Ұйымның есеп саясаты және қаржыландыру мәні
Кіріспе
І Тарау. Ұйымның есеп саясаты және қаржыландыру мәні
1.1 Ұйымның есеп саясаты
1.2 Қаржыландыру мәні
ІІ Тарау Ұйымның тұрақты қаржысын талдау
2.1 Ұйымның мүлігін талдау.
2.2 Ұйымның қаржылық ресурстарын талдау
2.3 Қаржыландырудың түрлері.Ұзақ мерзімді қаржыландыру.
2.4 Есеп саясатындағы қаржылық құралдары мен әдістері
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
І Тарау. Ұйымның есеп саясаты және қаржыландыру мәні
1.1 Ұйымның есеп саясаты
1.2 Қаржыландыру мәні
ІІ Тарау Ұйымның тұрақты қаржысын талдау
2.1 Ұйымның мүлігін талдау.
2.2 Ұйымның қаржылық ресурстарын талдау
2.3 Қаржыландырудың түрлері.Ұзақ мерзімді қаржыландыру.
2.4 Есеп саясатындағы қаржылық құралдары мен әдістері
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Бухгалтерлік есеп принциптері бойынша кәсіпорынның есеп саясаты деп ұйымның бухгалтерлік есепті жүргізу әдістері мен тәсілдерінің жиынтығын, яғни алғашқы бақылау,құндық өлшеу ағымдағы топтау мен шаруашылық қызметінің фактілерін жинақтап қорытындылау жолдарын айтады.
Бухгалтерлік есепті жүргізу әдәстеріне шаруашылық қызмет фактілерін жинақтап топтау мен бағалау әдістері, активтердің құнын есептеу, құжат айналымын қабылдауды ұйымдастыру, түгендеу, бухгалтерлік есепшоттарын қолдану әдістері, бухгалтерлік есептің тіркелім жүйесі мәліметті өңдеу мен басқа да сәйкес әдістер мен амалдар кіреді.
Ұйымның өзінің есеп саясатын өңдеу мүмкіндігі мен қажеттілігі бухгалтерлік есеп пен басқа екінші деңгейлі нормативтік құжаттар бойынша баптарда қарастырылған бухгалтерлік есептің кез келген мәселелерін шешудің көп түрлілігімен анықталады. «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы» Қазақстан Республикасы Заңымен Бухгалтерлік есеп принциптерінде кәсіпорын өзінің есеп саясатын құру барысында бұйрық және жарлық бойынша қажетті құжаттар тізімін бекітуі керектігін көрсетеді.
Бұл бекітілген құжаттардың қатарына мыналар жатады:
• бухгалтерлік есептің уақтылы және есеп берудің толық тиісті талаптарына сәйкес жүргізілуі;
• юухгалтерлік есеп жұмысын жүргізуде қолданылытын синтетикалық және аналитикалық шоттарының жұмыс жоспары;
• алғашқы есеп құжаттарының типтік нысандары;
• ұйымның ішкі бухгалтерлік қорытынды есеп құрудағы құжат нысандары;
• актив пен міндеттемелер түгендеуін ( инвентаризациясын) өткізу тәртібі;
• актив пен міндеттемелерді бағалау әдістері,
• құжат айналымы ережелері мен есеп ақпараттарын өңдеу технологиясы;
• шаруашылық операцияларды бақылау тәртібі;
• бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға қажетті басқа шешімдер.
Кәсіпорынның қабылдаған есеп саясаты сол ұймдағы бухгалтерлік есептің маңызды мәселелерінің бірі.
Курстық жұмыстың мақсаты ұйымның есеп саясатын қарастыру
және қаржыландыру мазмұны мен мәнін көрсету.
Бухгалтерлік есепті жүргізу әдәстеріне шаруашылық қызмет фактілерін жинақтап топтау мен бағалау әдістері, активтердің құнын есептеу, құжат айналымын қабылдауды ұйымдастыру, түгендеу, бухгалтерлік есепшоттарын қолдану әдістері, бухгалтерлік есептің тіркелім жүйесі мәліметті өңдеу мен басқа да сәйкес әдістер мен амалдар кіреді.
Ұйымның өзінің есеп саясатын өңдеу мүмкіндігі мен қажеттілігі бухгалтерлік есеп пен басқа екінші деңгейлі нормативтік құжаттар бойынша баптарда қарастырылған бухгалтерлік есептің кез келген мәселелерін шешудің көп түрлілігімен анықталады. «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы» Қазақстан Республикасы Заңымен Бухгалтерлік есеп принциптерінде кәсіпорын өзінің есеп саясатын құру барысында бұйрық және жарлық бойынша қажетті құжаттар тізімін бекітуі керектігін көрсетеді.
Бұл бекітілген құжаттардың қатарына мыналар жатады:
• бухгалтерлік есептің уақтылы және есеп берудің толық тиісті талаптарына сәйкес жүргізілуі;
• юухгалтерлік есеп жұмысын жүргізуде қолданылытын синтетикалық және аналитикалық шоттарының жұмыс жоспары;
• алғашқы есеп құжаттарының типтік нысандары;
• ұйымның ішкі бухгалтерлік қорытынды есеп құрудағы құжат нысандары;
• актив пен міндеттемелер түгендеуін ( инвентаризациясын) өткізу тәртібі;
• актив пен міндеттемелерді бағалау әдістері,
• құжат айналымы ережелері мен есеп ақпараттарын өңдеу технологиясы;
• шаруашылық операцияларды бақылау тәртібі;
• бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға қажетті басқа шешімдер.
Кәсіпорынның қабылдаған есеп саясаты сол ұймдағы бухгалтерлік есептің маңызды мәселелерінің бірі.
Курстық жұмыстың мақсаты ұйымның есеп саясатын қарастыру
және қаржыландыру мазмұны мен мәнін көрсету.
1. «Қаржылық есеп». Авторлары: Қ.К. Кеулімжаев, З.М. Әжібаева, Н.А. Құдайбергенов, А.Ә. Жантаева.
2. Құлпыбаев С және басқалары.Қаржы теориясы.Оқу құралы. – Алматы” Мерей 2006
3. Қлиясов Қ.Қ. Құлпыбаев С Оқулық. – Алматы 2005
4. Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. «Қаржы», Алматы 2008ж.
5. Назарбаев Н.А. Казахстан - 2030. Процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех казахстанцев. Послание Президента страны народу Казахстана. - Казахстанская Правда, 11 октября 1997г
6. Қазақстан Республикасының Конститутциясы. Алматы, 2003
7. Карминский А.М., Нестеров П.В. “Информатизация бизнеса”.
8. “Автоматизированные информационные технологии в экономике”. Учебник под общей ред. И.Т. Трубилина.
9. Н.Б.Бралиева, Қ.С.Байшоланова, Н.Л.Гагарина “Экономикада-ғы ақпараттық жүйелері”. Оқу құралы. Алматы, 2001
10. Н.Б.Бралиева, Л.А.Байбөлекова, Қ.Т.Балашов “Ақпараттық менеджмент негіздері”. Оқу құралы. Алматы: Экономика, 2000
11. Е.Г.Неверова “Исследование проблем баз данных для информационных систем”. Сборник статей “Информационные системы в экономике”. Алматы: Экономика, 1997
12. Н.Б.Бралиева, В.Ф.Тимошенко, Н.Л.Гагарина “Информационные системы бизнеса”. Алматы, 1994
13. Қ.С.Байшоланова “Ақпараттық жүйелер теориясы”. Оқу құралы. Алматы: Экономика, 2002
14. Н.Л.Гагарина “Анализ данных на компьютере”. Алматы: Экономика, 2002
15. Е.Т.Тулегенов, Н.Б.Бралиева, Л.А.Стороженко, И.А.Матвеева “Бухгалтерские информационные системы”. Алматы: Экономика, 2000
16. А.Ө.Биярова “Экономикалық кибернетика”. Оқу құралы. Алматы, 2001
17. Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. “Кәсіпорын экономикасы” Алматы 2003 ж.
18. Смирнова Т. и др. “Проектирование экономических информационных систем ”.
19. Қ.С. Байшоланова Ақпараттық жүйелер теориясы, Алматы: Экономика -2002ж.
20. Н.Б.Бралиева, Қ.С.Байшоланова, Н.Л.Гагарина “Экономикадағы ақпараттық жүйелері”. Оқу құралы. Алматы, 2001 ж.
21. Н.Б.Бралиева, Л.А.Байбөлекова, Қ.Т.Балашов “Ақпараттық менеджмент негіздері”. Оқу құралы. Алматы: Экономика, 2000 ж.
22. Бралиева Н.Б., Куличихин А.А. “Информационные аспекты создания и функционирования автоматизированных информационных систем”.
23. Төлегенов Е.Т. “Бухгалтерлік ақпарат жүйелері”. Оқу құралы Экономика 2001 ж.
2. Құлпыбаев С және басқалары.Қаржы теориясы.Оқу құралы. – Алматы” Мерей 2006
3. Қлиясов Қ.Қ. Құлпыбаев С Оқулық. – Алматы 2005
4. Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. «Қаржы», Алматы 2008ж.
5. Назарбаев Н.А. Казахстан - 2030. Процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех казахстанцев. Послание Президента страны народу Казахстана. - Казахстанская Правда, 11 октября 1997г
6. Қазақстан Республикасының Конститутциясы. Алматы, 2003
7. Карминский А.М., Нестеров П.В. “Информатизация бизнеса”.
8. “Автоматизированные информационные технологии в экономике”. Учебник под общей ред. И.Т. Трубилина.
9. Н.Б.Бралиева, Қ.С.Байшоланова, Н.Л.Гагарина “Экономикада-ғы ақпараттық жүйелері”. Оқу құралы. Алматы, 2001
10. Н.Б.Бралиева, Л.А.Байбөлекова, Қ.Т.Балашов “Ақпараттық менеджмент негіздері”. Оқу құралы. Алматы: Экономика, 2000
11. Е.Г.Неверова “Исследование проблем баз данных для информационных систем”. Сборник статей “Информационные системы в экономике”. Алматы: Экономика, 1997
12. Н.Б.Бралиева, В.Ф.Тимошенко, Н.Л.Гагарина “Информационные системы бизнеса”. Алматы, 1994
13. Қ.С.Байшоланова “Ақпараттық жүйелер теориясы”. Оқу құралы. Алматы: Экономика, 2002
14. Н.Л.Гагарина “Анализ данных на компьютере”. Алматы: Экономика, 2002
15. Е.Т.Тулегенов, Н.Б.Бралиева, Л.А.Стороженко, И.А.Матвеева “Бухгалтерские информационные системы”. Алматы: Экономика, 2000
16. А.Ө.Биярова “Экономикалық кибернетика”. Оқу құралы. Алматы, 2001
17. Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. “Кәсіпорын экономикасы” Алматы 2003 ж.
18. Смирнова Т. и др. “Проектирование экономических информационных систем ”.
19. Қ.С. Байшоланова Ақпараттық жүйелер теориясы, Алматы: Экономика -2002ж.
20. Н.Б.Бралиева, Қ.С.Байшоланова, Н.Л.Гагарина “Экономикадағы ақпараттық жүйелері”. Оқу құралы. Алматы, 2001 ж.
21. Н.Б.Бралиева, Л.А.Байбөлекова, Қ.Т.Балашов “Ақпараттық менеджмент негіздері”. Оқу құралы. Алматы: Экономика, 2000 ж.
22. Бралиева Н.Б., Куличихин А.А. “Информационные аспекты создания и функционирования автоматизированных информационных систем”.
23. Төлегенов Е.Т. “Бухгалтерлік ақпарат жүйелері”. Оқу құралы Экономика 2001 ж.
Жоспар
Кіріспе
І Тарау. Ұйымның есеп саясаты және қаржыландыру мәні
1.1 Ұйымның есеп саясаты
1.2 Қаржыландыру мәні
ІІ Тарау Ұйымның тұрақты қаржысын талдау
Ұйымның мүлігін талдау.
2.2 Ұйымның қаржылық ресурстарын талдау
2.3 Қаржыландырудың түрлері.Ұзақ мерзімді қаржыландыру.
2.4 Есеп саясатындағы қаржылық құралдары мен әдістері
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Бухгалтерлік есеп принциптері бойынша кәсіпорынның есеп саясаты деп
ұйымның бухгалтерлік есепті жүргізу әдістері мен тәсілдерінің жиынтығын,
яғни алғашқы бақылау,құндық өлшеу ағымдағы топтау мен шаруашылық
қызметінің фактілерін жинақтап қорытындылау жолдарын айтады.
Бухгалтерлік есепті жүргізу әдәстеріне шаруашылық қызмет фактілерін
жинақтап топтау мен бағалау әдістері, активтердің құнын есептеу, құжат
айналымын қабылдауды ұйымдастыру, түгендеу, бухгалтерлік есепшоттарын
қолдану әдістері, бухгалтерлік есептің тіркелім жүйесі мәліметті өңдеу мен
басқа да сәйкес әдістер мен амалдар кіреді.
