Популяция жайлы

Жоспар
Кіріспе

1. Популяция туралы жалпы түсінік
2. Популяция және оның құрылымы
3. Популяция санының динамикасына әсер ететін факторлар.

Қорытынды.

Популяция лат.populus — тұрғындар) — генетика, зкология және эволюциялық ілім тұрғысынан белгілі бір жерді едәуір ұзақ уақыт мекен-дейтін және осы жерде бірнеше ұрпақ бойы өсіп-өнетін бір түр особьтары. Жеке популяцияның бір-бірінен айырмашылығы ондағы особьтар санына, өсім-талдығына, өлім-жітіміне, жас құрамына, қоршаған орта жағдайына, эко-лого-физиолық кейде кейбір морфологиялық ерекшеліктеріне байланысты. Популяция генетикалық, эколого-географиялық тұрғыдан зерттеледі. Жабайы формалар популяциясы түзілу заңдылықтарына қарағанда мәдени формалар популяциясы құрылу заңдылықтары едәуір күрделі, өйткені бұның құрамы табиғи жағдайдан басқа, белгілі аймақтың экономика, ерекшелігіне, сұрыптау бағытына, агроном. және зоотехника жағдайларға байланысты. Популяция терминін алғаш (1903) Дания биологы В. Иохансен ұсынған.
Организмдердің популяцияларын жан-жақты зерттеуші экологтар С.С.Шварц, А. М.Гиляров, А. В. Яблоков, т.б. өздерінің еңбектерінде популяцияға қазіргі тұрғыдан анықтама береді. Мәселен, С. С. Шварц (1969) популяция дегеніміз "Орта жағдайларының өзгерісіне ұзақ уақыт бойы өзінің тұрақты санын ұстап тұратын бір түрге жататын организмдердің элементар топтар" деп анықтама береді. Ал, А. В. Яблоков өзінің еңбегінде "белгілі бір аумақты мекендейтін бір түрге жататын организмдердің эволюциялық даму жолы ұқсас топтары" дейді. А. М. Гиляров өзінің әріптестерінің идеяларын дамыта келіп популяцияға біршама жана қөзқарасты анықтама беруге тырысты.

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

1. Популяция туралы жалпы түсінік
2. Популяция және оның құрылымы
3. Популяция санының динамикасына әсер ететін факторлар.

Қорытынды.
1. Популяция туралы жалпы түсінік
Популяция лат.populus — тұрғындар) — генетика, зкология және эволюциялық
ілім тұрғысынан белгілі бір жерді едәуір ұзақ уақыт мекен-дейтін және осы
жерде бірнеше ұрпақ бойы өсіп-өнетін бір түр особьтары. Жеке популяцияның
бір-бірінен айырмашылығы ондағы особьтар санына, өсім-талдығына, өлім-
жітіміне, жас құрамына, қоршаған орта жағдайына, эко-лого-физиолық кейде
кейбір морфологиялық ерекшеліктеріне байланысты. Популяция генетикалық,
эколого-географиялық тұрғыдан зерттеледі. Жабайы формалар популяциясы
түзілу заңдылықтарына қарағанда мәдени формалар популяциясы құрылу
заңдылықтары едәуір күрделі, өйткені бұның құрамы табиғи жағдайдан басқа,
белгілі аймақтың экономика, ерекшелігіне, сұрыптау бағытына, агроном. және
зоотехника жағдайларға байланысты. Популяция терминін алғаш (1903) Дания
биологы В. Иохансен ұсынған.
Организмдердің популяцияларын жан-жақты зерттеуші экологтар С.С.Шварц,
А. М.Гиляров, А. В. Яблоков, т.б. өздерінің еңбектерінде популяцияға
қазіргі тұрғыдан анықтама береді. Мәселен, С. С. Шварц (1969) популяция
дегеніміз "Орта жағдайларының өзгерісіне ұзақ уақыт бойы өзінің тұрақты
санын ұстап тұратын бір түрге жататын организмдердің элементар топтар" деп
анықтама береді. Ал, А. В. Яблоков өзінің еңбегінде "белгілі бір аумақты
мекендейтін бір түрге жататын организмдердің эволюциялық даму жолы ұқсас
топтары" дейді. А. М. Гиляров өзінің әріптестерінің идеяларын дамыта келіп
популяцияға біршама жана қөзқарасты анықтама беруге тырысты.
Популяция - белгілі бір аумақты мекендейтін шығу тегі бір, ұзақ жылдар
бойы табиғаттағы санын тұрақты ұстап келе жаткан бір түрге жататын
организмдер жиынтығы. Популяция ішінде үнемі тіршілік үшін күрес, басқа
туыстық топтармен мүмкіндігінше шектелген формалар тіршілік етеді. Олар бір-
бірінен - жергілікті, экологиялық, географиялык популяциялар деп бөлінеді.
Популяцияларды осылайша жіктеу Н. П. Наумов жүйесіне негізделеді.
Популяцияға тән қасиеттерге өсу, даму, көбею, орта жағдайларының
өзгерісіне бейімділігі, генетикалық шығу экологиялық жағдайлары жатады.
Элементар (жергілікті) популяция - табиғаты бірдей кішігірім
аумақтарды мекендейтін бір түрге жататын особьтар жиынтығы. Элементар
популяциялардың табиғаттағы саны, даму эволюциясы мен ұзақтығы биоценоздың
күрделі немесе қарапайымдылығына, бірегейлігіне байланысты болады.
Экологиялық популяция - жергілікті популяциялардың жиынтығы негізінде
қалыптасады. Олар негізінде түр ішіндегі топтар болғандықтан белгілі бір
биоценозда тіршілік етуге бейімделгені.
Географиялық популяция - географиялық жағдайлары бірдей аумакты
қамтитың особьтар топтарын құрайтын экологиялык популяциялардан тұрады.
Географиялық популяциялар салыстырмалы түрде бір-бірімен нақты шектелген
әрі өсімталдығы, особьтар формасы, экологиялық қатарлары, физиологиялық
мінез-қүлқы және басқа да касиеттері арқылы ерекшеленеді.
Популяцияның табиғаттағы саны мен тығыздығы. Популяцияның саны мен
тығыздығы оның қасиеттерін сипаттайтын негізгі көрсеткіш болып саналады.
Популяцияның саны дегеніміз белгілі бір көлемдегі немесе аумақтағы
особьтардың жалпы саны. Организмдердің саны табиғатта тұрақты болмайды.
Оның аз немесе көп болуы особьтардың өсімталдығы мен шығынына (өлуі)
байланысты.
Популяцияның тығыздығы белгілі бір көлемдегі немесе кеңістіктегі
особьтардың саны мен биомассасының салмағымен өлшенеді. Мәселен, 1
гектардағы шыршалардың саны 150 немесе 1 м3 көлемдегі сулафниялардың
биомассасы 0,5 г.
Популяцияның тығыздығы олардың санына байланысты өзгеріп отырады.
Тығыздық шексіз өсуі мүмкін емес. Ол үшін особьтардың кең таралуына қолайлы
жағдай мен кеңістік болуы керек.

2. Популяция және оның құрылымы
Организмдердің кеңістікте таралуы олардың шектеуші факторы
кездеспейінше жүре беруі мүмкін. Осыған орай, популяциялардың кездейсоқ,
біркелкі және топтанып таралу жолдары бар.
Кездейсоқ таралу - тек бірегей ортаға тән құбылыс. Мәселен,
егістіктерде зиянкес жәндіктердің таралуы алғашында кездейсоқ болғанымен
бірте-бірте көбейе түсіп, топтану немесе шашыранды таралу сипатын алады.
Популяциялардың ареалының кең немесе тар болуы организмдердің дене
мөлшері, қозғалу активтілігі, қорек қорына, т.б. көптеген абиотикалық
факторларға байланысты болады.
Популяцияның табиғаттағы санын өзін-өзіреттеу мүмкіндігі бар. Әрбір түрдің
көбеюінің жоғарғы және төменгі шегі болады. Одан әрі түр көбейе алмайды.
Сондықтан кез келген популяция өзінің сан мөлшерін оптимальды (қалыпты)
жағдайда ұстап тұруға тырысады. Организмдердің табиғаттағы санының
луытқуының тәуліктік және маусымдық кезеңдерін байқауға болады. Мәселен,
ұсақ сүт қоректілер, кеміргіштер, кейбір құстар мен насекомдардың өсу,
көбею потенциалы өте жоғары болады. Кеміргіштер бір маусым ішінде 300-500
есе, ал кейбір насекомдар 1300-1500 есе көбейетіні ғылымға мәлім. Мұндай
құбылыстар, әсіресе, шегірткелерде, жұқпалы аурулардың қоздырғыштарында,
вирустар мен бактериялар өмірінде жиі кездесіп, ауыл шаруашылығына немесе
адам өміріне үлкен қауіп төндіруде. Популяциялардың табиғаттағы санының
күрт азайып кетуі де қалыпты жағдай емес. Кей жағдайда популяциялар сиреп,
бірте-бірте құрып кетуі мүмкін.
Популяциялардың табиғаттағы санының қайталанбайтын, тұрақты, сирек
қайталанатын, ырғақты кайталанатын, тұрақты қайталанатын жағдайларын
кездестіруге болады.
Популяциялардың өсімталдығы, өлім-жітімі (шығымы) және таралуы мен
орын ауыстыруы олардың табиғаттағы сан мөлшерінің ауытқуына тәуелді болып
келеду
Организмдердің табиғаттағы сан мөлшері олардың шығынына да көп
байланысты. Популяцияның шығыны (өлім-жітімі) дегеніміз -белгілі бір уақыт
аралығындағы өлген особьтарының саны. Организмдердің шығыны орта
жағдайларына, қорекке, ауруларға, популяцияның жас ерекшеліктері мен т.б.
көптеген факторларға тәуелді болып келеді. Кейбір организмдердің шығыны жас
кезінде жоғары болса, ал біразы ересек кездерінде көбірек өледі.
Организмдердің өсімталдығы және шығынымен қатар олардың кеңістікте
таралуы (миграция) да табиғатты саны немесе тығыздығына тікелей әсер
етеді. Популяция өзінің бар мүмкіндігінше ареалын кеңітуге тырысады. Ол
көбінесе жаңа ұрпақтардың саны мен тығыздығына байланысты.
Дүниежүзілік тәжірибелерде мұндай фактілер жиі кездеседі. Мәселен,
Қазақстан жағдайында Америка материгінің Колорадо штаты жерінен кездейсоқ
жолмен Еуропа, Орта Азияға енген колорадо коңызы, американдық ақ көбелек,
Италия жерінен енген ала торғай, шегіртке, өсімдіктерден американдық
амброзия арам шөбі, жабайы күнбағыс, шырышты арам шөп, т.б. көптеген
түрлері өлкеміздің ауыл шаруашылығының қауіпті зиянкестеріне айналып отыр.
Кейбір популяциялардың көбею потенциалы тұрақты емес. Кейбіреулері ырғақты
қайталану заңдылығына байланысты дүркін-дүркін 10, 20, 35, 40 жылдарда бір
рет қайталанып, ал кейбіреулері күрт көбеюін тоқтата бастайды. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.