Жер планетасы

Жердің фигурасы мен өлшемдері жайында бақылаулар мен есептеулер негізінде бірте-бірте түсінік бола бастады.
Ежелде Жер туралы түсініктін дөңесті диска ретінде кеңінен таралуы адамдардьщ көргенімен түсіндіріледі, олар горизойт сызығынын дөңгеленің тұрғанын көрген, одан барып кемелердің біртіндеп горизонт сыртына жоғалғанын, немесе керісінше горизонт сыртынан шығып келе жатқанын байқаған. Біздің эрамыздан жеті ғасыр бұрын Жердің дөңгелек екені белгілі болған, сол кездіқ өзінде-ақ оны өлшеуге әрекет жасалған. Біздің эрамызға дейінгі IV ғасырда Аристотель сол кезде Жердің шар тәрізді екендігі жөніндегі деректерді жинактап, негізін қалаған. Ал біздің эрамызға дейінгі II ғасырда Эратосфен Киренский Асуан (Сиена) мен Александрия аралығындағы меридианның кесіндісін (доғасын) градусын (бұрыштық қашықтығы) жергілікті жерде өлшеп, меридианның бір градусының ұзындығы 110,6 км тең екендігін есептеп шығарған. Мұның өзі шын орташа өлшеміне (111,2 км) жақын келеді.
Содан бері Жердің шар тәрізді екендігі жөнінде жаңа дерек
тер шықты, мәселен, жер шарын айнала жүзулерде бұрыштарды анықтау методтары жетілдіріліп, жер қашықтығын өлшеудің жаңа методтары қолданылған. Француз ғалымы Жан Пикардін 1669—1670 жылдары өте жетілдірілген приіборлармен триангуляция методын қолдануы меридианның градусының мөлшерін соған дейінгі өлшегендердің барлығынан дәл анықтауға жағдай жасаған. Жердің радиусы 6371,7 км тең. Алайда көп ұзамай Жердің шар еместігі дәлелденді. И. Ньютонның айналып тұрған дененің фигурасы міндетті түрде шардан ауытқиды дегені дұрыс болды. Бұл жайында Ришенің сағатпен (1672 ж.) жүргізген белгілі тәжірибесі анықтады, Парижде оның маятнигі Кайендегіге қарағанда тезірек жүрді. Кайендегі сағат Париждегідей жүруі үшін маятникті қысқарту керек болды. Қоңыржай ендіктен экваторлыққа ауыстырған кезде маятниктің жүруінің бәсеңдеуі осы бағытта оның Жердің цеңтрінен қашықтығының артуынан екендігі анықталды.

1. Н. Мукашева «Жалпы жертану» Алматы, 2002ж.
2. Н.Неклюкова «»Жалпы жертану» Алматы-1980.
3. «География және табиғат» журналы.
4. «Жертану» газеті, «Жерұйық» қосымша беті, 2005ж.
5. Ә. Бейсенова, Ж. Шілдебаев «Экология және табиғатты тиімді пайдалану» Алматы, «Ғылым»-2004.
6. «Атамекен» газеті 2006ж.
7. «География» Жоғарғы оқу орнына түсушілерге арналған оқулық –тест. Алматы-«Шың»-2005ж.

Пән: Астрономия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

І. Кіріспе бөлім
Жер планетасы
ІІ. Негізгі бөлім:
1. Жердің фигурасы мен өлшемдері
2. Жер құрылысы
3. Жердің гравитациялық және геомагниттік өрістері.
4. Жердің қозғалысы, салдары.
ІІІ. Қорытынды бөлім.
Жер магнитизмі.
Жердің фигурасы мен өлшемдері.
Жердің фигурасы мен өлшемдері жайында бақылаулар мен есептеулер
негізінде бірте-бірте түсінік бола бастады.
Ежелде Жер туралы түсініктін дөңесті диска ретінде кеңінен таралуы
адамдардьщ көргенімен түсіндіріледі, олар горизойт сызығынын дөңгеленің
тұрғанын көрген, одан барып кемелердің біртіндеп горизонт сыртына
жоғалғанын, немесе керісінше горизонт сыртынан шығып келе жатқанын
байқаған. Біздің эрамыздан жеті ғасыр бұрын Жердің дөңгелек екені белгілі
болған, сол кездіқ өзінде-ақ оны өлшеуге әрекет жасалған. Біздің эрамызға
дейінгі IV ғасырда Аристотель сол кезде Жердің шар тәрізді екендігі
жөніндегі деректерді жинактап, негізін қалаған. Ал біздің эрамызға дейінгі
II ғасырда Эратосфен Киренский Асуан (Сиена) мен Александрия аралығындағы
меридианның кесіндісін (доғасын) градусын (бұрыштық қашықтығы) жергілікті
жерде өлшеп, меридианның бір градусының ұзындығы 110,6 км тең екендігін
есептеп шығарған. Мұның өзі шын орташа өлшеміне (111,2 км) жақын келеді.
Содан бері Жердің шар тәрізді екендігі жөнінде жаңа дерек
тер шықты, мәселен, жер шарын айнала жүзулерде бұрыштарды анықтау методтары
жетілдіріліп, жер қашықтығын өлшеудің жаңа методтары қолданылған. Француз
ғалымы Жан Пикардін 1669—1670 жылдары өте жетілдірілген приіборлармен
триангуляция методын қолдануы меридианның градусының мөлшерін соған дейінгі
өлшегендердің барлығынан дәл анықтауға жағдай жасаған. Жердің радиусы
6371,7 км тең. Алайда көп ұзамай Жердің шар еместігі дәлелденді. И.
Ньютонның айналып тұрған дененің фигурасы міндетті түрде шардан ауытқиды
дегені дұрыс болды. Бұл жайында Ришенің сағатпен (1672 ж.) жүргізген
белгілі тәжірибесі анықтады, Парижде оның маятнигі Кайендегіге қарағанда
тезірек жүрді. Кайендегі сағат Париждегідей жүруі үшін маятникті қысқарту
керек болды. Қоңыржай ендіктен экваторлыққа ауыстырған кезде маятниктің
жүруінің бәсеңдеуі осы бағытта оның Жердің цеңтрінен қашықтығының артуынан
екендігі анықталды.
Жердің фигурасы мен өлшемдері

Жер - Күн системасындағы онымен бір мезгілде пайда болған жэне осы
системаның заңдылықтарына бағынышты планеталардың бірі бірақ сонымен бірге
оның өзіндік ерекшеліктері де бар және Күн системасының мекендейтін бірден
- бір планетасы.
Жерде болып жатқан құбылыстар мен процестердің бүкіл күрделілігін дүрыс
түсіну үшін, оның болашағын болжау үшін адамзат Жер туралы мүмкіндігінше
көп білуі қажет. Жерді Әлемнің бөлігі ретінде қарастырмайынша оны біліп
болу мүмкін емес.
Ежелде Жер туралы түсініктің дөңесті диска ретінде кеңінен таралуы
адамдардың көргенімен түсіндіріледі, олар горизонт сызығының дөңгеленіп
тұрғанын көрген, одан барып кемелердің біртіндеп горизонт сыртына
жоғалғанын, немесе керісінше горизонт сыртынан шығып келе жатқанын
байқаған. Біздің эрамыздан жеті ғасыр бұрын Жердің дөңгелек екені белгілі
болған, сол кездің өзінде-ақ оны өлшеуге эрекет жасалған. Біздің эрамызға
дейінгі IV ғасырда Аристотель сол кезде Жердің шар тәрізді екендігі
жөніндегі деректерді жинақтап, негізін қалаған. Жердің радиусы 6371,7 км
тең. Алайда көп ұзамай Жердің шар еместігі дәлелденді. И.Ньютонның айналып
тұрған дененің фигурасы міндетті түрде шардан ауытқиды дегені дұрыс болды.
Ньютон Жердің сығылу себебін түсіндіріп қана қойған жоқ, ол оны есептеп
шығарды. Ньютонның есебіне қарағанда Жердің полярлық жартылай осі
экваторлыққа қарағанда 24 км қысқа болып шықты. Шардың бетіңде тартылыс
күші барлық жерде бірдей жэне центрге бағытталған. Бұл тепе-теңдіктің беті.
Дене айналған кезде центрден тебу күші пайда болады, ол айналу
жылдамдығының квадратына тура пропорционал және айналу осінен қашықтыққа
кері пропорционал. Центрден тепкіш күштің бағыты айналу осіне
перпендикуляр.
Центрден тепкіш күш тартылыс күшін азайтады. Осы екі күштің біркелкі эсер
етуі ауырлық күші деп аталады. Жер эллипсоиды бетіне жақын келетіні "геоид"
беті деп аталады. Геоидті неміс ғалымы И.Листинг 1873 ж. ұсынған. Жер
фигурасының нақты шартты аты (геоид жер тәріздес) . Геоидтің бетінің
ауытқуы эллипсоидтың бетінен әрі кеткенде ±100 м аспайды.
меридианның ұзындығы = 40 008,550 км; экватордың ұзындығы = 40 075,696
км; жер бетінің ауданы = 510,106 км2;
Жердің көлемі = 1,083- 101 2 км3.

Жер құрылысы

Жердің құрылысы қабықтардан тұрады. Жердің сыртқы газ қабығы -атмосфера,
онда барлығы 5,1- 1015т зат бар. Жердің сұйық қабығы -гидросфераның 1,4-
1018т массасы бар. Оның орташа қалыңдығы 4000 км шамасында.
Жер қыртысы Мохоровичич бөлімі арқылы мантиядан ажыратылған. Мохоровичич
бөлімі биік таулардың астында 80 км тереңдікке түседі, жазықтықтар астында
30 - 40 км тереңде салыстырмалы бірыңғай орналасады, мұхит түбінде 10 км-ге
дейін көтеріледі. Мұхиттың және континенттік қыртыстың айырмашылығы бір
ғана қалыңдықта емес. Континенттік қыртыста базальтты қабатпен шөгінді
жыныстар арасында гранитті қабат бар, яғни ол үш қабатты.
Мантия - Мохоровичич бөлімінен төмен 2900 км тереңдікке дейін орналасқан.
Ғалымдар мантияның температурасы бетінде 100 - 150° С-тан ядроның
шеқарасында 3800° С- қа, дейін деп болжайды. Заттың тығыздығы тереңдеген
сайын уздіксіз өседі: 3,5 гсм3-ке дейің. Жоғарғы мантияда континенттің
астындағы 100 - 200 км, мұхиттың астыңдағы 50 - 60км тереңдікте астеносфера
(әлсіз сфера) жатыр. Астеносферада температура балқу температурасына жақын,
бірақ үлкен қысым заттың балқуына мүмкіндік бермейді.
Жер ядросының (радиусы 3500 км шамасы) тығыздығы 12,3 гсм3,
температурасы 4000 - 5000° С, қысымы 3,6 млн.атм.Ядро 2-ге бөлінеді: сыртқы
ядро, аралық зона жэңе радиусы 1280 км. ішкі ядро. Сыртқы ядросы с^йық,
іщкісі қатты деп болжанады.

Жердің қозғалысы және оның салдары

Жердің осінен айналуы. Жер батыстаң шығысқа қарай сағат стрелкасына
қарама қарсы айналып, 23 с 56 мин ішінде өз осінен толық айналып шығады.
Жердің барлық нүктелерінің айналу бүрыштық жылдамдығы бірдей (15% сағ).
Экватор — екі полюстен бірдей қашықтықта, айналу осіне перпендикуляр
жазықтық Жерді қиюынан пайда болған үлкен шеңбер.
Жердің айналу осі арқылы Жерді жазықтықтармен қиятын болса, оның бетінде
солтүстіктен оңтүстікке қарай бағытта сызықтар - меридиандар (латынша
тегШіапт — тал түстік) пайда болады.
Уақыт. Жердің осімен айналу периоды – тәулік - уақыт өлшеудің табиғи
бірлігі. Біз жердің осімен айналуын сезбейміз, бірақ аспан күмбезінің бізге
көрінетін қозғалысы бойынша біз оны бақылай аламыз.
Тәулік барлық меридианда бір уақытта басталады. Әрбір меридианның өзіндік
жергілікті уақыты бар, ол шығысқа қарай орналасқан сайын, онда соғұрлым
жаңа тэулік ерте басталады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.