Шәкәрім Құдайбердіұлы (1858-1931) туралы ақпарат

1. Кіріспе

2. Ойшылдың өмір жолы мен шығармашылығы

3. Қорытынды

4. Қолданылған әдебиеттер тізімі

Тәуелсіздікке қолы жеткен қазақ жұртына есімдері тарихта беймәлім болып келген біртуар, дара тұлғаларының өмірін, халық үшін атқарған қызметтерін жан-жақты терең зерттеу, олардың әрқайсысын халық арасында насихаттау – бүгінгі күн тәртібінде тұрған көкейтесті мәселе.
Өйткені дара тұлғалардың өмірін, олардың халық игілігі мен болашағы үшін сіңірген еңбектерін және жалпы философиялық, қоғамдық саяси құқықтық көзқарастарын зерттей отыра, бүкіл тарихи процесті, эволюциялық және революциялық даму тұрғысынан жете бағалау қажет.
Себебі коммунистік – тоталитарлық жүйе заманында қазақ халқының тарихы бұрмаланып, көптеген ірі қайраткерлеріміз ақтай қараланып, тіптен олардың есімдерін атауға да тиым салынды.
Міне, осындай кертартпа кезеңде өмір кешіп, қоғамдық саяси, құқықтық ой-пікірді дамытуға үлес қосқан, қазақ халқының ұлы ойшылы, ағартушысы, артына өшпестей мұра қалдырған білімді тарихшы – Шәкәрім Құдайбердіұлы.

1.Ш. Құдайбердиев „Шығармалар” жинағы А-1988ж
2. А. Құнанбаев „Мақалалар мен зерттеулер”. А- 1967ж
3. Б.Әбдіғазиев „Асыл арна” А-1992ж

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

1. Кіріспе

2. Ойшылдың өмір жолы мен шығармашылығы

3. Қорытынды

4. Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Кіріспе

Тәуелсіздікке қолы жеткен қазақ жұртына есімдері тарихта
беймәлім болып келген біртуар, дара тұлғаларының өмірін, халық үшін
атқарған қызметтерін жан-жақты терең зерттеу, олардың әрқайсысын халық
арасында насихаттау – бүгінгі күн тәртібінде тұрған көкейтесті мәселе.
Өйткені дара тұлғалардың өмірін, олардың халық игілігі мен болашағы
үшін сіңірген еңбектерін және жалпы философиялық, қоғамдық саяси құқықтық
көзқарастарын зерттей отыра, бүкіл тарихи процесті, эволюциялық және
революциялық даму тұрғысынан жете бағалау қажет.
Себебі коммунистік – тоталитарлық жүйе заманында қазақ
халқының тарихы бұрмаланып, көптеген ірі қайраткерлеріміз ақтай
қараланып, тіптен олардың есімдерін атауға да тиым салынды.
Міне, осындай кертартпа кезеңде өмір кешіп, қоғамдық саяси,
құқықтық ой-пікірді дамытуға үлес қосқан, қазақ халқының ұлы ойшылы,
ағартушысы, артына өшпестей мұра қалдырған білімді тарихшы – Шәкәрім
Құдайбердіұлы.

Шәкәрім Құдайбердіұлы (1858-1931)
2. Ойшылдың өмір жолы мен шығармашылығы

Шәкәрім – ең алдымен ойшыл ақын .Шәкәрім шығармашылығы - қазақ
әдебиетінде Абайдан кейінгі ірі құбылыс. Ол-Абайдың жақын інісі болумен
бірге, тікелей Абай мектебінен өткен нағыз шәкірті. Шығыс, Батыс
классиктерін жете танып, мұсылмандық ілімді-білімді де еркін меңгерген.
Түркі халықтарының жазған („Мұсылмандық шарты”, „Түрік, қырғыз, қазақ Һәм
ханылар шежіресі” ,„Үш анық.”) ғұлама ғалым.
Шәкәрім Құдайбердіұлы 1858 жылы 11 шілдеде Шыңғыс тау бөктерінде,
қазіргі Шығыс Қазақстан (бұрынғы Семей) облысының Абай ауданында дүниеге
келген. Шәкәрімнің әкесі Құдайберді- Құнанбайдың Күңке дейтін бәйбішесінен
туған жалғыз ұлы. Құдайбердінің Дәметкен дейтін бәйбішесінен Омар, Мұртаза,
Шаһмаржан, Шәкәрім туған. Ол- Абайдың немере інісі.
Шәкәрім бес жасында ауыл молдасынан хат таниды. Әкесі Құдайберді 1866
жылы отыз жеті жасында дүниеден өтіп, Шәкәрім жеті жасында жетім қалады.
Бұған оның мына өлең жолдары куә:
Бесімде оқу білсін деп,
Ата-анам берді сабаққа.
Жеті жаста жетім боп,
Түскендей болдым абаққа.
Шәкәрім әкеден жетім қалғанымен, жетімдік көрмеген, Құнанбайдың ерке
немересі болып өскен. Өзі „ Қажы марқұм мені жетім деп аяп, қысып оқыта
алмай, ғылымнан мақрұм қалып, ойыма не келсе соны істеп әдепсіз, ғылымсыз
өстіп. Әйтсе де түркі танып, орысша хат танып қалдым”, - деп жазады.
„Түрік, қырғыз, қазақ Һәм ханылар шежіресі” атты туындысында. Сөйтіп
білім-ғылымның қадір-қасиетін кештеу болса да терең түсініп, өз бетімен
оқып-үйреніп, рухани қазыналарға көп үңіледі. Қазақ халқының бай әдеби
мұрасына қоса, өзге жұрттың да әдебиетін жетік білген Шәкәрім көп тілді
мәселен, араб, парсы түрік шағатай орыс тілдерін жетік меңгерген.
Шәкәрмнің азамат ретінде қалыптасуына, Абай тәрбиесінің –өзіндік орны бар.
Оның өз заманының білімді де парасатты азамат дәрежесіне
көтерілуіне Абай ереше әсер еткен. Бұл туралы жоғарғы ңбегінде Шәкәрімнің
өзі былай дейді: „Әкеміз бір, шешеден туған Ибрахим мырза – қазақ
ішінде Абай деп атайды- сол мұсылманша һәм орысша ғылымға жүйрік, һәм
аллланың берген ақылы да бұл қазақтан бөлек дана кісі еді, ержеткен соң сол
кісіден тағылым алып, әр түрлі кітаптарын оқып, насихатын тыңдап, аз ғана
ғылымның сәулесін сеім. Ибрахим мырзаның тұрағы қазақ болғандықтан, қадірі
азырақ білінді. Алай болмағанда дәнішман, хаким философ кісі еді. Қор елде
туды да қорлықпен өтті”.1904 жылы ұлы ұстазы Абайдың дүниеден өтуі Шәкәрім
санасына, оның өмірге деген көзқарасына, шығармашылық болмысына ерекше
өзгерістер әкелеі. Өзінің Абайға арнаған Жастарға атты өеңінде ендігі ұлы
мақсатын:
„Байладым белді бекем буайын деп,
Жүректі адалдықпен жуайын деп.
Талпынған мақсат іздеп махрұм қалмас,
Адамдық ғылым жолын қуайын”–
деп айқын білдірген.
Ағасы Абайға берген уәдесінің үдесінен шығу ниетімен 1905-06 жылы
қажыға барып қайтады. Сапардағы уақытының көбін Стамбул, Бағдат, Мысыр
кітапханаларындағы ғылыми мұраларды оқуға, тарих тереңіне үңілуге
пайдаланған. Үлкен баласы Ахаттың естелігі бойынша ол Стамбул
кітапханасында он үш күн отырады.
Шәкәрім ел ортасының дау-дамайынан, айтыс-тартыстарынан, қаскөйлік
пиғылдарынан түңіліп, ең алғаш рет 1909-1910 жылдары оңаша елсізге кетіп,
оқу, жазумен шұғылданған. Шыңғыстағы Шақпақ тауының етегінде, өзі „Саят
қора” деп атаған жерде еркін өмір сүріп, серуен құрып, шығармашылықпен
айналысып, өзімен-өзі болады. Ол туралы өзі былай дейді:

Кейбіреулер безді дейді елден мені,
Есалаң айтады екен сезіп нені...

Елу бес жыл жинаған қазынамды

Оңашада қорытам ойға салып.
Шәкәрім 1917 жылғы ақпан төңкерісін қуанышпен қарсы алады. „Бостандық
таңы атты”, „Бостандықтың туы жарқырап” деген өлеңдер жазады. Осы кезде
Алаш партиясы құрылып, қазақ зиялылары Шәкәрім сияқты халық алдында
беделді ақсақалды өз ортасына шақырады. Шәкәрім алашшылдар съезінің
құрметті ақсақалы болады. Қазақ зиялыларының ақылшысына, кеңесшісіне
айналады. 1917-1925 жылдары аралығында Шәкәрім өмірге қайта оралғандай
болады, ел ішіндегі игі өзгерістерді құптайды, газет-журналдар бетінде
замана ағымына үн қосқан өлеңдер бастырады. Алайда оның тыныштық жағдайда
өмір сүріп, шығармашылықпен алаңсыз шұғылдануына ойы таяз әсіре
белсенділер мүмкіндік бермейді. Жетпіс екі жасқа қараған шағында Шәкәрім
тағы да Шыңғыс тауына кетіп қалып, жалғыз тұрады. Сондықтанда жергілікті
ГПУ-дың бастығы Шәкәрімге сенбейді, оның елсізде жалғыз жүруі сезікті ойға
от береді. Өздері бандалар деп бағалаған адамдарды ұстауға келе жатқан ГПУ
бастығына аң аулап жүрген Шәкәрім кездеседі. Олар ақ-қарасын айырып
жатпай, Шәкәрімді атып тастайды. Мне, осылай 1931жылы 20 қазанда ұлы
ақын қайғылы қазаға ұшырайды.
ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басындағы қазақ әдебиеті тарихында
Абайдан кейінгі ұлы ақынымыз – Шәкәрім. М. Әуезов өзінің 1934 жылы
жарияланған Абай ақындығының айналасы деген мақаласында: „Біз Абайдың дәл
өз тұсында, өз дәуірінде еңбек еткен бірнеше ақын туралы ғана қысқаша айтып
өтеміз. Мұндай ақын – төртеу. Оның екеуі Ақылбай, Мағауия. Осы төрт ақын
Абайдың нағыз толық мағынадағы шәкірттері”, – деп жазады. Шәкәрім өзіің
жарты ғасырдан астам шығармашылық жолында мол әдеби мұра қалдырды. Оның
өлеңдері мен поэмалары, прозалық шығармалары мен публистикалық
мақалалалары, жұмбақтары мен мысалдары, философиялық ой папйымдаулары,
түрлі тілдерден тәржімалаған туындылары қазақ әдебиетінің тарихына қосылған
баға жетпес асыл қазына болып табылады. Жеті жасынан бастап өлең жазған
Шәкірімнің жеті-сегіз кітабы ғана баспа бетін көрген. Абай, Шәкәрім
шығармашылығының білгірі, ғалым Қайым Мұхамеджановтың дерегі бойынша
алғашқы өлеңі болып ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.