ерекшеліктері ... ... ... ... ...6
2. Өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалау көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... .10
3. Өнімді стандарттау және сапаны басқару ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
II. ФУДМАСТЕР ӨНІМІНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН
ТАЛДАУ
1. ФудМастер ЖШС-нің өндірістік-шаруашылық қызметін талдау ... ... ... .18
2. ФудМастер өнімінің бәсекелік ұстанымын бағалау ... ... ... ... ... ... ... ..33
III. КӘСІПОРЫН ӨНІМІНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН
Жоғарылату
3.1 ФудМастер ЖШС өнімінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру
жолдары ... ..39
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... 43
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР КӨЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...46
КІРІСПЕ
Ғаламдану жағдайында барлық елдердің негізгі міндеті ұлттық шаруашылық
пен жекелеген экономикалық субъектілердің бәсекелік қабілетін қалыптастыру
және қолдау болып табылады. Нарықтық талаптардың ерекшеліктерін ескере
отырып, мемлекеттің ішкі экономикалық мүмкіндіктері мен өндірістік ахуалын
одан ары жақсарту мақсатында жаңа бағыттар белгіленуде. Өндірісті жаңаша
құрудың, шығарылатын өнімдердің сұранысын арттырудың маңыздылығы да
артуда.
Мемлекеттің экономикалық тұрақтылығын қалыптастырудың негізгі
бағыты ішкі өндірісті өркендету екені белгілі. Бұл тұрғыда, өнім өңдеудің
түпкі кезеңіне дейінгі жұмыстарды қамтитын өндірістік кәсіпорындарға деген
жауапкершілік те ұлғая түспек. Осы тектес кәсіпорындардың қатарына тамақ
өнеркәсібіндегі сүт өнімін өңдеумен айналысатын өндіріс орындарын
жатқызуға болады. Аталған саланың ел экономикасындағы маңызы оның ішкі
нарықтағы азық-түлік қауіпсіздігін сақтауда, мемлекеттің экспорттық
мүмкіндіктерін ұлғайтуда, отандық өзара байланысты кәсіпорындардың
тиімділігін арттыруда және олардың сыртқы өндірушілерге тәуелділігін
төмендетуде, ауыл шаруашылық өнімдерін мақсатты пайдалануда және
бәсекеге қабілетті өнімдер шығару арқылы мемлекеттің әлемдік нарықтағы
беделін арттыруда көрініс табады [6].
Өңдеу өнеркәсібінде бәсекеге қабілетті экспортқа шығарылатын тауарлар
мен қызмет көрсету өндірісі Қазақстан Республикасының 2003-2015 жылдарға
арналған индустриалды–инновациялық дамуының мемлекеттік бағдарламасының
басты мәні болып табылады.
Индустриалды-инновациялық даму бағдарламасының негізгі міндеттері:
ғылыми көлемді және жоғары технологиялық экспортты өндірістердің құрылуына
жағдай жасау; жоғары құнды қызмет көрсету мен тауарлар пайдасына сай елдің
экспортты деңгейін диверсификациялау инновациялық үрдістермен бірігіп,
әлемдік шаруашылық жүйесіне интеграциялау [7].
Қазіргі заманғы кәсіпорындар өздерінің бәсеке бағытын нығайту үшін
әлемдік нарықтың жоғарылап келе жатқан талаптары, тұтынушылық сұраныстың
дифференциялануы, инновациялық айналымдардың азаю қажеттілігі және
өндіріске ғылыми-техникалық жетістіктерді еңгізу мәселелерімен бетпе-бет
кездесуде.
Отандық сүт өнімдерін өңдеуші кәсіпорындардың дамуы соңғы он бес жылда
үлкен өзгерістерге ұшырады. Кеңестік жүйеде қалыптасқан экономикалық
байланыстардың бұзылуы, нақты сектор мен қаржы саласының арасындағы
алшақтық, өндірістерді дамытудың бірыңғай, арнайы мақсатты
бағдарламаларының жоқтығы, өңдеуші салаларды ынталандыру тетіктерінің
қалыптаспауы нарықтық қатынастардың алғашқы кезеңінде бұл сала
кәсіпорындардың жетілуіне мүмкіндік бермеді.
Тек соңғы кездері нақты секторды дамыту бағытындағы басты міндеттер
мен қолайлы ортаны қалыптастыру шараларының нәтижесінде жаңа өндіріс
орындары ашылып, халықтың тұтыну қажеттіліктерін қанағаттандыра бaстады.
Әйтсе де, ғаламдық даму үдерімінің қазіргі кезеңінде қолда бар
жетістіктерге қанағаттану жеткіліксіз. Тынымсыз ізденіс пен нәтижелі іс-
әрекетті арқау еткен әлемдік нарық өндірушілері барынша жаңа нарықтарды
игеруге, ондағы тұтынушыларды жаулауға белсене кірісуде. Нарықтың бұл
қатал шарты отандық өнім өндірушілердің бәсекелік қауқарын нығайтуды,
өнімдерінің бәсекелік қыспақтарға төтеп берерлік қабілетін арттыруды, ішкі
және сыртқы нарықтарда сұранысы жоғары өнім өндіруге тиімді әсері бар
тетіктерді айқындауды және сол арқылы мемлекеттің азық-түлік қауіпсіздігін
қамтамасыз ету мәселесін шешуді қажет етеді. Бұл жағдай Республика
Президентінің Қазақстан халқына Жолдауында айтылғандай: Экономика біздің
дамуымыздың басты басымдығы, ал экономикалық өсімнің барынша жоғары
қарқынына қол жеткізу – негізгі міндетіміз болып қала береді.
Біз бұған өз экономикамыздың бәсекелік қабілетін арттыру арқылы,
...қол жеткіземіз.
2006 жылы “Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс қарсаңында.
Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру
стратегиясы” атты Президенттің халыққа кезекті Жолдауы жарияланды. Осыдан
үш жыл бұрынғы Жолдауында экономиканың, халықтың, жалпы мемлекеттің
бәсекеге қабілетті болу мәселелерін көтеріп еді. Жаңа Жолдауында тек
бәсекеге қабілеттілік емес, осы көрсеткіш бойынша әлемдегі ең алдыңғы 50
елдің санатына қосылу біздің дамуымыздың басты мақсаты деп көрсетіп отыр.
Өте маңызды және дәл уақытында ел назарына ұсынылып отырған асқақ
мақсат. Өйткені, әлемдегі барынша өрбіп, қанатын жайған жаһандану үрдісінен
тыс ешбір мемлекет болмайды. Соның ішінде ашық әрі демократиялық қоғам
құрып жатқан Қазақстан одан шеткері қалмайды. Демек, дүние жүзі
мемлекетттерінің ішінде алатын орнымыз осы бәсекеге қабілеттілікке
байланысты. Экономиканың даму қарқынын үдетіп, оны ұзақ уақыт ұстап тұру
мүмкіндігі де осы бәсекеге қабілеттілікке байланысты. Халықтың тұрмысын
үзбей жақсарта отырып, әлемдегі ең жақсы әлеуметтік стандарттарға жеткізу
мүмкіндігі де осыған байланысты. Қорыта келгенде, ұлттық дамудың
келешектегі басты мақсаты да, міндеті де осы бәсекеге қабілеттілік. Бұл
біздер, қазақстандықтар үшін баршамыз іске асыруға жұмылатын шынайы ұлттық
идея [1].
