Кәсіпорынның айналым активтерін басқару

Кәсіпорынның қысқа мерзімді стратегиясын жүзеге асыру үшін айналым активтерінің жеткілігі, оларды толтыру және жоспарлау механизмі, тиімді қолдануын талдау әрекеттері ерекше орын алады. Егер қысқа мерзімді операциялармен айналыспаса, ұзақ мерзімді операциялар жүзеге асыра алмайды. Кәсіпорын айналым активтерінде екі деңгейлі экономикалық категориясы бар Бір жағынан, бұл қаржы салымдар, ақша қаражаттарының қалдықтары, аяқталмаған есептеулер және материалдық өндірістік қорлар түріндегі мүлік. Екінші жағынан, бұл өнім өткізудегі және өндіріс процесін қызмет етуін қамтамасыз ететін және айналым активтеріне салынған капиталдың бір бөлігі (пассивтер) – кәсіпорын салынған капиталдың бөлігі ретінде айналым активтері үшін мынадай белгілері тән Олар табыс алудан бұрын салынуы қажет.
2. Айналым қаражаттары өтімді ресурстар ретінде шығындалмауы және тұтылмауы қажет, бірақ шаруашылық айналымда жаңарып тұруы тиіс.
3. Айналым қаражаттары абсолюттік қажеттілік шаруашылық қызмет көлеміне, жабдықтау және өткізу жағдайына байланысты реттеліп отырады.
Айналым қаражаттары минималды, бірақ жеткілікті деңгейде ұстау қажет. Бұл критерийді қолдану айналым активтері өтімді элементінің үлестерін азайту үшін маңызды. Таза айналым капиталы болуы – кәсіпорын қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ететін шарт. Кәсіпорынның жақсы қызмет етуі үшін айналым активтері барлық өндіріс циклында (материалдық қорлар сақтау мерзімі, өндіріс процесінің ұзақтылығы) және барлық нысандарында (ақшалай, өндірістік және өнімді) болуы қажет. Бір айналым активтерінің элементінің болмауы өндірістің тоқталуына әкеледі. Акционерлік капитал қайтарымының көрсеткішін пайдалануы жалпы қаржыгны пайдалану қарқынын сипаттайды. Корпорацияның таза пайдасын бөлу процесінде резервтік қор пайда болады. Оның мөлшері корпорация жарғысымен қаралады. Бірақ жалпы жарғылық капиталдан 15 пайызынан аз болмауы керек. Корпорацияның жалпы жиналысында резервтік қорға аударылатын пайданың мөлшері белгіленеді. Ол қоғамның таза пайдасының 5 пайызынан аз болмауы керек. Резервтік қордың пайда болуы және толық жылдық аударым арқылы жүзеге асырылады. Резервтік қор көзделмеген коммерциялық шығындарды жабуға жұмсалады. Оған акцияларды сатып алуға болады. Таза пайда аз болған жағдайда резервтік қор арқылы бағалы қағаздар дивидентер, пайыздар төленеді. Акционерлік қоғамның жарғылық қоры шығарылған акциялардың нақты жиынтық құнына тең.
Айналым капиталын ұйымдастыру принциптері. Кәсіпорын таза айналым капиталының болуы – оның балансының өтімділік дәрежесін және айналым активтерін тиімді қолдануын анықтайды. Сондықтан айналым активтері ішіндегі элементінің өзгеруі (айналым активтері және қысқа мерзімді міндеттемелер) таза айналым капитал мөлшеріне әсер етеді. Оның көлемінің өсуі кәсіпорынның қызметіндегі жағымды тенденциясы болып есептеледі. Бірақ ол ережелерге жатпайтындарды болмайды. Мысалы, таза айналым капиталдың өсімі үмітсіз дебиторлық қарыз есебінен қаржы бастығын қанағаттандырмайды.