Телероликтер

Мазмұны

Кіріспе . . . 3-4 бет

1. Негізгі бөлім

І-тарау. Телероликтердің эфирден берілу сипаты . . . 5-23 бет

ІІ-тарау. Телероликтердегі журналистік қолтаңба . . . 26-29

а) Телероликтердің тілі мен стилі . . . 30-38

ә) Бейнелеуші құралдарды пайдалану тәсілдері . . . 39-44

2. Қорытынды . . . 41-43
3. Сілтемелер тізбегі . . . 44-45
4. Пайдаланған әдебиеттер тізімі . . . 46-48

Кіріспе

Телевизия - информация, насихат құралы, өнер үлгілері мен бұқара арасындағы дәнекер, уағызшы ретінде театр, кино, радио және баспасөзге тән толып жатқан тамаша қасиеттерді - публицистикалық қуат-қүдірет пен елгезек, оперативтілікті, адам жанын биікке мензейтін асқақ пафос пен көркемдік әсерлілікті бойына мол сіңірген бұқаралық ақпарат құралы. Ғылыми-техникалық прогресс табыстарының туыындысы ретінде пайда болған телевизия өмірге келе салысымен іле шала ғылым мен техника мүддесіне белсене қызмет ете бастады.

Қазіргі қоғамда бұқаралық ақпарат құралдарының ролі артып келеді. Ал нақтырақ айтар болсақ, телевизияның орны ерекше. Ол бейнекөрініспен, сөзбен қатар музыка және интершум арқылы адам санасына күшті әсер ететін ақпарат құралы болып табылады. Сондықтан телевизияның болашағы зор. Оны ескермеуге болмайды. Мәселен, оның насихаттық қызметі мен үгіттеушілік қызмет саласының жоғарғы дәрежеге жетуі. Яғни, жаңа заман азаматын тәрбиелеуде бұқаралық ақпарат құралдарының белсенділігі сағат сайын артып келетінін айтпасам да түсінікті. Теледидар көгілдір экран алдында отырған адамға өтіп жатқан өмір құбылысын дәл сол сәтінде, оқиға болып жатқан мезетте көрсетіп халықтың құралына, дүниесіне, тәрбиешісіне, хабаршысына айналды. Егер тиімді пайдалана білсе, ол тек бұқаралық ақпарат құралының саласы емес, сонымен қатар үгіттеу мен насихат жүргізудің ең күшті құралы және қоғамдық пікірді өзгертуге орасан зор ықпал ететін алпауыт күш. Ғылым мен техниканың дамыған ғасырында баршамыз теледидарға және компьютер экранына телмірумен уақыт өткізетін болдық. Ал осы бүгінгі телевизияны жарнамалық роликтерсіз көзге елестету мүмкін бе? Әрине, ол қиын. Міне, осыдан келіп өзімнің бітіру жұмысымның тақырыбын “Телероликтерді әзірлеудегі журналистік шеберлік” деп алдым. Бұл тақырып мені қара шаңырақ - Қазақ Ұлттық Университетінің журналистика факультетінің студенті атанған кезден бастап-ақ қызықтырған. Осы тақырыпты арқау етіп 2004 жылы ғылыми-конференцияға қатысып, “журналист” газетіне мақала да жариалағанмын. Әрине, нарық заманындағы сан-салалы кәсіпорындар мен фирмалар өзара бәсекелестікті жеңу үшін жарнама арқылы өз өнімдерінің артықшылықтарын насихаттап, өздеріне тұтынушы жинайды. Беделді жарнама агенттіктері жарнаманы телеарналардан берудің әлдеқайда тиімді екенін айтады. TNS Gallup Media Asia компаниясының мәліметтерін сүйенетін болсақ, еліміздегі телеарналардағы жарнама нарығының бюджеті 2005 жылдың 1-ші тоқсанының өзінде 72, 6 млн. долларды құраған. Ал, бұл 2004 жылдағы телеарналардағы жарнама бюджетіндегі көрсеткіштен 79, 2 пайызға өскендігінің белгісі. Ал, өткен жылдың екінші жарты жылдығында телеарналар жарнамасының бюджеті 134, 8 млн. ақш долларына тең болған. Бұл дегеніміз, жарнамалық роликтердің көгілдір экраннан берілуі саны мен ақшасы жағынан жыл санап өсіп келеді деген сөз. Ал сапасы жағынан қалай? Өкініштісі, бүгінгі көк сандықтан беріліп жүрген телероликтерге көрермендердің көңілі еш толмайды. Біз тамашалап жүрген телероликтерде ұлттық менталитет, ана тіліміз, көрермен талғамы ескерілмеген. Бітіру жұмысымда нысан етіп барлық арналарды ала отырып, телероликтерді зерттедім. Мақсатым - келешекте қып-қызыл қатеге толы, көргенде көз, естігенде құлақ ұялатын роликтерді болдырмау. Қазақ тіліндегі телероликтерге тән кемшіліктерді зерттеп, зерделей келе - телероликтерің жасалу жолдарын қарастырдым.

