Инфляция жайлы ақпарат

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе . . . 3

1 Инфляцияның түрлері . . . 4

2 Инфляцияның себептері . . . 5

3 Инфляцияның әлеуметтік және экономикалық зардаптары . . . 8

Қорытынды . . . 10

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 11

Кіріспе

Экономикалық құбылыс ретінде инфляция ұзак уакыт өмір сүруде. Оның пайда болуын ақшаның шығуымен, қызметімен байланыстырады. Инфляция термині латын сөзі - (вздутие) - қампаю, түңғыш рет Солтүстік Америкада 1861 - 1865 жылдардағы азамат соғысы кезінде пайда болып, айналымдағы кағаз ақшалардың тым көбейіп кетуі процесін білдірген. XIX ғасырда бұл термин Англия мен Францияда қолданыла бастады. Экономикалық әдебеттерде инфляция түсінігі XX ғасырда бірінші дүние жүзілік соғыстан кейін жиі қолданыла бастады.

Инфляцияның жалпы, әдеттегі анықтамасы - айналымдағы ақша кассасының қажеттіліктен тыс артып кетуі. Бұл ақша өлшемінің күнсыздануына және тауар бағаларының соғүрлым өсуіне әкеледі. Алайда инфляцияны айналым процесін қүнсызданған қағаз ақшамен толтыра беру деп түсіндіру жеткіліксіз. Инфляция тауар бағаларының өсуінен көрінгенімен, ол тек ақшаға тән "ғажайып" құбылыс емес. Ол күрделі әлеуметтік - экономикалық құбылыс, оны тудырушы рынок шаруашылығының түрлі саласындағы ұдайы өндіріс сәйкестілігінің бұзылуы. Инфляция дүние жүзіндегі көптеген елдердің Экономикалық өміріндегі ең өткір проблемалардың бірі.

1. Инфляцияның түрлері

Соңғы кездерге дейін дүниежүзілік шаруашылықта инфляция, әдетте, төтенше жағдайларға байланысты болатын еді. Мысалы, соғыс жылдарында мемлекеттер әскери шығындарын жабу үшін көп көлемде кағаз ақшаларға мәжбүр болды. Соңғы жылдары бірқатар елдердің экономикасы үшін ол айықпас ауруға, ұдайы өндірістің тұрақты факторына айналды.

Инфляция қарқынының жай, орташа жүруі кезінде бағаның өсуі 10% -тен аспайды. Экономикалық теория, мысалы, кейнсшілер, мүндай инфляцияны экономикалық даму үшін оңды жағдаи деп, ал мемлекетті тиімді экономикалық саясат жүргізуші субъекті деп есептейді. Мүндай инфляция өндіріс пен сұраныстың өзгерген жағдайларына қарай бағаларды түзеп отыруға мүмкіндік береді.

Жоғары қарқынды(галопирующая) инфляция тұсында бағаның өсуі 20-дан 200%-ке жетеді. Ал бұл экономика үшін үлкен салмақ. Бірақ көптеген контракт, келісімдер бағаның мүндай өсу қарқынын есепке алады.

Аса зор, шексіз инфляция (гиперинфляция) айналымдағы ақша мөлшері мен тауар бағасы деңгейінің тым шарықтап, шектен тыс өсуін білдіреді. Мысалы, Никарагуада, азамат соғысы жылдарында бағаның жылдык өсуі 3300%- ке дейін жетті. Мүндай жағдайда халык үлкен зиян шегеді, тіпті қоғамның аукатты тобына да киын болады. Ұлттық шаруашылық бұлінеді. Гиперинфляцияны басынан өткізген бірқатар елдерде бағалардың өсу карқыны айналымдағы ақша мөлшерінің өсу карқынынан элдекайда жоғары болады.

Инфляция балансталған, тепе-тендіктің болуы мүмкін, яғни бағаның өсуі бая}' және ол барлық тауарлар ман қызметтерге бірдей өседі. Мүндай жағдайда бағаның жылдық өсуіне сәйкес ставка проценті көбейеді, бұл бағалардың тұрақтануы кезеңіндегі Экономикалық ахуалды білдіреді. Болжамды, күткен инфляцияны кенеттен өршитын инфляциядан ажырата білу керек. Күткен инфляцияның мерзімін аныктауға болады, үкімет оны "жоспарлайды", мысал ретінде Ресей федерацияның, Қазакстанның 1991 жылы бағаны ырықтандыру алдында жасаған бағаны жоғарылату қарқынының бағдарламасын келтіруге болады.

Кенеттен болатын инфляция бағаның күтпеген кезде өсуімен сипатталады, ол ақша айналымына, салык салу жүйесіне теріс әсер етеді. Егер экономикалық инфляция күтілген болса, халык өз табысының кұнсыздануынан қауіптеніп артык тауарлар сатып алуга ұмтылады, қызмет көрсету шыгындарын шамадан тыс көбейтеді, сөйтіп экономикаға киындык келтіреді. Қоғамдағы шын қажеттілік бүркемеленеді, шаруашылыктың калыпты жайы бүзылпды. Бағаның түткиылдан шарықтауы инфляцияны күтуді одан әрі арандатып, бағаның өсуін өршітеді. Егер бағаның түтқиылдан өсуі "инфляцияны күту " басталмаган эконс^іикада орын алса, онда халықтың бағаның өсуіне көзкарасы өзгеше болады. Бағаның күрт өсуі қысқа мерзімді кұбылыс. ол төмендейді деген үмітпен, тұтынушылар нарыққа сатып алу кабілеті бар сүраныс ретінде ғана ақша жұмсайды, көбірек сактап, жинауға тырысады. Сүраныстың көлемі азайған шақта бағаның өзіне оны төмендету максатында қысым жасалады. Экономика тағы да өзінің тепе-тендік жағдайына келеді. Біз нарықтык шаруашылық қызметінің әсерін, оңды Нәтижесін көрсеттік. Мүны Пигу эффектісі деп атайды.

2. Инфляцияның себептері

Ақша тауарларды сатып алу кабілеті күшті валютамен салыстырғанда қүнсызданады. Инфляцияны бұлай түсіндіру, ягни ақшаның алтынға қатысты күнсыздануы, алтынды бұрынғыша ақша сиякты жалпылама эквивалент деп қарастыруда жатыр. Ең алдымен бағаның есуі тауарга сұраныстың оның ұсынысыыан артық болуымен байланысты. Белгілі тауаррыногында сұраныс пен ұсыныстың сәкестілігінің бұзылуы әлі инфляция емес. Инфляция елдегі баға деңгейінің өсуі. Бағаның көтерілуіне нақты экономикалық жағдайдар да әсер етеді. Ақша әсерінен тыс тауар бағаларының өзгеруі еңбек өнімділігінің артыуна цикілдік және маусымдык толкуларға ұдайы өндірістегі құрылымдык өзгерістерге бағаның монополиялануы мен экономиканы мемлекеттік реттеуге салықтың жаңа ствкаларын енгізуге ақша өлшемінің девалвациялануы мен ревальвациялануына рынок конъюнктурасының өзгеру мен сыртқы экономикалық байланыстардың ықпалына және т. б. байланысты. Демек бағаның өсуіне көптеген неше түрлі себептердің әсері болады. Конъюктураның циклдік толқуынан болатын бағаның өскін инфляцияға жатқызуға болмайды. Циклдың түрлі фазаларынан өту барысында (эсіресе XIX XX ғасырдың бас кезіне тән классикалык тұрі) бағалардың динамикасы өзгеріп отырады. Аласапыранның бас кезіндегі оның әсуі дагдарыс псн дипресия фазасында төмендеп жандану кезінде баға тагы да көтеріледі. Еңбек өнімділігін арттыру бағаның төменденуіне экелу тиіс. Циклдык толқулардың тағы бір көрінісі жалақының өсуі еңбек, өнімділігінен артып кетуінде. Мұндай құбылыс шығынның инфляциясы деп аталады. Ол өз кезегінде баға деңгейінің жалпы өсуіне алып келеді. Кездейсоқ апаттар да бағаның инфляциялық өсуіне көп әсер етпейді. Айталык су басып кеткен аймақтардағы кұрылыс материалдарының бағалары өседі. Бұл қүрылыс материалдарын шығаратын өндірісті ұлғайтады, ал олар рынокты толықтыру барысында баға төмендеуі тиіс. Сонымен баға өсуінің инфляциялық себептеріне нені жатқызамыз? Инфляция көп сәйкессіздіктерімен байланысты екенін еске үстап, оның ішіндегі ең бастыларын атайық.

Біріышіден, мемлекеттік шығыстар мен кірістердің тепе- теңдігінің бұзылуы баланстың болмауы. Ол мемлекеттік бюджеттің тапшылығынан көрінеді. Егер дефецит орталык эмисия банкісінің заем арқылықаржыландырылса басқаша айтқанда ақша станогы белсенді пайдаланылса онда айналыста ақша массасы көбейеді.

Екіншіден, осындай жолмен әдіспен инвестицияны қаржыландыру жүргізілген жағдайда да бағаның инфляциялық өсуі болады. Әсіресе экономиканы милитариландыру мен байланысты инвестиция инфляцияны өршітеді. ¥лттық табысты эскери мақсатқа пайдалану, өндірістік емес шығындар - олар қоғамдық байлықты текке рэсуа етеді. эскери ассигнациялар бір сәтке ғана қосымша төлем қабілеті бар сұраныс туғызып, тауармен өамтамазыс етілмеген ақша массасының өсуіне әкеледі. Әскери шығындардың өсуі мемлекеттік бюджетті тұрақты тапшылық жағдайына және мемлекеттік қарыздың ұдайы өсуіне үрындырады.

Үшіншіден, баға деңгңейінің жалпы өсуі қазіргі арықтық экономиканың ерекшелігіне байланысты. Бу_л кезең жетілген бэсеке кезіндегі нарықта көптеген өндірушілер болып, өнімдердің тұрі аз, капитал ауысуы оңай уақытқа мүлдем үқсамайды. Қазіргі нарық белгілі дәрежеде олигопиялық нарық. Ал олигополист (жетілмеген бәсекелес) едәуір дәрежеде бағаны билейді. Олигопиялар бағаны бірініші болып бастамаса да, олар оны қолдауға ынхалы. Жетілмеген бәсекелес бағаның жоғары деңгейін ү_стап тұру үшін өндіріс пен тауар ұсынуды қысқарту арқылы дефицит жасауға тырысады. Өздері билік жүргізетін нарықта бағаның төмендеуін болдырмау үшін олигополистерге жиынтық сүраныс пен ұсыныстың сәйкес келмеуі көмектеседі.

Төртіншіден, елдің экономикасының ашық болуы оның бірте-бірте элемдік шаруашылық байланыстарға тартылуы барысында "импорттық"инфляцияның қаупі туады. Жоғарыда аталған 1979 жылғы энергияға бағаның шарықтауы (энергетикалық дағдарыс) сырттан экелетін мүнайға бағаны өсіріп, технологиялық тізбек бойынша басқа тауарла бағасының қымбаттауына әкелді. "Импорттық" инфляциямен күресу мүмкіндігі шектеулі. Әрине өз валютасын ревальвациялау ұлттық валютаның қүнын жоғарлату арқылы мүнай импортын арзандатуға болады.

Бірақ ревалюция отандық тауарлардың экспорттық бағасын да қымбататады, ал бұл дүниежүзілік нарықта бәсекелестік қабілетті төмендетеді.

Бесіншіден, инфляция өзіне-өзі дем беретін сипат алады, ол "инфляцияны күту" Нәтижесінде орын алады. Батыс елдерінің көптеген экономистері және біздің елімізде де осы факторды ерекше көрсетуде. Халық пен өндірушілердің инфляцияны күту себептерін жою инфляцияға қарсы саясаттың ең басты міндеті.

Инфляциялық күту жағдайындағы экономикаға ықпал етудің механизмі қандай? Баға деңгейінің жалпы өсуі жағдайында өмір сүруге үйренген халық бағаның одан әрі өсуін күтеді. Мұндай жағдайда еңбекшілер жалақыны көбейтуді талап етеді. Халық тауарларды көптеп алады, өйткені олардың бағасы ертең тағы да өсуі мүмкін ғой. Өндірушілер өз өнімдеріне жоғары баға бермейді, сөйтіп қысқа мерзімде шикі зат, материал, қосалқы бөлшектер қымбаттайды. Мысалы :Ресей экономикасындағы (қаңтар-көкек 1992ж) инфляцияның жоғары қарқыны тұсында өндірушілер өздерін жабдықтаушылардың бағаны көтеру мүмкіндігінен сақтанып, алдынала өз өнімдерінің бағасын жоғарылатты. Нәтижесінде Ресей экономикасындағы басқа да ТМД елдеріндегі бағалар бұрынғы төлем қабілеті бар сұраныс деңгейінде ғана емес, инфляцияны күткен деңгейден де асып түсті.

Дүниежүзілік қоғамдастықтың барлық елдерінде де инфляция өршуінің сан түрлі себептері бар. Алайда бұл құбылысты қоздыратын факторлардың комбинациясы жекелеген елдердің нақты экономикалық жағдайына байланысты. Айталық Батыс Еуропада 2-ші дүниежүзілік соғыс біткеннен соң инфляция көптеген тауарлардың тапшылығынан пайда болады. Одан кейінгі жылдарда инфляциялық құбылыстың күшеюне мемлекеттік шығыстар, баға мен жалақының арақатысы, инфляцияның басқа елдерден келуі және т. б. факторлар себепші болды.

3. Инфляцияның экономикалық және әлеуметтік зардаптары

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.