Бәсекеге қабілетті отандық сүт өнімдерін қалыптастыруда озық
тәжірибелері мен жетістіктері бар елдердің қолдануға тиімді нәтижелерін,
осы салаға қатысты ғылыми-техникалық және инновациялық ізденістердің
қолданысын пайымдай отырып, бәсекелік қабілетті арттыру механизміндегі
негізгі тетіктер ретінде өнімнің тұтынушылық қасиеттерін анықтайтын сапалық
көрсеткіштерін, кәсіпорынның баға саясатын, өнімнің тартымдылығын
жоғарылатуға ықпал ететін кәсіпорынның маркетингтік жүйесін және өндірістің
өркендеуін ынталандыратын мемлекеттік қолдау саясатын қолдану қажеттілігі
туындайды. Осы айтылғандар курстық жұмысымның тақырыптық өзектілігін
анықтайды.
Жұмыстың мақсаты ─ өнімнің бәсеке қабілеттілігін арттыруды теориялық
және тәжірибелік тұрғыда зерттеу және нақты тұжырымдар мен ұсыныстар жасау.
Алға қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттер шешілуі керек:
- өнімнің бәсеке қабілеттілігінің экономикалық мәнін ашып көрсету;
- өнімнің бәсеке қабілеттілігіне әсер ететін факторларды анықтау;
- өнімнің бәсекеге қабілеттілігін бағалау әдістерін зерттеу;
- ұсынылған әдіспен ФудМастер ЖШС-нің өнімінің бәсекеге қабілеттілігін
бағалау;
- ФудМастер ЖШС өнімінің бәсеке қабілеттілігін жоғарылату жолдарын ұсыну.
Зерттеу объектісі ─ ФудМастер жауапкершілігі шектеулі серіктестігі.
Курстық жұмысымның теориялық және әдістемелік негізін өнеркәсіптік
кәсіпорын өнімінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру мәселелері бойынша
отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері, монографиялары, оқулықтары мен
оқу құралдары, мерзімді баспасөздегі мәліметтер мен ақпатраттар, сондай-ақ
арнайы заңдар, заңнамалық құжаттар, нормативтік-құқықтық актілер мен
Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметінің бұйрықтары, қаулылары
мен жарлықтары, ҚР-сы статистикалық агенттігінің мәліметтері, сүт өнімдері
нарығындағы қызмет ететін ФудМастер ЖШС-нің жылдық есептемелік
құжаттары құрайды.
Курстық жұмысымның құрылымы кіріспеден, үш бөлімен, қорытынды мен
пайдалынылған әдебиеттер көздерінен тұрады. Курстық жұмысымның кіріспесінде
тақырыптың өзектілігі, мақсаты, зерттеу объектісі, теориялық және
әдістемелік негізі, қарастырылған.
Бірінші бөлімінде өнімнің бәсекеге қабілеттіліктің теориялық жақтары,
қазіргі нарықтық экономикадағы орны қарастырылған. Ал екінші бөлімінде
ФудМастер ЖШС-нің қызметіне өндірістік-шаруашылық және сол кәсіпорын
өніміне бәсекеге қабілеттілігі бойынша талдау жасалады. Яғни сол кәсіпорын
өнімі қаншалықты бәсекеге қабілетті екендігі талданады. Үшінші бөлімінде
өнімнің бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату жолдары қарастырылған.
I. ӨНІМНІҢ БӘСЕКЕЛЕСТІК ҚАБІЛЕТІН АРТТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕРІ
1.1 Өнімнің бәсекелестік қабілетінің негізгі түсінігі, ерекшеліктері
Өнімнің бәсекелестік қабілеті – бұл оның нарықтағы сәттілігін
анықтайтын тауардың тұтынушылық және құндық сипатының жиынтығы. Бұл тауарға
сәйкес нарық шарттарымен, тұтынушылардың техникалық, эстетикалық
сипаттарымен қоса сапасы бойынша, сонымен қатар оны таратудағы экономикалық
және коммерциялық жағдайларын сипаттайтын күрделі категория, көп функциялы
ұғым.
Өнімнің бәсекелестік қабілеті қатысты өлшем болып табылады және
нарықта бәсекеге түсетін тауарларды салыстыру нәтижесінде көрінуі мүмкін.
Өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалау және болжау – бірнеше
этаптардан тұратын күрделі жұмыс. Алғашқы этапта бәсекелестік қабілеттің
мақсаты анықталады. Нақты шарттарға тәуелді олар келесідей болуы мүмкін:
• бірнеше кәсіпорындар арасында өнімнің жағдайын анықтау;
• нарықта өнімді таратудың перспективасын бағалау;
• өнім көрсеткіштерін анықтау; Оған бәсекелестік қабілет деңгейін
анықтауға қажетті қажеттіліктер;
• өнімнің бәсекелестік қабілетін арттыру бойынша іс-шараларды жасау;
• тауарға баға тағайындау;
• нақты нарықта тауармен жұмыс істеу стратегиясын таңдау;
Екінші этапта өнімге талаптар қарастырылады. Оған ақпарат
тұтынушылардың талаптары мен сұранысы негізінде талдау жасалынады. Келесі
этап - өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалауға қажет параметрлерді
қарастыру. Барлық параметрлер өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалауда үш
үлкен топқа бөлінеді:
1. нормативтік
2. техникалық
3. экономикалық.
Өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалау процесінде келесідей
принциптерді ескеру қажет:
• нарық субъектілерінің мақсаттары мен құралдарының қарама – қарсылығы;
• нарық сегменттерінің әртүрлі ерекшеліктерін ескеру;
• зерттеу кезеңдерінің нарық конъктурасы;
• нарық субъектілерінің рационалды мінез-құлқын бейнелейді.
Мақсаттар мен құралдардың принципі өнімнің бәсекелестік қабілетін
басқаруда аталған категорияның екі аспектіде қарастыруды белгілейді.
Бәселекестік қабілетті басқару және бағалау процесінде екі нарық
қатынасының субъектілерінің (тұтынушы мен өндіруші) қөзқарасын ескеріп,
олардың өзара байланысын қарастыру керек. Өндіруші үшін маңызды параметр
шығын деңгейі болса, ал тұтыну үшін маңызды параметр болып, өнімнің
тұтынушылық қасиеті табылады.
Өнімді сатып алуды жетілдіру мақсатында тұтынушы үшін оның сапасын
иелену болып табылады. Аталған қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін
факторлар құнын тұтынушы бағасы түрінде көрсетуге болады. Әрбір тұтынушы
нақты өнімді таңдағанда тұтыну қасиеттерінің деңгейімен оған кеткен иелену
мен қолдану шығындарының арасындағы қолайлы қатынасқа ұмтылады. Соған
байланысты әрбір шығын бірлігіне жоғары тұтыну тиімділігін алады.
Қажеттіліктерді қанағаттандыру деңгейін өлшеу үшін Батыс Еуропа мен АҚШ
мемлекеттерінде кең қолданылатын тұтынушы қажеттіліктерін қанағатттаныру
индексі қолданылуы мүмкін.
Субъектілер Бәсекелестік қабілет факторлары
Сапа Баға
Өндіруші 1. Өнімді өндіру 3.Өнімді өндіруге байланысты шығындар
процесінің сапасы
(құрал)
Тұтынушы 2. Өнім сапасы 4.Тұтынумен байланысты шығындар (құрал)
(мақсат)
Сызба 1.Бәсекелестік қабілетін бағалау процесіндегі мақсаттар мен
құралдарының қарама –қарсылық матрицасы
Өндіруші қөзқарасы мен өнімнің пайдалылығы екі шығын бағалы
факторлармен анықталады. Кез келген өндіруші ұзақ мерзімді перспективада
таратылған өнім бағасы мен оның өндіру шығындары арасында максималды
айырмашылық мақсатында әрекет жасайды. Осыған байланысты өндіруші үшін
алғашқы міндеттерінің бірі болып аталған өнімнің жоғарғы пайдалылық деңгейі
туралы ой қалыптастыру болып табылады. Өндіріс процесінің сапалы деңгейі
өндірістік – технологиялық көрсеткіштерін бейнеленіп, өнім сапасында
байқалады және өндірушінің негізгі мақсаты пайда алуды қанағаттандырады.
