Рим мемлекеті (Классикалық кезен)

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Рим мемлекеті (Классикалық кезен)

Жоспар

1Рим құқығының тарихы

2Рим құқығы боиынша шарттар

3Некелік семьялық мұрагерлік құқық

4Азаматтық құқық

5Рим юристерінің ролі Гай институты

Римде республикалық құрылыстың орнауы. Ежелгі Рим мемлекеті Жерорта теңізіндегі Апенин түбегінде қалыптасты. Оның алғашқы патшасы Рамул болды. Патшалық дәуір б. з. д 753-509ж. қамтыды. Тарквиний Римнің сонғы патшасы болды, ол туралы Рим тарихшысы Тит Ливий былай деп жазған: ”Ол өте қатал, адамгершілігі төмен, көптеген римдіктерді дарға асып, Римнен қуып жіберген Халық бұған наразы болып, Тарквиниді отбасы мен елден қуып жіберді. Римдіктер енді ешқашан патша сайламауды ұйғарды. Римді республика деп жариялайды. Бір мерзімде сайланған адамдар басқаратын мемлекетке айланды. Бұл б. з. б. 509-27 ж қамтыған Рим тарихының екінші және ең ұзақ дәуір болды. Рим республикасының мемлекеттік құрылысы қалыптасып, оның билік орындарына халық жйналыстары, магистратуралар, сенат басшылық етті. Римде халық жиналысы шешетін мәселелеріне қарай үш түрге бөлінетін еді. Ру бірлестігінің жиналысы- курия отбасы қатынастарын шешіп отырды. Патрицийлер мен плебейлердін (сырттан келген адамдар) жиналысы центуриат деп аталды. Онда жоғары лауазымды қызмет адамдарын сайлады, соғыс пен бітім жасау мәселелерін шешті. Халық жиналысының сонғы түрін триболар жиналысы деп аталады. Трибо деген сөз тайпа одақтары деген мағынада айтылатын. Бұл жиналысқа адамдардың мүліктік орнына шек қойылмай, Римнің бүкіл азаматтары қатысты, сондықтан да оның демократиялық жағы басым болды. Азаматтардың дауыс беруі арқылы триболар жиналысындазаң жоба талқылау, төменгі қызмет адамдарын сайлау т. б. мәселелер шешілді. Атқарушы өкімет билігін жүргізушілерді магистраттар деп атады. Олар халық жиналысында 1жыл сайланып, атқарған міндеттері үшін жолақы ашады, азаматтар арасында үлкен құрметке ие болды. Олар қаралған мәселелерді бір ауыздан дұрыс шешті. әрбір магистраттың өз хатшылары, жаршылары, еркіне жіберілген адамдары және мемлекеттік құлдары болды. Бастапқы патрицийлердін ақсақалдары ғана құрған кенес-сенат Рим мемлекетінің өмірінде ерекше маңызды роль атқарды. Оның мүшелері-сенаторлар ауқатты адамдардан шыққандар еді. Аталмыш қызметті олар өмір бойы атқаруға тиісті болды. Сенат құрамы үш жүз адамнан тұрды. Сенат мемлекеттік жоғарғы орган деңгейіне жетті. Сенатта сенатордың баяндамасы тыңдалып, талқыланатын болды. Содан кейін дауысқа қойып, қаулы шығарылды. Сенаттың билігі өте үлкен болды. Мемлекеттік қаражат, соғыс пен бітім, ішкі қауіпсіздік мәселелерін шешіп отырды. Рим республикасы мемлекеттік тұрғысынан алғанда аристократиялық республика болды.

Римдіктердің арасынан ірі жер иеліктері мен құлдары бар мемлекет ісін басқаратын ақсүйектер бөлініп шықты. Олар халықтың жоғары тобы - аристократияны құрады. Атақты ақсүйектер өздерінің беделдерін көтеруге тырысты. Қоғамдық пікірде олардың ежелгі ұрпақ екендігі және ата тегінің даңқы маңызды орын алды. Римдік ақсүйектерге сенаторлы жатты. Сенаторлар үстіне қызыл күрең матадан тігілген шапан, аяғына ерекше сәнді аяқ киім кйген. Ал қолдарына алтын жүзік салатын. Олардың үйлері император сарайларының маңында орналасты. Бөлмелерінің қабырғаларына фрескалар жапсырылып, едендері мазайкамен өрнектелді. Ауладағы бақ ішінде мүсін ескерткіштер тұрған. Кейбір атақты ақсүйектерден шыққан римдиктерді құлдар зембілге салып көтеріп жүрген.