Телероликтердің эфирден берілу сипаты

Телероликтердің эфирден берілу сипаты бізде заң жүзінде белгіленген. 2003 жылы 19 желтоқсанда Жарнама туралы заңға өзгерту мен толықтырулар енгізіліп, нақтыланған болатын. Бұл Заң Қазақстан Республикасының аумағында жарнама жасау, тарату, орналастыру және пайдалану процесінде туындайтын қатынастарды реттеу, ол үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз ету, жарнама саласындағы жосықсыз бәсекеден қорғау, жөнсіз жарнаманы болғызбау және оларға тыйым салу мәселелерін жүйелі түрде жүзеге асыруды көздейді.

Осы заңдағы төмендегі тараулар мен баптар телероликтердің эфирден таратылуы ретін заң жүзінде нақтылап, реттейді.

6-бап. Жарнамаға қойылатын жалпы талаптар

1. “Жарнама таратылу, орналастыру нысанына немесе пайдаланылатын құралына қарамастан, тікелей ұсынылу сәтінде арнаулы білімсіз немесе арнаулы құралдарды қолданбай дәйекті әрі түсінікті болуға тиіс.

2. Қазақстан Республикасының аумағында жарнама теледидардағы, радиодағы және сыртқы /көрнекі/ жарнаманы қоса, мемлекеттік және орыс тілдерінде, ал қажет кезінде басқа да тілдерде таратылады.

Жарнама мазмұны бір тілден екінші тілге аудармасы оның негізгі мағынасын бұрмалауға тиіс. Бұл ретте теледидар мен радио арқылы мемлекеттік тілде берілетін жарнама күн сайынғы эфирге шығатын барлық уақыт бойы біркелкі таратылуға тиіс.

3. Белгіленген тәртіппен тіркелген тауар белгілері мен логотиптер түпнұсқа тілінде және /немесе/ басқа тілде жазылуы мүмкін.

4. Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жасалуына және сатылуына тыйым салынған тауарларды /жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді/ жарнамалауға жол берілмейді.

Егер жарнама беруші жүзеге асыратын қызметін лицензиялауға тиіс болса, онда тиісті тауарды /жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді/ жарнамалау кезінде, сондай-ақ жарнама берушінің өзін жарнамалау кезінде, радиодағы жарнаманы қоспағанда, лицензияның нөмірін және берген органның атауын көрсету қажет.

5. Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкестірілмеген діни ұйымдар мен діни оқу орындарын жарнамалауға тыйым салады.

6. Жарнама Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күштеп өзгертуді, тұтастығын бұзады, мемлекет қауіпсіздігіне нұқсан келтіруді, әлеуметтік, нәсілдік, ұлттық, діни, тектік, топтық және рулық араздықты қоздыруды, қатігездік пен зорлық-зомбылыққа бас ұруды, порнографияны насихаттауға немесе үгіттеуге пайдаланылмауға, сондай-ақ Қазақстан Республикасының мемлекеттік құпияларын құрайтын мәліметтерді және заңмен қорғалатын өзге де құпияларды тарату үшін пайдаланылмауға тиіс.