Ұйымның өзінің есеп саясатын өңдеу мүмкіндігі мен қажеттілігі
бухгалтерлік есеп пен басқа екінші деңгейлі нормативтік құжаттар бойынша
баптарда қарастырылған бухгалтерлік есептің кез келген мәселелерін шешудің
көп түрлілігімен анықталады. Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру
туралы Қазақстан Республикасы Заңымен Бухгалтерлік есеп принциптерінде
кәсіпорын өзінің есеп саясатын құру барысында бұйрық және жарлық бойынша
қажетті құжаттар тізімін бекітуі керектігін көрсетеді.
Бұл бекітілген құжаттардың қатарына мыналар жатады:
• бухгалтерлік есептің уақтылы және есеп берудің толық тиісті
талаптарына сәйкес жүргізілуі;
• юухгалтерлік есеп жұмысын жүргізуде қолданылытын синтетикалық
және аналитикалық шоттарының жұмыс жоспары;
• алғашқы есеп құжаттарының типтік нысандары;
• ұйымның ішкі бухгалтерлік қорытынды есеп құрудағы құжат
нысандары;
• актив пен міндеттемелер түгендеуін ( инвентаризациясын) өткізу
тәртібі;
• актив пен міндеттемелерді бағалау әдістері,
• құжат айналымы ережелері мен есеп ақпараттарын өңдеу
технологиясы;
• шаруашылық операцияларды бақылау тәртібі;
• бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға қажетті басқа шешімдер.
Кәсіпорынның қабылдаған есеп саясаты сол ұймдағы бухгалтерлік есептің
маңызды мәселелерінің бірі.
Курстық жұмыстың мақсаты ұйымның есеп саясатын қарастыру
және қаржыландыру мазмұны мен мәнін көрсету.
І Тарау. Ұйымның есеп саясаты және қаржыландыру мәні
1.1 Ұйымның есеп саясаты
1-бухгалтерлік есеп стандартында есеп саясаты жинақталған
тәсілдер болып басқарушының қабылдайтын субъектілерін, олардың принциптері
негізіне сәйкес бухгалтерлік есеп және қаржы есептілігінің ашылуына енгізу.
Есеп саясатының мақсаты болып: ұйымның бухгалтерлік есебінің шынайы
енгізілуіне қамтамасыз ететін әдістерді жасау; банктің қаржы-шаруашылық
қызметі жайлы толық және нақты ақпаратты құрумен қамтамасыз ету; бұл
ақпаратқа қызығушылық танытқан пайдаланушыларға қамтамасыз ету; ішкі
бақылау жүйесін жасау.
Қаржылық есеп беру банк операцияларының қаржылық қорытындысының
көрінісі, қаржы көрсеткіштерін олардың экономикалық сипаттамаларына сәйкес
кең кластарға топтастыруды көрсетеді. Бұл кеңауқымды кластар қаржы
есептілігінің элементтері болып аталады. Элементтер қаржы жағдайын
бағалаумен байланысты активтер болып сонымен қатар міндеттемелер мен
өзіндік капиталдар табылады. Есеп бердегі кіріс және шығыс көрсеткіштерін
өлшеуге байланысты элементтер болып кіріс және шығыс саналады.
Бағалау- ақша сапасын анықтайтын әдіс, ол арқылы қаржы есептілігінде
активтер мен міндеттемелер анықталуы және есептелуі керек.Қаржылық есеп
беруде әртүрлі деңгейде және әрбір сәйкестендірілуде әрқилы бағалау
негіздері қолданылады. Олар бастапқы ағымдағы және байланыстық бағасын,
сонымен қатар, сатып алу бағасын қосады.
Банктің қаржылық есеп беруі банкте жүргізілетін аналитикалық және
синтетикалық бухгалтерлік есептің көрсеткіштері негізінде құрылады.
Қаржылық есеп беру формаларын Қазақстан Республикалық Банкі Қазақстан
бухгалтерлік есеп стандартының-21 Банктердің қаржылық есеп беруіне
сәйкес анықталады. Қаржылық есеп беру қолданушылардың қызығушылығының
өтімділігіне қанағаттандырылуы керек, сонымен бірге төлем қабілеттілігі мен
тәуекелділік деңгейіне сай болуы тиіс. Қаржылық есеп беру формасы :
бухгалтерлік баланс, қаржы қызметі нәтижесінің есеп беруі, капитал
өзгерісіне есеп беру, ақша айналысына есеп беру, анықтама хаты және есеп
саясаты болып келеді.
Құнды қағаздар есебі келесідей категорияларға енгізіледі: сатуға
арналған құнды қағаздар, сатуға жарамды құнды қағаздар, қазыналық
міндеттемелер, жоғары ликвидті құнды қағаздар, сонымен бірге капиталға
арналған инвестициялар. Банк құнды қағаздарды келесідей топтамаларға, яғни
қысқа мерзімді, ұзақ мерзімді, үлесті және борыштық құнды қағаздарға
бөледі. Құнды қағаздар бойынша аударымдар мен сияпаттар ай сайын аударым
әдісімен айдың соңғы жұмыс күнінде жүргізіледі. Амортизация шегерімі (
сыйақы ) сатып алынған құнды қағаздар бойынша, оларға иелік ету уақысында
бірқалыпты жүргізіледі және ол сияпат алуға байланысты кіріс шоттарында
көрінеді. Құнды қағаздар сатып алуға байланысты шығындар, құнды қағаздар
құнына жатқызылады.
Шетел валютасына есеп операциясы банк меншікті сатып алатын не
сататын болса, сонымен қатар қызметті шетел валютасымен жүргізсе, алатын
немесе несиеніұсынатын болса, депозиттерді шетел валютасы сомасымен
есептелсе, шетел валютасымен активтерді сатып алатын немесе сататын болса
яғни айырбастаса, операцияларды корреспонденттік шоттармен жасайды. Бірінші
баланс анықтамаларында шетел валютасындағы активтер мен міндеттемелер
теңгемен көрініс береді, ол нарықтағы курспен яғни жасалған операция
уақытысымен анықталады. Шетел валютасындағы ақша ставкалары келесі
кезеңдерде қайта бағаланады. Қайта бағалаудағы курстық айырмашылық шетел
валютасын қайта бағалаудағы кіріс пен шығыс ретінде анықталады.
Қарыз операциялар есебі жеке шот беттерінде жүргізіледі, ол әр қарыз
алушыға және жеке қарыз үшін ашылады. Қарыздың базалық бағасы, банктің
болжамдаған табысынан және ресурстар өзіндік құнын есептегенде, қарыз
жеделділігі, несиелік тәуекел деңгейі, қарызгердің төлем қабілеттілігі,
пайыз мөлшерлемесінің деңгейі және басқа факторларға байланысты
қалыптасады. Сыйақы мөлшерлемесі фиксирленген және қалқымалы болуы мүмкін.
Қарыз қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді болып сараланады.
Мүлік кепілдігінің есебі меморандум шотында кепілдік келісім шартына
сәйкес кепілдік құнын көрсетілуінде жүргізіледі. Егер қарыз мүлігі ақша
болса шот меморандумында кепілдік есебі жүргізілмейді. Кепілдік документі
касалық сақталымдарда сақталады.
Банк міндеттемесінің есебі. Банк ішкі депозиттік саясаты және жалпы
депозиттік операцияларды жүргізу ережесіне сәйкес депозиттерді тартқанда
жүргізеді. Бухгалтерлік есепте депозиттер ақша шотқа түскенде көрініс
береді. Тәукелділіктен айналып өтуде депозитті пайдалану пайызы ұсынған
несие пайызынан төмен болуы керек. Бухгалтерлік есепте депозит міндеттемесі
депозитті тартқандағы валютада көрініс береді.
Кассалық операциялар есебі банкте ҚР Ұлттық банкінің 3 наурыздың
2006 жылғы №58 қаулысымен бекітілген ҚР екінші деңгейлі банктер және
ұйымдардың операциялары және басқа жүргізілетін операция түрлері мен
кассалық операциялар ережелерін енгізуіне сәйкес жүргізіледі.
Негізгі қүралдар есебі Қазақстандық 6-бухгалтерлік есеп стандарты
Негізгі- құралдар есебіне сәйкес жүргізіледі. Негізгі құралдар есебі
орталықтанған Бас банкте, банк және осы банктің филиалдарында жүргізіледі.
Негізгі құралдар банк балансында, баланс құны меморандум шотында көрініс
береді. Негізгі құралдар баланста алғашқы құны, ғимараттар, тұрғын үй қоры,
жеңіл автокөліктің есептемегенде есепке алынады.
Сейфтік операциалар есебі ҚР Ұлттық Банк нормативті-құқықтық актісіне
және ішкі банк документерімен сәйкес жүргізіледі. Сейфтік сақтау қызметтері
жеке сейф арендасына келісім-шартқа байланысты жүргізіледі.
Материалдық емес активтер есебі Қазақстандық 28-ші Бухгалтерлік есеп
стандартына сәйкес жүргізіледі. Есеп орталықталынған Бас банкте, автоматты
негізгі қор модулінде алғашқы құн бойынша көрініс беруінде жүргізілуі тиіс.
Материалдық қор есебі Қазақстандық 7-ші бухгалтерлік есеп стандартын
басшылыққа алып жүргізіледі. Есебі орталықталынған Бас банкте жүргізіледі.
Қарапайым жалдау есебі Қазақстанның 17-бухгалтерлік есеп стандартында
жалдау есебіне сәйкес және банктің ішкі документтерімен жүргізіледі.
Өткізілетін жалдау активтері баланста негізгі құралдар жалға өткізуге
арналған статьясы бойынша көрініс береді. Банк қабылдаған қарапайым
аренда бойынша негізгі құралдар есебі баланстан тыс жүргізіледі.
Дебиторлық және несиелік берешек есебі Қазақстанның 5- бухгалтерлік
есеп стандартындағы Дебиторлық берешек және оның ашылуы бөліміне сәйкес
және банктің ішкі документтерімен жүргізіледі.
Дебиторлық берешек есебі төлем түрлері бойынша аналитикалық шот
бөлімінде жүргізіледі. Банк дебиторлық берешек және соманы анықтайтын
қажетті тексерулерді ҚР Ұлттық банктың нормативті құқықтық актілерге және
банктің ішкі документтерге сәйкес жүргізіледі.
Жарғылық капиталдың қалыптасу тәртібі ҚР Ұлттық банктің нормативті
құқықтық актілерімен және ішкі банк документтерімен сәйкес жүргізіледі..
резервтік қор ҚР Ұлттық банк нормативті құқықтық актілерімен жұмыс істейтін
заң талаптарына сәйкес құрылады және акционерлерге дивиденттерді төлегенге
дейін қалыптасады. Бөліп таратылмаған кіріс шоты салыстырмалы ( кіріс
және шығыс) болып табылады, сомасы жалпы акционерлер жиналысы шешімінде
анықталады.
Салық есебі орталық бас банкте субкорреспонденттік филиал
шоттарында шығарылған филиал шоттарына жатқызылады. Банк келесідей салық
түрлерін төлейді:
· корпоративті табыс салығы ;
· жеке табыс салығы ;
· қосылған құн салығы ;
· әлеуметтік салық ;
· жер салығы ;
· көлік құралдарына салынатын салық ;
· мүлік салығы ;
· қолдануға берілген жер учаскілеріне салынатын салық ;
· басқа қызмет түлері бойынша лицензиялық жинақ құқығы ;
· қоршаған ортаны ластағаны үшін төлем ;
· сыртқы жарнаманы құрғаны үшін төлем.
Кіріс және шығыс есебі Қазақстанның 5- бухгалтерлік есеп
стандартындағы кіріс және 22 банктің кірісі және шығысы сонымен
қатар банктің ішкі документтеріне сәйкес жүргізіледі. Кіріс және шығыс
бухгалтерлік есебі орталықтанған бас банкте жүргізіледі. Банк қыметінің
кіріс және шығысы келесідей: сыйақы түрінде кіріс және шығыс, роялти,
дивиденттер, қызмет көрсетудегі кіріс және шығыс, тауарларды және басқа
активтерді сатып алу кезіндегі шығыстар болып сараланады. Банк балансында
ашық түрде кіріс пен шығыстың оң немесе теріс курстық айырмасынан
көрінеді. Банктің кірісі мен шығысы арасындағы айырмашылық есепті жылы
банктің қаржы шаруашылық қызметі нәтижесімен айтылады.
Баланстанған шоттар техникалық есеп обьектілеріне арналған, яғни
баланс шотында есепке алынбайтын сонымен бірге активтерді қосымша есепке
алуды және бақылауды қажет ететіндерге арналған. Баланстанған шот есебі қос
жазбаларды қолданусыз документте көрсетілген бағанемесе шартты бағаға
жүргізіледі.