Соған байланысты өнім нарықтың екі субъектісі үшін де тұтынушы мен
өндірушіге пайдалы қасиеттер жиынтығын бейнелейді.
Нарықтың әртүрлі сегменттерінің ерекшеліктерін есепке алу принципі.
Нарықтық қатынастар тәжірибесінде негізделген және тұтынушыларды
бірлік қоғам ретінде бейнелейтін шарт.
Олар бір қасиетті бір тауарға әртүрлі әсер етеді. Тұтынушы сатып
алуды іске асырғанда өзінің қажеттіліктерін толық қанағаттандыратын тауарды
сатып алуға ұмтылады.
Әрбір сатып алушының сатып алуы кешенді фактор негізінде жүзеге
асады. Тұтынушы таңдауы, талғамы біркелкі болуы мүмкін емес. Оған
байланысты әрбір тұтынушы өнімнің бәсекелестік қабілетін өз деңгейінде
бағалайды. Сондықтан абсолютті бәсекеге қабілетті идеясы жоқ.
Бірақта жиынтық сұраныс белгілі бір тұтынушылар топтамасында тауардың
сапасы мен бағасы шеңберінде қалыптасады. Тұтынушылар психологиялық, мінез
– құлық аспектісін талдай отырып бірнеше адамның бір өнім туралы әртүрлі ой
қалыптасатыны сөзсіз.
Қолайлы сегмент ретінде 20% тұтынушы иеленетін өнімді сатуды іске
асырған жөн.
Соған байланысты өнім бәсекелестік қабілеті әртүрлі сегменттерде
әртүрлі болады. Тұтынушылар өз сегменті бойынша өнімнің жетістіктері мен
кемшілігін өздігінше бағалайды. Бәсекелестік қабілетті қамтамасыз ету үшін
тұтынушылар сегментациясын дұрыс жүргізу керек.
Нарық конъюктурасының тұрақтылық принципі. Өнімнің бәсекелестік
қабілеті – белгілі бір кезеңге және нақты нарық сегментіне байланысты
түсінік. Өнімнің сапалық және құндық өзгерісі кезінде бәсекелестік қабілеті
үлкен тербеліспен өзгеруі мүмкін.
Бәсекелестік қабілетті бағалау кезінде негізгі параметрлердің ішкі
сәйкессіздігін болдырмау үшін тауардың пайдалығын психологиялық аспектілер
негізінде зерттеу керек. Мысалға өндірушінің өндіру мүмкіндігі мен
тұтынушының сатып алу қабілеттілігі және т.б. нарықтық конъюктурасының
өзгеріссіз болуын анықтайтын негізгі фактор сипатында тұтынушының табысы
мен шығындар құрылымы болуы мүмкін.
Бірақта аталған жағдай ішкі және сыртқы ортаны аз өзгерістерде
экономикалық моделдерді қалыптастыру үшін ақпараттарды жинақтайды.
Нарық субъектісінің рационалды мінез – құлық артықшылық принципі.
Нарықтық қатынастардағы әр субъектінің мінез – құлқына негізделген.
Тұтынушы мен өндіруші алдын ала анықталған мақсатта рационалды өзара
байланысты болады. Олардың байланысын әлеуметтік қажеттіліктер мен оларды
қанағаттандырумен түсіндіріледі. Аталған модель көп мөлшерде өндірушімен
жүзеге асады. Кез келген кәсіпкер өнімнің өзіндік құннан жоғары сатуға
тырысады. Соған байланысты кәсіпорын бәсекелестік ортада өз бәсекелестерін
жеңуге жол ашады. Кез келген өндіріуші қолда бар ресурстар мен жоғары пайда
түсіруге тырысады. Ортадағы кез келген іс – шаралар өнімнің сапасын
жоғарлату немесе төмендету қосымша пайда алуға бағытталған.
Өнімді тұтынушылар рационалды принципке сүйенеді. Аталған
қажеттіліктерді қанағаттандыруға тұтынушылар өздерінің шығындар үлесінің
көбеюімен жүзеге асады. Бұл фактор тұтынушының өнеркәсіптік тауарды
иеленумен бейнеленеді. Кез келген тұтынушы өзінің ақшасына сапалы өнімді
сатып алуға тырысады. Рационалды сұраныс басқа факторларға тәуелді.
Рационалды емес сұраныс жағдайында тауарды үш негізгі түрге бөледі:
- тауардың пайдалығына сыртқы әсер
- спекулятивті сұраныс
- ирроционалды сұраныс
Рационалды сұраныс көбінесе тауардың пайдалығының сыртқы әсерінен
болады. Яғни аталған тауарды көп басқа тұтынушылар көп қолданады немесе
оның бағасы басқа тауарларға қарағанда жоғары. Ол тауарды басқа тұтынушылар
тобының мүшелері сатып алады.
Спекулятивті сұраныс өзінің қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында
емес өзінің байлығын көбейту мақсатында жүзеге асырылады. Онда екі жағдай
кездеседі:
- өнім тұтынуды және тұрақтылық принципіне сәйкес келмейді.
- тұтынушы спекулятивті сұраныс кезінде кәсіпкер ретінде, яғни өнімнің
қолайлы бағалық көрсеткішіне бағытталады.
Ирроционалды сұраныс табиғаты тұтынушы мінез – құлқының негізгі
факторлар арасындағы шиеленістен пайда болады. Онда тұтынушы аталған
өніммен қанағаттанбайды.
Соған байланысты нарық рационалды мінез – құлқы өнімнің бәсекелестік
қабілетін моделдеу процесінде пайдалық және т.б. психологиялық,
социологиялық заңдары негізінде қалыптасады.
1.2. Өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалау көрсеткіштері
Өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалау кезінде нормативтік
параметрлердің әдістемелік есебінде индексті енгізумен қамтамасыз етіледі.
Ол екі мағынады болады бірнеше нөл. Тауардың міндеті стандарттарға,
шарттарға сәйкес болғанда индекс бірге тең. Жалпы көрсеткіш нормативтік
параметрлер бойынша бірлік көрсеткішінің әрбіреуін бейнелейді:
JНП = Пqi (1)
мұндағы: JНП – нормативтік көрсеткіштер бойынша жалпы индекс
qi - нормативтік параметрлер бойынша бірлік
көрсеткіш
t – бағаларды көрсететін нормативтік параметрлер
саны
П – нәтиже
Соған байланысты кез келген бірлік көрсеткіштер де соған тең. Бұл
аталған тауардың бәсекелестік қабілетінің төмендігімен сипатталады.
Бәсекелестік қабілетті бағалаудың екі топтағы параметрлері болып тауардың
техникалық сипаттамасы табылады.
Нарықтық зерттеулер фирмаға тұтыну мен қандай қасиеттер қажет
екенін анықтайды. Сан бойынша бір техникалық параметрлердің жалпы
параметрге мөлшерін көрсетеді.
(2)
мұндағы: Тei – i параметрлері бойынша техникалық көрсеткіш
t Ні – талданатын тауардың i параметрінің өлшемі
t эі – жалпы тауардың i параметрінің мөлшері
Аталған формула бойынша тауардың барлық техникалық параметрін есептеге
болады, яғни олардың қуаттылығын, сыйымдылығын, сенімділігін және т.б.
