Финляндия Республикасы

1. Финляндия . жалпы сипаттама
2. Мемлекеттiк құрылысы
3. Табиғаты
4. Халқы
5. Тарихы
6. Экономикасы
7. өнеркәсiбi
8. Оқу.ағарту iсi
9. Транспорты
10. ғылым және қылыми мекемелерi
11. Баспасөз, радиохабар, телевизиясы
12. Әдебиетi
13. Музыкасы
14. Театры

Финляндия (Suomi Finland), Финляндия республикасы – Солтүстiк Еуропадағы мемлекет. Батысында Швециямен, солтүстiгiнде Норвегиямен, шығысында Россиямен шектеседi. Оңт.-Батысын Балтық теңiзiнің Ботния, оңтүстiгiн Финин шығанақтары шаяды. Жерi 337 мың км2. Халқы 4,7 млн. өкiмш. жағынан 12 губернияға (ляниге; бұлар кихлакунтаға және кунтаға ажырайды) бөлiнедi. Асанасы – Хельсинки.

Мемлекеттiк құрылысы. Финляндия – республика. Қазiргi конституциясы (мемлекеттiк басқару формасы туралы акт) 1919 жылы 17 июльде (өзгерiстер мен қосымшалар 1926, 1930, 1943, 1955 жылдары) қабылданған. Конституциялық актiлерге – Жоқ. сот туралы заң (1922), Сейм уставы (1928) жатады. Мемлекет басшысы президент, ол екi сатылы сайлау тғртiбiмен 6 жылға сайланады. Президент Мемл. совет (Үкімет) құрамын тағайындап, қаулылар мен указдар шығарады, қарулы күштердің қолбасшысы да сол. Мемл. жоғары өкiмет органы – бiр палаталы парламент (сейм), оны халық 4 жылға сайлайды. Жергiлiктi лянилерге (губерния) президент тағайындайтын губернатор басшылығындағы басқарма, қалалар мен селоларда өзiн өзi басқаратын (4 жылға сайланатын) коммуналдық советтер құрылған. Аланд аралдарына (Ахвенанма губ.) өзiндiк автоном. право берiлген. 1974 ж. Ланландияның финляндиялық бөлiгiндегi жергiлiктi өзiн-өзi басқаратын Саам округы құрылды. Сот жүйесiне: Жоқ. сот, апелляциялық және 1-инстанция соттары жатады. Юстиция канцлерi Бас прокурордың функциясын атқарады.
Табиғаты. Финляндия жерi қоңыржай белдеуiнің Солт. жаҚына орналасқан. Теңiз жағалауының ұз. 4500 км. ЖаҚасы негiзiнен биiктiгi орташа жарлы келедi; қатты тiлiмделген, шхер аралдар көр кездеседi.

1. Қазақ СССР энциклопедиясы. №12 томы.

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАРЫ:

1. Финляндия – жалпы сипаттама
2. Мемлекеттiк құрылысы
3. Табиғаты
4. Халқы
5. Тарихы
6. Экономикасы
7. өнеркәсiбi
8. Оқу-ағарту iсi
9. Транспорты
10. ғылым және қылыми мекемелерi
11. Баспасөз, радиохабар, телевизиясы
12. Әдебиетi
13. Музыкасы
14. Театры

ФИНЛЯНДИЯ

Финляндия (Suomi Finland), Финляндия республикасы – Солтүстiк
Еуропадағы мемлекет. Батысында Швециямен, солтүстiгiнде Норвегиямен,
шығысында Россиямен шектеседi. Оңт.-Батысын Балтық теңiзiнің Ботния,
оңтүстiгiн Финин шығанақтары шаяды. Жерi 337 мың км2. Халқы 4,7 млн. өкiмш.
жағынан 12 губернияға (ляниге; бұлар кихлакунтаға және кунтаға ажырайды)
бөлiнедi. Асанасы – Хельсинки.

Мемлекеттiк құрылысы. Финляндия – республика. Қазiргi конституциясы
(мемлекеттiк басқару формасы туралы акт) 1919 жылы 17 июльде (өзгерiстер
мен қосымшалар 1926, 1930, 1943, 1955 жылдары) қабылданған. Конституциялық
актiлерге – Жоқ. сот туралы заң (1922), Сейм уставы (1928) жатады. Мемлекет
басшысы президент, ол екi сатылы сайлау тғртiбiмен 6 жылға сайланады.
Президент Мемл. совет (Үкімет) құрамын тағайындап, қаулылар мен указдар
шығарады, қарулы күштердің қолбасшысы да сол. Мемл. жоғары өкiмет органы –
бiр палаталы парламент (сейм), оны халық 4 жылға сайлайды. Жергiлiктi
лянилерге (губерния) президент тағайындайтын губернатор басшылығындағы
басқарма, қалалар мен селоларда өзiн өзi басқаратын (4 жылға сайланатын)
коммуналдық советтер құрылған. Аланд аралдарына (Ахвенанма губ.) өзiндiк
автоном. право берiлген. 1974 ж. Ланландияның финляндиялық бөлiгiндегi
жергiлiктi өзiн-өзi басқаратын Саам округы құрылды. Сот жүйесiне: Жоқ. сот,
апелляциялық және 1-инстанция соттары жатады. Юстиция канцлерi Бас
прокурордың функциясын атқарады.
Табиғаты. Финляндия жерi қоңыржай белдеуiнің Солт. жаҚына орналасқан.
Теңiз жағалауының ұз. 4500 км. ЖаҚасы негiзiнен биiктiгi орташа жарлы
келедi; қатты тiлiмделген, шхер аралдар көр кездеседi. Аласа төбелi жазық
(200 м) рельефi қалыптасқан. Елдің шығыс ж„не солтүстiгiн аласа таулар және
қыратты жалдар (биiктiгi 300-400 м, Суоменселькя, Кайнунселькя, Манселькя,
Оуменселькя), қиыр солт.-батысын Скандинавия тауларының сiлемдерi [елдің ең
биiк жерi Халтиатунтури (1324 м) осында] алып жатыр. Орт. Және оңт.
Бөлiктерiнде көлдiк үстiрт қалыптасқан. Геол. Құрылысы жөнiнен Финляндия
жерi Балтық қалқанының құрамына кiредi, сондықтан да мұнда кристалдық және
метаморфтық жыныстар (гранит, кристалдық тақта тас, гнейс, кварциттер) мол
тараған. Қазiргi рельефiнің қалыптасуына көптеген тектоник жарылыстар,
төрттiк мұз басулар, теңiз трансгрессиясы тiкелей әсер еттi. Климаты
қоңыржай континенттiк; оңт. Шетiне жақындаған сайын теңiздiк климат
басымырақ байқалады. Қысы суық, бұлтты, қарлы. Суық айларының орташа
температурасы –150 С; оңтүстiгiнде –20 С (Аланд аралдарында). Жазы салқын,
тұманды, июльде 120 С-160 С; оңтүстiгiнде 17-180 С. Жылдық жауын-шашынның
орташа мөлшерi 400-500 мм (солтүстiгiнде) ж„не 600-650 мм (оңтүстiгiнде).
Жауын-шашынның көшiлiк көлемi жазда және күзде түседi. Солт. бөлiгiне
келетiн жалпы жауын-шашынның 40%-тен астамы және оңтүстiгiндегiсiнің 30%-ке
жуығы қар күйінде түседi. Ағын сулары қар-жаңбыр суынан қоректенедi;
өзендерi негiзiнен шағын, бiрақ мол сулы келедi. Iрi өзендерi – Кеми-Йоки
(ұз. 550 км), Кюмин-Йоки, Кокемяэн-Йоки, Оулун-Йоки. Финляндия
территориясының 8%-ке жуығын көл айдындары алып жатыр; жалпы саны 60 мыңға
жуық. Көпшiлiгi елдің оңт. бөлiгiнде. Бастылары: Сайма үлкен Сайма),
Пяйянне, Ивари, үлкен Калла, Оулуярви. Жерi негiзiнен құм және саз
топырақты болып келедi. Қарашiрiндiсi аз күлгiн топырақ қабаты да көп
тараған. Қиыр солтүстiгiнде тундралық глейлi, солтүстiгiнде глейлi күлгiн,
орт. жағында нағыз күлгiн, оңтүстiгiнде шым күлгiн, батпақ, топырақ
қабаттары кездеседi. Жерiнің көпшiлiк бөлiгiнде қылған жапырақты тайга
орман өседi. Оңтүстiк және оңт.-батысында Қана аралас орманалқабы
қалыптасқан. Ормандылығы жөнiнен (территориясының 72%-i) Финляндия Батыс
Еуропада 1 орын алады. Жалпы ағаш қоры 1,5 млрд. м3. әсiресе елдің шығ.
жағы ағаш қорына бай келедi. Орманында қарағайлы қылған жапырақты (орманның
57%-i) ж„не шыршалы (28%) алқаптарының үлесi басым. Орманды өңiрi батпақты
(Финляндия жерiнің 33%-i) келедi. Финляндия фаунасы Палеарктикалық облыстық
Еуропа-Сiбiрлiк өңiр құрамына кiредi. Ормандық жануарлар басым тараған.
Бұлан, түлкi, борсық, қасқыр, қоңыр аю, сiлеусiн, құстардың көптеген
түрлерi кездеседi. Су айдындары балыққа бай.

Халқы. Халқының 93%-i финндер. Олардан басқа шведтер, саамдар, орыстар
т.б. тұрады. Финляндия – Еуропадағы халық өте сирек қоныстанған елдердің
бiрi. ТұрҚындары негiзiнен елдің оңт. бөлiгiнде қоныстанған. Орташа
тығыздығы 1 км2-ге 13,9 адамнан. Мемлекеттiк тiлi – финн ж„не швед тiлi.
Дiни нанымҚа сенушiлердің көпшiлiгi – лютерандықтар. Еңбек етушi халықтың
40%-i өнеркәсiп салаларында еңбек етедi. Қала халқы 52%. Маңызды қалалары –
Хельсинки, Турку, Тампере.

Тарихы. Мұз дәуiрiнен кейiнгi кезде-ақ Финляндия жерiн адам мекендеген
(мезолиттiк Аскола мәдениетi, б.з.б. 8-мың жылдық). Б.з.б. 2-мың жылдықта
Шығ. Прибалтика тайпаларының бiразы оңт.-бат. Ф-ға ығысып, онда мал
өсiрумен және егiншiлiкпен айналысқан. Қола дәуiрiнің аяқ шенiнде
Скандинавиямен және шығ. аймақтармен сауда-саттық басталды. Темiр дәуiрiне
көшу (б.з.б. 1-мың жылдықтың басы) Балтық жағалауындағы финн тайпаларының
Оңт.-Бас. Финляндияға қоныс аударуымен тұстас келдi. Б.з. 5 ғасырына таман
финн тайпалары негiзiнен екi аймаққа: еми (хаме) – орталық және суми
(суоми) – оңт.-бат. аймаққа шоғырланды. 7 ғ-да финндер Пяйянне көлдерiне,
ал екi ғасырдан кейiн Саймы ө-не дейiн жеттi. Б.з. 1 мың жылдығы аяғында
Карель мойнағы мен ЛадоҚа көлiнің солт. жағалауын карельдер мекендедi. Пори-
Тампере-Миккели межесiнен солтүстiкке қарай саам тайпалары (саамдар) көшiп-
қонумен болды.
Норман жорқтары Финляндияға тiкелей дарыған жоқ; алайда Балтық
жағалауында экономик. өмiрдің жалпы жандануы, шведтердің көршi отыруы,
әварягтан греккеә баратын жлдың жақын өтуi финн тайпаларының дамуына Ұлкен
әсер еттi. 9 ғ-да Аурайоки ө. Сағасында айырбас сауда жүргiзетiн аса iрi
Коройнен пунктi пайда болды. Ф-ның басқа аймақтарында да сауда қоныстары
орнықты. 12 ғ-дың ортасынан швед феодалдары Ф-ны жаулап ала бастады. 1-
крест жорығында (1155 немесе 1157) шведтер елдің оңт.-бат жағалауын басып
алып, сумь тайпаларын баҚындырды. 2-крест жорығында (1249) емь тайпалары
шведтер қол астына өттi, сөйтiп Ф-ның оңт., оңт.-бат. жағалауын жаппай
отарлай бастады. Бұдан соңғы 30 жыл iшiнде Финляндия Швеция корольдығының
құрамына түгел енiп болды. Швед басқыншылары ру-тайпалық құрылыстың ыдырап,
бiрте-бiрте феодализмге өту процесiн тездеттi. Тайпалық ескi шекаралар
негiзiнде Финляндия әкiмшiлiк бөлiктерге бөлiндi.
16 ғ-да швед корольдығы өзiнің Финляндиядағы жер иелерiн одан әрi
кеңейттi; реформацияға байланысты католиктiк шiркеу жерi кесiлдi, финн
шаруаларының жерi кесiлдi, Динн шаруаларының жерi онан ғрi азайтылды. 1542
ж. Ф-ның бос жатқан барлық жерлерi швед корольшық меншiгi деп жарияланды
да, солт., солт.-шығыс аймақтар кеңiнен шерiле бастады. Балтықтағы сауданы
король порттарына қарай бұру мақсатымен 1550 ж. Гельсингфоре (Хельсинки) қ-
сы салынды. Швецияның үздiксiз соғыстары Ф-ны қатты тұр., сауда саттық iсi
құылдырады, феод-ң озбырлығы күшейдi, алым-салық көбейдi, әскерге ерiксiз
кiсi алу тым етек алып кеттi. Осының бәрi шаруаларды қатты күйзеттi. Бұған
қарсы наразылық ретiнде Ф. тарихындағы аса iрi шаруалар соҚысы (Шоқпар
соҚысы (1596-97) деп аталады) ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.