Польша

ПОЛЬША. Польша Республикасы — Орт. Еуропадағы мемлекет. Жер аумағы. — 312,7 мың км2. Халықы 38,7 млн. Халқының басым белігі поляктар (98%), қалғандары немітер (1,3%), беларусьтар (0,6%), украиндар (0,5%), т.б. Ресми тілі — поляк тілі. Халқының басым бөлігі христиан дінін ұстанады «католик», солтүстік аудандарында протестант тармақтары да кездесіп жатады. Конституция бойынша мемлекет басшысы президент. Жоғарғы заң шығарушы органы — екі палаталы парламент (сейм және сенат). Астанасы — Варшава қаласы Әкімшілік жағынан 16 провинцияға (воеводаларға) бөлінеді, Ұлттық мейрамы — 11 қараша яғни Тәуелсіздік күні. Ақша бірлігі — злота.
Табиғаты. Польша жерінің 90%-ынан астамы жазық, тау массивтері оңтүстік бөлігінде ғана кездеседі. Балтық теңізімен жалғасатын бөлігі жатық, құмды. Солтүстік Польшаның жер бедерін негізінен аккумуляттық шөгінділерден түзілген Ұлы Поль¬ша, Мазовия және Подляс ойпаттарын алып жатыр. Бұларға оңтүстіктен Силезия, Кіші Польша, Люблин қыраттары жалғасады, Польшаның оңтүстік батыс шетінде Судет тау массиві, оңтүстігінде және оңтүстік шығысында Кар¬пат тауының сілемдері (ең биік жері 2499 м) орналас¬қан. Климаты қоңыржай, батысынан шығысына қарай теңіздік климаттан континенттікке ауысады. Қаңтардағы орташа температура теңіз жағалауында және батысында 1°С, таулы өңірлерінде 6°С, шілдеде 17°С, таулы өңірде 10 — 14°С. Жылдық жауын-шашынньң орташа мелшері. 500 - 1000 мм. Аса ірі өзендері Висла және Одра. Осы мемлекеттің 27,6%-ы орманды аумақ құрайды (көбіне қылқан жапырақты ағаш түрлері өседі).
Тарихы. Польша жерін адамдар палеолит заманынан бастап мекендеген. Б.з.б 7 ғ. — б.з. 4 ғасырларданда осы аймақта (кельттер, германдар, батыс славяндар, т.б.) тұрды. 7—10 ғасырларда батыс славян халықтары 6ipiге бастады. 966 жылы поляк халқы христиан дінін қабылдады 11 ғасырдың басында герман-поляк соғысы болып, Будушин келісімі бойынша Лужица, Мишен және Мо¬равия жерлері Польшаға қосылды. Осы ғасырда "Қасиетті Рим империясы" мен Чехия Польшаға қарсы жиі-жиі соғыс ашып тұрды. 11 ғасырдың аяғы мен 13 ғасырдың басында польша мемлекеті әлсіреп, саяси бытыраңқылық кезеңі басталды. 1226 жылдан польшаға Тевтон орденінің шабуылы күшейді. 1241, 1259 және 1287 жылдары Польшаға Алтын Орда әскерлері басып кірді. 13 ғасырдың соңында польша жері саяси жағынан 6ipiгіп, көптеген мемлекеттермен экономикалық қатынастар орнатады.