Нағыз есеп саясаты 2007 жылдың наурызында күшіне енді және осыған
сәкес өзгертулер мен қосымшаларды енгізуге дейін жұмыс істейді.
1.2 Қаржыландыру мәні
Жаңа уақыт шарттарында ұйымның қаржылық жағдайының шаруашылық
субьектілерінің өзі үшін де емес сонымен бірге көптеген акционерлер мен
әсіресе болашақ әлеуетті инвесторларға шынайы дұрыс анықтау үлкен маңызға
ие. Қазіргі кезде мемлекеттік емес көздерден ірі инвестициялар керек.
Алайда кәсіпкерлік дамуына бос құралдарын салғысы келетіндер, ұйымның
қаржылық жағдайының жақсылығы және шын мәнінде шынайы табыс түсуіне сенімді
болуы керек. Сондықтан қазіргі уақытта ұйымның қаржылық тұрақтылығын
саралау және қаржылық жағдайын инфляцияны есепке ала отырып олардың
өзгерісіне болжам жасай білу керек.
Ұйымның қаржылық жағдайы – бұл капитал жағдайының оның айналысы мен
субъект шаруашылығының қабілеттілігі, қабылданған уақыт моментінде дамуы
көрінісін беретін экономикалық категория.
Қамтамасыз ету процесінде, өндірістік, күнделікті және қаржылық
қызметінде капиталдың үздіксіз айналыс процесі жүреді ,құралдар құрылымы
және қалыптасу көздері , қолда бар және қаржылық ресурстар қажеттілігі
зерттелінеді ( ұйымның қаржылық жағдайының төлем қабілеттілігі ретінде ішкі
көрінісі ) және құрылымы өзгереді.
Қаржылық жағдай тұрақты, тұрақсыз (дағдарыс алдындағы) және
давғдарысты болуы мумкін. Ұйымның алдын-ала төлем жүргізуі өз қызметін кең
ауқымда қаржыландыру, ойламаған өзгерістерді ауыстыру не көшіру
қабілеттілігі және өзінің төлем қабілеттілігін қолайсыз жағдайларда оның
қаржылық жағдайының тұрақтылығын куәландырады немесе керісінше болады.
Ұйымның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін капитал
тұрақтылығы икемді болуы керек және үнемі шығыс бойынша кірісті көбейту
мақсатында төлем қабілеттілігін сақтау және өз дамуына жағдай құру үшін
ұйым оның қимылын ұйымдастыра білу керек.
Алайда, ұйымның қаржылық тұрақтылығы- бұл субъектінің шаруашылығын
жүргізу мен дамуына қабілеттілігі, өзінің активтері мен пассивтерінің
бірқалыптылығын ішкі және сыртқы ортада сақтау оның үнемі төлем
қабілеттілігімен шекарадағы инвестициялық тартымдылығы тәуекел деңгейінің
шегіне кепілділігін айтады.
Ұйымның қаржылық жағдайы, оның бірқалыптылығы мен тұрақтылығы, оның
өндірістілігі, коммерциялықжәне қаржы қызметінің нәтижесіне тәуелді. Егер
өндірістік және қаржылық жоспары сәтті орындалса, бұл ұйымның қаржылық
жағдайына оң әсер етеді. Және керісінше, жоспардың толық орындалмау
нәтижесі өндіріс және өнімді сатып алуда оның өзіндік құнының жоғарылауы
өтеді, ұйымның қаржылық жағдайының нашарлауы оның төлем қабілеттілігінің
төмендеуіне әкеледі. Сонымен бірге қаржылық жағдайының тұрақтылығы
байқаусызда болмайды, ол ұйымның шаруашылық қызметін анықтайтын барлық
комплекс факторларын тиімді басқару нәтижесі.
Қаржының тұрақты жағдайы өз кезегінде өндіріс жоспарының
орындалуына және өндірісті керекті ресурстармен қамтамасыз ететін
қажеттіліктерге оң әсер етеді. Сондықтан қаржылық қызмет шаруашылық
қызметтің бір бөлшегі ретінде жоспарланған түсулерден және ақша ресурс
шығындарын, есеп айырысу дисциплиналарының орындалуы, өзіндік және қарыз
капиталы мен оның аса жұмсалуына, тиімділігіне бағытталуы керек.
Ұйымның қаржы қызметінің бастапқы мақсаты бір стратегиялы есепке
енгізіледі, яғни өндіріс активін көбейтуге. Ол үшін ол үнемі төлем
қабілеттілігі мен рентабельділігін сонымен қатар оптималды актив салалары
мен пассив балансын ұстай білу керек.
Ұйымның қаржы анализінің тұрақтылығына келесі шарттар кіреді:
1. ұйымның қаржылық қызмет кемшіліктерін шығару және алдын-ала анықтау,
резервтерді жақсарту үшін резервтер іздеу, оның төлем қабілеттілігін алдын-
ала анықтау.
2. қаржылық нәтиже мүмкіндігін болжау, экономикалық рентабельділігінен
шыға тұрақты шаруашылық қызметін алғанда сонымен бірге меншік пен қарыз
ресурсының болуы, әртүрлі қаржы ресурстарды жұмсау нұсқаларының модульдерін
дамыту жағдайын анықтау.
3. нақты мероприятиелерді дамыту, яғни тиімді қаржылық ресурстарды
жұмылдыру және ұйымның қаржылық жағдайын бекітуге бағытталуын анықтау.
Қаржы жағдайы талдауымен тек қана басшылар мен осыған сәйкес ұйымдар
жұмыс істемейді, сонымен бірге ресурстарды тиімді жұмсау мақсатымен
зерттейтін инвесторлар да, банктер- несиелеу бағасының шарттарын және
тәуекел деңгейін анықтайтындар, жеткізушілер- алдын-ала алатын төлемдер
үшін, салық инспекциялары- бюджетке және т.б. келіп түсетін құралдардың
жоспар орындалуын зерттеу. Осыған сәйкес анализ ішкі және сыртқы болып
бөлінеді.
Ішкі анализ ұйым қызметімен өткізіледі және оның қорытындысы ұйымның
қаржы жағдайын жоспарлауға, бақылауға және болжауға қолданылады. Оның
мақсаты бірқалыпты ақша құралдарының келіп түсуіне, ұйымның дұрыс
функционалдыжағдайын құру үшін меншік пен қарыз құралдарын орналастыру,
үлкен табыс пен банкрот тәуекелділігінен шығаруды алу үшін.
Сыртқы анализ инвесторлармен жүргізіледі сонымен бірге материалды және
қаржы ресурстарын жеткізушілерде, бақылау органдарының берілетін есеп
негізінде жүргізіледі. Оның мақсаты құралдарды тиімді енгізу, яғни үлкен
түсім мен жоғалту тәуекелділігін шығаруды қамтамасыз етуді анықтау
мүмкіндігі.
Ұйымның қаржылық жағдайын анализдеу үшін ақпарат көзінің негізі болып
бухгалтерлік баланс есептелінеді, яғни кіріс және шығыс есеп беру, ақша
қозғалысына есеп беру, алғашқы және аналитикалық есеп беру көрсеткіштері
саналады.
2. Тарау Ұйымның тұрақты қаржысын талдау ( АҚ АТФ мысалында )
2.1 Ұйымның мүлігін талдау
Ұйымның экономикалық потенциалының бағасы өзіне актив құнын қосады оның
қызмет көлемімен өнеркәсіп деңгейінің сенімділігін сипаттайтын, ол
өнеркәсіптің қаржы жағдайын индикаторын есептеуде негіз болады.
Динамика құрамын талдау және актив өнеркәсіптің және оның басқа
түрлерінің барлық мүлік төмендеуіне немесе абсолютті өсім көлемін
анықтауға мүмкіндік береді. Актив өсімі (төмендеуі) ұйымның кеңейген
(тарылған) қызметіне куәлік етеді. Актив талдауында қаржы есеп беруінің
негізгі элементі ретінде, олардың бар болуын, құрамын, құрылымы мен
олардағы болған өзгерістерін зерттейді. Талдау құрылымының активі жалпы
және жеке топтастыруларында олардың рационалды орналасуында айтуға
мүмкіндік береді. Активтердің көбеюі өнеркәсіп жұмысына оң сипат береді.
Бірақ, өнеркәсіп мүлік құнының үлкею себептерін талдауда инфляция
әсерін есепке алу керек. Отандық практикада инфляциялық процесс есебі тек
баланс құнының негізгі құралдарын құруда жүргізіледі.
Активтерді талдау кезінде, олардың қалай орналасқанын және есепті жауап
олар көбінесе неге аударылғанын өнеркәсіп өндірісі потенциалының жағдайы
оның негізгі құралдары, мүлік мобильділігі қандай екенін анықтап алу керек.
Ол үшін ең алдымен өнеркәсіп өндірісінің потенциал үлкендігін білу керек,
ол арнайы әдебиеттерде әр түрлі көзқарастар кедеседі. Осылай бір әдіс
бойынша оның негізгі құралдар құнын, өндірістік қорлар, аяқталмаған өндіріс
, өсіруге және бағуға кеткен құндарды қосады.
Екінші әдіс бойынша актив құрамы өнеркәсіп өндірісі потенциалын
анықтайтын, жоғарыда көтерілген әдісте аяқталмаған капитал салымдарымен
орналастыру құралдар құнын қосады. Бұл әдіс өнеркәсіптің даму процессімен
оның материал техникалық базасына нақтылы көрініс береді. Өндіріс мүлігі
коэфицентінің оптималды маңызы 0.5-ке көп.
2006 ж 0,8-ден 2007 ж 0,9- ға актив мобильділігі коэфицетінің мәні
көбейді, бұл банктегі жалпы активтер құының ағымдағы активтер үлесінің
жоғарылауын көрсетеді, яғни қарызды жабу үшін құралдардың көбеюі.
Ағымдағы және ұзақ мерзімдегі активтер арасындағы ара- қатынас
мобильді және мобильденген құралдар коэфицентімен сипатталады. Банк
көрсеткіштері бойынша 2007 жылы ол тендецияның көбеюін 9,4 құрайды, бұл 0,5
мәніндей оптималды талаптарды қанағаттандырады.
Негізгі құралдар нақты құнының коэфиценті,материалдық техникалық
базасын сипаттайтын активтердің жалпы құнындағы негізгі құралдар
үлесінің төмендігін сипаттайды. Алайда банктің өнеркәсіп өндірісі
болмағандықтан, ол үшін негізгі құралдар активтер бөлігінің үлесінің
төмендеуі өмірлік мәнді маңызына ие болмайды.
2. Ұйымның қаржылық ресурстарын талдау
12. кестеден көріп отырғанымыздай 2006 ж 2005 ж салыстырғанда 120.8% ,
ал 2007ж 2006ж салыстырғанда 145.3% банктің өзіндік капиталы
өскен, бұл жарғылық капиталдың жоғарылауына, өткен жылғы жұмсалмаған
таза табыстан және жұмсалынбаған пайдаға байланысты.
АҚ АТФ банкі жұмыс істеген уақытысында банктің 5 эмиссиялы
акциясын төледі және тіркеуге алды.: 1995 жылы наурызда 10 млн тг, 1995
жылы қазанда 90 млн тг, 1997жылы наурызда 86 млн тг, 2004 жылы қарашада 214
млн тг, 2005жылы маусымда 600 млн тг-ні құрады.
01.01.2008 жылдағы жағдайы төленген жарғылық капитал 913305мың тг
құрады, 1000000 мың тг тіркеген. Жарғылық капиталдың көбеюі банктің таза
табысының қаржылық шаруашылық қызметі қорытындысы бойынша 2006 жылдың 4
кварталында пропорционалды үлесі 11279 мың тг, сонымен бірге акциоенрлердің
банк акцияларын сатып алуға 720 мың тг-ге жұмсалған. Банктің өзіндік
акциялары сатып алынбаған. 01.01.2008 жылы сатып алынбаған акциялар қалғаны
86695 данасын құрады.
2007 жылы қосымша капитал бойынша қозғалыс болған жоқ. Жыл бойынша
банкте резерв капитал қозғалысы болған жоқ.. 01.01.2008жылы шот бойынша
қалдық 150000 мың тг құрады. Резервті капитал берілген нормаларға сәйкес
келеді.
Егер АҚ АТФ банкінің өздік капиталының динамика құрылымын
қарасақ, көріп отырғанымыздай жарғылық капитал үлесі 2007 жылы 89% 2007
жылы 74% төмендеген, жұмсалмаған таза табыс үлесі 7%-дан 13%-ға өскен.
Осылай банк өздік капитал мен резерв қорының жетерлік көлемі бар,
ол несие берушілер мен дебиторлар қызығушылығын қорғау үшін қажет.