7. Жарнама қоғамда дүрбелең туғызбауға, азаматтарды агрессияға бастамауға, сондай-ақ құқыққа қарсы өзге де әрекетті / әрекетсіздікті/ қоздырмауға тиіс.

8. Жарнамаға қойылатын осы шектеулер осы Заңмен және Қазақстан Республикасының басқа да заң актілерімен белгіленеді.

8-бап. Телевизия және жарнама

1. Жарнама сипатындағы хабарламалар мен материалдарға мамандандырылған теле және жарнама, жүгіртпе жолды қоспағанда, тәулік ішінде берілетін хабарлардың жалпы көлемінің жиырма процентінен аспауға тиіс.

Жарнама беру кезінде оның дыбысы беріп отырған бағдарлама дыбысынан жоғары болмауға тиіс.

2. Жарнаманы қосарластыру түрінде, соның ішінде жүгіртпе жол тәсілімен пайдалану кезінде оның көлемі кадр аумағының жеті жарым процентінен аспауға және телехабарлардағы мәтіндік немесе ақпараттық материалды бұзбауға тиіс.

3. Ресми хабарларды, Қазақстан Республикасының Президентіне және өкілді органдардың депутаттығына кандидаттардың сөздерін, білім беру және діни хабарлар берілімдерін, сондай-ақ балалар мен жасөспірімдерге арналған жарнамаларды қоспағанда, балалар бағдарламалары көрсетілімдерін жарнамамен, соның ішінде, жүгіртпен жол әдісімен де бөліп жіберуге тыйым салынады.

4. Ұлттық аза тұту күндерінде электрондық бұқаралық ақпарат құралдарындағы жарнамаға тыйым салынады.

13-бап. Жекелеген өнім түрлерін жарнамалау ерекшеліктері

1. Мыналарға:

1) алкаголь өнімдерін жарнамалауға

2) ана сүтінің жасанды алмастырушысын жарнамалауға

3) Қазақстан Республикасында сертификаттаудан өтпеген, міндетті сертификаттауға жататын тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) жарнамалауға тыйым салынады.

2. темекіні және темекі өнімдерін жарнамалау ерекшеліктері темекі шегудің алдын алу және оны шектеу туралы және оны шектеу туралы Қазақстан Республикасының заңдарымен реттеледі.

3. Дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдарды, медициналық техниканы жасауға және сатуға лицензиясы болмаған кезде оларды жарнамалауға, сондай-ақ медициналық және дәрігерлік қызметті жүзеге асыруға лицензиясы бомаған кезде оны жарнамалауға жол берілмейді.

4. Қызмет қаруын, сондай-ақ экспорты мен импорты Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүргізілетін қару-жарақты, әскери техниканы және қосарлы мақсаттағы өнімдерді жарнамалауға арнаулы басылымдарда ғана, сондай-ақ мамандандырылған көрмелерде немесе сату жәрмеңкелерінде жол беріледі. Аталған жарнама әскери және арнаулы қаруды, қару-жарақты, әскери техниканы жасау технологиясын, қолдану тәсілдерін тікелей немесе жанама түрде ашып көрсетпеуге тиіс.

Бұдан басқа 3 тарау, 21 баптан тұратын Жарнама туралы Заң актілері оңтүстік пен солтүстікке, батыс пен шығысқа созылып жатқан ұлан-ғайыр қазақ жеріндегі арналардағы жарнама тарату мен жасау ісін ретке келтіреді.

Ал осы телеролик дегеніміз не?

Телеролик дегеніміз - ұзақтығы бірнеше секундтардан 2-3 минуттарға жететін, телеарналардан берілетін жарнамалық кино немесе бейне роликтер. Олар әдетте публицистикалық, саяси немесе көрермен арасында кеңінен танымал басқа да бағыттағы бағдарламалардың арасында бірнеше рет беріледі. Бүгінде өзге елдер мен отандық тәжірибеде кинолардағы оқиға шиелініскен сәттерді телероликтармен бөлу кеңінен қолданылатын болды. Мен өзімнің бітіру жұмысымда телероликтердің 4 түрін қарастырдым. Олар:

• Жарнамалық телероликтер
• Әлеуметтік телероликтер
• Тақырыптық телероликтер
• Имиджді телероликтер

Енді осы телеролик түрлеріне жеке-жеке тоқталып өтейік.

Жарнамалық телеролик.

Қоғамның жалпы даму тенденцияларына байланысты өмірімізде, экономикамызда болған үлкен өзгеріс, қайта құру бұқаралық ақпарат құралдарының мазмұны мен пішініне де елеулі әсер еткені баршымызға аян. Егер 1988 жылдары жарнама өнері мүлдем болмаса, ал 1997 жылдары ол бүкіл жаңалықтар әлемінен өз орнын тапты. Сол уақыт аралығында жарнамаға деген көзқарастар өзгерді. Жарнама тілі жан-жақты дамыды. Сонымен қатар, көптеген мекемелер де қарқынды дами бастады. Осы мекемелер өздерін халыққа көрсету, жеткізу үшін жарнама ісіне белсенді сүйенді. Тіпті, кеңес дәуірі аяқталысымен, нарықтық экономиканың халыққа ең алдымен ұсынған алғашқы атрибуты - жарнама еді. 1992-1994 жылдары елімізде жекешелендіру басталғанда жарнаманың атқарған рөлі зор болды. Мекемелерді жекешелендіру үшін, мемлекеттік догмаға өту үшін, қаражат пирамидаларының қызметін көрсету белгілі фирмалар, мекемелер ажиотаждық жарнамаға сұраныс болды. Содан кейін, біраз уақыт өте келе ажиотаждық жарнама құрып, оның орнына көлемі жағынан өте кішкене жарнамылық роликтер келді. Жарнамалық роликтерге өмірде болып жатқан өзгешеліктер, ерекшеліктер, өзгертулер әсерін тигізеді. Әлбетте, жарнама бізге жаңадан қосылған ақпараттық жаңашылдық болса да, әлемдік деңгейде жарнама тарихы алып бәйтеректей тамырын тереңге жайған. Жарнама - латынның “Reclamo” деген сөзінен шыққан. Жарнама: шақырамын, айғайлаймын, ұсынамын деген мағынаны білдіреді. Жарнама туралы нақты түсінікті алу үшін оның шығу тарихына назар аудару керек.

Ең алғшқы бізге жеткен жарнамалық мәлімет египеттіктердің құлдарды сатуы туралы папирус жапырағындағы жазуы болып есептелген. Одан бертін келе Финдық көпестер сауда жолдарындағы жартастарда коммерциялық хабарламаларды суреттеп салып кететін. Мұндай жазулар асыра мақтаулы тауарлар үшін, әрі қалалық жарнаманың жаңа бастаушысы болған. Гректер жарнамалық хабарларды таста, сүйекте немесе мыста оюлап жазып ағаш бағандарында қалдырған.

Помпейде дүкенге кіре берістегі жерде қазба жұмысында табылған қабырғадағы жазуларда жүргіншілердің хабарламасы болған. Онда: нан, шарап, қыштан жасалған заттар, қару, көйлек сатылатын. Көне Римнің көшелері мен алаңдарындағы үлкен қабырғаларында әкпен ақталған және шаршылап сызылған, өсімқор мен саудагер көмірмен немесе қара қоқыл сырмен өз хабарландыруларын жазған.

Қабырғалардағы жазулар қоғамдық жаршылардың айғайын толықтыратын. Гораций олар жайында былай деп жазған: “Тауар сатылатын орынға топтың ұмтылуын шақыратын”. Олар қала көшелерін кезіп, халыққа сатылатын тауарлардың қай дүкенде болатынын айтып, жаңалықтарды және оқиғаларды хабарлайтын болған. Ал осы жарнама дегеніміз не?

Жарнама - тауардың сапасы мен көрсетілетін қызметіне қарай сатып алушының тұтынуы мен қажеттілігін тілмен және бейнекөрініспен байланыстыра отырып, коммуникация түрімен көрермендерге жеткізу болып табылады. Бұдан басқа да жарнамаға сан қилы анықтамалар берілуде. Мәселен, Жарнама - қаржылау көзі анық көрсетілген төлемді ақпарат құралдары арқылы орындалатын коммуникацияның дербестелінбеген формасы. *12*. Жарнама-коммуникация түрі, өтім ұйымының процесі, экономикалық және әлеуметтік процесс, қоғам мен байланысты қамтамасыз етуші дәнекер, ақпаратты және көзқарасқа байланысты иландырушы насихат түрі. Тұтынушыларға құлақтандыру және осы тауарлар мен қызметтерге сұраным туғызуды мақсат ететін тауарлар, қызметтердің алуан түрлері тағы басқа туралы ақпарат” деген анықтамалар тізбегі жалғасын табуда. Алдыңғы анықтама екіншісін, ал үшіншісі келесісін жоққа шығармайды. Олар бірін-бірі аша түседі, толықтыра түседі. Бұл сөзімді былай деп түсіндірер едім, жарнаманың мақсаты - тұтынушыны жаңа тауарды көруге, яғни, бірақ рет тұтынып қана қоймай, тауарды қайталап пайдалануға шақыру. Сондықтан да, көрерменге, оқырманға, тыңдарманға, тұтынушыға жарнаманы жеткізудің формасы да әр қилы болады. Осыдан кейін жарнаманың анықтамасы да сан алуан болып келеді. Нарықтық қоғамда жарнама өзекті түрде кеңінен пайдаланылады. Өйткені тапсырыс пен сұраныс экономикада шешуші рөл атқарады. Баспасөзді, телевидение мен интернетті жарнамасыз көзімізге елестете алмаймыз. Демек, күнделікті тұрмысымызда дендеп орын алған.

Қазір біздегі жарнамаға ие жоқ. Ұстағанның қолында, тістегеннің аузында кетіп жатыр. Ол егесі бар елде ұлттық байлықтың үш пайызын құрайды. Әрі саяси бақылауға қол жеткізетін негізгі тұтқаның көзі екендігі де анықталды. *3* Роберт Дж. Кэн өз копаниясының жарнамаға кететін шығынын 2000 млрд. деп есептейді. АҚШ-тағы жарнама шығыны 418, 7 млрд. деп есептеп, дүние жүзіндегі жарнама шығынын орта есеппен 418, 7-і үш еселегенге тең болады. Яғни, жарнамаға жыл сайын сауда айналымының 3 % жұмсалады екен. Ал, елімізде жылына 10 мыңдаған АҚШ доллары жарнамаға шығарылады. Тауар жөніндегі ақпарат тұтынушылар үшін тізбектеле дайындалып, жарнама арқылы жұртшылыққа үзбей жарияланып отырады. Бұл ретте бұқаралық ақпарат құралдарының орны ерекше. *5* Беделді жарнама агенттіктерінің мәлімдеуінше жарнаманың 55% көгілдір экраннан беру тиімді. Ал біздің еліміздегі тұтынушылар қалай есептейді екен? Бұл сауалдың жауабын білу үшін тұтынушылардан сауалнама жүргізілген болатын. Сауалнама нәтижесі бойынша, тұтынұшылар жаңа тауар туралы, әлде оның қызмет түрі туралы ақпаратты :

--- 53 % Тележарнамалардан.

--- 16 % радиожарнамалардан.

--- 15 % Баспасөз беттерінен

--- 10 % Сауда орнындағы жарнамадан

--- 6 % Жарнамалық кітапшалардан

хабардар болады екен. Мұндағы пайыздық көрсеткіштер көгілдір экраннан берілетін жарнаманың қаншалықты әсерлі екенін айқындап тұр деп санаймын.

Телеарналарға жарнамадан түсер пайда мол. Сондықтан болар, экранда жарнама толассыз беріледі. Төмендегі кестеде арналарда бағдарлама арасында берілетін роликтердің құны көрсетілген.

“Қазақстан” арнасында:

Евразия арнасы:

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс