Тұлғаның психикалық дамуы

I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
II. Негізгі бөлім
а) Тұлға туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
ә) Тұлғаның психикалық дамуының факторлары ... ... ... ... .6
б) Тұлғаның қалыптасуы мен дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
в) Тұлғаның психологиялық құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ...10
III. Қорытынды:
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13

«Тұлға» ұғымы тек психологияға тән емес, ол барлық қоғамдық ғылымдармен зерттеледі, оның ішінде философиямен, әлеуметтанумен, педагогикамен, т.б. Осы орайда И.С.Кон былай деп жазады: « Бір жағынан ол индивидтің әрекет субъектісі ретінде, екінші жағынан, тұлға индивидтің әлеуметтік қасиеттері ретіндері, осы адамның басқа адамдармен тура немесе жанама өзара әрекеттесуі нәтижесінде түзілген бойындағы әлеуметтік маңызы бар қасиеттердің жиынтығы ретінде түсіндіріледі. Тұлғамен қарым қатынасқа түсетін адамдар оны еңбек, таным жіне қарым қатынас субъектісінде көреді».
Тұлға деп жиі әлеуметтік даму барысында бойына әлеуметтік және қмір үшін маңызды қасиеттерді жинаған адамды айтамыз.
Сонымен, тұлға дегеніміз – ол тұрақты психологиялық сипаттамалар жүйесінде алынған нақты адам. Ондай сипаттамалар қоғамдық байланыс пен қптынастарда көрініс беріп, адамның өзі мен оны қоршағандар үшін маңызжы орын алады, оның адамгершілік қылықтарын айқындайды және оның өзіне, ортасы үшін маңызды мәнге ие.
Тұлға – табиғат, қоғам және өзін өзі белсенді меңгеретін және бағытталған түрде түрлендіретін адам, оның бойында кеңістік уақыттық икемдердің, өзін өзі анықтау бостандығын және табиғат алдында өзінің қылықтары үшін жауапкершілік мөлшерін қамтамасыз ететін өажеттілік еріктік бастан кешірулердің ерекше динамикалық қатынасы болады.
Л.И.Божович тұлғаның екі негізгі критерийлерін бөліп көрсетті. Біріншіден, адамды тұлға деп санауға болады, егер оның мотивтерінде иерархия болса, яғни ол өзінің мінез құлқына саналы түрде басшылық ету қабілеті болса.
Кеңес психологиясының дәстүріне сәйкес, тұлға индивидтің қоғамдық игерілген тәжірибені, яғни адам өміріндегі өлшемдер мен құндылықтар туралы көріністерді игеру жолымен қалыптасады. А.Н.Леонтьевтің айтуынша, тұлға « екі рет туылады».
Қазіргі даму психологиясы биологиялық, әлеуметтік, мәдени факторлардың адамның психикасының дамуының түсініктерінің қарама – қайшылығынан бас тартты. Бірақ, психологияның алдында оладың бірлігін сипаттау керекдеген үлкен тапсырма тұр. Бұл сұрақтарға жауаты психогеника жан жақты қарастырып, зерттеп, әр түрлі эксперименттер жүргізіп отырумен айналысады. Міне, көз жетерліктей генетикалық және орта факторлардың адамның интеллекттісінің дамуытуралы дәлелдемелер алынды, кейбір ауруларға байланысты ( мысалы, алкоголизм, аутизм) адамның жеке қасиеттері мен темпераментінің интенсивті түрде зерттеулер жүргізілді.

1. В.Н.Дружинин Психология.
2. Леонтьев А.Н. Деятельность, сознание, личность. М., 1997.
3. Первин Л., Джон О. Психология личности. Теория и исследование. М., 2000.
4. Хьелл Л., Зиглер Д. Теория личности. М., 2000.
5. Платонов К.К. Структура и развитие личности. М., 1986.
6. Психология личности. Тексты. Ред. Ю.Б.Гиппенрейтер., А.А.Пузырей. М., 1982.
7. Жалпы психологияғв кіріспе: Оқу құралы. Жауапты редактор: С.М.Жакыпов. - Алматы: Қазақ университеті, 2007. – 230 бет.