Рух тәрбиесінің ислам дініндегі мәні. сопылық

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . ………. . 2

І-Тарау:

І. 1. Рух тәрбиесінің ислам дініндегі мәні

І. 1. 1. Сопылық - ар түзейтін ілім. . ………5 І. 1. 2. Сопылықтың ерекшеліктері7

І. 1. 3. Сопылықтың негізгі тәлім-тәрбие принциптері………. …10

І. 2. Сопылықтағы рухани психотехникалық жүйе………. . . 13

ІІ-Тарау:

ІІ. 1. Сопылықтағы рухты тәрбиелеу әдістері. 20

ІІ. 1. 1. Қылует: тасбих, сұхбат, тахлил. … . . . 26

ІІ. 1. 2. Иасауиде рухани тәрбие жүйесі. . …. . …. . 38

ІІ. 2. Шайх, Мурид қатынасы. . ……. 48

ІІ. 3. Сопылықта зікір мәселесі. . . . 57

ІІІ-ҚОРЫТЫНДЫ. . …. ……. … . . . 69

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР. . . 71

ТҮСІНДІРМЕ СӨЗДІКТЕР. . ……. . 73

КІРІСПЕ

Адамзаттың тіршілікте ұласатын рухани кемелдігінің ең биік шыңы Мираж болып табылады. Мираж - деп, Мұхаммед пайғамбарымыздың Ұлы Тәңірмен дидарласу сәтін айтамыз. Ол жерде бір сәт, бір мезет бар ма жоқ па? Жоқ әлде, уақыт деген ұғым әлі сол жерде ме екен? Оны біз білмейміз. Бірақ, Тәңірмен өзінің елшісі дыбыс және таңба арқылы тікелей құралсыз дидарласқан. Тәңірмен дидарласу-ең үлкен кемелдік. Ал Құран аяттарын жеткізуші қызметін атқарған Жәбірейіл періштенің өзі Хз. Мұхаммед пайғамбардың көтерілген осы мақамына, яғни Миражға жете алмаған Хз. Мұхаммед пайғамбарымыз Мираж сияқты ең ұлы кемелдік мақамына қалай жетті? Яғни, Миражға жету үшін қандай іс істеп, қалай құлшылық етті екен және де Ұлы Тәңір елшісін Жәбірейіл періштенің де көтеріле алмайтын ұлы мақамға неліктен көтерді екен? Хз. Мұхаммедтің жолындағыларға дәл сондай кемелдік, дидарласу мүмкіндігі беріле ме екен? Яғни, Тәңірдің дидары, жамалы, Тәңірмен қауышу, Оған сенетіндер үшін де мүмкін құбылыс па? Егер мүмкін болса қалай, қандай жолдар мен әдістер арқылы Тәңірге ұласуға болады деген сауал әрбір мұсылман баласының көкейіне келетін мәселе болып табылады. Бұл сұрақтардың жауабына тоқталсақ, сопылық дүниетанымындағы адамның ең ұлы мұраты болған Ұлы Тәңірге ұласу, Оған көтерілу, Онымен жүздесу. Мұратқа да махаббат арқылы жетуге болады. Махаббатты да беретін Ұлы Тәңір. Махаббат тілмен түсіндіріп, сөзбен жеткізетін істерден емес. Махаббаттың дәмінен, иісінен сезбесек, оны ұға алмаймыз. Сондықтан махаббатты сезіну үшін ғашық болып көру керек. Ғашықтық тек Аллаһқа жарасуы үшін бізден алдын өткен көптеген әулиелер нәпсі дариясы мен дүние дариясынан арыла отырып, риязат, зікір салу арқылы мужахада негізін ұстанып, сопылық танымның қайнары көңілді таза ұстау, көңіл әлемін ашу ды меңгерген.