Техникалық параметрлер бойынша топтық көрсеткіштерді қабылдау үшін бірлік
көрсеткіштерді сомалау керек.
JT п = ∑ T ei * Li (3)
мұндағы: Jтп - техникалық параметрлер бойынша топтық көрсеткіш
Тei – i параметрі бойынша бірлік техникалық көрсеткіш
Li – жалпы параметрі бойынша коэффициент
п – бәсекелестік бағаланатын техникалық параметрлер
саны
Бұл формулада мәселе бірлігін техникалық параметрлерінің анықталған
мәнімен байланысты.
Үлкен мәнге ие объектілер талдаудағы негізгі көрсеткіштерге
жатқызылады. Бұл жағдай екінші деңгейлі көрсеткіштерді алуға жағдай
жасайды. Олар нарықтағы тауар үшін маңызды болап табылады. Бірақта
тұтынушылар көрсеткіші көп тиімділік әкелетінін ескеру керек.
Тауарға талапты қалыптастыру
Бағалауға жататын параметрлер
Параметрлерді салыстыру топтамасы
Экономикалық Техникалық
Қолдану
Бағалау
Қанағаттылық
Қанағаттылық емес
Тауар өндіріуші
Бәсекелестік қабілетті
жоғарлату бойынша
іс-шараларды өңдеу
Сызба 2. Өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалау сызбасы
Бәсекеге қабілетті бағалауда маңызды рөлді таңдаушылар тобы мен
олардың көрсеткіштерін қалыптастыру иеленеді. Тауар тұтынушыларды 100%
қанағаттандыру керек. Таңдаушылар тобы келесі талаптарға жауап беруі керек.
- аталған тауар тобын сипаттайтын көрсеткіштер бір мәнді иелену керек
- бір нарық сегментіне жату керек
- аталған тауарды бағалау кезінде нарықта болу керек
Бәсекеге қабілетті бағалау мақсатына сәйкес тәуелді тауарлар алынуы
керек:
- нақты нарықта тұрақты таратылатын
- тұтынушылар санын көп иеленетін перспективалық тауар.
Базалық үлгіні талдаған кезде нарықтық конъюктураның өзгерісіне мән
беру керек. Параметрлерді бағалайтын үшінші топқа экономикалық көрсеткіш
жатады. Топтық экономикалық көрсеткіштерді анықтау үшін талданатын тауардың
тұтыну бағасы мен бәсекелес тұтыну бағасын салыстырады.
(4)
мұндағы: J эП – экономикалық параметрлер бойынша топтық көрсеткіш
Ц n - тауарды тұтыну бағасы
Ц nэ – талданатын тауардың тұтынатын бағасы
Тауардың тұтыну бағасы сату нарықтық бағасымен анықталады:
Ц ni = Цpi + ∑ З экс і (5)
мұндағы: Црі – тауардың нарықтық бағасы
∑ Зэкс і – тауардың сомалық шығыны
Осы формулаға сәйкес тұтыну бағасы неғұрлым төмен болса, соғұрлым
бәсекелестік деңгейі жоғары. Яғни тұтынушы салыстыратын тауардың біреуін
иеленуге мүмкіндігі бар.
Техникалық нормативтік экономикалық көрсеткіштер бойынша кешенді
көрсеткіш есептелінеді.
Кк = Jнп *Jтп (6)
Jэп
мұндағы: Кк – талданатын тауар бәсекелестігі коэффициенті немесе иеленуі
Jнп – нормативті параметр бойынша топтық көрсеткіш
Jтп – техникалық параметр бойынша топтық көрсеткіш
Jэп – экономикалық параметр бойынша көрсеткіш
Бәсекелестік коэффциент негізінде талданатын тауардың бәсекелестік
қабілеті туралы шешім қабылданды. Егерде Кк 1 болса, бәсекелестік қабілет
төмен. Кк = 1 тең көрсеткіш, Кк 1 бәсекелестік қабілет салыстырмалы түрде
жоғары. Егерде Кк 1 болса, онда өндіріске және аталған тауарды нарыққа
шығару туралы шешім қабылдайды. Егер Кк 1 болса, онда техникалық –
экономикалық іс – шаралар жүргізу керек.
Бәсекелестік қабілетті жоғарлату мақсатында көптеген компаниялар
беншмакинг – бағытын қолданады. Беншмакинг – бұл бәсекелес тауарымен өз
тауарларын оның сапасын жоғарлату үшін жүргізілетін процесс.
Бәсекелестің күшті, әлсіз жақтарының стратегиясын, мақсатын білу тек
қана олардың қызметін емес, сонымен қатар бағаны төмендету, таратуды
ынталандыру, нарыққа жаңа тауар шығару жағдайына көз қарасын білу керек.
Бәсекелестік қабілеттің шарты келесідей түрде бейнеленеді:
(7)
мұндағы: Э – пайдалылық
З - өндіру және тарату шығындары
К – бәсекелестік қабілет коэффициенті.
Өнімнің бәсекелестік қабілетін бағалау жолдары келесідей жүзеге
асырылады:
І кезең: Нарықта бәсекелестік қабілеті жоғары тауарды таңдап алу.
ІІ кезең: Тауардың салыстырылатын көрсеткіштері мен параметрлерін анықтау.
ІІІ кезең: Салыстырылатын тауардың бәсекелестік көрсеткіштер деңгейін
анықтау.
Тауарлардың көрсеткіштері мен параметрлерін әртүрлі белгілер бойынша
топтастыруға болады:
- экономикалық көрсеткіштері: бағасы, өзіндік құны, пайдасы.
- техникалық көрсеткіштері: нақтылығы, жүк көрсеткіштігі.
- қолдану көрсеткіштері: персоналды оқыту шығындары, монтаждау және т.б.
Нарықтық жағдайда тұтынушының қанағаттануы тауарға деген өзінің
ерекшелігінің жиынтығы сатып алу, сату актісінде көрінеді. Мұндай
ерекшеліктің үйлесуі, өндіруші мен тұтынушының мүдделерінің сақталуы
негізінде тауарлар және тұтынушылар талабының сипаттамасын, сол сияқты
нарық жағдайында тауардың толық сәйкестігін бәсекенің жарамдылығы деп
атайды.
Өнімнің бәсекеге жарамдылығы ерекше жағдайын қанағаттандыруна
мүмкіндік беретін тұтыну кешенінің (сапалық және сандық) сипаттамасын
анықтайды. Бәсекеге жарамдылығы өнім нарықта жеңіл және тез сатылады. Әрбір
сатып алушы өзінің жеке мұқтажын ең жоғары қанағаттандырылатын тауарды ғана
алады. Жалпы алғанда сатып алушылар бағалармен салыстырғанда қоғамдық
мұқтажына толық сәйкес келетін тауарды сатып алады. Сондықтан, сатып
алушының тауарға деген қанағаттаныушылық леңгейіне жеке дара көрсеткіштер
пікір жиынтығын құрайды, оның тағы да нарықтың пайда болу қарсаңында
қалыптасады.
Сонымен тауарға бәсекенің жарамдылығы, оның сапалық және құндық
сипаттамасының жиынтығы деп түсінуге болады. Ол сатып алушының нақтылы
мұқтажын қанағаттандыруды қамтамасыз етеді және сатып алушы тиімділігі
ұқсас тауар – бәсекелестер ерекшеленеді.
1.3. Өнімді стандарттау және сапаны басқару
Қазіргі нарықтық экономика негізінде шығарылған өнімнің сапасына
басқалай талап қояды. Бұл қазіргі дүниеде кез келген кәсіпорынның
өміршеңдігі, оның тауарлар нарығындағы және қызмет көрсетудегі орнықты
жағдайы бәсекеге жарамдылық деңгейін көрсетеді.
Өз кезегінде бәсекеге жарамдылық екі көрсеткішке байланысты – баға
деңгейіне және өнім сапасы деңгейіне. Ал екінші фактор бірте – бірте
бірінші орынға шығады. Еңбек өнімділігі, ресурстардың барлық түрлерін
үнемдеу өнімнің сапасына тікелей орын береді.
Өнімнің сапасы – бұл белгілі мұқтаждылықты қанағаттандыруға үлкен
себепші болатын өнімнің пайдалылығының жиынтық ерекшелігі. Өнімнің сапалығы
тек маңызды экономикалық санаты болып табылады. Экономикалық санаты ретінде
ол тұтыну құнына тығыз байланысты. Егер де тұтыну құны – бұл жалпы алғанда
тауардың пайдалығы болса, ал өнімнің сапалығы – бұл оны пайдаланудағы
нақтылы жағдайда тұтыну құнының деңгейіндегі көрінуі.
Өнімнің сапа деңгейі оның салалық көрсеткіштері жүйесі ретінде
анықталады. Бұл деңгейді анықтау үшін мұның әрбір көрсеткіштерінің сандық
маңызын білу және ұқсастық өнім көрсеткіштерімен салыстыру қажет.
Сапаның көрсеткішін анықтау оның сандық маңызын өзін - өзі түсіну
болып табылады. Ол үшін практикада өнімнің өзіндік ерекшелігіне байланысты
мына төмендегі әдістер пайдалынады:
• өлшеуші әдіс (аспаптар, приборлар көмегімен);
• тіркеу әдісі – бұл тіркеуге және есептеуге негізделген. Тіркеу
әдісі мынадай көрсеткіштермен, атап айтқанда: қауіпсіздік,
патенттік – құқықтық, стандарттау, сәйкестендірумен анықталуы
мүмкін.
• есептеу әдісі - өнімнің сапасы жөніндегі көрсеткіштерді анықтау
үшін арнайы математикалық үлгілерді қолдануға негізделеді.
• органолептік әдіс – адам мүшесін сезу – көру, есту, дәм, түйсінуді
талдауды қамтиды. Табылған маңыздылықтың дәлдігі және растылығы
адамдардың біліктілігі, дағдылығына және қабілеттілігіне
байланысты;
• социологиялық әдіс - өнім, оны нақты немесе тұтынушылардың
мүмкіншілігі туралы пікірлерді талдау және жинау негізінде жүзеге
асырылады;
• сарапшылық әдіс – мамандар тобы арқылы іске асырылады. Мысалы,
дизайнерлер, дәм айырушылар.
Практикада өнімнің сапа деңгейін бағалау үшін көрсеткіштер жүйесін
пайдаланылады. Онда өзіне қорытындылау және өнімнің сапасы жөніндегі жеке
көрсеткіштер қосылады.
Сапаны жинақтап қорыту көрсеткіштері жалпы салада немесе
кәсіпорындарда өнім сапасының деңгейін сипаттайды. Бұл көрсеткішке
жататындар:
• сұрыптылығы;
• маркасы;
• жүктелімі;
• пайдалы заттың мазмұны; өнімнің дүние жүзілік стандартына сай үлесі, т.б.
Жеке көрсеткіштер тым әртүрлі және не ол, не бұл өнімнің өзіндік
ерекшелігіне байланысты болады.
Нарықтық жағдайда тұтынушының қанағаттануы тауарға деген өзінің
ерекшелігінің жиынтығы сатып алу, сату актісінде көрінеді. Мұндай
ерекшеліктің үйлесуі, өндіруші мен тұтынушының мүдделерінің сақталуы
негізінде тауарлар және тұтынушылар талабының сипаттамасын, сол сияқты
нарық жағдайында тауардың толық сәйкестігін бәсекенің жарамдылығы деп
атайды.
Өнімнің бәсекеге жарамдылығы ерекше жағдайын қанағаттандыруна
мүмкіндік беретін тұтыну кешенінің (сапалық және сандық) сипаттамасын
анықтайды. Бәсекеге жарамдылығы өнім нарықта жеңіл және тез сатылады. Әрбір
сатып алушы өзінің жеке мұқтажын ең жоғары қанағаттандырылатын тауарды ғана
алады. Жалпы алғанда сатып алушылар бағалармен салыстырғанда қоғамдық
мұқтажына толық сәйкес келетін тауарды сатып алады. Сондықтан, сатып
алушының тауарға деген қанағаттаныушылық леңгейіне жеке дара көрсеткіштер
пікір жиынтығын құрайды, оның тағы да нарықтың пайда болу қарсаңында
қалыптасады.
Сонымен тауарға бәсекенің жарамдылығы, оның сапалық және құндық
сипаттамасының жиынтығы деп түсінуге болады. Ол сатып алушының нақтылы
мұқтажын қанағаттандыруды қамтамасыз етеді және сатып алушы тиімділігі
ұқсас тауар – бәсекелестер ерекшеленеді.
Бұл маңызды көрсеткішті анықтаудың бірнеше тәсілдері белгілі.
Олардың ең көп таралғандары:
Бірінші тәсіл. Техника бәсекенің жарамдылығын анықтайтын белгісі – бұл
тауарды тұтыну бағасы болып табылады. Ол мұндай формуламен анықталады:
БТ = БС + ШТ (8)
мұнда: БТ – сатылу бағасы
БС – тұтыну бағасы
ШТ – бұл өнімді тұтынушылардың шығындары.
Екінші тәсіл. Тауардың бәсекелестік жарамдылығын анықтағанда бұл тәсіл
екі өлшемді еске алуы мүмкін; өнімнің өзіндік құны, тауарды сату және оның
сапалық деңгейі. Сөзсіз, бәсекеге жарамдылығы артығырақ болатын тауар оны
өндіруге, сатуға кеткен шығындар ең төмен, ал сапа деңгейі бәсекелес
тауарға қарағанда жоғарылау болатын болса.
Үшінші тәсіл. Бұл тәсіл техникалық деңгейін жеке сату бағасын есепке
ала отырып, бәсекелестік тауарларды салыстыруға негізделген. Бұл тәсілге
сәйкес басында салыстырмалы сапаның сандық көрсеткіштерінің деңгейі және
базалық үлгілер мына формуламен анықталады:
КК = ККЭ * ККТ * ККС (9)
мұнда, КК – тауар деңгейінің кешенді көрсеткіші;
ККЭ – эстетика – эргономикалық деңгейінің кешенді
көрсеткіші;
ККТ – техникалық деңгейдің кешенді көрсеткіші;
ККС – көрсеткіш кешенінің сенімділігі.
Төртінші тәсіл. Бұл тәсілде бәсекеге жарамдылықтың деңгейі қалай,
солай экономикалық параметрге саластыру негізінде анықталады. Сонымен,
техникалық параметрден тек сатып алушылар осындай ең жоғары деңгейде
қызықтыратындарды таңдайды.
Біздің республикамызда өткізіліп жатқан нарыққа көшу сапа және өнімнің
бәсекеге жарамдылығы жөніндегі мәселеге жаңадан қарауға мәжбүр етеді. Егер
бүгін емес, ол ертең бәсекелестік нарығының дамуы өнімнің сапалық даму
серпінін және деңгейін арттыруға еріксіз көндіретін болады.
