Шығыс Қазақстан облыстық газетінің қалыптасу, даму кезеңдері (1931 – 2004 жж.)

КІРІСПЕ
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Зерттеу жұмысы 1931-38 жылдары «Жұмысшы» деген атпен Риддер қаласында, 1939 жылдан бері Өскемен қаласында «Социалистік Алтай», «Большевик Алтая», «Алтай большевигі», «Коммунизм туы» деген атпен шыққан, 1990 жылдан бері «Дидар» деген атпен шығып келе жатқан Шығыс Қазақстан облыстық қазақ газетінің қалыптасу, даму кезеңдеріне арналады. Сол кездері облыс аумағында жарық көрген орыс және қазақ тілді басылымдарға да шолу жасалады. Ғылыми еңбекте қазақ журналистикасының тағдыры мен тарихына тікелей қатысты, дүние қойнауына сіңіп бара жатқан көптеген мәліметтер мен деректер, оқиғалар мен тағдырлар анықталып, алғаш рет ғылыми айналымға енгізілді. Аталған басылымның қалыптасуы және даму кезеңдеріндегі тақырыптық, мазмұндық, жанрлық ерекшеліктері мен тарихи сабақтастығы жайлы өзіндік пікірлер айтылып, тұжырымдар жасалады.
Тақырыптың өзектілігі. Еліміз егемендігін алып, тәуелсіз мемлекет болған соң, рухани саладағы басты міндеттің бірі – «жұп-жұқа» тарихымызды түгендеп, толықтырып, еңсемізді тіктеп, өркениетті елдер қатарынан лайықты орнымызды табу. Бұл зерттелуге тиіс мәдени мұраның маңызды бір саласы қазақ журналистикасының тарихы болуға тиіс. Қазақ журналистикасы тарихында игерілмей, ғылыми ой елегінен өткізілмей келе жатқан тақырып әлі көп. Соның бір парасы – баспасөзге, оның ішінде жергілікті басылымдар тарихына қатысты іздеу, табу, саралау, жүйелеу, тұжырымдау және табылған жаңалықты жариялау, ғылыми айналымға түсіру жұмыстары.
«Шығыс Қазақстан облыстық газетінің қалыптасу, даму кезеңдері» атты ғылыми жұмыс зерттеліп отырған аймақ басылымдарының тарихын өз деңгейінде ғылыми тұрғыдан қарастырып және оның журналистика тарихындағы алар орнын нақты айқындау мақсатынан туған. Әр кезеңдегі облыстағы қоғамдық-саяси оқиғаларға да баға бере кету зерттеу барысында назардан тыс қалған жоқ.
Қазақ баспасөзінің дамуына елеулі үлес қосқан Шығыс өңірі баспасөзінің жан-жақты зерттелуі жалпы ұлттық баспасөз тарихының жаңа беттерін парақтап, өткеніміздің бар-жоғын сараптап, журналистиканың даму бағыттарын бүгінгі күннің көзқарасымен зерделеу үшін де аса қажет. Облыстық, өлкелік журналистиканың қалыптасу кезеңдері мен даму жолдарын саралау және аймақтағы қазақ газеттеріне тән ортақ заңдылықтарды іздестіру журналистика ғылымында көп зерттелмеген және зерттеуді қажет ететін тақырыптардың бірі. Осы тұрғыдан келгенде диссертанттың таңдап алған тақырыбы өзекті.
Зерттеу нысанына айналып отырған Шығыс Қазақстан облыстық «Дидар» газетінің алғашқы бастауы болып саналатын Риддерде 1931 жылдан шыға бастаған «Жұмысшы» газетінің дүниеге келуіне сол кездегі ең алғашқы қазақ жұмысшы табының Шығыстағы Риддер қаласындағы ірі өндіріс орындарында ең көп шоғырлануы тікелей әсер етті деуге негіз бар. Мұрағаттан Риддер комбинатына жергілікті ұлт өкілдерін қабылдау (коренизация) саясатының да болғанын, өлкелік партия комитетінің Риддерде қазақ газетін ашу қажеттігі жөніндегі арнайы шешім қабылдағанын айғақтайтын құжаттарды кездестіруге болады [1]. 1937 жылы сол Риддерде жеке қазақ активін жинап, жиналыс өткізгені үшін «халық жауы» ретінде атылып кеткен газеттің алғашқы редакторы Мақсұт Тайшыбаев өз заманында қазақ жұмысшыларының сол өңірдегі жолбасшысына айналған, қоғамдық-саяси істерге белсене араласқан талантты журналист, жазушы болған адам.

1 ШҚ облыстық мемлекеттік мұрағаты. Қор-130. тіз-1. іс-33.
2 Амандосов Қ. Верныйдағы большевиктік тұңғыш қазақ газеті. – Алматы: Қазмембас, 1959. – 36 б.
3 Бекхожин Х. Қазақ баспасөзі тарихының очерктері [1860-1959]. – Алматы: Мектеп, 1981. – 239 б.
4 Бекхожин Х., Қозыбаев С.К., Матвиенко С.С. Очерки истории журналистики Казахстана. – Алма-Ата: Казахстан, 1988. – 250 с.
5 Кенжебаев Б., Қожакеев Т. Қазақ совет баспасөзінің тарихынан. – Алматы: Қазмембас, 1962. – 132 б.
6 Сұбханбердина Ү. Қазақ халқының атамұралары. Мазмұндалған библиографиялық көрсеткіш. Қазақстан Республикасы, Орталық ғылыми кітапхана. – Алматы, 1999. – 834 б.
7 Молдашева Р.А. Семей баспасөзі: қалыптасу және даму жолдары. Филология ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация. – Алматы, 2003. – 5б.
8 Как мы выпускаем газету. – Усть-Каменогорск: Рудный Алтай, 2003. – 11 с.
9 Қасымов А. Қызыл қырғынның құрбаны. – Алматы: Хай Технолоджи, 2004. – 91б.
10 Қожакеев Т. Жыл құстары. – Алматы: Қазақстан, 1991. – 10 б.
11 Исабеков Б. Жұмысшы дастаны // Коммунизм туы, 1971. – 30 қараша.
12 ШҚ облыстық мемлекеттік мұрағаты. Қор-1п, тіз-1-1, іс-425.
13 Қозыбаев Қ. Жүрек сөзі // Коммунизм туы, 1971. – 30 қараша.
14 Мусин М. Әзір болады // Коммунизм туы, 1959. – 13 сәуір.
15 Балақаев М., Томанов М. Қазақ тілінің стилистикасы. Алматы: Дәуір, 1974. – 26 б.
16 Махмұтов С. Бионика деген не? // Коммунизм туы, 1975. – 23 қаңтар.
17 ШҚ облыстық мемлекеттік мұрағаты. Қор-1п, тіз-2, іс-5001, – 43 б.
18 Кенжегулова Н. Освещение декабрьского восстания 1986 г. в печати Казахстана. Филология ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация. Алматы, 2000. – 35 б.
19 Оразалиев С. Шемонаиха қазақтары үшін тіл, әдет-ғұрып, салт-дәстүрді сақтау қиындық туғызуда // Дидар, 1991. – 1 ақпан.
20 Шөкетаева Қ. Анамның аманатын орындадым // Дидар, 1991. – 25 маусым.
21 Шаяхметов М., Құмарбеков М. Тәлкекке түскен тағдыр // Коммунизм туы, 1991. – 27 наурыз.
22 Мусин М. Покрасовался – и отошел? // Дидар, 1991. – 19 желтоқсан.
23 Гуревич С. Газета и рынок: как добиться успеха. – Москва, 1998. – 241 с.
24 Төлеуов С. Сеулде оқитын қазақ студенті // Дидар, 2004. – 27 қараша.
25 Семей облыстық мемлекеттік мұрағаты. Қор-74, тіз-1, іс-33.
26 ШҚ облыстық мемлекеттік мұрағаты. Қор-130, тіз-1, іс-33.