Сонымен қатар олардың көңілдерінде қауіп пен үміт, өлмес бұрын өлу негіздері ұстанумен қатар олардың мақсаты- дидар талап болған. Сопылар, адамның негізгі отаны- рух әлемі, адам дүниеге уақытша қонақ ретінде келіп, өте жоғары дәрежедегі, рухани халдегі арифтер болып саналған. Сопылық дүниетанымында шариғат, тариқат және хақиқат жолы бар. Осы шариғат, тариқат, хақиқат жайында Хз. Пайғамбарымыз Мұхаммед (ғ. с) : “Шариғат-айтқан сөзім, тариқат-істеген амалдарым, ал хақиқат-менің халім”-деген өсиеті бар. Демек, бұл жолдарды сопылықтағы жету жолы десек қателеспеспіз. Бұл жерде жоғарыда аталған шариғат пен өлкеміздегі шариғатшылдық ұғымдары екі бөлек ұғымдар екендігін айта кеткен жөн. Яғни, Ислам құқығының діни негіздері мен тарихи қалыптасуы нәтижесінде пайда болған жүйені қорғау мағынасына келетін шариғатшылық пен діни-сопылық әдебиеттегі шариғат ұғымдары арасында жермен көктей айырмашылық бар. Сопылық жолындарухты тәрбиелеу барысында адам кемелдік дәрежесіне жетеді. Кемелдік дәрежеге жету үшін тариқат жолындағы дәруіштің жол көрсетуші шайхы, пірі діннің сырттқы қағидаларын жақсы білетін және де өзі сондай адамнан тәрбие көруі керек.

Сонымен қатар сопылық дүниетанамындағы ең басты негіз ретінде, адам баласының Хаққа ұласуы, Дидар талап болып табылады.

ІІ/VІІІ ғасырдан бастап, тарих сахнасына шыға бастағансопылық әрекеттері, Исламның басқа өлкелерге тез арада таралуына әсер еткен маңызды факторлардың біріне айналды. Ислам және оның қасиетті кітабы Құранды мистикалық тұрғыдан түсіндірілуін және адамның сол бойынша қоғамда өмір сүруін қадағалап, тәртіпке келтірген сопылар, таблиғ әрекетіне үлкен мән берген. Сопылар әлі Ислам дінінің тарала қоймаған қоғамдар арасына кіріп, өздеріне лайықты сүйдіруші, сендіруші әдістерімен исламды тарата білген. Осылай, сол өлкелердің ресми діні ислам болып, ислам өлкесіне айналуын оңайлатқан. Шынында да ислам дінінің таралу тарихында Иран, Хорасан, Үнді түбегі, Орта Азия, Кавказ, Анадолы, Балқан, Солтүстік Африка тағы басқа біршама өлкелердің мұсылмандануына, әрдайым сопы дәруіштердің еңбегі зор екендігін байқаймыз. Тағы бір айта кететін мәселе, исламды сопылық әрекеттері арқылы қабылдаған қоғамдарда, исламның мәңгілік сол жердің діні болып қалуына сопылық жолы септігін тигізген.

Ислам дінінің таралуына ерекше мән берген сопылық иелері, түрік дүниесінің мұсылмандануына ерекше әсер еткен. Ислам дінінің Орта Азияға тез арада таралуымен бірге, сопылық иелеріде аталмыш өлкеге ағыла бастады. Осы сопылық иелері әрекеттерінің нәтижесінде, Йасауилік, Күбреуилік және Нақшбендилік сияқты тариқаттар Орта Азияда пайда болған. Орта Азия түрік дүниесінде ислам дінінің орнығып, гүлденуіне, сопылық, тариқат иелерінің жүргізген еңбегі зор.

І. Тарау. Рух тәрбиесінің ислам дініндегі мәні.

І. 1. 1. Сопылық-ар түзейтін ілім.

Сопылық, сыртқы және ішкі кірлерден арылып, тамаша мінез-құлық пен сипаттарды өзіне лайықты бір түрде қамти отырып ақиқат жолына ұластыру ілімі.

Сопылық ілімі, ахлақ пен әдептілікке ерекше мән бере отырып, сопылық жолындағы әрбір мурид, саликтің Хақты тану барысында ең алдымен сол мінез-құлқы мен әдептілігін жақсартуы болып табылады.

Әбул-Хусайн ән-Нурий:" Сопылықтың бастауы жақсы мінез-құлықтан. Егер де сопылық, сондай бір форма болатын болса күресу арқылы, ал ілім болса үйрену арқылы меңгерілетін еді. Осы себепті, форма және ілім мақсатқа жеткіздіре алмайды. Ал сопылық болса Хақтың ахлағымен жүру"-деген сөз. Сопылық ілімі Хз. Мұхаммед (ғ. с) -нің өмірінде өрнек ретінде көрсетілмесе де, оның маңызы мен ақиқаты жағынан бар болып табылатын. Тамаша мінез-құлықтан мақсат, Пайғамбарымыздың ахлағымен ахлақтану. Оның ахлағы Раббымыз тарапынан Құран-Кәрімде былай делінген:"Шын мәнінде сен әлбетте көркем мінез иесісің".

Сонымен қатар, Хз. Айша анамыздан Пайғамбарымыздың ахлағы жайында сұралғанда: "Оның ахлағы Құран еді"-деп жауап берген.

Демек, Құран-Кәрімді мағынасын ойлау және оқу, сонымен қатар үкімдерімен жүру арқылы жоғарғы ахлаққа негіз болады. Ислами ахлақтың, яғни ахлақ ілімінің тақырыбы-адам рухы болып табылады. Осы ахлақтың жақсаруы, тәрбиеленуі рухтың күшеюіне, жүректің тазаруына қатысты мәселе ретінде қарастырылатын ілім-сопылық ілімі. Хз. Пайғамбарымыздың:" Мен басқа бір мақсатпен емес, тек кемел ахлақты толықтыру үшін жіберілдім" сөзінен оның жоғарғы бір ар-құлық иесінің болғандығын көреміз.

Құран-Кәрімде Пайғамбарымыздың ахлағы жайында:" Расында сендер үшін, Алланы да ақырет күнін де үміт еткендер және Алланы көп еске алған кісілер үшін: Алланың елшісінде көркем өнегелер бар" делінген.

Ұлы Раббымыз бір сый ретінде біздерге, жақсы ахлақты Мұхаммед (ғ. с) -н бастап “уәрәсәтул-әнбиа” арқылы күмәнсіз қияметке дейін жалғастырады. Сонымен қатар Пайғамбарымыздың: “Муминдерден имандыларының ең кәмілдісі ахлақтан (мінез-құлықтан) ең жоғарғы болғандары”-деп баяндауымен ахлақтың, иманның жемісі және кәмілділіктің (белгі) нышаны болғандығы көрінеді. Аллаһтың сүйікті құлдары (әулиелер) да, міне осы Мұхаммед (ғ. с) -ң ахлағымен жүргендер рухани жол көрссетушілер болып табылады.

Әбу Мұхаммед Жәририй: “Сопылық, кемелдікті меңгеру, жаман мінезден арылу”-деген. Яғни, мұндағы айтылған сөздегі мән-мағына сопылықтың бастау қайнары Мұхаммед (ғ. с) -ң мінез-құлқы бойынша жүру және де ұстанып отыруы керектігі көрсетіледі. Әрбір сопының бағыты жүрегін Хз. Ибрахим (ғ. с) сияқты Құдайлық бұйрықтарға (бағынғандығы) бойұсынушы екендігі, Хз. Исмайл (ғ. с) сияқты Хаққа берілуі және Құдайлық тағдырға көніп, Әйюб (ғ. с) сияқты сабырлы, муминнің мұңы Даууд (ғ. с) -ң мұңы, пақырлығы болса Хз. Иса (ғ. с) -ң пақыр және қанағатшылдығы сияқты және де Хз. Мұса (ғ. с) -ң құлшылық барысындағы Құдайға деген көңіл сағынышы сияқты, үлгі, өнеге түрінде ұстануы тиісті.

І. 1. 2. Сопылықтың ерекшеліктері.

Адам баласы туылмай тұрып қайда еді? Өлгеннен соң қайда барады? Болмыс қалай бар болған және де болмысты бар еткен Жаратушы бар ма осы? Бар болса, Жаратушы мен болмыс арасында нендей байланыстар бар? Сонымен қатар зат дегеніміз не? Материалды емес нәрселердің негізі, сезім, сүю, күю, ашулану және көру, кешіру, кек алу тағы басқа осы сияқты сұрақтар адам баласын мазалап келген мәселелер. Бұл сұрақтарға жауап іздеу кейбір ақылдылардың машығына айналған. Олар өздерінен бұрынғы ойшылдардың айтқандарын електен өткізіп, көкірек көзін ашып жауап іздей бастайды. Осыған орай пәлсәпа мен сопылықтың да шығу себебі мен бастауы осылай қалыптасқан. Жаратқан иемізді, абсолюттік болмысты ғарыштың бір жерлерінде, періштелерімен жайғасқан өте қуатты, сезу, есту қабілетіне ие, ежелден бері "бар" болған, ешқашан жоқ болмайтын, барлық құпияларды білетін, бұл пәниге оқтын-оқтын елші-пайғамбарлар жіберіп, адамзат үшін қағидалы заңдар жүйесін ұсынған, періштелері арқылы адамзат баласын қадағалайтын Тәңір ретінде ұғып, осы иман арқылы жан жай табады. Ұлы Жаратушы ойлау қабілетін әртүрлі жаратқан. Жоғары ойлау қабілетіне, яғни санасына ие болған адамдар пайғамбарлардың келген жолдарына қызығушылықпен қарап өздерінің кім екендіктерінің білгілері келіп, терең ойларға батып, қиялдарға беріледі. Идеялардың түп негізіне жетіп, ойлаудың да шарасынан асып, ақылдың тұтастығына ұмтылады. Осы жолда ілім дамытып, зерттеп, соңында ақиқаттарға ұласып, ерендердің қатарына қосылады.

Сопылықтың бастау қайнары Жаратушы Хақ Тағала адам баласына өз рухынан (құдіретінен бір сыр) үрлеген уақыттан басталады. Жаратушыға құлшылық еткен, алдыңғы өткен алғашқы адам баласы Хз. Адам(ғ. с) -нан бастап, қазіргі күнімізге дейін сопылық жолы жалғасып келеді. Алайда сопылық жолы және ілімі ретінде һижри ІІ-ғасырдан бастап қалыптасқан. Сопылықтың мақсаты-ихсан, яғни адамды кәміл адам дәрежесіне көтеріп, нәпсінің шаңдарынан арылту, болмыстың сырына жету, Аллаһқа қауышу болып табылады. Бұл туралы мынадай хадис-шәриф бар: Бір кісі Хз. Пайғамбарымыздың мәжілісіне келіп, былайша сұрақ қойыпты:" Ей, Аллаһтың елшісі, иман дегеніміз не?" Хз. Пайғамбар (ғ. с) оған иманның мәнісін түсіндіреді. Ол тағы да қайтадан:" Ей, Аллаһтың елшісі, ықылас дегеніміз не?"-деп сұрады. Хз. Пайғамбар (ғ. с) оған тағы да ықыластың не екенін баяндап берді. Адам тағы да сұрақ қойды:" Ей, Аллаһтың елшісі, ихсан дегеніміз не?" Сонда Пайғамбарымыз оған былайша жауап береді: “Ихсан Аллаһты көріп тұрғандай құлшылық ету деген сөз. Сен оны көре алмасаңда, ол сені көріп тұр. ”

Міне, сопылықтың мақсаты осы, яғни Аллаһты көріп тұрғандай құлшылық ету. Ешкім сопылықты оңай іс екен деп ойламауы керек. Керісінше, өте қауіпті де қиын жол. Бұл жолда кәмілдік дәрежеге жеткен пірің болмаса, жалғыз жеке қиынға соғады. Кемел адам дегеніміз-осы жолдың қыр-сырын білетін, өз рухани арылу жолшылығын бітірген, діннің ішкі-сыртқы жағын әбден меңгеріп, Аллаһқа ұласқан адам. Сопылық жолында кемел ұстазы жоқ адамның аяғы тайып, құздардан құлауы ғажап емес. Сопылық жолындағы қателіктердің бірі “жолды” мақсат санау болып табылады. Жолды құрғансып, ұрандау теріс түсініктегі “тариқатшылыққа” апарып соғады. Ал, жол адамға Хаққа ашылу жолында рухани тазару үшін өзінің талап-тәсілдерін қояды. Жол дегеніміз тұрақтатушы емес, керісінше жеткізуші, ұластырушы, сондай-ақ жол көрсетуші, үйретуші. Жол мақсатқа жеткізетін құралдар болып табылады.

Сопылық-тамаша ахлақ және әдеп. Ахлақ пен әдепті үлгі, өнеге етіп, Хз. Мұхаммед (ғ. с) -нан аламыз. Адамдардың жаман қылықтардан арылып, көркем мінез иелері болулары жүрек тазалығына байланысты. Хақ Тағала Құран-Кәрімде былай дейді: “Ол күні, мал да балалар да пайда бермейді. Бірақ кім Аллаһқа нағыз жүрекпен келсе ғана (пайда береді) ”.

Және де Пайғамбарымыздың бір хадис-шәрифінде былай деп көрсетілген:”Аллаһ сіздердің дүниелеріңіз бен түрлеріңізге емес, жүректеріңізге қарайды”.

Сопылықтың негіздері сұхбат, зікір, қылует және тағы басқалары болып табылады. Сонымен қатар Құран және Сүннеттен үзінді әрі мысал ретінде келтірілген үкімдерді өз ішіне қамтиды. Сопылықта Аллаһқа ұласудың жолдары тәуба, зухд, қауіп пен үміт сияқты рухани мақамдар мен туралық, ықыластық және сабырлық сияқты көркем мінездер болып саналады. Сопылық жолда жүрген салик осы сипаттармен Хаққа жақындайды және де хақиқатты танып, ең жоғарғы мағнауи дәрежелерге ұласады. Хаққа ұласатын жолдарда шынайы иман келтіргендер ғана жүреді. Бұл жолды пайғамбарлар көрсетіп, олардың мұрагерлері болып саналатын мүршидтер де адамдарға жол көрсетуші. Барлық тариқаттардың мақсаты адамдарды Аллаһтың ең сүйікті құлы, Пайғамбарымыз Мұхаммед (ғ. с. ) -тің жолына ұластыру ретінде қалыптасқан.

Сопылық дүниетанымында болмысты жаратқан, ”тірілтіп жан берген” Ұлы Аллаһ Тағала. “Ол-Бар және Бір”. Оның жаратқандары да бар. Болмыстың бәрін бір Аллаһ жаратқан. Жаратқан иемізге де, жаратылғандарға да “бар” дейміз. Оның жауһары мен мәнін ұғуымыз мүмкін емес. Ол қалай ойлап, түсінетіндігімізге байланысты. Мысалы, ”қарапайым шопанның түсінігінде Аллаһ, үсті-басын тазалап, киімдерін жамап беруге болатын, сүт беріп тойдырып, құрмет көрсетілетін болмыс”, ал, кәміл сопы үшін Аллаһ, қанша шексіздік, тереңдік иесі болмыс болғанмен оның кішкентай жүрегіне сыйып кететін нұр. Аллаһ болмыстарды өзінің сипаттары мен есімдерінің “нұры” арқылы жаратқан. Яғни, болмыстың негізі-нұр. Осы нұрдан қуаттар, қуаттардан да материяға ауысу процестері нәтижесінде феномендер әлемі пайда болған. Демек, болмыстың негізі де “Бір”, жаухары да “Бір” -деген сөз. Бастауы да соңы да, көрінетін де көрінбейтін де -Аллаһ.

І. 1. 3. Сопылықтың негізгі тәлім-тәрбие принциптері.

Сопылық жолында Аллаһқа тура жол және сапар етушілердің жолы он негізден құралады. Бұл жолдар Хақ жолының фундаменті, онсыз мақсатқа ұласа алмайды. Аллаһқа деген мақсат бірінші тәубадан басталады.

1. Тәуба-өкініш, оралу, қайту мағыналарына келеді. Тәуба көңілдегі жамандықтардың түйінін шешіп, Хаққа оралу, Хақ жолына түсуді, жалғандық пен күналарына өкініп, Хаққа сиыну, күпірліктен иманға келу, жаман істерден игілікке, нашар мінез-құлықтан дұрыс ахлаққа, Аллаһтан басқаның бәрін тастап, тек Аллаһқа ұмтылу дегенді білдіреді. Сопылық кемелдік жолында жетпіс мақам бар. Осы мақамдардың басы тәуба, соңы да құлшылық мақамы болып саналады. Қазақта" тәубеге келді", "тобаңа кел"-мағынасында игілікке шақыруды білдіреді.

Тәуба турасында Аллаһ Тағала былай дейді:"Раббыңа, Ол сенен, сен Одан разы болған түрде қайт(орал) !"Бұл жердегі “Ол сенен, сен Одан разы болған түрде” мағынасы сопылықтағы нәпсі разиа мен нәпсі марзиадан айтылуда.

2. Зухд-харам мен күдікті нәрселерден нәпсіні қорғау. Сопылықта зухд ақыреттің бақыты үшін пәни дүниенің рахатын тәрк етуді білдіреді. Әр нәрсенің бақыты-сол нәрселердің рахаты мен ләззатында болар, егер оны табиғаты жақтыратын болса. Ал табиғаты оны жарата қойсын, оны ол не үшін құрметтер, не себеппен мадақтағай? Нәпсі құмарлығының қалауы өз талап-тілегіне жетуді ойласа, ашу- ғазаптың қалауы қарсыласын сынау, яғни кегін алудың жолында болады. Дүниедегі әсемдік, байлық, тағы басқа дүниеуи нәрселердің барлығы Хақ Тағалаға деген махаббаттан артығырағы жоқ болып есептеледі. Барлық нәрселердің жақсылық шарапаты-Аллаһтың қолында. Сондықтан да аз-көп болсын дүниенің мүлкінен, рахат және ләззат нәрселерден, атақ-абыройлардан бас тарту осы зухд болып табылады. Осы жоғарыда аталған дүниелік нәрселердің орнына Хаққа деген ғашықтық арқылы мұрат-мақсатқа жетеді. Әулиелер Аллаһтың таңдаулы құлдары болып саналады. Бұлар патшаның жеке қызметкерлеріне ұқсайды. Олар тек қана сұлтанға қызмет етіп, соғыс және басқа да істермен шұғылданбайды. Яғни, әулиелер Жаратушы Хақтың берілген әмірлерін орындап, Оған деген махаббаттарын жоғалтпайды, және де дүниеуи іс-әрекеттермен айналыспайды.

Хаққа жақын болған құлдар-шайхтар мен әулиелер де шынайы “ма сиуа Аллаһтан” бас тартып, сырлардан (бұл жерде, сыр-көңіл, рух, қалб) сырларға ұласып, мұраттарына жетіп хақиқаттың жолынан азбайды.

3. Аллаһқа тәуекел-сену, белбайлау ұғымын береді. Сопылықта, тәуекел көңіл ісі делінеді. Яғни, көңілдің әртүрлі қобалжу барысында үрейінен арылу мақсатында, тек қана Аллаһқа сүйенуі. Тәуекел турасында Аллаһ Тағала Құран-Кәрімде былай дейді:"Кімде-кім Аллаһтан (қорықса) тәуекел етсе, Аллаһ оған бір шығар жол пайда қылады…"

Cонымен қатар сопылықта Аллаһқа деген тәуекел шартты түрде керек етілген амалдардың бірі болып табылады. Сопылық жолындағы тәуекел етушілердің Хаққа белбайлау мақсатында “Хасбуналлаһ уа-ниғмал-уакил”, “тауаккалту- ала-Аллаһ”, “Аллаһ Каафи” зікірлерін айтып, Оған деген сенімдерін күшейтеді.

4. Қанағат-бұл адам баласының өмірінде өзіне керекті, қажетті болған нәрселердің, нәпсі қалауынан арылып, жалпы ішіп-жеу сияқты тағы басқалардың орнымен жұмсалуына қанағат делінеді.

Қанағатта керекті әрі маңызды мәселе-ол ысырап етпеушілік. Қанағатқа, шүкірлік деп те айтыла береді. Сопылық жолын ұстанып жүрген әрбір мүрид Жаратушы Хақ Тағаланың берген нығметтеріне, ризықтарына осы шүкіршілікпен қарауы тиіс болып саналған. Аллаһ Тағала қасиетті Құран-Кәрімде былай дейді:“Құлдарымнан шүкір етушілер аз”

Демек, әрбір адам баласы:"Ей Жаратушы Ием! Берген нығметтеріңе шүкір болсын"-деп, шүкіршілікті тілмен жеткізіп, мадақ әрі зікір ретінде айтылуы керек. Және де басқа бір мысал ретінде: Шүкірлік, мал-дүниесі көп біреудің жоқ-жітімдерге напақа беруімен, дені саудың ауырып жатқандардың жағдайын сұрайымен, ілімдар кісінің басқаларына білім үйретуімен және тағы басқа осы сияқты жолдармен де жасалынған амалдарға айтылады. Егер де Аллаһ жолында жүргендер шүкірлікті осындай түрде бағалап, керегін өз орнына жұмсап отырса, Аллаһ Тағаланың бұйырған:"Егер шүкірлік етсеңдер нығметтеріңді арттыра беремін. Ал, егер нығметтеріме қарсы келсеңдер, азабым тым қатты"-аяты дәлел болып отыр.

І. 2. 1. Сопылықтағы рухани психо-техникалық жүйе.

Адамның жаратылысындағы екі әлемнің ерекшеліктері тұрғысынан нұр әлемі адамды игіліктер мен ұлылықтарға бағыттаса, ал, материя әлемі адамды төмен қарай тартады да тұрады. Адам осы екі әлем арасындағы тепе-теңдік арқылы болмысқа ие болып тұр. Адам материя әлемінен қуат алады. Нәпсі де материалды тәннен күш алады. Нәпсі-адамның қуаты. Нәпсі деп бір жағынан алғанда адамның ішіндегі шайтанды айтамыз. Егер, нұр әлемі өзінің жоғары табиғаты жағынан адам нәпсісіне ықпал ете алмаса, онда адам жануардан да төмен дәрежеге құлдырайды. Мұндай хайуан халіне түскен адамдарға Құран “балһум адал”, яғни, хайуаннан да төмен дәрежеде дейді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.