ҚР Ұлттық банк 3 маусым 2007 жылғы №213 жарлығы бойынша, екінші
деңгейлі банктертер үшін нормативтерінде коммерциялық банктер өзіндік
капиталының оптималды коэфицентіне сәйкес болуы керек. Алайда бірінші
деңгейде капитал : төленген жарғылық капитал; қосымша капитал; бөлінбеген
таза кіріс (сонымен қатар қорлар, резервтер, өткен жылғы таза табыс
негізінде құрылған) есептеледі, айырмасында: материалды емес активтер;
өткен жылғы шығындар; ағымдағы жылғы кірістен шығыстың жоғарылауы. Капитал
екінші деңгей үшін: ағымдағы жылы кіріс көлемінің шығыстан асуы; қайта
бағалаудағы негізгі құралдар мен құнды қағаздар көлемі; сомадағы жалпы
резерв көлемі 1.25% аспайтын активтер сомасы ретінде есептеледі.
Банктің субординиленген қарызы бұл банктің қамтамасыз етілмеген
міндеттемесі, ол келесідей міндеттерге сәйкес болуы керек:
1. ұсынушыға депозит не міндетті болмауы керек;
2. қарызды тұлғаларға қамтамасыз етуші болмау керек;
3. тез арада құюлуға жатпауы керек;
4. банк ликвидациясы кезінде соңғы кезекте қанағаттандырылуы керек.
Берілген пруденциалды нормативтерге сәйкес банктің өздік капиталының
жетерлігі екі коэфицентпен сипатталады:
1. К1
2. К2
Кестеде көріп отырғанымыздай капитал жетерлігінің коэфиценті жеке
бақылау көрсеткіштеріне сәйкес банкпен орындалып отыр.
Банктің негізгі құралдар өсімі негізгі компонент өсімі болып отыр. 9
кестеде негізгі құралдар сомасы 2007 жылы 222661 мың тг 2006 жылғы
көрсеткіштен 1.4% көп және 3, 4 есе 2005 жылғы көрсеткіштен көп.
Ұйымныңқаржылық тұрақтылығының бағасы.
Өнеркәсіп қаржылық жағдайы қысқа мерзімді бағалау перспективасы
көрсеткіштері ликвидттілігі және төлем қабілеттілігі, жалпы түрде
айтарлықтай контрагендер алдында міндеттемелерін орындай алуында.
Ликвидттілік және төлем қабілеттілігі маңызын ашсақ. Ликвидтілік
активтермен ұйымдастырылатын міндеттемелерді жабу деңгейін анықтайды. Содан
қаншалықты тез арада бұл өтетіні ұйымның несие төлей алушылығы мен төлем
қабілеттілігіне байланысты. Ликвидті көрсеткіштер ұйымның ликвидтілігін
көрсетеді және өз міндеттемелерінің жаба алуының мүмкіндік көрінісін
береді.
АҚ АТФ банкі ликвид деңгейін өлшеу үшін ағымдағы ливид коэфицентін
және қысқа мерзімді ликвид коэфицентінқолданады. Ағымдағы ликвид коэфиценті
жоғары ликвидті актив орта айлық көлемін талап ету міндеттемесі орта айлық
көлемінің қатынасы ретінде есептеледі. Қысқа мерзімді ликвидті коэфиценті
активтердің орта айлық көлемін алғашқы үш айлық төлеп біту уақытысымен,
жоғары ликвидті активтерді қосқанда, орта айлық міндеттеме көлеміне сұрауды
қанағаттандыратын міндеттемелерді қоса алғандағы қатынасымен есептеледі.
Баға өтімділігіне қосымша ретінде іскерлік баға белсенділігі
жатқызылады, бұл оның құралдарының айналым жылдамдылығын көрсетеді және
ұйымның төлем қабілеттілігіне айтарлықтай әсер етеді. Баға іскерлік
белсенділігі өзіндік капиталдың айналмалылығы және ағымдағы активтер
коэфиценті арқылы көрсетіледі, олар былай есептеледі: айналыс
құралдарының жылдамдығы = өнімді өткізудегі кіріс меншікті капитал
құралдары
ағымдағы айналыстағы активтер жылдамдығы = өнімді өткізудегі кірісі
ағымдағы құралдар активі
Төлем қабілеттілік ұйымның қаржылық негізі ретінде сипатталады.
Берілген талап ұйымның өз өндірістік қажеттіліктерін төлеуге мүмкін болуын
болжамдайды. Қазіргі уақытта баланстанбаған ақша ағымы олардың тұрақсыз
жағдайының негізгі себептерінің бірі ретінде есептеледі.
Осындай себептерді ді анықтау кезінде ұйымның төлем қабілетсіздігі
екі негізгі факторлар әсерінен болуы мүмкін, ол өнім тұтынушысының төлем
қабілетсіздігі немесе бұл өнімді өткізуде күрделі қиыншылықтарды айтамыз.
Өз кезегінде факторларға басқа әртүрлі ішкі және сыртқы себептер әсер
етеді. Ішкі себептерге негізінен елдегі жалпы экономикалық жағдайының
тұрақсыздығы, шаруашылық қызметін жетілдірілмеген құқықпен қамту, салық
саясатының жасалмағандығы жатқызылады.
Экономикалық талдау әдісі болып комплексті түрде ұйым қызметін
математикалық, статистикалық, есептілік және тағы басқа ақпаратты қолдана
зерттеу. Берілген талдау әдістеріне сипаттамасы болып:
а) ұйымның барлық қызметін сипаттайтын көрсеткіштер жүйесін қолдану;
б) осы көрсеткіштерді өзгерткен себептер мен факторларды зерттеу;
в) оларды анықтау және олардың арсындағы байланысты өлшеу
Талдауда көрсеткіштер жүйесі қолданылады, оперативті бухгалтерлік есеп
пен бақылау процесінде қалыптасқан. Жетіспейтін көрсеткіштер зерттеу
кезінде есептеледі. Экономикалық жағдайы және байланыс себебінің процесі
осы не басқа көрсеткіштерінің өзгерісі факторларды зерттеуді талап етеді.
Талдау нәтижесінде айтарлықтай фактор көрсеткіштері анықталынады, ол ұйым
қызметі қорытындысына әсер етеді. Экономикалық талдау ақпараты ұйым
қызметінің жүйелік банк және математикалық модельдер банкін қосады. Жүйелік
банк өз алдына дәстүрлі және жаңа уақыттағы ақпаратты талдаудағы
статистикалық әдістерді көрсетеді. Әдістер жетерліктей көп, бірақ көбінесе
: салыстыру әдісі, топтастыру әдістері, талдау қорытындысы көрінісі әдісі,
коэфицент әдісі, индекстік әдіс, жүйелі талдау әдісі және элимирлену әдісі
қолданылады.
Математикалық моделдер банкі оптимизацияланған есептерді шешуге
арналған модельдер жиыны. Дәстүрлілерін қарастырсақ. Салыстыру әдісі ұйымға
теріс көзқарастан құтылу.Үнемі басқа баланс статьясындағы өзгерістерді және
есептелген көрсеткіштер мағынасын салыстыру қажет. Салыстыру әдісі себептер
мен динамикалық өзгерістер мен ауытқулардың әсер ету деңгейі мен себептерін
анықтауға мүмкіндік береді, мысалға кіріс резервінің жоғарылауыжәне
шығыстардың төмендеуі. Коэффицент әдісі капитал қызметін және өтімділік
деңгейін бақылау үшін қажет. Берілегн әдіс әртүрлі статьялар , баланс
статьясындағы топтамалары мен бөлімдер
арасындағы байланысты анықтау үшін қолданылады. Элимирлену әдісі жеке
факторлардың жалпы көрсеткіштері басқа факторларды шығару жолымен әсер етіп
анықтау. Әдістердің мақсаты жеке көрсеткіштердің үлкендігі оның әр
қайсысының әсер етуін өлшеу. Әр әдістің жоғарыда қарастырылған өз оң
жақтарымен кемшіліктеріде бар, алайда қолданылатын барлық әдістердің
мақсаты ұйымның мүліктік және қаржылық жағдайының толық сипаттамасы, оның
өткен есепті кезеңдегі қызмет қорытындысысонымен бірге болашақта даму
мүмкіндігін анықтау.
Дәстүрлі әдістер төлем қабілеттілігі мен қаржылық тұрақтылығының
бағасы коэффицент есептемелерінде тұрады және ол әр ұйымның баланс
статьясы негізінде анықталады. Есептелген коэффицент олардың нормативті
мәнімен сәйкестендіріледі бұл қорытынды баға актісін құрады. Сонымен бірге
коэффицент деңгейін баллмен бағалауға тырысады одан кейін ол баллдарды
қосады осылай берілген ұйым жағдайын басқа ұйыммен салыстырады. Ұйымның
тұрақтылығынөлшемі ретінде бірнеше коэффиценттер қолданылады:
- айналыстағы активтердің өз көздерімен қамтамасыздандыру
коэффиценті;
- өнеркәсіп дербестігінің коэффиценті
- қаржы тұрақтылығының коэффиценті
- мүлік құнның нақты коэффиценті
- өз құралдарының маневрлық коэффиценті
- қаржылық тәуелсіздік коэффиценті
Талдау жүргізгенде капитал айналамының үлкендігін ғана емес сонымен
бірге жалпы көлеміндегі өздік капиталдың салмағы да есептеледі. Бұл
көрсеткіш ұйымның қаржы тұрақтылығын айтарлықтай сипаттайды және ол маневр
коэффиценті деп аталады. Ол өнеркәсіптің өзіндік құралдарының қай бөлігі
мобильді формада тұрғанын көрсетеді.
К7 = меншікті айналым капиталы меншік капитал
Қаржылық көзқарас тұрғысынан өнеркәсіп қаржылық жағдайының жоғары
деңгейі: меншік құралдары, сонымен олар мобильді оладың үлкен бөлігі
айналым құралдарына құйылмаған және басқа айналыстағы емес активтерге, ол
айналыстағы активтерге салынған оң сипат алады. Егер коэффицент айналым
құралдарының құнының төмендеуінен өспесе, ал меншік көздерінің өсімі
айналым құралдарының өсімімен салыстырғанда жоғарылауы, онда өнеркәсіптің
қаржылық тұрақтылығының жоғарылау коэффиценті шын мәнінде жоғарылауын
көрсетеді. АҚ АТФ банкінде бұл коэффицент 2007 жылы 1.4-ке, ал 2006 жылы
1.2 –ге тең, оптималды үкендік ≥0.5 тең.
Ұдайы өндіріс процесінің үздіксіз жалғасып жататын белгілі өндіру ,
бөлу , айырбастау және тұтыну стадиялары оның қатысушылары арасында тауар
қатынастарының болуы айқындайды , өйткені өндірілген өнімдер сатып алу –
сатуға жататын тауарлар ретінде болады: өнім оны тұтынудан бұрын айырбастау
және бөлу стадияларынан өтеді. Сонымен бірге материалдық өндіріс
қатысушыларының ғана емес , қоғамдық қатынастардың барлық қатынасушылардың
қажеттіліктері мен мүдделері қанағаттандырылуы тиіс. Осыған орай олар
мамандырылған еңбектің , орындалатын қызметтердің нәтижелерімен , әр түрлі
өндірілетін игіліктермен олардың саны мен сапасына сәйкес айырбасталуы
тиіс. Тек өндірілген еңбек өнімдері айырбасталғанда , оларды белгілі бір
ақшалай баламен өткізгенде өндірушілердің ақшалай түсімі ( табысы )
жасалады. Жасалынған игіліктер мен құндылықтарды өлшеу құн өлшемі мен
жалпыға ортақ балама ретіндегі ақшаның көмегімен жүзеге асады. Сондықтан
материалдық және материалдық емес игіліктер , қызметтердің өндірілген
массасы – қоғамдық өнімнің – натуралдық – заттай көрінісімен бірге оның
ақшалай көрінісі де болады. Сонымен қаржы тауар қатынастарынан тыс өмір
сүре алмайды.
Қаржы ғылыми ұғым ретінде қоғамдық өмірде сан алуан нысандарда пайда
болатын қызметтермен ассоцияцияланады және міндетті түрде ақша
қатынастарының қозғалысымен қосарлана жүреді.
Экономикалық өмірде қаржының сыртқы көрінісі қоғамдық өндірістегі әр
түрлі қатысушылар қаражаттарының қозғалысы түрінде болып жатады. Құбылыстар
бетінде бұл қозғалыс ақшалай соманы шаруашылық жүргізуші субъектілерінің
бір – бірімен қолма - қол ақшасыз жасасатын есеп айырусылары ; негізгі
капиталға жұмсалатын амортизациялық соманы есептеу ; табысты ( пайданы )
бөлу және кәсіпорындарда , фирмаларында ішкігшаруашылық арналымның қорларын
қалыптастыру ; мемлекеттің бюджеттің кірісіне салық төлемдерін аудару ;
қайырымдылық қорларына қаражат төлеу ; экспортталатын тауарлар үшін кеден
баждарын төлеу және тағы басқа операциялар қолма – қол ақшасыз немесе қолма
– қол ақшамен есеп айырысу ретінде бір иеленушіден басқа иеленушіге беруі
болып табылады.Ұдайы өндіріс процесінің түрлі стадияларында жеке
экономикалық категориялардың қатысу дәрежесі бірдей емес.
Ақшаның нақтылы қозғалысы ұдайы өндіріс процесінің екінші және үшінші
стадияларында – бөлуде және айырбастауда болады.
Осының барлығында және осыған ұқсас қаржы операцияларында ақша
қатынастарының қозғалысы болып жатады.
Қаржы ұғымы ақша нысанындағы қоғамдық өнімді бөлумен байланысты
болатын экономикалық қатынастардың кең ауқымын қамтиды. Тауар – ақша
қатынастарының жалпы қамтуындағы сипатқа ие болып отырған нарықтық
экономика жағдайында қаржы нақтылы және үздіксіз болып жататын ақша
айналымын – ақша ағынын бейнелеп көрсетеді.
Қаржы – ақша қатынастарының жиынтығы , олардың ажырағысыз бөлігі , ол
әрқашан экономикалық жүйе шеңберіндегі қоғамдық ұдайы өндірістің түрлі
субъектілері арасындағы бүкіл ақша қатынастарын емес , тек айрықша ақша
қатынастарын білдіреді , сондықтан оның рөлі мен маңызы экономикалық
қатынастарда ақша қатынастарының қандай орын алатындығына байланысты.
Қаржының басты белгілерінің бірі – оның оның тұлғалануының ақша нысаны және
ақшаның нақтылы қозғалысымен қаржы қатынастарының бейнеленуі. Демек , қаржы
қатынастарының пайда болуы өзі жайында әрқашан ақшаның қозғалысымен
аңғартып отырады. Қаржы тек ақша қорларының , атап айтқанда табыстар мен
қорланымдардың қозғалысымен байланысты болатын ақша қатынастарын қамтиды.
Басқа ақша қатынастары қаржы шеңберінен шығып кетеді.
Қаржының ақшадан мазмұны жағынан да , функциялары жағынан да
айырмашылығы бар. Ақша – бұл ең алдымен ассоциацияландырылған
өндірушілердің еңбек шығындары өлшенетін жалпыға ортақ балама , ал қаржы –
жалпы ішкі өнім мен ұлттық табысты бөлудің және қайта бөлудің экономикалық
тетігі , ақша қорларын жасау мен пайдалануға бақылау жасаудың құралы. Ол
өндіруге , бөлуге және тұтынуға ықпал жасайды және объективті сипатты
болады.
Ұдайы өндіріс процесінің түрлі стадияларында жеке экономикалық
категориялардың қатысу дәрежесі бірдей емес.
Ақшаның нақтылы қозғалысы ұдайы өндіріс процесінің екінші және үшінші
стадияларында – бөлуде және айырбастауда болады.
2.3 Қаржыландырудың түрлері.Ұзақ мерзімді қаржыландыру.
Кәсіпорындар тоқсандық және жылдық қаржылық есептемені құрылтай
құжаттарына сәйкес меншік иелеріне, мемлекеттік салық инспекциясына,
мемлекеттік басқарудың басқа органдарына, несие беруші банктерге және басқа
да кәсіпорындарымен келісімдердің негізінде басқа да мүдделі ұйымдпрға да
тапсырады. Кәсіпорындар тоқсандық есептемені тоқсан аяқталғаннан кейін 30
күн ішінде, ал жылдық қаржы есептемесін жыл аяқталғаннан кейін 90 күннің
ішінде тапсыруға міндетті. Яғни, ҚР-ң 28-ші ақпан 2007 жылғы №235-111
“Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік” ҚР заңына сәйкес ұйымдар жылдық
қаржылық есептілікті келесі жылдың 30сәуірінен кешіктірмей өткізулері тиіс.
Бюджеттік мекемелер айлық, тоқсандық және жылдық қаржылық есептемені
жоғары тұрған ұйымдарға олар белгілеген мерзімдерде тапсырады.
Қаржылық есептемені пайдаланушылар қатарына нақты қазіргі және әлеуетті
инвесторлар, кредиторлар, жеткізушілер, қызметкерлер, сондай-ақ
министрліктер, ведомстволар және жұртшылық жатады.
Кәсіпорынның, ұйымның, мекеменің жылдық қаржылық есебі мүдделі
пайдаланушылар, сатып алушылар, жеткізушілер, инвесторлар, биржалар,
банктер және басқалар үшін баспасөзде ашық жарияланады.
Есепті жыл аяқталғаннан кейін ашық түрдегі акционерлік қоғамдар, банктер,
сақтандыру компаниялары жылдық қаржылық есептемені газеттерде, журналдарда
және жекелеген кітапшаларда жариялауға міндетті. Жарияланатын қаржылық
есептеме міндетті аудиторлық тексеріске түсіп, оның дұрыстығын тәуелсіз
аудитор растауы тиіс.
Қаржылық есеп беру мен бухгалтерлік есепке аудиторлық тексерулер ҚР-ң
заңдарында көзделген жағдайларда, сондай-ақ әкімшіліктің немесе шаруашылық
етуші объектінің құрылтайшыларының төрттен бірінің бастамасы бойынша
жүргізіледі.
“Материалдық емес активтер”бабы бойынша шаруашылық қызметте ұзақ уақыт
бойы пайдаланылатын және кіріс келтіретін материалдық емес объектілерге
кәсіпорынның жұмсаған шығындары көрсетіледі. Материалдық емес активтерді
кәсіпорынның құрылтайшылары (меншік иелері) жарғылық капиталға салым
есебінде енгізуі, сондай-ақ кәсіпорын өз қызметінің барысында сатып алуы
мүмкін. Бап бойынша бастапқы бағалау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
І Тарау. Ұйымның есеп саясаты және қаржыландыру мәні
1.1 Ұйымның есеп саясаты
1.2 Қаржыландыру мәні
ІІ Тарау Ұйымның тұрақты қаржысын талдау
Ұйымның мүлігін талдау.
2.2 Ұйымның қаржылық ресурстарын талдау
2.3 Қаржыландырудың түрлері.Ұзақ мерзімді қаржыландыру.
2.4 Есеп саясатындағы қаржылық құралдары мен әдістері
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Бухгалтерлік есеп принциптері бойынша кәсіпорынның есеп саясаты деп
ұйымның бухгалтерлік есепті жүргізу әдістері мен тәсілдерінің жиынтығын,
яғни алғашқы бақылау,құндық өлшеу ағымдағы топтау мен шаруашылық
қызметінің фактілерін жинақтап қорытындылау жолдарын айтады.
Бухгалтерлік есепті жүргізу әдәстеріне шаруашылық қызмет фактілерін
жинақтап топтау мен бағалау әдістері, активтердің құнын есептеу, құжат
айналымын қабылдауды ұйымдастыру, түгендеу, бухгалтерлік есепшоттарын
қолдану әдістері, бухгалтерлік есептің тіркелім жүйесі мәліметті өңдеу мен
басқа да сәйкес әдістер мен амалдар кіреді.
Ұйымның өзінің есеп саясатын өңдеу мүмкіндігі мен қажеттілігі
бухгалтерлік есеп пен басқа екінші деңгейлі нормативтік құжаттар бойынша
баптарда қарастырылған бухгалтерлік есептің кез келген мәселелерін шешудің
көп түрлілігімен анықталады. Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру
туралы Қазақстан Республикасы Заңымен Бухгалтерлік есеп принциптерінде
кәсіпорын өзінің есеп саясатын құру барысында бұйрық және жарлық бойынша
қажетті құжаттар тізімін бекітуі керектігін көрсетеді.
Бұл бекітілген құжаттардың қатарына мыналар жатады:
• бухгалтерлік есептің уақтылы және есеп берудің толық тиісті
талаптарына сәйкес жүргізілуі;
• юухгалтерлік есеп жұмысын жүргізуде қолданылытын синтетикалық
және аналитикалық шоттарының жұмыс жоспары;
• алғашқы есеп құжаттарының типтік нысандары;
• ұйымның ішкі бухгалтерлік қорытынды есеп құрудағы құжат
нысандары;
• актив пен міндеттемелер түгендеуін ( инвентаризациясын) өткізу
тәртібі;
• актив пен міндеттемелерді бағалау әдістері,
• құжат айналымы ережелері мен есеп ақпараттарын өңдеу
технологиясы;
• шаруашылық операцияларды бақылау тәртібі;
• бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға қажетті басқа шешімдер.
Кәсіпорынның қабылдаған есеп саясаты сол ұймдағы бухгалтерлік есептің
маңызды мәселелерінің бірі.
Курстық жұмыстың мақсаты ұйымның есеп саясатын қарастыру
және қаржыландыру мазмұны мен мәнін көрсету.
І Тарау. Ұйымның есеп саясаты және қаржыландыру мәні
1.1 Ұйымның есеп саясаты
1-бухгалтерлік есеп стандартында есеп саясаты жинақталған
тәсілдер болып басқарушының қабылдайтын субъектілерін, олардың принциптері
негізіне сәйкес бухгалтерлік есеп және қаржы есептілігінің ашылуына енгізу.
Есеп саясатының мақсаты болып: ұйымның бухгалтерлік есебінің шынайы
енгізілуіне қамтамасыз ететін әдістерді жасау; банктің қаржы-шаруашылық
қызметі жайлы толық және нақты ақпаратты құрумен қамтамасыз ету; бұл
ақпаратқа қызығушылық танытқан пайдаланушыларға қамтамасыз ету; ішкі
бақылау жүйесін жасау.
Қаржылық есеп беру банк операцияларының қаржылық қорытындысының
көрінісі, қаржы көрсеткіштерін олардың экономикалық сипаттамаларына сәйкес
кең кластарға топтастыруды көрсетеді. Бұл кеңауқымды кластар қаржы
есептілігінің элементтері болып аталады. Элементтер қаржы жағдайын
бағалаумен байланысты активтер болып сонымен қатар міндеттемелер мен
өзіндік капиталдар табылады. Есеп бердегі кіріс және шығыс көрсеткіштерін
өлшеуге байланысты элементтер болып кіріс және шығыс саналады.
Бағалау- ақша сапасын анықтайтын әдіс, ол арқылы қаржы есептілігінде
активтер мен міндеттемелер анықталуы және есептелуі керек.Қаржылық есеп
беруде әртүрлі деңгейде және әрбір сәйкестендірілуде әрқилы бағалау
негіздері қолданылады. Олар бастапқы ағымдағы және байланыстық бағасын,
сонымен қатар, сатып алу бағасын қосады.
Банктің қаржылық есеп беруі банкте жүргізілетін аналитикалық және
синтетикалық бухгалтерлік есептің көрсеткіштері негізінде құрылады.
Қаржылық есеп беру формаларын Қазақстан Республикалық Банкі Қазақстан
бухгалтерлік есеп стандартының-21 Банктердің қаржылық есеп беруіне
сәйкес анықталады. Қаржылық есеп беру қолданушылардың қызығушылығының
өтімділігіне қанағаттандырылуы керек, сонымен бірге төлем қабілеттілігі мен
тәуекелділік деңгейіне сай болуы тиіс. Қаржылық есеп беру формасы :
бухгалтерлік баланс, қаржы қызметі нәтижесінің есеп беруі, капитал
өзгерісіне есеп беру, ақша айналысына есеп беру, анықтама хаты және есеп
саясаты болып келеді.
Құнды қағаздар есебі келесідей категорияларға енгізіледі: сатуға
арналған құнды қағаздар, сатуға жарамды құнды қағаздар, қазыналық
міндеттемелер, жоғары ликвидті құнды қағаздар, сонымен бірге капиталға
арналған инвестициялар. Банк құнды қағаздарды келесідей топтамаларға, яғни
қысқа мерзімді, ұзақ мерзімді, үлесті және борыштық құнды қағаздарға
бөледі. Құнды қағаздар бойынша аударымдар мен сияпаттар ай сайын аударым
әдісімен айдың соңғы жұмыс күнінде жүргізіледі. Амортизация шегерімі (
сыйақы ) сатып алынған құнды қағаздар бойынша, оларға иелік ету уақысында
бірқалыпты жүргізіледі және ол сияпат алуға байланысты кіріс шоттарында
көрінеді. Құнды қағаздар сатып алуға байланысты шығындар, құнды қағаздар
құнына жатқызылады.
Шетел валютасына есеп операциясы банк меншікті сатып алатын не
сататын болса, сонымен қатар қызметті шетел валютасымен жүргізсе, алатын
немесе несиеніұсынатын болса, депозиттерді шетел валютасы сомасымен
есептелсе, шетел валютасымен активтерді сатып алатын немесе сататын болса
яғни айырбастаса, операцияларды корреспонденттік шоттармен жасайды. Бірінші
баланс анықтамаларында шетел валютасындағы активтер мен міндеттемелер
теңгемен көрініс береді, ол нарықтағы курспен яғни жасалған операция
уақытысымен анықталады. Шетел валютасындағы ақша ставкалары келесі
кезеңдерде қайта бағаланады. Қайта бағалаудағы курстық айырмашылық шетел
валютасын қайта бағалаудағы кіріс пен шығыс ретінде анықталады.
Қарыз операциялар есебі жеке шот беттерінде жүргізіледі, ол әр қарыз
алушыға және жеке қарыз үшін ашылады. Қарыздың базалық бағасы, банктің
болжамдаған табысынан және ресурстар өзіндік құнын есептегенде, қарыз
жеделділігі, несиелік тәуекел деңгейі, қарызгердің төлем қабілеттілігі,
пайыз мөлшерлемесінің деңгейі және басқа факторларға байланысты
қалыптасады. Сыйақы мөлшерлемесі фиксирленген және қалқымалы болуы мүмкін.
Қарыз қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді болып сараланады.
Мүлік кепілдігінің есебі меморандум шотында кепілдік келісім шартына
сәйкес кепілдік құнын көрсетілуінде жүргізіледі. Егер қарыз мүлігі ақша
болса шот меморандумында кепілдік есебі жүргізілмейді. Кепілдік документі
касалық сақталымдарда сақталады.
Банк міндеттемесінің есебі. Банк ішкі депозиттік саясаты және жалпы
депозиттік операцияларды жүргізу ережесіне сәйкес депозиттерді тартқанда
жүргізеді. Бухгалтерлік есепте депозиттер ақша шотқа түскенде көрініс
береді. Тәукелділіктен айналып өтуде депозитті пайдалану пайызы ұсынған
несие пайызынан төмен болуы керек. Бухгалтерлік есепте депозит міндеттемесі
депозитті тартқандағы валютада көрініс береді.
Кассалық операциялар есебі банкте ҚР Ұлттық банкінің 3 наурыздың
2006 жылғы №58 қаулысымен бекітілген ҚР екінші деңгейлі банктер және
ұйымдардың операциялары және басқа жүргізілетін операция түрлері мен
кассалық операциялар ережелерін енгізуіне сәйкес жүргізіледі.
Негізгі қүралдар есебі Қазақстандық 6-бухгалтерлік есеп стандарты
Негізгі- құралдар есебіне сәйкес жүргізіледі. Негізгі құралдар есебі
орталықтанған Бас банкте, банк және осы банктің филиалдарында жүргізіледі.
Негізгі құралдар банк балансында, баланс құны меморандум шотында көрініс
береді. Негізгі құралдар баланста алғашқы құны, ғимараттар, тұрғын үй қоры,
жеңіл автокөліктің есептемегенде есепке алынады.
Сейфтік операциалар есебі ҚР Ұлттық Банк нормативті-құқықтық актісіне
және ішкі банк документерімен сәйкес жүргізіледі. Сейфтік сақтау қызметтері
жеке сейф арендасына келісім-шартқа байланысты жүргізіледі.
Материалдық емес активтер есебі Қазақстандық 28-ші Бухгалтерлік есеп
стандартына сәйкес жүргізіледі. Есеп орталықталынған Бас банкте, автоматты
негізгі қор модулінде алғашқы құн бойынша көрініс беруінде жүргізілуі тиіс.
Материалдық қор есебі Қазақстандық 7-ші бухгалтерлік есеп стандартын
басшылыққа алып жүргізіледі. Есебі орталықталынған Бас банкте жүргізіледі.
Қарапайым жалдау есебі Қазақстанның 17-бухгалтерлік есеп стандартында
жалдау есебіне сәйкес және банктің ішкі документтерімен жүргізіледі.
Өткізілетін жалдау активтері баланста негізгі құралдар жалға өткізуге
арналған статьясы бойынша көрініс береді. Банк қабылдаған қарапайым
аренда бойынша негізгі құралдар есебі баланстан тыс жүргізіледі.
Дебиторлық және несиелік берешек есебі Қазақстанның 5- бухгалтерлік
есеп стандартындағы Дебиторлық берешек және оның ашылуы бөліміне сәйкес
және банктің ішкі документтерімен жүргізіледі.
Дебиторлық берешек есебі төлем түрлері бойынша аналитикалық шот
бөлімінде жүргізіледі. Банк дебиторлық берешек және соманы анықтайтын
қажетті тексерулерді ҚР Ұлттық банктың нормативті құқықтық актілерге және
банктің ішкі документтерге сәйкес жүргізіледі.
Жарғылық капиталдың қалыптасу тәртібі ҚР Ұлттық банктің нормативті
құқықтық актілерімен және ішкі банк документтерімен сәйкес жүргізіледі..
резервтік қор ҚР Ұлттық банк нормативті құқықтық актілерімен жұмыс істейтін
заң талаптарына сәйкес құрылады және акционерлерге дивиденттерді төлегенге
дейін қалыптасады. Бөліп таратылмаған кіріс шоты салыстырмалы ( кіріс
және шығыс) болып табылады, сомасы жалпы акционерлер жиналысы шешімінде
анықталады.
Салық есебі орталық бас банкте субкорреспонденттік филиал
шоттарында шығарылған филиал шоттарына жатқызылады. Банк келесідей салық
түрлерін төлейді:
· корпоративті табыс салығы ;
· жеке табыс салығы ;
· қосылған құн салығы ;
· әлеуметтік салық ;
· жер салығы ;
· көлік құралдарына салынатын салық ;
· мүлік салығы ;
· қолдануға берілген жер учаскілеріне салынатын салық ;
· басқа қызмет түлері бойынша лицензиялық жинақ құқығы ;
· қоршаған ортаны ластағаны үшін төлем ;
· сыртқы жарнаманы құрғаны үшін төлем.
Кіріс және шығыс есебі Қазақстанның 5- бухгалтерлік есеп
стандартындағы кіріс және 22 банктің кірісі және шығысы сонымен
қатар банктің ішкі документтеріне сәйкес жүргізіледі. Кіріс және шығыс
бухгалтерлік есебі орталықтанған бас банкте жүргізіледі. Банк қыметінің
кіріс және шығысы келесідей: сыйақы түрінде кіріс және шығыс, роялти,
дивиденттер, қызмет көрсетудегі кіріс және шығыс, тауарларды және басқа
активтерді сатып алу кезіндегі шығыстар болып сараланады. Банк балансында
ашық түрде кіріс пен шығыстың оң немесе теріс курстық айырмасынан
көрінеді. Банктің кірісі мен шығысы арасындағы айырмашылық есепті жылы
банктің қаржы шаруашылық қызметі нәтижесімен айтылады.
Баланстанған шоттар техникалық есеп обьектілеріне арналған, яғни
баланс шотында есепке алынбайтын сонымен бірге активтерді қосымша есепке
алуды және бақылауды қажет ететіндерге арналған. Баланстанған шот есебі қос
жазбаларды қолданусыз документте көрсетілген бағанемесе шартты бағаға
жүргізіледі.
Нағыз есеп саясаты 2007 жылдың наурызында күшіне енді және осыған
сәкес өзгертулер мен қосымшаларды енгізуге дейін жұмыс істейді.
1.2 Қаржыландыру мәні
Жаңа уақыт шарттарында ұйымның қаржылық жағдайының шаруашылық
субьектілерінің өзі үшін де емес сонымен бірге көптеген акционерлер мен
әсіресе болашақ әлеуетті инвесторларға шынайы дұрыс анықтау үлкен маңызға
ие. Қазіргі кезде мемлекеттік емес көздерден ірі инвестициялар керек.
Алайда кәсіпкерлік дамуына бос құралдарын салғысы келетіндер, ұйымның
қаржылық жағдайының жақсылығы және шын мәнінде шынайы табыс түсуіне сенімді
болуы керек. Сондықтан қазіргі уақытта ұйымның қаржылық тұрақтылығын
саралау және қаржылық жағдайын инфляцияны есепке ала отырып олардың
өзгерісіне болжам жасай білу керек.
Ұйымның қаржылық жағдайы – бұл капитал жағдайының оның айналысы мен
субъект шаруашылығының қабілеттілігі, қабылданған уақыт моментінде дамуы
көрінісін беретін экономикалық категория.
Қамтамасыз ету процесінде, өндірістік, күнделікті және қаржылық
қызметінде капиталдың үздіксіз айналыс процесі жүреді ,құралдар құрылымы
және қалыптасу көздері , қолда бар және қаржылық ресурстар қажеттілігі
зерттелінеді ( ұйымның қаржылық жағдайының төлем қабілеттілігі ретінде ішкі
көрінісі ) және құрылымы өзгереді.
Қаржылық жағдай тұрақты, тұрақсыз (дағдарыс алдындағы) және
давғдарысты болуы мумкін. Ұйымның алдын-ала төлем жүргізуі өз қызметін кең
ауқымда қаржыландыру, ойламаған өзгерістерді ауыстыру не көшіру
қабілеттілігі және өзінің төлем қабілеттілігін қолайсыз жағдайларда оның
қаржылық жағдайының тұрақтылығын куәландырады немесе керісінше болады.
Ұйымның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін капитал
тұрақтылығы икемді болуы керек және үнемі шығыс бойынша кірісті көбейту
мақсатында төлем қабілеттілігін сақтау және өз дамуына жағдай құру үшін
ұйым оның қимылын ұйымдастыра білу керек.
Алайда, ұйымның қаржылық тұрақтылығы- бұл субъектінің шаруашылығын
жүргізу мен дамуына қабілеттілігі, өзінің активтері мен пассивтерінің
бірқалыптылығын ішкі және сыртқы ортада сақтау оның үнемі төлем
қабілеттілігімен шекарадағы инвестициялық тартымдылығы тәуекел деңгейінің
шегіне кепілділігін айтады.
Ұйымның қаржылық жағдайы, оның бірқалыптылығы мен тұрақтылығы, оның
өндірістілігі, коммерциялықжәне қаржы қызметінің нәтижесіне тәуелді. Егер
өндірістік және қаржылық жоспары сәтті орындалса, бұл ұйымның қаржылық
жағдайына оң әсер етеді. Және керісінше, жоспардың толық орындалмау
нәтижесі өндіріс және өнімді сатып алуда оның өзіндік құнының жоғарылауы
өтеді, ұйымның қаржылық жағдайының нашарлауы оның төлем қабілеттілігінің
төмендеуіне әкеледі. Сонымен бірге қаржылық жағдайының тұрақтылығы
байқаусызда болмайды, ол ұйымның шаруашылық қызметін анықтайтын барлық
комплекс факторларын тиімді басқару нәтижесі.
Қаржының тұрақты жағдайы өз кезегінде өндіріс жоспарының
орындалуына және өндірісті керекті ресурстармен қамтамасыз ететін
қажеттіліктерге оң әсер етеді. Сондықтан қаржылық қызмет шаруашылық
қызметтің бір бөлшегі ретінде жоспарланған түсулерден және ақша ресурс
шығындарын, есеп айырысу дисциплиналарының орындалуы, өзіндік және қарыз
капиталы мен оның аса жұмсалуына, тиімділігіне бағытталуы керек.
Ұйымның қаржы қызметінің бастапқы мақсаты бір стратегиялы есепке
енгізіледі, яғни өндіріс активін көбейтуге. Ол үшін ол үнемі төлем
қабілеттілігі мен рентабельділігін сонымен қатар оптималды актив салалары
мен пассив балансын ұстай білу керек.
Ұйымның қаржы анализінің тұрақтылығына келесі шарттар кіреді:
1. ұйымның қаржылық қызмет кемшіліктерін шығару және алдын-ала анықтау,
резервтерді жақсарту үшін резервтер іздеу, оның төлем қабілеттілігін алдын-
ала анықтау.
2. қаржылық нәтиже мүмкіндігін болжау, экономикалық рентабельділігінен
шыға тұрақты шаруашылық қызметін алғанда сонымен бірге меншік пен қарыз
ресурсының болуы, әртүрлі қаржы ресурстарды жұмсау нұсқаларының модульдерін
дамыту жағдайын анықтау.
3. нақты мероприятиелерді дамыту, яғни тиімді қаржылық ресурстарды
жұмылдыру және ұйымның қаржылық жағдайын бекітуге бағытталуын анықтау.
Қаржы жағдайы талдауымен тек қана басшылар мен осыған сәйкес ұйымдар
жұмыс істемейді, сонымен бірге ресурстарды тиімді жұмсау мақсатымен
зерттейтін инвесторлар да, банктер- несиелеу бағасының шарттарын және
тәуекел деңгейін анықтайтындар, жеткізушілер- алдын-ала алатын төлемдер
үшін, салық инспекциялары- бюджетке және т.б. келіп түсетін құралдардың
жоспар орындалуын зерттеу. Осыған сәйкес анализ ішкі және сыртқы болып
бөлінеді.
Ішкі анализ ұйым қызметімен өткізіледі және оның қорытындысы ұйымның
қаржы жағдайын жоспарлауға, бақылауға және болжауға қолданылады. Оның
мақсаты бірқалыпты ақша құралдарының келіп түсуіне, ұйымның дұрыс
функционалдыжағдайын құру үшін меншік пен қарыз құралдарын орналастыру,
үлкен табыс пен банкрот тәуекелділігінен шығаруды алу үшін.
Сыртқы анализ инвесторлармен жүргізіледі сонымен бірге материалды және
қаржы ресурстарын жеткізушілерде, бақылау органдарының берілетін есеп
негізінде жүргізіледі. Оның мақсаты құралдарды тиімді енгізу, яғни үлкен
түсім мен жоғалту тәуекелділігін шығаруды қамтамасыз етуді анықтау
мүмкіндігі.
Ұйымның қаржылық жағдайын анализдеу үшін ақпарат көзінің негізі болып
бухгалтерлік баланс есептелінеді, яғни кіріс және шығыс есеп беру, ақша
қозғалысына есеп беру, алғашқы және аналитикалық есеп беру көрсеткіштері
саналады.
2. Тарау Ұйымның тұрақты қаржысын талдау ( АҚ АТФ мысалында )
2.1 Ұйымның мүлігін талдау
Ұйымның экономикалық потенциалының бағасы өзіне актив құнын қосады оның
қызмет көлемімен өнеркәсіп деңгейінің сенімділігін сипаттайтын, ол
өнеркәсіптің қаржы жағдайын индикаторын есептеуде негіз болады.
Динамика құрамын талдау және актив өнеркәсіптің және оның басқа
түрлерінің барлық мүлік төмендеуіне немесе абсолютті өсім көлемін
анықтауға мүмкіндік береді. Актив өсімі (төмендеуі) ұйымның кеңейген
(тарылған) қызметіне куәлік етеді. Актив талдауында қаржы есеп беруінің
негізгі элементі ретінде, олардың бар болуын, құрамын, құрылымы мен
олардағы болған өзгерістерін зерттейді. Талдау құрылымының активі жалпы
және жеке топтастыруларында олардың рационалды орналасуында айтуға
мүмкіндік береді. Активтердің көбеюі өнеркәсіп жұмысына оң сипат береді.
Бірақ, өнеркәсіп мүлік құнының үлкею себептерін талдауда инфляция
әсерін есепке алу керек. Отандық практикада инфляциялық процесс есебі тек
баланс құнының негізгі құралдарын құруда жүргізіледі.
Активтерді талдау кезінде, олардың қалай орналасқанын және есепті жауап
олар көбінесе неге аударылғанын өнеркәсіп өндірісі потенциалының жағдайы
оның негізгі құралдары, мүлік мобильділігі қандай екенін анықтап алу керек.
Ол үшін ең алдымен өнеркәсіп өндірісінің потенциал үлкендігін білу керек,
ол арнайы әдебиеттерде әр түрлі көзқарастар кедеседі. Осылай бір әдіс
бойынша оның негізгі құралдар құнын, өндірістік қорлар, аяқталмаған өндіріс
, өсіруге және бағуға кеткен құндарды қосады.
Екінші әдіс бойынша актив құрамы өнеркәсіп өндірісі потенциалын
анықтайтын, жоғарыда көтерілген әдісте аяқталмаған капитал салымдарымен
орналастыру құралдар құнын қосады. Бұл әдіс өнеркәсіптің даму процессімен
оның материал техникалық базасына нақтылы көрініс береді. Өндіріс мүлігі
коэфицентінің оптималды маңызы 0.5-ке көп.
2006 ж 0,8-ден 2007 ж 0,9- ға актив мобильділігі коэфицетінің мәні
көбейді, бұл банктегі жалпы активтер құының ағымдағы активтер үлесінің
жоғарылауын көрсетеді, яғни қарызды жабу үшін құралдардың көбеюі.
Ағымдағы және ұзақ мерзімдегі активтер арасындағы ара- қатынас
мобильді және мобильденген құралдар коэфицентімен сипатталады. Банк
көрсеткіштері бойынша 2007 жылы ол тендецияның көбеюін 9,4 құрайды, бұл 0,5
мәніндей оптималды талаптарды қанағаттандырады.
Негізгі құралдар нақты құнының коэфиценті,материалдық техникалық
базасын сипаттайтын активтердің жалпы құнындағы негізгі құралдар
үлесінің төмендігін сипаттайды. Алайда банктің өнеркәсіп өндірісі
болмағандықтан, ол үшін негізгі құралдар активтер бөлігінің үлесінің
төмендеуі өмірлік мәнді маңызына ие болмайды.
2. Ұйымның қаржылық ресурстарын талдау
12. кестеден көріп отырғанымыздай 2006 ж 2005 ж салыстырғанда 120.8% ,
ал 2007ж 2006ж салыстырғанда 145.3% банктің өзіндік капиталы
өскен, бұл жарғылық капиталдың жоғарылауына, өткен жылғы жұмсалмаған
таза табыстан және жұмсалынбаған пайдаға байланысты.
АҚ АТФ банкі жұмыс істеген уақытысында банктің 5 эмиссиялы
акциясын төледі және тіркеуге алды.: 1995 жылы наурызда 10 млн тг, 1995
жылы қазанда 90 млн тг, 1997жылы наурызда 86 млн тг, 2004 жылы қарашада 214
млн тг, 2005жылы маусымда 600 млн тг-ні құрады.
01.01.2008 жылдағы жағдайы төленген жарғылық капитал 913305мың тг
құрады, 1000000 мың тг тіркеген. Жарғылық капиталдың көбеюі банктің таза
табысының қаржылық шаруашылық қызметі қорытындысы бойынша 2006 жылдың 4
кварталында пропорционалды үлесі 11279 мың тг, сонымен бірге акциоенрлердің
банк акцияларын сатып алуға 720 мың тг-ге жұмсалған. Банктің өзіндік
акциялары сатып алынбаған. 01.01.2008 жылы сатып алынбаған акциялар қалғаны
86695 данасын құрады.
2007 жылы қосымша капитал бойынша қозғалыс болған жоқ. Жыл бойынша
банкте резерв капитал қозғалысы болған жоқ.. 01.01.2008жылы шот бойынша
қалдық 150000 мың тг құрады. Резервті капитал берілген нормаларға сәйкес
келеді.
Егер АҚ АТФ банкінің өздік капиталының динамика құрылымын
қарасақ, көріп отырғанымыздай жарғылық капитал үлесі 2007 жылы 89% 2007
жылы 74% төмендеген, жұмсалмаған таза табыс үлесі 7%-дан 13%-ға өскен.
Осылай банк өздік капитал мен резерв қорының жетерлік көлемі бар,
ол несие берушілер мен дебиторлар қызығушылығын қорғау үшін қажет.
ҚР Ұлттық банк 3 маусым 2007 жылғы №213 жарлығы бойынша, екінші
деңгейлі банктертер үшін нормативтерінде коммерциялық банктер өзіндік
капиталының оптималды коэфицентіне сәйкес болуы керек. Алайда бірінші
деңгейде капитал : төленген жарғылық капитал; қосымша капитал; бөлінбеген
таза кіріс (сонымен қатар қорлар, резервтер, өткен жылғы таза табыс
негізінде құрылған) есептеледі, айырмасында: материалды емес активтер;
өткен жылғы шығындар; ағымдағы жылғы кірістен шығыстың жоғарылауы. Капитал
екінші деңгей үшін: ағымдағы жылы кіріс көлемінің шығыстан асуы; қайта
бағалаудағы негізгі құралдар мен құнды қағаздар көлемі; сомадағы жалпы
резерв көлемі 1.25% аспайтын активтер сомасы ретінде есептеледі.
Банктің субординиленген қарызы бұл банктің қамтамасыз етілмеген
міндеттемесі, ол келесідей міндеттерге сәйкес болуы керек:
1. ұсынушыға депозит не міндетті болмауы керек;
2. қарызды тұлғаларға қамтамасыз етуші болмау керек;
3. тез арада құюлуға жатпауы керек;
4. банк ликвидациясы кезінде соңғы кезекте қанағаттандырылуы керек.
Берілген пруденциалды нормативтерге сәйкес банктің өздік капиталының
жетерлігі екі коэфицентпен сипатталады:
1. К1
2. К2
Кестеде көріп отырғанымыздай капитал жетерлігінің коэфиценті жеке
бақылау көрсеткіштеріне сәйкес банкпен орындалып отыр.
Банктің негізгі құралдар өсімі негізгі компонент өсімі болып отыр. 9
кестеде негізгі құралдар сомасы 2007 жылы 222661 мың тг 2006 жылғы
көрсеткіштен 1.4% көп және 3, 4 есе 2005 жылғы көрсеткіштен көп.
Ұйымныңқаржылық тұрақтылығының бағасы.
Өнеркәсіп қаржылық жағдайы қысқа мерзімді бағалау перспективасы
көрсеткіштері ликвидттілігі және төлем қабілеттілігі, жалпы түрде
айтарлықтай контрагендер алдында міндеттемелерін орындай алуында.
Ликвидттілік және төлем қабілеттілігі маңызын ашсақ. Ликвидтілік
активтермен ұйымдастырылатын міндеттемелерді жабу деңгейін анықтайды. Содан
қаншалықты тез арада бұл өтетіні ұйымның несие төлей алушылығы мен төлем
қабілеттілігіне байланысты. Ликвидті көрсеткіштер ұйымның ликвидтілігін
көрсетеді және өз міндеттемелерінің жаба алуының мүмкіндік көрінісін
береді.
АҚ АТФ банкі ликвид деңгейін өлшеу үшін ағымдағы ливид коэфицентін
және қысқа мерзімді ликвид коэфицентінқолданады. Ағымдағы ликвид коэфиценті
жоғары ликвидті актив орта айлық көлемін талап ету міндеттемесі орта айлық
көлемінің қатынасы ретінде есептеледі. Қысқа мерзімді ликвидті коэфиценті
активтердің орта айлық көлемін алғашқы үш айлық төлеп біту уақытысымен,
жоғары ликвидті активтерді қосқанда, орта айлық міндеттеме көлеміне сұрауды
қанағаттандыратын міндеттемелерді қоса алғандағы қатынасымен есептеледі.
Баға өтімділігіне қосымша ретінде іскерлік баға белсенділігі
жатқызылады, бұл оның құралдарының айналым жылдамдылығын көрсетеді және
ұйымның төлем қабілеттілігіне айтарлықтай әсер етеді. Баға іскерлік
белсенділігі өзіндік капиталдың айналмалылығы және ағымдағы активтер
коэфиценті арқылы көрсетіледі, олар былай есептеледі: айналыс
құралдарының жылдамдығы = өнімді өткізудегі кіріс меншікті капитал
құралдары
ағымдағы айналыстағы активтер жылдамдығы = өнімді өткізудегі кірісі
ағымдағы құралдар активі
Төлем қабілеттілік ұйымның қаржылық негізі ретінде сипатталады.
Берілген талап ұйымның өз өндірістік қажеттіліктерін төлеуге мүмкін болуын
болжамдайды. Қазіргі уақытта баланстанбаған ақша ағымы олардың тұрақсыз
жағдайының негізгі себептерінің бірі ретінде есептеледі.
Осындай себептерді ді анықтау кезінде ұйымның төлем қабілетсіздігі
екі негізгі факторлар әсерінен болуы мүмкін, ол өнім тұтынушысының төлем
қабілетсіздігі немесе бұл өнімді өткізуде күрделі қиыншылықтарды айтамыз.
Өз кезегінде факторларға басқа әртүрлі ішкі және сыртқы себептер әсер
етеді. Ішкі себептерге негізінен елдегі жалпы экономикалық жағдайының
тұрақсыздығы, шаруашылық қызметін жетілдірілмеген құқықпен қамту, салық
саясатының жасалмағандығы жатқызылады.
Экономикалық талдау әдісі болып комплексті түрде ұйым қызметін
математикалық, статистикалық, есептілік және тағы басқа ақпаратты қолдана
зерттеу. Берілген талдау әдістеріне сипаттамасы болып:
а) ұйымның барлық қызметін сипаттайтын көрсеткіштер жүйесін қолдану;
б) осы көрсеткіштерді өзгерткен себептер мен факторларды зерттеу;
в) оларды анықтау және олардың арсындағы байланысты өлшеу
Талдауда көрсеткіштер жүйесі қолданылады, оперативті бухгалтерлік есеп
пен бақылау процесінде қалыптасқан. Жетіспейтін көрсеткіштер зерттеу
кезінде есептеледі. Экономикалық жағдайы және байланыс себебінің процесі
осы не басқа көрсеткіштерінің өзгерісі факторларды зерттеуді талап етеді.
Талдау нәтижесінде айтарлықтай фактор көрсеткіштері анықталынады, ол ұйым
қызметі қорытындысына әсер етеді. Экономикалық талдау ақпараты ұйым
қызметінің жүйелік банк және математикалық модельдер банкін қосады. Жүйелік
банк өз алдына дәстүрлі және жаңа уақыттағы ақпаратты талдаудағы
статистикалық әдістерді көрсетеді. Әдістер жетерліктей көп, бірақ көбінесе
: салыстыру әдісі, топтастыру әдістері, талдау қорытындысы көрінісі әдісі,
коэфицент әдісі, индекстік әдіс, жүйелі талдау әдісі және элимирлену әдісі
қолданылады.
Математикалық моделдер банкі оптимизацияланған есептерді шешуге
арналған модельдер жиыны. Дәстүрлілерін қарастырсақ. Салыстыру әдісі ұйымға
теріс көзқарастан құтылу.Үнемі басқа баланс статьясындағы өзгерістерді және
есептелген көрсеткіштер мағынасын салыстыру қажет. Салыстыру әдісі себептер
мен динамикалық өзгерістер мен ауытқулардың әсер ету деңгейі мен себептерін
анықтауға мүмкіндік береді, мысалға кіріс резервінің жоғарылауыжәне
шығыстардың төмендеуі. Коэффицент әдісі капитал қызметін және өтімділік
деңгейін бақылау үшін қажет. Берілегн әдіс әртүрлі статьялар , баланс
статьясындағы топтамалары мен бөлімдер
арасындағы байланысты анықтау үшін қолданылады. Элимирлену әдісі жеке
факторлардың жалпы көрсеткіштері басқа факторларды шығару жолымен әсер етіп
анықтау. Әдістердің мақсаты жеке көрсеткіштердің үлкендігі оның әр
қайсысының әсер етуін өлшеу. Әр әдістің жоғарыда қарастырылған өз оң
жақтарымен кемшіліктеріде бар, алайда қолданылатын барлық әдістердің
мақсаты ұйымның мүліктік және қаржылық жағдайының толық сипаттамасы, оның
өткен есепті кезеңдегі қызмет қорытындысысонымен бірге болашақта даму
мүмкіндігін анықтау.
Дәстүрлі әдістер төлем қабілеттілігі мен қаржылық тұрақтылығының
бағасы коэффицент есептемелерінде тұрады және ол әр ұйымның баланс
статьясы негізінде анықталады. Есептелген коэффицент олардың нормативті
мәнімен сәйкестендіріледі бұл қорытынды баға актісін құрады. Сонымен бірге
коэффицент деңгейін баллмен бағалауға тырысады одан кейін ол баллдарды
қосады осылай берілген ұйым жағдайын басқа ұйыммен салыстырады. Ұйымның
тұрақтылығынөлшемі ретінде бірнеше коэффиценттер қолданылады:
- айналыстағы активтердің өз көздерімен қамтамасыздандыру
коэффиценті;
- өнеркәсіп дербестігінің коэффиценті
- қаржы тұрақтылығының коэффиценті
- мүлік құнның нақты коэффиценті
- өз құралдарының маневрлық коэффиценті
- қаржылық тәуелсіздік коэффиценті
Талдау жүргізгенде капитал айналамының үлкендігін ғана емес сонымен
бірге жалпы көлеміндегі өздік капиталдың салмағы да есептеледі. Бұл
көрсеткіш ұйымның қаржы тұрақтылығын айтарлықтай сипаттайды және ол маневр
коэффиценті деп аталады. Ол өнеркәсіптің өзіндік құралдарының қай бөлігі
мобильді формада тұрғанын көрсетеді.
К7 = меншікті айналым капиталы меншік капитал
Қаржылық көзқарас тұрғысынан өнеркәсіп қаржылық жағдайының жоғары
деңгейі: меншік құралдары, сонымен олар мобильді оладың үлкен бөлігі
айналым құралдарына құйылмаған және басқа айналыстағы емес активтерге, ол
айналыстағы активтерге салынған оң сипат алады. Егер коэффицент айналым
құралдарының құнының төмендеуінен өспесе, ал меншік көздерінің өсімі
айналым құралдарының өсімімен салыстырғанда жоғарылауы, онда өнеркәсіптің
қаржылық тұрақтылығының жоғарылау коэффиценті шын мәнінде жоғарылауын
көрсетеді. АҚ АТФ банкінде бұл коэффицент 2007 жылы 1.4-ке, ал 2006 жылы
1.2 –ге тең, оптималды үкендік ≥0.5 тең.
Ұдайы өндіріс процесінің үздіксіз жалғасып жататын белгілі өндіру ,
бөлу , айырбастау және тұтыну стадиялары оның қатысушылары арасында тауар
қатынастарының болуы айқындайды , өйткені өндірілген өнімдер сатып алу –
сатуға жататын тауарлар ретінде болады: өнім оны тұтынудан бұрын айырбастау
және бөлу стадияларынан өтеді. Сонымен бірге материалдық өндіріс
қатысушыларының ғана емес , қоғамдық қатынастардың барлық қатынасушылардың
қажеттіліктері мен мүдделері қанағаттандырылуы тиіс. Осыған орай олар
мамандырылған еңбектің , орындалатын қызметтердің нәтижелерімен , әр түрлі
өндірілетін игіліктермен олардың саны мен сапасына сәйкес айырбасталуы
тиіс. Тек өндірілген еңбек өнімдері айырбасталғанда , оларды белгілі бір
ақшалай баламен өткізгенде өндірушілердің ақшалай түсімі ( табысы )
жасалады. Жасалынған игіліктер мен құндылықтарды өлшеу құн өлшемі мен
жалпыға ортақ балама ретіндегі ақшаның көмегімен жүзеге асады. Сондықтан
материалдық және материалдық емес игіліктер , қызметтердің өндірілген
массасы – қоғамдық өнімнің – натуралдық – заттай көрінісімен бірге оның
ақшалай көрінісі де болады. Сонымен қаржы тауар қатынастарынан тыс өмір
сүре алмайды.
Қаржы ғылыми ұғым ретінде қоғамдық өмірде сан алуан нысандарда пайда
болатын қызметтермен ассоцияцияланады және міндетті түрде ақша
қатынастарының қозғалысымен қосарлана жүреді.
Экономикалық өмірде қаржының сыртқы көрінісі қоғамдық өндірістегі әр
түрлі қатысушылар қаражаттарының қозғалысы түрінде болып жатады. Құбылыстар
бетінде бұл қозғалыс ақшалай соманы шаруашылық жүргізуші субъектілерінің
бір – бірімен қолма - қол ақшасыз жасасатын есеп айырусылары ; негізгі
капиталға жұмсалатын амортизациялық соманы есептеу ; табысты ( пайданы )
бөлу және кәсіпорындарда , фирмаларында ішкігшаруашылық арналымның қорларын
қалыптастыру ; мемлекеттің бюджеттің кірісіне салық төлемдерін аудару ;
қайырымдылық қорларына қаражат төлеу ; экспортталатын тауарлар үшін кеден
баждарын төлеу және тағы басқа операциялар қолма – қол ақшасыз немесе қолма
– қол ақшамен есеп айырысу ретінде бір иеленушіден басқа иеленушіге беруі
болып табылады.Ұдайы өндіріс процесінің түрлі стадияларында жеке
экономикалық категориялардың қатысу дәрежесі бірдей емес.
Ақшаның нақтылы қозғалысы ұдайы өндіріс процесінің екінші және үшінші
стадияларында – бөлуде және айырбастауда болады.
Осының барлығында және осыған ұқсас қаржы операцияларында ақша
қатынастарының қозғалысы болып жатады.
Қаржы ұғымы ақша нысанындағы қоғамдық өнімді бөлумен байланысты
болатын экономикалық қатынастардың кең ауқымын қамтиды. Тауар – ақша
қатынастарының жалпы қамтуындағы сипатқа ие болып отырған нарықтық
экономика жағдайында қаржы нақтылы және үздіксіз болып жататын ақша
айналымын – ақша ағынын бейнелеп көрсетеді.
Қаржы – ақша қатынастарының жиынтығы , олардың ажырағысыз бөлігі , ол
әрқашан экономикалық жүйе шеңберіндегі қоғамдық ұдайы өндірістің түрлі
субъектілері арасындағы бүкіл ақша қатынастарын емес , тек айрықша ақша
қатынастарын білдіреді , сондықтан оның рөлі мен маңызы экономикалық
қатынастарда ақша қатынастарының қандай орын алатындығына байланысты.
Қаржының басты белгілерінің бірі – оның оның тұлғалануының ақша нысаны және
ақшаның нақтылы қозғалысымен қаржы қатынастарының бейнеленуі. Демек , қаржы
қатынастарының пайда болуы өзі жайында әрқашан ақшаның қозғалысымен
аңғартып отырады. Қаржы тек ақша қорларының , атап айтқанда табыстар мен
қорланымдардың қозғалысымен байланысты болатын ақша қатынастарын қамтиды.
Басқа ақша қатынастары қаржы шеңберінен шығып кетеді.
Қаржының ақшадан мазмұны жағынан да , функциялары жағынан да
айырмашылығы бар. Ақша – бұл ең алдымен ассоциацияландырылған
өндірушілердің еңбек шығындары өлшенетін жалпыға ортақ балама , ал қаржы –
жалпы ішкі өнім мен ұлттық табысты бөлудің және қайта бөлудің экономикалық
тетігі , ақша қорларын жасау мен пайдалануға бақылау жасаудың құралы. Ол
өндіруге , бөлуге және тұтынуға ықпал жасайды және объективті сипатты
болады.
Ұдайы өндіріс процесінің түрлі стадияларында жеке экономикалық
категориялардың қатысу дәрежесі бірдей емес.
Ақшаның нақтылы қозғалысы ұдайы өндіріс процесінің екінші және үшінші
стадияларында – бөлуде және айырбастауда болады.
2.3 Қаржыландырудың түрлері.Ұзақ мерзімді қаржыландыру.
Кәсіпорындар тоқсандық және жылдық қаржылық есептемені құрылтай
құжаттарына сәйкес меншік иелеріне, мемлекеттік салық инспекциясына,
мемлекеттік басқарудың басқа органдарына, несие беруші банктерге және басқа
да кәсіпорындарымен келісімдердің негізінде басқа да мүдделі ұйымдпрға да
тапсырады. Кәсіпорындар тоқсандық есептемені тоқсан аяқталғаннан кейін 30
күн ішінде, ал жылдық қаржы есептемесін жыл аяқталғаннан кейін 90 күннің
ішінде тапсыруға міндетті. Яғни, ҚР-ң 28-ші ақпан 2007 жылғы №235-111
“Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік” ҚР заңына сәйкес ұйымдар жылдық
қаржылық есептілікті келесі жылдың 30сәуірінен кешіктірмей өткізулері тиіс.
Бюджеттік мекемелер айлық, тоқсандық және жылдық қаржылық есептемені
жоғары тұрған ұйымдарға олар белгілеген мерзімдерде тапсырады.
Қаржылық есептемені пайдаланушылар қатарына нақты қазіргі және әлеуетті
инвесторлар, кредиторлар, жеткізушілер, қызметкерлер, сондай-ақ
министрліктер, ведомстволар және жұртшылық жатады.
Кәсіпорынның, ұйымның, мекеменің жылдық қаржылық есебі мүдделі
пайдаланушылар, сатып алушылар, жеткізушілер, инвесторлар, биржалар,
банктер және басқалар үшін баспасөзде ашық жарияланады.
Есепті жыл аяқталғаннан кейін ашық түрдегі акционерлік қоғамдар, банктер,
сақтандыру компаниялары жылдық қаржылық есептемені газеттерде, журналдарда
және жекелеген кітапшаларда жариялауға міндетті. Жарияланатын қаржылық
есептеме міндетті аудиторлық тексеріске түсіп, оның дұрыстығын тәуелсіз
аудитор растауы тиіс.
Қаржылық есеп беру мен бухгалтерлік есепке аудиторлық тексерулер ҚР-ң
заңдарында көзделген жағдайларда, сондай-ақ әкімшіліктің немесе шаруашылық
етуші объектінің құрылтайшыларының төрттен бірінің бастамасы бойынша
жүргізіледі.
“Материалдық емес активтер”бабы бойынша шаруашылық қызметте ұзақ уақыт
бойы пайдаланылатын және кіріс келтіретін материалдық емес объектілерге
кәсіпорынның жұмсаған шығындары көрсетіледі. Материалдық емес активтерді
кәсіпорынның құрылтайшылары (меншік иелері) жарғылық капиталға салым
есебінде енгізуі, сондай-ақ кәсіпорын өз қызметінің барысында сатып алуы
мүмкін. Бап бойынша бастапқы бағалау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz