Паскаль тілі туралы ақпарат



Кіріспе
1.0 Паскаль тілінің негізгі түсініктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
1.1 Турбо Паскаль тілінің операторлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
Негізгі бөлім
1.2 Циклдік құрылымды алгоритмді программалау ... ... ... ... ... 4
1.3 Алғы шартты цикл операторы. While операторы ... ... ... ... ... 4
1.4 Келесі шарт бойынша циклді ұйымдастыру.
Repeat операторы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.5 Параметрлі қайталану операторы. For операторы ... ... ... ... ..7
1.6 Күрделі циклдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
1.7 ЭЕМ.де есеп шығару кезеңдері.
Қадам бойынша орындау әдісі. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
1.8 Мысал есептер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
Қорытынды
1.9 Қайталау (цикл) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.0 Меншіктеу операторы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
2.1 Берілгендерді енгізу операторы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
2.2 Мәліметтерді экранға шығару операторы ... ... ... ... ... ... ... ...21
2.3 Бос оператор ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
2.4 Шартсыз көшу операторы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
2.5 Құрама оператор ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
2.6 Логикалық қатынас және өрнек ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
Turbo Pascal-дың негізгі операторының бірі – меншіктеу операторы. Ол қарапайым операторлар тобына жатады. Меншіктеу операторының жазылуы:
айнымалы атауы: =өрнек;
Мысалы: Х:= 2*Ү + Z;
Z:=A + B;
Мұндағы := меншіктеу белгісінің оң жағындағы өрнек есептелініп, сандық мәні оң жақтағы айнымалыға меншіктелінеді.
Меншіктеу (:=) белгісінің әдеттегі теңдіктен (=) айырмашылығын түсіндірейік. Мысалы: sum:=2 болғанда, sum:= sum + 5 өрнегінің нәтижесі 7, яғни, зерденің sum ұяшығына қайта орналастыру. Ал, өрнекті sum:= sum + 5 түрінде жазсақ оның мағынасы болмайды.
Символдық мәндерді меншіктеуде апостроф (‘) таңбасын қолданамыз.
Мысалы: К:=’ Информатика’;
J:=’*’
Turbo Pascal-да бәрнеше айнымалы мәні бірдей болса, мән меншіктеуді i:=j:=k:=5 түрінде жазуға болмайды. Ол үшін меншіктеу операторын жеке-жеке жазған дұрыс: i:=5; j:=5; k:=5
Мұндай өрнектің нәтижесі ақиқат (true) немесе жалған (false) сөздері, ал R1 айнымалысы типі логикалық (Boolean) болады.
Есептелінген өрнек нәтижесі мен оны меншіктейтін айнымалы типтері сәйкес болуы қажет. Мысалы: а айнымалысының типі бүтін (Integer), ал, оған меншіктелінетін өрнек нәтижесі нақты (Real) болатын программа бөлігі берілген:
Var a :Integer; b, c: Real;
Begin

a:=b+c;

Бұл жағдайда экранға қатені хабарлайтын мәлімет шығады: Type mismatch (Тип сәйкессіздігі).

ЕСКЕРТУ! Меншіктеуде айнымалы нақты (Real) ал, өрнектің нәтижесі бүтін (Integer) типте және айнымалы типі жолдық (String) ал өрнек символдық (Char) болса, бұл қатеге жатпайды.

Мазмұны

Кіріспе
1.0 Паскаль тілінің негізгі түсініктері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
1.1 Турбо Паскаль тілінің операторлары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
Негізгі бөлім
1.2 Циклдік құрылымды алгоритмді программалау ... ... ... ... ... 4
1.3 Алғы шартты цикл операторы. While операторы ... ... ... ... ... 4
1.4 Келесі шарт бойынша циклді ұйымдастыру.
Repeat операторы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6
1.5 Параметрлі қайталану операторы. For операторы ... ... ... ... ..7
1.6 Күрделі циклдер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.10
1.7 ЭЕМ-де есеп шығару кезеңдері.
Қадам бойынша орындау әдісі.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.8 Мысал есептер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 10
Қорытынды
1.9 Қайталау (цикл)
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.17
2.0 Меншіктеу операторы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
2.1 Берілгендерді енгізу операторы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
2.2 Мәліметтерді экранға шығару операторы
... ... ... ... ... ... ... ...21
2.3 Бос оператор
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..23
2.4 Шартсыз көшу операторы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
2.5 Құрама оператор
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..2
4
2.6 Логикалық қатынас және өрнек
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
Әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .26

2.0 Меншіктеу операторы

Turbo Pascal-дың негізгі операторының бірі – меншіктеу операторы. Ол
қарапайым операторлар тобына жатады. Меншіктеу операторының жазылуы:
айнымалы атауы: =өрнек;
Мысалы: Х:= 2*Ү + Z;
Z:=A + B;
Мұндағы := меншіктеу белгісінің оң жағындағы өрнек есептелініп, сандық
мәні оң жақтағы айнымалыға меншіктелінеді.
Меншіктеу (:=) белгісінің әдеттегі теңдіктен (=) айырмашылығын
түсіндірейік. Мысалы: sum:=2 болғанда, sum:= sum + 5 өрнегінің нәтижесі 7,
яғни, зерденің sum ұяшығына қайта орналастыру. Ал, өрнекті sum:= sum + 5
түрінде жазсақ оның мағынасы болмайды.
Символдық мәндерді меншіктеуде апостроф (‘) таңбасын қолданамыз.
Мысалы: К:=’ Информатика’;
J:=’*’
Turbo Pascal-да бәрнеше айнымалы мәні бірдей болса, мән меншіктеуді
i:=j:=k:=5 түрінде жазуға болмайды. Ол үшін меншіктеу операторын жеке-жеке
жазған дұрыс: i:=5; j:=5; k:=5
Мұндай өрнектің нәтижесі ақиқат (true) немесе жалған (false) сөздері,
ал R1 айнымалысы типі логикалық (Boolean) болады.
Есептелінген өрнек нәтижесі мен оны меншіктейтін айнымалы типтері
сәйкес болуы қажет. Мысалы: а айнымалысының типі бүтін (Integer), ал, оған
меншіктелінетін өрнек нәтижесі нақты (Real) болатын программа бөлігі
берілген:
Var a :Integer; b, c: Real;
Begin
...
a:=b+c;
...
Бұл жағдайда экранға қатені хабарлайтын мәлімет шығады: Type mismatch
(Тип сәйкессіздігі).

ЕСКЕРТУ! Меншіктеуде айнымалы нақты (Real) ал, өрнектің нәтижесі бүтін
(Integer) типте және айнымалы типі жолдық (String) ал өрнек символдық
(Char) болса, бұл қатеге жатпайды.

2.1 Берілгендерді енгізу операторы

Программадағы орындалатын алғашқы іс-әрекет – берілгендерді енгізу –
программадағы алғашқы берілгендерді компьютердің жедел жадысына өңдеуге
жіберу болып табылады. Енгізудің негізгі құрылғысы – пернетақта және
дискілік файл. Turbo Pascal-да берілгендерді енгізуге read – “оқу”, readln
(read line) – “жолды оқу” операторлары қолданылады. Енгізу операторларының
жалпы жазылуы:
Read (x1,x2,...,xn);
Readln (x1,x2,...,xn);
Мұндағы x1,x2,...,xn – мәні пернетақтадан енгізілуге тиісті айнымалылар
тізімі.
Енгізу операторы орындалғанда программаның орындалуы уақытша тоқталады.
Тізімде көрсетілген айнымалылардың сандық мәні пернетақтадан теріліп, Enter
пернесі басылғанда орындалу әрі қарай жалғасады. Тізімдегі айнымалылар
санынан енгізілген мәндер саны кем болмауы керек.
Айнымалылар мәнін енгізгенде арасына бос орын қоямыз немесе Tab немесе
Enter пернелерін қолданамыз.
Енгізілген айнымалылар мәні типіне сәйкес болуы қажет.
Мысалы: y=2i + g функциясын есептеу программасы берілсін;
Programm esep;
Var y,i: integer;
g: real;
begin
readln (I,g);
y:=2*i+g;
writeln (‘y=’,y)
end.

Прграмманың басында сипатталғандай і тек бүтін сандарды қабылдай алады.
Ал, g айнымалысына нақты сандармен қатар бүтін сандарды да енгізуімізге
болады. Себебі, нақты сан құрамына бүтін сан енетін болғандықтан, бүтін
санды компьютер нақты санға айналдырып алады. Бұл программадағы қате: у-ті
есептеу өрнегіне g айнымалысының мәні нақты болса, нәтиже де нақты.
Сондықтан у айнымалысының мәні типіне сәйкес емес.
Егер, мәндерді енгізуде тип сәйкессіздігі болса экранға төмендегідей
қате хабарланады: Error 106: Invalid numeric format (Қате 106: Сандық
формат дұрыс берілмеген).

2.2 Мәліметтерді экранға шығару операторы

Мәліметерді шығару – компьютердің жедел жадысындағы өңделінген
мәліметтерді сыртқы құрылғыларға (экран, принтер) беру. Turbo Pascal-да
мәліметтерді экранға шығару үшін write “жазу”, writeln (write line) “жолды
жазу ” операторы қолданылады. Бұл операторлардың жалпы жазылуы мына түрде:
Write (y1,y2,..., yn);
Writeln (y1,y2,..., yn);
Мұндағы y1,y2,..., yn - сандық мәні экранға шығарылатын айнымалылар
тізімі. Шығарылатын мәліметтер туралы түсініктеме тексті апостроф ішіне
жазса да болады.
Мысалы есептелінген фигура ауданы 25-ке тең болса,шығару операторы мына
түрде жазылсын Writeln (‘Аудан=’,S). Экранға шыққан нәтиже: Аудан=25.
Егер, шығару операторына өрнек берілсе өрнек есептелініп, соңғы нәтиже
экранға шығады. Мысалы: Берілген а, в, с үш санның қосындысын және
көбейтіндісін есептеу программасын жазайық.
Programm candar;
var a, b, c: integer;
begin
a:=5; b:=2; c:=3;
Writeln (‘қосынды=’, а+b+c);
Writeln (‘көбейтінді=’,a*b*c);
end.
Бұл келтірілген программаның нәтижесі:
қосынды=10
көбейтінді=30
Шығару операторын қолдануда бүтін типті айнымалылардың мәніне қанша
орын қажет болса, сонша орын бөлінеді. Сондықтан, бүтін сандарды экранға
шығаруда қиыншылықтар тумайды. Ал, экранға шыққан нақты сандар экспоненциал
түрде берілетіндіктен, мұндай нәтиже кез келген адамға түсінікті болмайды.
Сол себепті, нақты (real, single, double, extended, comp) типті мәндерді
экранға бергнде, оларға шығару форматын тағайындаған дұрыс.
Шығару форматының жазылуы:
Write (y1:M:N, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Орта мектепте Паскаль программалау тілін оқытуды жетілдіру жолдары
Turbo Pascal жүйесінде файлдармен жұмысты ұйымдастыру технологиясы
Алгоритмдер теориясы және берілгендер құрылымы
Алгоритм жазу жолдары
Паскаль тілінің алфавиті
Delphi бағдарламалық ортасында «Pascal бағдарламалау тілінде файлдармен жұмыс істеу» электрондық оқу құралынжасап шығару
Паскаль программалау тілі
Бағдарламалау тілдерінің өркениеті
Паскаль тілінде графикалық режиммен жұмыс
ПАСКАЛЬ ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ
Пәндер