Бай плебейлердің патрицийлар руына қосылуына негізінде ерекше топ-нобилиттер қалыптасты Плебейлердің алым-салықты көтере салып өсімқорлықпен айналысқан, сыртқы сауданы қолына ұстаған тобы-салтаттылар провинцялардағы құл иеленуші қоғамның жоғарғы топтарына жатқан.

Нобильдер Рим сенатының құрамын толықтырып отырды, мемлекеттегі жауапты қызметке солар сайланды. Нобилдер армияны және провинцияларды басқарды. Нобилдер жалдама адамдар арқылы ірі өсімқорлықпен айналысты, сауда-саттық ісіне қатысып байыды. Нобилдер келе-келе өзге адамдар кіре алмайтын жабық сословиеге айналды. Сенат, бүкіл магистратуралар осы жабық нобилдер сословиесінен толығып отырды. Осымен байланысты мемлекет басына елге танымал және бай нобилдер келді, бірақ олар ел басқаруға қабілетсіз болды. Нобилдерге жатпайтын, ел басқаруға қабілетті адамдар жоғары қызметерге өте сирек орналасатын.

Салтаттылар көп дүние мүлікті бар ақсүйектердін қатарында болды. Бұлардың қолына сауда қаржы істері шоғырланды. Одан салтаттылар қатты байыды. Римде мемлекеттің өзінің қаржысын басқаратын әкімшілік болмады. Салттылар салық жинау жүйесін басқарды. Олар жалдамалы адамдар арқылы жиналған қаржыны қазынаға өткізіп, бір бөлігін жиқырып қалатын болған. Бұл жүйе провинция халқын қатты күйзеліске ұшыратты. Б. з. б1-ғасырда салтаттылар қаржы жинаумен қатар, ірі жер иелеріне де айналды.

Барлық өндірісте жұмыс істеген құлдар болды. Астық жинау кезінде құлдар тәулігіне 17-18 сағат жұмыс істеген. Олар жер жыртты, тұқым септі, егін жинады, табын-табын мал бақты. Бай римдіктерде көптеген қызметші құлдар жұмыс істеді. Олардың ішінде дәрігерлер, суретшілер, хатшылар және мұғалімдер болған. Соғыс кезінде қолға түскен тұтқындардың қарулы, батыл және соғыс ісін білетіндерін Рим билеушілері мен байлары жеке түрме мектептерді ұстады. Оларды арнайы дайындықтардан кейін цирктер мен анфитеатрларда шайқастырды. Шайқас барысында женгені жеңілгенді олтіруге тиісті болды. Бұларды гладиаторлар (латынша гладиус қылыш) деп атады. Сондай түрме мектептердің бірінде б. з. б 74 жылдары гладиатор спартак бастаған құлдар көтерілісі басталды. Көтеріліс бүкіл Апенин түбегін қамтыды және б. з. б 71 жылға дейін созылды көтерілісті аязсыздықпен басқан Рим өкіметі мен құл иеленушілері құлдардың еңбегін пайдалануды дамыта түсті.

Ежелгі римдегі өндірушілердің келесі тобы -шаруалар болды. Шаруаларда егін егіп, бау-бақша өсірді. Катон өзінің еңбегінде « Диқандардан нағыз азаматтар шығып отырды, егіншілік, ең таза және ардақты кәсіп болды ». деп ауыл шаруашылығының маңызын ашып көрсетті.

Мемлекетті басқарып отырған Гай Юлий Цезарь диктатор қаза тапқанаң кейін, елде билік үшін соғыс басталды. Бұл күресте сол кезде аты шыққан Заңды бузушулар олім жазасына кесілді. Император Диоклетиан билік жүргезгеннен бас тап окімет абсолюттік деп танылды. Диоклетиан табиғатынан ақылды, мемлекеттік қыз метке аса қабілетті адам болған. Бір өзінің бүкіл Рим империясын басқаруы мүмкін емес тігін түсініп, Өзене комектесетің қосалқы әмірші тағайындайды. Император мен оның қосалқы әміршілірі белгілі бір аумақта өкімет билігін жұргізді. Буларға августар мауазымды атағы берілді. Ал августардың Цезарлар деп аталған екі комекшісі болды. Диолектиан жасаған басқарудын жетілдірілген аппараты қурады. Оның орталығы императордың сарайы болды. Шет аймақтарда Рим окінетібилігін нығай туға б. з. 1ғ. император зор ықпал жасады. Олар айнақ ақсуиектерімен ыныраға келді. Галдық шонжарлар сенатқа мүше бола атың болды. Испания қаларына көзі латындық үрдісті енгезді, соның мәтижесінде сол қалалардың барлық магистраттары рим азаматтығына адамдардың да болашағына жол айты. Міндетін атқарып «қурметті демалысқа шыққан жауынгер отбасымен рим азаматтығын, жер кесіндісн алды және салық толуден басатын ».

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.