Стандарт – бұл қағида бойынша көптеген мүдделі жақтардың елеулі
мәселелерге қарсылық білдіруді сипаттайтын, келісушілік негізінде
әзірленетін және танылған органдардың бекітетін нормативтік құжаты. Бұл
жалпыға бірдей және қайта пайдалану ережесі үшін стандарттаудың белгілі бір
объектілердің жалпы принциптері, мінездемесі, талаптары және әдістері
белгіленуі мүмкін. Сол сияқты белгілі салаларды тәртіпке келтіруді оңтайлы
деңгейге жетуге бағытталады.
Республикада қолданылып жүрген стандарттық жүйе құқықтық және
әлеуметтік экономикалық мақсаттарды көздейді. Бірінші заңдылық тәртіпке
сәйкес тұтынушылардың және үкіметтің мүдделерін және өнімнің сапасы,
қоршаған табиғи ортаны, өмір қауіпсіздігін, халықтың денсаулығын қорғауды
қамтамасыз етеді. Екіншіден, өндірісті әзірлеуде, өнімді пайдалануда
техникалық бірлікке кепілдік береді. Үшіншіден, стандарттық жүйе әлеуметтік
– экономикалық бағдарламалардың, жобалаудың нормативтік – техникалық базасы
ретінде қызмет етеді.
Мемлекеттік стандарттар, сонымен қатар барлық жұмыс түрлерін
оңтайландыруды, жүргізілетін сапа жүйесінің бірін – бірін алмастыратын
өнімдер мен процестер есебінен ресурстарды ұқыпты пайдалануды қамтамасыз
етеді.
Стандарттау – бұл ең ұғымды нормаларды табатын қызмет, ал содан соң,
стандарттық үлгілерді, нұсқауларды, өнімді әзірлеудегі талап әдістемелерді
нормативтік құжаттарға тағайындап қояды. Стандарттаудың басты міндеті –
халық шаруашылығының, халықтың еліміздің қорғанысының, экспорт мұқтажы үшін
шығарылған өнімге үдемелі талаптарды анықтайтын, сол сияқты осы құжатарды
дұрыс пайдалануды бақылау нормативтік – техникалық жүйе жасау болып
табылады.
Қазақстан Республикасында стандарттау жөнінде мынадай нормативтік
құжаттар бар:
• Қазақстан Республикасы мемлекетінің стандарттары (Гост);
• салалық стандарттар (ССТ);
• техникалық жағдайлар (ТЖ);
• кәсіпорындар, бірлестіктер, қауымдастықтар, концерндер, стандарттары;
• ғылыми – техникалық қоғамдар, инженерлік одақтар, және басқа да қоғамдық
ұйымдардың стандарттары.
Өнімнің сапасын басқару – бұл белгілеу, қамтамасыз ету және сапаның
қажетті деңгейін қолдау мақсатындағы құру және пайдалану немесе өнімді
тұтыну кезіндегі жүргізілетін іс - әрекет.
Соңғы кездерге дейін кәсіпорындарда сапа проблемасын шешу кезінде
нарықтылық қажеттілік есепке алынбай өнім сапасы техникалық деңгейге
бағытталады. Сапаны басқару мәселелерімен техникалық бақылау және сапаны
талдау бөлімдері айналасты. Олардың функцияларына бұйымдар параметрлерін
(белгілер) тексеру, өндірістік процестердің әрбір операцияларында
қолданылатын шикізаттар, материалдар, жабдықтардың дәлдік жұмыстары, өнімде
табылған кемістіктер, оларды талдау және себептерін белгілеу кіреді.
Өнімнің сапасын басқаруды жетілдіруде отандық өндірушілердің алдында
қойылатын негізгі проблемлер, олар:
• өнімнің сапалығын басқару жүйесіне маркетинг қызметі механизмін қосу;
• тұтынушыға және барлық өндірістік қызметтерде сапаны басқару жүйесін
қалай бағыттау;
• өнімнің өмірлік кезеңінің барлық белестеріндегі сапаны басқару
жүйесіндегі механизм әсерлерін күшейту.
Сапаны басқару жүйесін енгізу кәсіпорында мынадай міндеттерді шешуге
мүмкіндік береді:
• жоғары сапалы өнімнің тұрақтылығын қамтамасыз ету;
• өнім көлемін ұлғайту және оны сататын нарықты табу;
• жоғары бағада сататын өнімді көбейту мүмкінділігін қарастыру;
• өнімнің бәсекеге жарамдылығы және қаржы жағдайының тұрақтылығы жөніндегі
проблемаларды шешу;
Сонымен өнімнің сапасын басқару әрбір кәсіпорындарда жүйелі түрде іске
асқан жөн.
II. ФУДМАСТЕР ӨНІМІНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН ТАЛДАУ
2.1 ФудМастер ЖШС-тің өндірістік-шаруашылық қызметін талдау
ФудМастер компаниясының тарихы 1995 жылдан бастау алады. Дәл
сол кезде жас кәсіпкерлерді неліктен сүт өніміне сондай бай Қазақстан
өңірінде йогурт атаулы керемет өнім жайлы білмейді? деген ой
мазалады. Дәл сол кезде ФудМастер Есік қаласындағы сүт зауытының цехын
жалға алып, өте дәмді, үлкен стакандарға салынған Crystal Lake йогуртын
өндіре бастады. Йогурт өнімінің нарықта сәттілікпен өткенін байқаған
кәсіпкерлер, ендігі кезекте бүкіл сүт саласын игеруге батыл бел
буды. ФудМастер компаниясы қазақстандық нарықта алдыңғы қатарлы
орынды алуды көздеді.
Компанияның меншігіне 6 зауыт және 1 сүт – тауарлық ферма кіреді. 6
зауытқа төмендегілер жатады:
“ФудМастер – Алматы ” – Есік қаласындағы сүт зауыты
“ФудМастер – НС Астана ” – Астана қаласындағы сүт зауыты
“ФудМастер - Қордай ” – Жамбыл облысы, Ауқатты аулындағы ірімшік
зауыты.
“ФудМастер - Асептик ” – Есік қаласындағы ұзақ сақтауға арналған шырын
және сүт өндірісі бойынша зауыт.
“ФудМастер - Агро” – Алматы облысы, Іле ауданы, Междуреченск
поселогындағы сүт – тауарлық ферма.
“ФудМастер – АйсКрим ” – Алматы қаласындағы балмұздақ өндірісі бойынша
зауыт.
ФудМастер Компаниясы Жамбыл, Алматы, Оңтүстік Қазақстан және
Ақмола облыстарында сүт қабылдау торабын ұйымдастырды. Мұндай жеке
меншік орындар шведтік сүт қабылдаушы резервуарлар мен алынған сүттің
экспресс – анализін өткізуге арналған жабдықтармен жарақталды. Шаруаларға
көлікпен, сондай-ақ бұзауларды сатып алуға кредит беру сияқты шаралар
ұйымдастырды, ал қарыз сүтпен қайтарылды. Осылай сүт зауыттарына сүт
ағуы басталды. Уақыт өте келе шикізаттың тек сапалы болуына қол
жеткізілді.
Әрбір зауыттың тарихын және қызметін атап өтейік.
“ФудМастер" Компаниясының алғашқы зауыты Алматы облысының Есік
қаласында “ФудМастер – Алматы” кәсіпорны 1995 жылы құрылған. Есік сүт
зауытындағы алғашқы жетістіктер Қазақстанда сүт өнімімен айналысу пайдалы
болатындығына көз жеткізді. Жыл сайын республиканың әр түрлі
аумақтарындағы Компания меншігіндегі зауыттар саны өсті. Білікті мамандар
тобы кәсіпорынды нарықта алғашқы орынға шығарды. Тәулік сайын сүт
зауыты 100 тоннаға дейін сүт өндіреді.
Йогурт өндірісі бойынша шағын цехтан басталған Есік зауыты
бүгінгі күні дәстүрлі сүт өнімі қатарын, оған қоса ацидофильді қатық,
витаминді сүт, бифидумбактерин, “БИО” бифидумбактерин дақылдары қосылған
өнімдер және т.б. қазақстандық нарық үшін жаңа сүт тағамдарын
өндіруде. Оларды өндіру тек арнайы құрал – жабдықтарды ғана қажет етіп
қоймай, сонымен бірге өндірістің ерекше мәдениетін талап етеді.
Өткен жылдар бойы кәсіпорын үлкен жетістіктерге жету мақсатында
қазіргі талаптарға сәйкес өзгертіліп тұрды. 2001 жылы қуаттылығы
сағатына 50000 литр суға тең болып келетін құрал – саймандар
мен түтіктерді жуғыш екі тізбекті автоматты CIP станциясы
орнатылған.
Жоғарғы технологиялық құрал – жабдықтар өнімнің аса сапалы болуын
қамтамасыз етеді. Тек қана 2001-2002 жылдар аралығында Есік сүт зауытын
қайта құру мен модернизациялауға 2 млн. АҚШ доллары жаратылған. Ал қазір
жабдықталуы бойынша бұл зауыт европалық кәсіпорындардан қалыспайды.
“ФудМастер – НС Астана” ЖШС 1997 жылдың қаңтар айында пайда болды.
Кәсіпорынның алдында тұрған міндет – Республиканың жаңа астанасын сапалы,
әрі Алматыда кең таралып үлгерген “ФудМастер” сүт тағамдарымен қамтамасыз
ету болды. Негізінен Астананың қалалық сүт зауытының бұрынғы жұмысшыларынан
құралған мамандар тобы тез арада “ФудМастер”өнімінің негізгі ассортиментін
өндіріп, оны өткізе бастады. Тек қана сапасы жоғары сүт тағамдарын
өндіру арқылы және жаңашыл өнімдерді енгізе отырып, кәсіпорын
тұтынушылардың сеніміне кірді. Кәсіпорын мамандарының көбі Еуропа мен
Американың жетекші азық – түлік кәсіпорындарында тәжірибеден өтті.
Кәсіпорын өнімдері: тұтастай сүт өнімі: сүт, кефир, қаймақ, ряженка,
сүзбе, “Пеппи” йогурттық сусыны.
Емдеу және профилактикалық мақсатта қолданылатын өнімдер: BFB, БИО –
С, “БИО” – айран, А+Д сүті.
1998 жылы “ФудМастер” Компаниясы жеке меншігіне Оңтүстік Қазақстан
облысындағы Көк Саек аулында орналасқан май – ірімшік жасауға маманданған
зауытты алады. 1936 жылдан бері үздіксіз жұмыс істеп, кезінде өнімдері
баршаға мәлім болған зауыт, экономиканың дағдарыс кезеңінде жұмысын толық
тоқтатты. 7 жыл бойы тоқырау жағдайында болған зауыт, “ФудМастер”
Компаниясының келуімен қайта жанданды. Зауыт күніне 30 тонна сүт
өңдейді. Қазақстандық нарықта үлкен сұранысқа ие болған жұмсақ қышқылтым
және балқыған ірімшік, сүзбе өнімдерін шығарады. Қазіргі “Хугарт” және
“Роверс” технологиялық тізбектері заман талабына сай сапалы өнімнің
алуан түрлі жиынтығын өндіруге мүмкіндік береді. Өз істерінің шебері
болған жергілікті халықтан құралған еңбекші ұжым – кәсіпорыннның үнемі өсіп
отырған тиімділігінің басты себепшісі.
Кәсіпорын өнімі:
- Жұмсақ тұзды ірімшіктер: “Ленгерский”, “Моцарелла”.
- Балқыған ірімшік: “Ленгерский”, сыраға арналған кептірілген ірімшік
“Чечил”.
- Cүзбе: “Чудо - завтрак”, “Чудо - сырок”.
Қырғызстанмен Жамбыл облысының шекарасында Қордай атты табиғаты
тамаша жерде “ФудМастер” Компаниясының ірімшік жасау зауыты орналасқан.
Ірімшік жасау шеберлердің ірімшіктері жоғары бағаланған. 1978 жылы Ригада
өткен Бүкілодақтық ірімшік жасаушылар конкурсында костромдық ірімшік
(“Қордай” ірімшігі) бірінші орынға ие болып, ал қазақстандық ірімшік
шеберлеріне “Жоғарғы сынып Шеберлері” және “Алтын қол Шебері” атақтары
берілді. “ФудМастер” Компаниясы қатты ірімшіктің ерекше дайындау жолын
сақтап қана қоймай, ірімшік жасаушы атақты шеберлерді жұмыс орындарында
қалдыра алды. Қордай шеберлерінің өнімін FOODEXPO – 98 көрмесінде білікті
мамандар жоғары бағалады және “ФудМастер” – дің “Гауда” ірімшігіне
халықаралық танымның белгісі болған Алтын медаль, “Астана Фуд - 2000”
көрмесінде “Қордай”, “Росийский” ірімшігіне Алтын медаль берілді және май
мен ірімшік жасау Бүкілресейлік ҒЗИ мамандарының үздік бағалауына ие болды.
1998 жылы “ФудМастер – Қордай” дәстүрлі рецептуралы қатты ірімшіктерді
(костромдық, ресейлік, пошехондық) және “Элит” сыныпының гауда, голландық
ірімшіктерін шығарады.
Зауытта капиталды қайта өңдеу жұмыстары жүргізілді. Жаңа техниалық
жабдықтар сақтау мерзімі ұзағырақ, әрі сапалы ірімшіктерді жасауға
мүмкіндік береді.
Өнімдері: “Қордай”, “Аухатты”, “Голландық”, “Гауда”.
1998 жылы “ФудМастер” Компаниясы сақтау мерзімі ұзақ натуралды
шырын мен сүт өндіретін зауыт ашады. Бұл зауыт жаңадан салынды.
Өндірістік тізбек қазіргі заманғы ең озық Tetra Pak құрал – жабдығынан
тұрады. Шикізат пен дайын өнімге деген сапа стандарттары Қазақстан
Республикасында қойылатын талаптардан жоғары болып келеді. Өнім өндіру
барысының барлық сатыларында 7 дәрежелік тексеруден өтеді. “ФудМастер –
Асептик” ұжымы қайратты да, жас мамандардан құралған. Батыл, алуан сарынды
шешімдер қабылдануы, өнімнің Қазақстан мен көршілес елдерде тез кең
тарауы Қазақстандағы шырын ендірушілердің арасында озық орынды
ұстануға мүмкіндік береді.
Кәсіпорын өнімі:
ЖТТ (жоғары температуралық технология) сүті: “Заилийское ”,
“Деревенское”сүттері, “МУ - У” хош иісті сүт, “БИО - сүт”.
2000 жылдың қаңтар айында “ФудМастер” Компаниясы Алматы облысы, Іле
районы, Междуреченское аулында сүт – товарлық ферманы жеке меншігіне сатып
алды. Сатып алынған шаруашылықта жандандыру жұмыстары жүргізілді:
• Асыл тұқымды мал тобы қалыптастырылды;
• Өндірушілік мүмкіндігіне қарай мал топтары бөлінді;
• Компьютерлік жабдықтаулар негізіндегі сараптау жұмысының жем
өндіру және жем беру жүйелері енгізілді;
Компания АҚШ, Израиль, Голландия, Ресей және Қазақстанның мал
асырау тәжірибесін қолданады. Ферма мамандары, мысалы, Кохран (АҚШ – тың
Ауыл шаруашылық Министрлігі), МАШАВ (Израиль өкіметінің даму Орталығы),
Эколинкс (USAID бағдарламасы), ПСО – центр (голландық өкіметтің даму
бағдарламасы) және т.б.оқыту бағдарламаларына унемі қатысып отырады.
Ресейлік, американдық және израильдік шаруашылықтың тәжірибесі жем беру
мен малды ұстау негіздерін түбірінен өзгертті. “ФудМастер – Агро” сүт
– товарлық фермасы орташа сауымында бір сиырдан 4800 литр сүт
сауғанда күніне 78 тонна сүт өндіреді. Шаруашылықтағы мал басының түрі
алатаулық болып келеді, сонымен қатар голштино – фризлік мал түрі де
бар.малды рационалды, дұрыс қоректендіру мақсатында Компания Данияда
шығарылған шағын комби жемдік зауытты сатып алды. Миксерлік техника
фосфор, молибден, темір, кальций сияқты микроэлементтер мен
дақылдардың қатынасы 100000 бөлікке дейін ұстанылады.
Ферма израильдік серіктестіктер берген мал ұстау процестерінің
бағдарламалық жабдықтары (ГАВИШ) қолданылады. Программалық жабдықтардың
көмегімен әр сиыр басының тарихы, шығу тегі, дамуы және т.б. маңызды
ерекшеліктері бақыланатын көрсеткіштер базасын құрастыруға болады. Оған
қоса ферма мамандары жануарларға жем берудің жеке есебін жүргізе алады.
Іске деген заман талабына сай көзқарастың арқасында “ФудМастер –
Агро” сауымды көбейтудің бірден – бір көрсеткіштеріне жетіп отыр. Бүгінгі
таңда фермадағы сауым Республикадағы ең жоғарғы болып есептеледі, атап
айтқанда, орташа есеппен жылына сиыр басына 4800 литр сүт алынады. Ұжым
сауым көрсеткішін жақын арада 7000 литрге дейін өсіруді көздеп отыр.
Сертификациялау бойынша халықаралық орган TUV CERT анықтап, дәлелдеуі
бойынша ААҚ ФудМастер Есік қаласындағы кәсіпорында сүт өнімін өңдеу және
өндіру саласына сапаны(ң) басқару (менеджмент) жүйесін енгізіп,
қолдануда.Бұл сертификат сала лидері - ФудМастер Компаниясына бүкіл
Орталық Азия регионындағы кәсіпорындардың ішіндегі берілген бірінші болып
келеді.
Сәйкес тексеру аудиті өткізілген кейін берілетін ISO 9001 –2000
сертификаты ФудМастер Компаниясының өндірген өнімі де, өндіріс жүйесі мен
менеджменті халықаралық стандарттарға сай екендігін дәлелдейді. Жоғарғы
сапаға тұтынушылар тарапынан сұраныс көбейді, ал сұраныс өз кезегінде
көлемнің өсуі және компанияның тез дамуының шарты болды. ISO 9001
стандартының негізгі принціпіне сай процестермен басқару жүйесіне қатысты
әр қызметкердің алдындағы алғашқы міндеті сапа болып табылады. Атап
кететін бір жайт, TUV Rheinlad InterCERT Мерседес автомобильдерінің
өндірісін сертификаттайды және екінің бірі оның клиенті бола алмайды.
ФудМастер мұндай беделді ұйым сертификаттаған Қазақстандағы алғашқы
компания болып табылады.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік Компания ФудМастер-Айс Крим
2001 жылдың 22 тамызында Алматы обылысының Басқару юстициясында тіркелген,
РН № 8259-1907-ТОО. Мемлекеттік классификаторы бойынша коды ОКПО 39476368.
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес ЖШС ФудМастер-Айс
Крим дербесзаңды тұлға болып табылады өз атына келісім-шарт
жасайды, әр түрлі келісімдер істейді мүліктік және жеке мүліктік емес
құқықтар және міндеттерге ие болады, сотта жауапкер және даугер болалады.
Заңды мекен-жайы: Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы, Жансүгіров
көшесі 482.
Меншік түрі – жеке.
ЖШС Компания ФудМастер-АйсКрим құрушысы болып АҚ Компания
ФудМастер табылады, РН 4776-1907-АҚ.
Серіктестіктің Жарғылық капиталы 117 600 000 (жүз он жеті миллион
алты жүз мың) теңгені құрайды. Тіркелген уақытта 29 400 000 (жиырма тоғыз
миллион төрт жүз мың) теңге құйылды. Жарғылық капиталы Серіктестік
тіркелген күннен бастап бір жыл ішінде толық төленуге тиіс.
ЖШС ФудМастер-Айс Кримнің негізгі қызметі болып балмұздақ өндіру
және сату.
Серіктестікті басқару органдары болып мыналар табылады:
- Серіктестік Қатысушысы – жоғарғы басқару органы;
- Серіктестіктің Бас директоры – орындаушы орган.
Серіктестік шектелмеген қызмет мерзіміне құрылды.
Компания миссиясы: тұтынушының жоғарғы дәрежедегі талабына сай сапалы
өнімді өндіру.
ФудМастер – Айс Крим ЖШС-нің өнімінің сипаттамасы келесідей болып
келеді. Балмұздақтың негізгі төрт түрі бар: сүтті, кілегейлі, пломбир және
миуалы.
Сүтті өнімдерсіз миуалы балмұздақ – калориясы төмен және құрамында
майлар жоқ және түрлері бойынша жеміс-жидекті және хош иісті болып
бөлінеді.
Сүтті негіздегі балмұздақтың құрамы әртүрлі болып келеді. Оның
құрамында жеміс, жидек, карамель және жаңғақ болуы мүмкін және құрамы
бойынша күрделі, бірақ оның негізгі құраушысы – сүт өнімдері: қоспасыз,
құрғақ немесе қоюлаған сүт, кілегей, май, қант және стабилизаторлар.
Балмұздақ өндірісінде екі компоненттен артық қолданылатынын ескерген
жөн.
Балмұздақта майлар келесі себептерге байланысты қосылады:
- кремді консистенция;
- керемет құрылым;
- тоңазытқыштан алғанда құрғақ күйде болуы;
- еруге ең жақсы қарсы тұру;
- ауаны біртекті тарату.
Майдың физикалық қасиеттері балмұздақтық қату кезіндегі және оның
құрылымының қалыптасу кезіндегі мінез-құлқына маңызды әсер
етеді. Сондықтан балмұздақ өндіруге арналған өсімдік майлары нақты
анық қасиеттерге ие болуы керек, әсіресе келесі шарттар маңызды:
- балауыз татымының болмауы;
- майлы фазасының белгілі бір бөлігі суыту кезінде, ұсталым кезінде
және мұдатқыш камераға енгізу кезінде сұйық болып қалуы керек;
- қоспа балмұздақтың жақсы сапасын қамтамасыз ету үшін
кристализациялық қасиеттерге ие болуы қажет.
Шоколад балмұздақта әшекей немесе ішкі кірістіру ретінде
пайдаланылады. Ең дәстүрлі тіркесім – қара шоколадты әшекей қосылған
ванильді балмұздақ. Жабынның мақсаты – функционалды қасиеттерін, сырт
келбетін және дәмін жақсарту.
Әшекейге қатысты маңызды шарттары мыналар:
- нағыз шоколад дәмі;
- ауызда тез еруі;
- балауыз татымының болмауы;
- бату кезінде тез қатуы;
- жүргізуден кейін минималды ағу;
- балмұздаққа жақсы жабысу;
- жұқа және бірқалыпты қабат;
- жарылуға қарсы тұру.
Әшекейдің қарапайым құрамы: лайықты өсімдік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz