Қазақстан Республикасындағы кіші бизнестің даму тенденциясы және оны қаржылық - несиелік қолдау механизмін талдау

Жоспар
Кіріспе

КІРІСПЕ

1.бөлім ШАҒЫН БИЗНЕСТІ НЕСИЕЛЕНДІРУ МЕХАНИЗМІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Шағын бизнестің экономикадағы орны мен маңызы
1.2 Шағын бизнесті дамытудағы несиелендірудің рөлі
1.3 Шағын бизнесті несиелендірудің шетелдік тәжірибесі

2.бөлім ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ КІШІ БИЗНЕСТІҢ ДАМУ ТЕНДЕНЦИЯСЫ ЖӘНЕ ОНЫ ҚАРЖЫЛЫҚ . НЕСИЕЛІК ҚОЛДАУ МЕХАНИЗМІН ТАЛДАУ
2.1 Қазақстан Республикасындағы кіші бизнес және оны қаржыландырудың заңдылық негіздерін талдау
2.2 Шағын бизнесті несиелендірудің қалыптасқан механизмін
талдау

3.бөлім ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ШАҒЫН БИЗНЕСТІ НЕСИЕЛЕНДІРУ МЕХАНИЗМІН ЖЕТІЛДІРУДІҢ ЖОЛДАРЫ
3.1 Кіші бизнесті несиелендірудегі негізгі проблемалар
3.2 Шағын бизнесті басқарудың экономикалық механизмдерін жетілдіру

КІРІСПЕ

Кәсіпкерліктің пайда болуы мен дамуы экономиканың өркендей түсуіне әсер ететін бірден - бір факторлардың бірі. Биылғы жылы Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың 1 наурыздағы: «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында: Қазақстанның әлемдік бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы» атты Қазақстан халқына Жолдауында: «Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры халықтың кәсіпкерлік әлеуеті мен бастамашылығын іске асыруға тырысқан түрлі топтары үшін қаржы ресурстары мен сараптама жасаудың нақты қайнарына айналуға тиіс. Қордың өкілдік желісін кеңейту, өңірлердегі кәсіпкерлікті қолдауға бағытталған жұмысты күшейту қажат»,-делінген. Осыған байланысты Қазақстанның жаһандық экономикалық үрдістерге сәйкес дамып келе жатқан ел болуын, әлемдегі жасалған жаңа мен озық атаулыны бойына сіңірген, дүниежүзілік шаруашылықтан шағын да болса өзіне лайық орнын иемденген, әрі жаңа экономикалық жағдайларға жылдам бейімделуге қабілетті ел болуына байланысты мақсаттар мен бағдарламалар жүзеге асырылды.
Ұсынылған бағыт Қазақстан экономикасын дамыту қағидаларына негізделген, ұзақ мерзімді басым мақсаттар мен оларды іске асыру стратегиялары Ел Президентімен Қазақстан халқына: «Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында» Жолдауында, яғни Қазақстан экономикасын жақсарту және оған серпінді сипат беру, өзара байланысты мақсаттар кешенін шешу көзделді.
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасынаң «Банк және банктік қызмет туралы» Заңына сәйкес, шағын кәсіпкерлікті несиелендірудегі банктік несиелеудің аумағын арттыру.
Курстық жұмыстың мақсаты - қазіргі жағдайдағы кәсіпкерлік қызмет нарығының ахуалын талдау және экономикалық тұрақтылық жағдайында кәсіпкерлік қызметті жүргізуде ұсыныстар жасау.
Міндеттері:
- шағын бизнестің экономикадағы алатын орны мен маңызын ашу;
- оны дамытудағы несиелендірудің рөлін қарастыру;
- шағын бизнесті несиелендірудегі шетелдік тәжірибелердің мазмұнын ашу;
- Қазақстан Республикасындағы шағын бизнестің қалыптасуы мен дамуын талдау;
- шағын бизнестің заңдық негіздерін қарастыру мен қалыптасқан механизмдеріне талдау жүргізу;
- қазіргі кездегі шағын бизнесті несиелендірудегі негізгі проблемаларды ашып көрсету;
- шағын бизнесті басқарудағы экономикалық жетілдіру жолдарын көрсету.
Курстық жұмыстың зерттеу объектісі елдің кәсіпкерлік қызмет саласындағы бағыттарын жүзеге асыру, кәсіпкерлік субъектілері қызметінің аясын барынша кеңейтуге және олардың қызметін жандандыруға бағытталған институционалдық жағдайларды жетілдіру болып табылады.
Зерттеу пәні қазіргі таңда кәсіпкерлік қызметті жүргізудің әдіс - тәсілдерін жетілдіру бағыттарын топтастыру.
Қазіргі таңдағы шағын кәсіпкерліктің дамуы нарықты әртүрлі қызметтермен толтырып отыратын негізгі жетілдіруші факторлардың бірі болып табылады. Сондай-ақ, қазіргі жағдайда экономиканы сауықтандыруға шағын кәсіпкерліктің қосатын үлесі де маңызды деп айтуға болады. Шағын кәсіпкерлікке мемлекеттік қолдау шаралары әрбір елде болатын іс-әрекет шаралары.
Біздің Қазақстан жағдайында мемлекеттік қолдау әртүрлі бағыттарда жүзеге асырылады. Болашақта елде шағын кәсіпкерлікті дамытуды одан әрі кеңейту бағыттары жоспарланып отыр. Осыған байланысты кәсіпкерлік бағытты жандандыру шаралары да ұйымдастырылу үстінде.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

1-бөлім ШАҒЫН БИЗНЕСТІ НЕСИЕЛЕНДІРУ МЕХАНИЗМІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Шағын бизнестің экономикадағы орны мен маңызы
1.2 Шағын бизнесті дамытудағы несиелендірудің рөлі
1.3 Шағын бизнесті несиелендірудің шетелдік тәжірибесі

2-бөлім ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ КІШІ БИЗНЕСТІҢ ДАМУ ТЕНДЕНЦИЯСЫ ЖӘНЕ
ОНЫ ҚАРЖЫЛЫҚ – НЕСИЕЛІК ҚОЛДАУ МЕХАНИЗМІН ТАЛДАУ
2.1 Қазақстан Республикасындағы кіші бизнес және оны қаржыландырудың
заңдылық негіздерін талдау
2.2 Шағын бизнесті несиелендірудің қалыптасқан механизмін
талдау

3-бөлім ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ШАҒЫН БИЗНЕСТІ НЕСИЕЛЕНДІРУ МЕХАНИЗМІН
ЖЕТІЛДІРУДІҢ ЖОЛДАРЫ
3.1 Кіші бизнесті несиелендірудегі негізгі проблемалар
3.2 Шағын бизнесті басқарудың экономикалық механизмдерін жетілдіру

КІРІСПЕ

Кәсіпкерліктің пайда болуы мен дамуы экономиканың өркендей
түсуіне әсер ететін бірден - бір факторлардың бірі. Биылғы жылы Қазақстан
Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың 1 наурыздағы: Қазақстан
өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында: Қазақстанның әлемдік бәсекеге
барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы атты Қазақстан
халқына Жолдауында: Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры халықтың кәсіпкерлік
әлеуеті мен бастамашылығын іске асыруға тырысқан түрлі топтары үшін қаржы
ресурстары мен сараптама жасаудың нақты қайнарына айналуға тиіс. Қордың
өкілдік желісін кеңейту, өңірлердегі кәсіпкерлікті қолдауға бағытталған
жұмысты күшейту қажат,-делінген. Осыған байланысты Қазақстанның жаһандық
экономикалық үрдістерге сәйкес дамып келе жатқан ел болуын, әлемдегі
жасалған жаңа мен озық атаулыны бойына сіңірген, дүниежүзілік шаруашылықтан
шағын да болса өзіне лайық орнын иемденген, әрі жаңа экономикалық
жағдайларға жылдам бейімделуге қабілетті ел болуына байланысты мақсаттар
мен бағдарламалар жүзеге асырылды.
Ұсынылған бағыт Қазақстан экономикасын дамыту қағидаларына
негізделген, ұзақ мерзімді басым мақсаттар мен оларды іске асыру
стратегиялары Ел Президентімен Қазақстан халқына: Қазақстан экономикалық,
әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында Жолдауында, яғни Қазақстан
экономикасын жақсарту және оған серпінді сипат беру, өзара байланысты
мақсаттар кешенін шешу көзделді.
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасынаң Банк және банктік
қызмет туралы Заңына сәйкес, шағын кәсіпкерлікті несиелендірудегі банктік
несиелеудің аумағын арттыру.
Курстық жұмыстың мақсаты - қазіргі жағдайдағы кәсіпкерлік
қызмет нарығының ахуалын талдау және экономикалық тұрақтылық жағдайында
кәсіпкерлік қызметті жүргізуде ұсыныстар жасау.
Міндеттері:
- шағын бизнестің экономикадағы алатын орны мен маңызын ашу;
- оны дамытудағы несиелендірудің рөлін қарастыру;
- шағын бизнесті несиелендірудегі шетелдік тәжірибелердің мазмұнын ашу;
- Қазақстан Республикасындағы шағын бизнестің қалыптасуы мен дамуын
талдау;
- шағын бизнестің заңдық негіздерін қарастыру мен қалыптасқан
механизмдеріне талдау жүргізу;
- қазіргі кездегі шағын бизнесті несиелендірудегі негізгі проблемаларды
ашып көрсету;
- шағын бизнесті басқарудағы экономикалық жетілдіру жолдарын көрсету.

Курстық жұмыстың зерттеу объектісі елдің кәсіпкерлік қызмет
саласындағы бағыттарын жүзеге асыру, кәсіпкерлік субъектілері қызметінің
аясын барынша кеңейтуге және олардың қызметін жандандыруға бағытталған
институционалдық жағдайларды жетілдіру болып табылады.
Зерттеу пәні қазіргі таңда кәсіпкерлік қызметті жүргізудің әдіс
- тәсілдерін жетілдіру бағыттарын топтастыру.
Қазіргі таңдағы шағын кәсіпкерліктің дамуы нарықты әртүрлі
қызметтермен толтырып отыратын негізгі жетілдіруші факторлардың бірі болып
табылады. Сондай-ақ, қазіргі жағдайда экономиканы сауықтандыруға шағын
кәсіпкерліктің қосатын үлесі де маңызды деп айтуға болады. Шағын
кәсіпкерлікке мемлекеттік қолдау шаралары әрбір елде болатын іс-әрекет
шаралары.
Біздің Қазақстан жағдайында мемлекеттік қолдау әртүрлі бағыттарда
жүзеге асырылады. Болашақта елде шағын кәсіпкерлікті дамытуды одан әрі
кеңейту бағыттары жоспарланып отыр. Осыған байланысты кәсіпкерлік бағытты
жандандыру шаралары да ұйымдастырылу үстінде.

1-бөлім ШАҒЫН БИЗНЕСТІ НЕСИЕЛЕНДІРУ МЕХАНИЗМІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.1 Шағын бизнестің экономикадағы орны мен маңызы

Шағын кәсіпкерлік базар қатынастарын ұдайы іске қосып отыратын
ортаның нақ өзі. Экономиканың өтпелі кезеңіндегі шағын кәсіпкерлік, ең
алдымен, базардың тауармен молығуына және жаңа жұмыс орындарының құрылуына
мүмкіндік берді. Жалпы алғанда, кәсіпкерлік экономикада нақты белсенді,
бәсекелес ортаны ғана қалыптастырып қоймайды, сонымен қатар, мемлекеттің
экономикалық дамуында оның тұрақтылығының индикаторы есепті орта тапты
жасақтайды. Шағын кәсіпкерліктің әлеуметтік міндетіне: халықты жұмыспен
қамту, тұрмыс деңгейін қамтамасыз ету, адамның өмірге нық сеніммен қарау
мүмкіндігін арттыру жатады. Дамыған елдердің тәжірибесі шағын кәсіпкерлік
экономиканың даму қарқынын арттыра түсетінін көрсетеді. АҚШ-та барлық жұмыс
күшінің 50 пайызы шағын кәсіпкерлікпен шұғылданады. Ішкі өнімің 33 пайызын
нақ сол қамтамасыз етеді. Жапонияда жұмыс күшінің 80 пайызы шағын
кәсіпкерлікте жұмылдырылған, жалпы өнімнің 55 пайызы солардың үлесіне
тиеді. АҚШ-та шағын кәсіпкерлік ғылыми - зерттеу жұмыстарының 3 пайызын
ғана жүзеге асырса да, өндіріске енгізілетін ірі жаңалықтардың 50 пайызын
қамтамасыз етеді. Шағын кәсіпорындардың экономикалық тиімділігі соншалықты
айқын: ірі кәсіпорындар жаңа өнім өндіруге жұмсаған бір доллар шығынмен
салыстырғанда, осы көрсеткішпен шағын кәсіпорындар жаңа өнімдерді 17 есе
көп шығарады, шағын фирмалар мен дербес өнер тапқыштар жаңа технологияның
90 пайызынан астамын жасайды.

Қазақстанда шағын кәсіпорындар жүйесін қалыптасыру әлі жүріп
жатыр. 1990-жылдардың басында Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерлік
субъектілерінің анықтамалары болмаған еді. Сондықтан, әрқилы құрылымдарға
түрлі анықтамалар қолданылды. Кейбіреулер он немесе одан да аз жұмысшысы
бар кәсіпорындарды шағын бизнеске жатқызса, енді біреулер мұны 200 және
одан да көп жұмысшысы қамтылған кәсіпорындар үшін қолданады. Соның
салдарынан бірыңғай статистикалық ұғым қалыптаса қоймады, шағын бизнеске
жатызылатын кәсіпорындардың нақты белгілері айқындалмады. Мұның өзі,
республиканың экономикалық дамуына осы сектордың қосар үлесіне лайықты баға
беруге және шағын кәсіпорындарды нақты топтастыруға мүмкіндік бермеді.

Бизнеске қатысына қарай, шағын деген анықтама жұмысшылардың
саны, жалпы табыс, сондай-ақ, жылдық айналым ұғымында түіндірілуі мүмкін.
Фирмаларды көлемі бойынша топтастыру кезінде негізінен бірінші белгі
ескеріледі: шағын бизнеске жұмысшы саны 100 адамға дейін, ал Қазақстанда 50
адамға дейін болатын, кәсіпорындарды жатқызу қабылданған.

Бүгінгі күні шағын кәсіпорындар тиімді болып табылатын өндіріс
түрлері аз емес. Көптеген ғалымдар өркенияты базарлы экономиканың
материалдық және әлеуметтік базасында ұсақ, сондай-ақ, орташа бизнес тиімді
қызмет көрсетеді деп санайды. Олар жеке меншікке негізделген шаруа қожалығы
ғана ауыл экономикасын өркендетеді десе, басқалары ірі шаруашылықтардың
басымдылығын алға тартады, үшіншілері осы және басқа да меншік пошымдарын
мойындайды. Бірақ шаруашылықты басқарудың кез-келген пошымы, орнықты
экономикалық орта қалыптасқанда ғана табысты жұмыс істей алады, яғни
меншіктің барлық пошымы үшін бірдей базар шарттарын орнықтырып, нағыз
бәсекелестікке жол ашудың маңызы зор. Шағын кәсіпкерлік тек бәсекелестіктің
ғана емес, сонымен бірге, қоғамдағы техникалық прогресс пен
ақпараттандырудың да лайықты ұйытқысы олып табылады. Ол шағын және орташа
қалалар мен аудандар аумағында тұратын адамдардың әлеуметтік-экономикалық
жағдайын жақсартуға қызмет етеді. Шағын кәсіпкерлік мемлекет тарапынан оңай
қадағаланады және оны дамытуға көп шығын жұмсалмайды.

Қазақстан Республикасындағы шағын кәсіпкерлікті дамыту мен
колдаудың мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде кешенді шаралар белгіленген.
Бағдарламада шағын кәсіпкерлікті тұрақты дамытуды қамтамасыз ету,
экономикада оның үлесін ұлғайту, жаңа жұмыс орнының санын арттыру, айқын
бәсекелестік ортаны құру, қоғамның орташа табы ретінде меншік иелерінің
бұқаралық тобын қалыптастыру көзделген.

Кәсіпкерлік әлемдік қоғамдық дамудағы барлық кезеңдеге қатысты
болып табылады. Ортағасырлық араб ойшылы Ибн-Хальдун (1332-1406 жж)
кәсіпкерлікті меншікпен, еңбекпен, адамның қабілеттілігімен сәйкестендіре
отырып зерттеген. Батыс Европада кәсіпкерлікті оқып білу физиократтар
иелігінде болған. Ф.Кенэ Экономикалық кестеде басты орынды жер иелері -
кәсіпкерлеріне берген, яғни егер де кім жерді жалға алса, ол ауыл
шаруашылығын жоғары өндірістік дәрежеде көрсетеді,-дейді. Кәсіпкерлік
түсінігінің дамуы одан кейін физиократтар түсінігінде А.Тюргоның еңбегінде
көрсетілді. Оның схемасында қоғамның өндірістік тобының міндеттілігі
қарапайым жұмысшыларға еңбекақы төлейтін, аванс беретін капиталистерге
немесе кәсіпкерлерге түсті. Ж.Б.Сэй Саяси экономия трактатында
кәсіпкерді қандай да бір өнімді өзінің меншігіне және өзінің есебіне
әкелуге іс-әрекет жасайтын тұлға ретінде сипаттады. Сонымен қатар, ол
кәсіпкерлікті тәуекел факторына, ал кәсіпкерді өзіне пайда келтіру үшін
тәуекелге баратын адам деп көрсетті. Кәсіпкерлікті дамытудағы қажетті
шарттардың бірі деп ол өндіріс факторларын қозғалысқа келтіретін (табиғат,
еңбек, капитыл) адамның білімі деп есептеді.

А.Маршал бойынша оның негізілігі шығамашылық процесс функциясы
ретінде қойылған бағыттар деп көрсетіледі. Ал,И.Шумпетердің айтуы бойынша,
кәсіпкерлік бұл қоғамдық жүйенің және ғылыми - техникалық қозғалыстың
негізі ретінде капитализмнің адамдық факторы болып табылады.
Капитализмнің орталық фигурасы ретінде ол кәсіпкерлікті қарады. Сондай-ақ,
кәсіпкерлікті технологияның дамуымен, жаңашылдықпен және экономикалық
өсумен байланыстырды. Кәсіпкерлікті жаңа негізгі өндірістік факторлар
комбинациясын жасаудағы шаруашылық субъектілері деп түсінді.

Соңғы 20-25 жылдарда жаңа нарықтық экономикада шағын
кәсіпкерлік рөлінің әдістемелік өзгергені айқалады. Бірігіп жұмыс істеу
қарым - қатынасында орнықты және тиімді келісімдер жүргізу және тәуелсіз
өндірушілер массасының өсуі байқалады. Шағын кәсіпорындарды ірі
кәсіпорындармен салыстырғанда, экономикалық тиімділіктің жергілікті нарыққа
жақындығы, тұтынушылардың сұранысына икемділігі, шағын мөлшерде өндіруі.
Шағын кәсіпорын өндірістік және дербес тұтынудың бөлінуімен байланысты
өркендейді. Шағын және орта дәрежелі деңгейдегі бизнес экономиканы
жетілдіруге септігін тигізеді: бәсекелестік орта өркендейді, қосымша жұмыс
орны пайда болады, тұтыну секторы ұлғаяды. Шағын кәсіпорындардың дамуы
нарықты тауар және қызметтермен толықтырады, экспорттың потенциалын
арттырады және жергілікті шикізат ресурстарын тиімді пайдалануға мүмкіндік
жасайды.
Қазіргі жағдайда, экономиканы сауықтандыруға шағын кәсіпорындардың
қосқан үлесі жоқтың қасы. Оның себебі, жалпы өндірістің төмендеуі және ТМД
елдерімен экономикалық қатынастардың үзілуінен болып отыр. Сонымен бірге,
шағын кәсіпорынға мемлекеттік қолдау орындала алмай келеді. Шағын
кәсіпорындарға жан - жақты қолдау болмаған жағдайда олар өз бетімен жұмыс
істеп кете алмайды. Дүние жүзіндегі барлық елдерде шағын кәсіпкерлікке
мемлекеттік қолдау қоры болады. Мысалы, Жапонияда жыл сайын 2-3 млрд.доллар
бюджетте қаралады. Біздің Қазақстан жағдайында мемлекеттік қолдау тек қана
пайдаға салынатын салық жеңілдігі ғана. Шағын бизнестің басты проблемасы -
ол несие беру саясаты. Несие тек қана кепілдеме ретінде мүліккке беріледі.
Ал кепілдікке жарайтын шағын кәсіпорында жоқтың қасы, сондықтан шағын
кәсіпорындардың керекті несиесіне кепілдік бере алмайды. Сондықтан, шағын
бизнесті қолдайтын арнайы банк, несие банктің бір бөлімі болуы керек. Шағын
кәсіпкерлік фирмалар қәзіргі жағдайда делдалдық сферада, сонымен қатар тез
айналатын сала сауда - саттық, қоғамдық тамақтану, азаматтық құрылыс,
техника және машиналарды жөндеу, басқада салаларда орын алып отыр. Шағын
кәсіпорын өзінің жеке пайдасын аттыру мақсатында және кәсіпорынның
өндірістік мүмкіндігіне қарай сұраныс бар тауарлар шығару мен қызметтер
атқару үшін өзінің әлеуметтік дамуы негізінде жұмыстарын алдын - ала
жоспарлауы керек. Жоспардың негізінде тауар алушылармен және шикізат,
материалдар сататын кәсіпорындармен, өндіріске керекті өнімдермен жабдықтау
туралы шарттар болуы керек. Қазіргі кезде, нарықтың жасақталуы - көпқырлы
процесс. Мұнда ірі монополистік кәсіпорындармен қатар шағын бизнесті
дамытуға үлесін қосатын кәсіпорындардың дамуы жалпы экономикалық тиімді
шара. Оның ірі кәсіпкерлік фирмаға қарағанда тиімділігі жергілікті нарыққа
жақындығы, тұтынушылардың сұранысына икемділігі, шағын мөлшерде өндіруі,
қосымша жұмыс орнының жасақталуы, жергілікті шикізаттарды ұтымды пайдалану
және тағы басқалар. Қазақстан Республикасында экономикалық реформа
барысында алдын-ала түбегейлі ойластырылған бағдарламаның жоқтығынан ірі
индустриалды кәсіпорындарды шағын, орташа кәсіпорындарға жаппай көшуден
тарихта кешірімсіз қателер болды. Бұл өрескел қателіктерді жою үшін
мемлекет ірі индустриалды кәсіпорындарды қайта құрумен байланысты шағын
кәсіпорындарға арнайы бағдарламалар бойынша жан-жақты көмек көрсету керек.
Шағын кәсіпкерлікпен айналысатын кәсіпорындардың әлеуметтік қызметі жұмысқа
қамтылмаған көптеген жұмыс күшін қамту, ол әлеуметтк қайшылықты, қиындықтар
мен жұмыссыздықты жоюға септігін тигізеді.

1.2 Шағын бизнесті дамытудағы несиелендірудің рөлі

Көптеген шағын кәсіпорындар қаржылық тұрақсыздық және құрал-
жабдықтардың жетіспеушілігінен өзінің даму жолында қиыншылықтарға
кездеседі, олардың алдын - алу барысында жаңа технологиялар енгізіп, өнім
мен қызметтің сапасын жоғарылатып, ұзақ мерзімді инвестициялар тартып,
сондай-ақ, жаңа нарық жасау жолдарын енгізу сияқты бағыттарды ұстанады.
Кәсіпкерліктің сәтті жүргізілуі үшін белгі бір активтер санын басқаруы
керек. Олар тез пайдаға түспейді, яғни белгілі бір уақыт арасында ретке
келіп отырады. Осы активтерге кеткен жиынтық шығындар капиталдағы
кумулятивті қажеттілікпен анықталады.

Шағын кәсіпкерлікпен айналысатын кәсіпорындар үшін ең өзекті
мәселе болып меншік құралдары мен капиталдың ұзақ мерзімді көздер есебінен
туындайтын қаржылық стратегия табылады. Ғылыми зерттеулер көрсеткіштері тек
қана 5% шетел кәсіпорындары инвестициялық қорлар есебінен қаржыландырылады.
Көбінесе, шағын кәсіпкерлік меншік жинақтарынан, туыстарының, достарының
жинақтарынан, сондай - ақ коммерциялық банктердің несиелерімен қаржыланады.

Қазақстанда меншікті құралдар шағын кәсіпкерлік субъектілерін
қаржыландырудың негізгі көзі болып табылады. Бірақ олар қаржыландырудың
барлық қажеттіліктерін жаба алмайды. Бұл жағдайда қаржыландырудың
альтернативті көзі болып банк несиелері және мемлекеттің және халықаралық
ұйымдардың арнайы жүргізілетін

Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне несие беру кезінде келісім
бойынша кепіл заты болуы қажет. Кепілхаты мыналар болуы мүмкін: есеп
құжаттарының материалдық бағалылығы; бағалы қағаздар; валюталық
құндылықтар;. Сондай-ақ, кепіл зат ретінде тек қана өндіріске тез араласып
кететін бағалы құндылықтар болады. Кепіл түрлері болып, мүлік және құқық
кепілдері табылады. Клиенттің мүлік кепілі, бұл тауарлы - материалды
құндылықтар келілі; дебиторлық шоттар кепілі; бағалы қағаздар кепілі;
вексельдер кепілі; депозиттер келілі (сол бөлікте болып саналатын);
ипотека; аралас кепіл. Құқықтық кепіл, бұл несие алушының өзінің мүлігіне
құқы бар кепіл. Мұнда несие алушы кепіл туралы келісім және несие беруші
банк арасындағы байланыс көрсетіледі.

Қазақстан Республикасында Казкоммерцбанк ААҚ-мы кәсіпкерлікпен
айналысатын жеке тұлғаларға несие беру бағдарламасын жүргізеді. Сондай-ақ,
тауар айналымын өсіру, айналым капиталын толықтыру, көрсетілген қызметтер
көлемі немесе өндіріс көлемін ұлғайту, машина сатып алу, құрылғылар,
шикізаттар мен материалдар, құрылыс және қозғалмайтын мүлікті жөндеуден
өткізу сияқты кәсіпкерлік қызметтер субъектілерін несиелендіреді.
Несиелендіру қозғалатын және қозғалмайтын мүлікті кепілге алу барысында
жүргізіледі. Несие мөлшері 500 АҚШ долларынан 30000 АҚШ долларына дейін 12
айға, ал пайыздық ставка мөлшерінде айына 2- 2.6 % мөлшерінде беріледі.

Халықтық Жинақ Банкі орта және шағын бизнес субъектілерін
несиелендіру бағдарламасын, сондай-ақ орта және шағын агробизнесті
қаржыландыру бағдарламаларын жүргізеді. Бұл бағдарлама несиелік қызметтер
комплексін ұлғайту, шағын кәсіпкерлік субъектілерін, олардың қызметтік
инфрақұрылымдық, транспорттық, өндірістік сферасындағы орнын ұлғайту
мәселелерін орындайды. Несиелендіру заңды және жеке тұлғаларға
жүргізіледі. Кепіл ретінде ғимараттар, құрылғылар, пәтерлер, тұрғын үйлері,
автокөлік түрлері, тұтыну тауарлары, шаруашылық субъектілерінің бағалы
қағаздары қойылады. Несиелендіру мерзімі 6-15 айға дейін беріледі.

Ал Тұран Әлем Банкін алатын болсақ, несиелендіру бағдарламасы
құрылысқа және қозғалмайтын мүлікті жөндеуден өткізуге, кәсіпкерлік
қызметті жүргізуге, айналым капиталын толықтыруға, сауда келісімдерін
жүргізуге, материал және шикізаттар сатып алуға, машинамен жабдықталуға
жүргізіледі. Несиелендіру сомасы 30000 АҚШ долларынан 200000 АҚШ долларына
дейін беріледі. Пайыздық ставкасы 1,33-2,16 % мөлшерінде. Мерзімі 4 айға
дейін. Кепіл ретінде қозғалмайтын мүлік, құлылғылар, автотранспорт, жеке
мүліктер, тауарлық запастар алынады. Сондай-ақ, жеке тұлғаларды
микронесиелендіру бағдарламасын жүргізеді. Несие сомасы 500-30000 АҚШ
долларына дейін. Мерзімі 2-13 айға дейін. Пайыздық мөлшерлемесі 1,75-2,33 %
шетел валютасында, 2,33 - 2,75 % теңге мөлшерінде.

Сонымен қатар, Еуропа Қайта Құру және Даму Банкі (ЕБРР) ірі
масштабты жобаларды тікелей қаржыландырады, орта және шағын кәсіпкерлікпен
айналысатын кәсіпорындарды қаржыландырады. Қаржыландыру негізінен несие
түрінде жүргізіледі. Қазіргі кезде Еуропа Қайта Құру және Даму банкі
Қазақстан Республикасындағы кіші бизнесті қолдауға атсалысып, шағын
бизнесті несиелендіру бағдарламасын жүргізеді. Бағдарламаның негізгі
мақсаты шағын кәсіпорындарға қысқа және орта мерзімдік несиемен қамтамаыз
ету. Несие жолағының көлемі 775 миллион АҚШ долларына шақ келеді. Сондай-
ақ, бағдарламаның негізгі тапсырмаларының бірі болып, шағын кәсіпорындар
мен кәсіпкерлерге өз бизнестерін дамыту үшін тұрақты қаржыландыру көздерін
ашу табылады. Бағдарлама айналым капиталын толықтыруға, шикізат сатып
алуға, қосымша құрылғыларды сатып алуға шағын инвестициялар тарту,
автотранспорт, өндірістік ғимараттар, ғимараттарды жөндеуден өткізу,
қаржыландыру сияқты несиелендіру түрлерін жүргізеді. Бұл бағдарлама
несиенің үш түрін жүргізеді:

1. micro (10000 АҚШ долларына дейін) 12 айға дейін теңгеде және шетел
валютасында жүргізіледі;
2. Largt-micro (10000-нан 30000 АҚШ долларына дейін) 12 айға теңге
бірлігінде, шетел және теңге бірлігінде 18 айға дейін жүргізіледі;
3. small (30000-нан 125000 АҚШ долларына дейін) теңге бірлігінде 12
айға, шетел және теңге бірлігінде 30 айға дейін жүргізіледі.
Осы бағдарлама бойынша, сондай-ақ Алматы Сауда-Қаржы банкі, Тұран
Әлем банкі АҚ, Центркредит банкі, Казкоммерцбанкі, Қазақстанның Халық
банкі, Цесна банкі және Темір банкі де жүргізеді.

Қазіргі таңда, шағын бизнесті жүргізуде несиенің орны маңызды болып
табылады. Президентіміздің биылғы Жолдауына байланысты шағын кәсіпкерліктің
дамуы экономикалық және әлеуметтік жағдайға өз әсерін тигізеді. Сондықтан,
кәсіпкерлікті дамытуға байланысты әртүрлі несиелендіру көздері қарастырылып
жатыр.

1.3 Шағын бизнесті несиелендірудің шетелдік тәжірибесі

Қазіргі таңда экономикасы дамыған елдерде шағын кәсіпкерлікті дамытуда
көптеген шаралар жүргізілуде. Экономикасы дамыған елдердің мәліметтері
бойынша шағын кәсіпкерлік экономиканың дамуына көп әсерін тигізетін
факторлардың бірі. Шағын кәсіпкерліктің экономикалық өсіміне әсер ететін
қажетті шарттардың бірі ол қаржылық - несиелік қамтамасыз ету болып
саналады. Шағын кәсіпкерліктің жақсы дәрежеде дамуы, мемлекет тарапынан
жүргізілетін несиелік - қаржылық көмексіз өркендей алмайды. Дамыған
елдердің тәжірибесіне сүйену Қазақстан кәсіпкерлері үшін қажетті бағыт
болып есептеледі.

АҚШ-та шағын бизнесті несиелендіру шағын бизнесті несиелендіру
Әкімшілігі арқылы жүзеге асырылады. Ал, Германияда шағын кәсіпкерлікті
несиелендіру жолдары банк арқылы жүргізіледі. Ұлыбританияның тәжірибелеріне
сүйенетін болсақ, қаржылық - несиелендіру көптеген несиелік мекемелер
арқылы іске асырылады. Мысал ретінде, қаржылық өндірістік және сауда
кәсіпорындары корпорациялары, әртүрлі клирингтік банктер тағыда басқа
қаржылық мекемелер. Франциядағы шағын бизнесті несиелендіру негізінен шағын
кәсіпорындарды дамыту банкі арқылы жүргізіледі. Бұл банктің капиталының көп
бөлігі активтерді басқару және жартылай депозиттер кассасын иеленетін
Франция мемлекеті болып табылады. Банктің негізгі бағыты - бұл мемлекет
тарапынан шағын бизнесті қолдау.

Жапониядағы шағын кәсіпорындарды несиелендіру орталықтары ірі
қаржы - несие орталықтары негізінде іске асырылады. Жапониядағы шағын
кәсіпорындарды бір орталыққа бағыттау жүйесіне: орталық үкімет, жергілікті
билік органдары, ірі бизнес, шағын бизнестің бірігу мекемелері жатады.
Дамыған шағын фирмалардың көлемі 70% дейін жетеді. Сонымен қатар
Жапониядағы шағын кәсіпорындарды қаржыландыру бюджеттік қаржыландыру
есебінен көрінеді. Жапонияда мемлекет тарапынан орта және шағын
кәсіпорындарға ерекше көңіл бөлінген және олар үшін жеке меншік банктерде
қаржылық органдары құрылған.

Бастапқылары ретінде негізгі үш үкіметтік институт табылады:

- орталық кооперативтік банк сауда және өндіріс құрылғыларын
қаржыландыру мақсатында құрылған (негізінен сауда және өндіріс
жобаларын қаржыландырады, банк капиталының 23 бөлігі мемлекеттік
жарналардан);
- шағын кәсіпорындарды қаржыландыру мақсатындағы ұлттық корпорация
(кепілсіз қамтамасыз етуді қаржыландыруды жүргізеді, бұл корпорация ең
кішігірім компанияларды қаржыландыру үшін құрылған);
- мемлекеттік қаржылық корпорациясы (инновационды және тәуекелді
жобаларды жүргізетін шағын кәсіпорындар жобаларын қаржыландырады);
сауда - өндіріс палаталарын иемденеді (мемлекет бойынша 500-ден
жоғары), бұл корпорация жыл сайын шамамен 500 млрд. иен несие береді.
Экономикасы дамыған елдердегі шағын бизнесті қаржыландыру жүйесі
маңызды әрі негізгі бағыттардың бірі болып табылады. Солардың
кейбіреулеріне жеке - жеке тоқталу көзделіп отыр.

АҚШ-тағы шағын бизнесті мемлекеттік қолдау.
АҚШ-та шағын бизнес проблемалары екі комитетке бөлінеді: барлық
мемлекеттік құрылымдар, бұған: 4-5 мың қызметкерлер кіреді. Оларға:
- шағын бизнес әкімшілігі - ведомостволар, шағын және орта
кәсіпорындардың проблемаларын шешу;
- шағын бизнес ісі бойынша конгресс комитеті.
Шағын бизнес әкімшілігінің негізгі міндеттемелеріне: шағын
кәсіпорындарды қаржылық қолдаумен қамтамасыз ету; басқару бойынша
техникалық және консультативтік қызметтер көрсету. Шағын бизнес әкімшілігі
тек қана жеке кәсіпкерлікті дамытуға емес, сонымен қатар әртүрлі топтағы
қаржылық институттарға да қолдау көрсетеді. Мемлекеттік кәсіпорындарға
қаржылық көмек көрсету тікелей займдар беру келісімдері жүргізіледі. Бұл
жағдайлар 80-ші жылдардан бері жүргізіліп келеді. 1958 жылы шағын бизнес
инвестициялық компанияларын құру басталды. Қазіргі кезде АҚШ-та 450-ден
астам шағын бизнес инвестициялық компаниялары жұмыс жасайды. Қаржылық
қолдау көрсету формалары келесілерден тұрады:
- шағын кәсіпорындарға шағын бизнес әкімшілігінің меншіктік бюджетінен
үлестік саудалар бекіту;
- несиелер бойынша кепілдер;
- арнайы бағдарламаларды қаржыландыру (экспортты бір жүйеге келтіру,
өңдеу және зерттеулер, кадрлар дайындау, нашар дамыған территорияларды
дамыту);
- шағын бизнеске инвестициялық компаниялардың капиталдарының қатысуы,
өндірістік компаниялардың дамуы және бағалы қағаздардың кепілдігі.
Осындай мақсатпен шағын және кішігірім бизнесті дамыту реттеліп
отырады.

Жапониядағы шағын бизнесті мемлекеттік қолдау.
Жапония мемлекеті өзінің экономикалық деңгейі бойынша шағын және
орта кәсіпкерлікті дамытудағы АҚШ-тан кейінгі екінші орынды иеленеді.
Әлемдік әйгілі экономикалық айсберг болып айтылатын шағын және орта
кәсіпорындар осында орналасқан. Олардың ішінде 55 %-ті өндіріс өнімдерін
шығару, ал 60 %-і өндіріс көлемі болып табылады.Елде 6,5 млн. 6,5 млн.
Шағын кәсіаорындар бар (жалпы өнімнің 90 пайызы). Жапониядағы шағын
кәсіпорындардың құқықтық жағдайы арнайы заңдар мен жеңілдіктер арқылы
жүргізіліп отырады. Үкімет аппаратында шағын бизнес істері бойынша
өндірістік және ішкі сауда Министрлігі, құқықтық әкімшіліктік органдар,
кішігірім кәсіпорындарды басқарумен айналысады. Жапондық заңнамалар тек
қана меншік иелерін басқарумен шектелмейді, сондай-ақ, келісімдік қарым -
қатынастарды орнатады. Елде шағын бизнесті бір бағытқа жүргізу саясатын
орнатудың төрт орталығы бар:
- орталық үкімет;
- жергілікті билік органдары;
- ірі бизнес;
- кішігірім кәсіпорындардың өзіндік бірігуі.
Бір мақсатқа бағыттау барлық бұрынғы, соның ішінде жаңа шағын
кәсіпорындарды басқару да жүргізіледі: тіркеулер, бекіту мен өсу деңгейі.
Бұл үшін экономикалық рычагтардың жаңа түрлі жүйелері қолданылады:
несиелер және займ жеңілдіктері (жалпы және бағытталған), әр түрлі салық
жеңілдіктері, техникалық және консультативтік несие, ақпараттық-
компьютерлік қызмет, кадрлар дайындау және басқалар. Олардың барлығы жалпы
ұлттық заңнамалар және мемлекет желілері арқылы жүргізіледі. Жергілікті
және орталық билік органдары кішігірім бизнес компанияларына субсидия,
займ, несиелік кепілдер, салық жеңілдіктері және кадрларды оқыту көмектерін
көрсету жұмыстарын жүйелейді. Субсидиялар (қайтарымсыз каржылық көмек)
ғылыми - техникалық бағдарламалар негізінде ұсынылады, соның ішінде:

- өндірістің техникалық деңгейінің көтерілуі (жергілікті және орталық
билік органдарына жүктеледі);
- өнеркәсіптегі өндірістік технологияларды жаңарту (орталық үкіметке
жүктеледі);
- мемлекеттік зерттеу институттарымен бірігіп жаңа ғылыми техника және
технологияны жетілдіру (жергілікті билік органдарымен қаржыланады).
Жеңілдіктер пайызындағы займдар келесі жобаларды ұсынады:

- жаңа өнім түрлерін және жаңа технологияларды өңдеу (жергілікті билік
органдары);
- жаңа өндіріс түрлерін өңдеу (орталық үкімет);
- аймақтар экономикасын дамытуда шағын кәсіпорындар құру (орталық
үкімет);
- кішігірім бизнес кәсіпорындар арасында өндірістік және техникалық
корпорация құру (орталық үкімет).
Шағын бизнесті қаржылық қолдау жүйесінің негізгі элементі болып
займдар мен несиелер, өнімнің жаңа түрлерін шығаруға арналған техникалық
жаңартулар табылады.

Сонымен, қазіргі кездегі шағын бизнесті жүргізу еліміздің
экономикасына үлкен әсерін тигізетін көптен - көп факторлардың бірі болып
есептеледі. Қазіргі таңда елімізде шағын бизнесті жүргізу саласында
көптеген бағдарламалар, сондай-ақ мемлекет тарапынан әртүрлі іс - шаралар
атқарылып жатыр. Осыған байланысты еліміздегі шағын кәсіпкерлікпен
айналысатын тұлғалар саны да өсіп келеді деп айтуға болады. Шағын
кәсіпкерлік - бұл кәсіпкер тұлғаның өз бағытын әске асырудағы
жетістіктерге жету шараларының орындалуы болып табылады. Сондай-ақ, шағын
бизнесті қаржыландырудың негізгі көзі - бұл екінші деңгейлі банктердің
шағын кәсіпкерлікпен айналысатын тұлғаларды несиелендіруі, кәсіпорындардың
әр түрлі мерзімдегі инвестицияларды тартуы болып табылады. Осындай
қаржыландыру көздерін тарта отырып, кәсіпкерлік бағытты іске асырудағы ірі
жетістіктерге жету көзделіп отыр.

2-бөлім ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ КІШІ БИЗНЕСТІҢ ДАМУ ТЕНДЕНЦИЯСЫ ЖӘНЕ
ОНЫ ҚАРЖЫЛЫҚ – НЕСИЕЛІК ҚОЛДАУ МЕХАНИЗМІН ТАЛДАУ

2.1 Қазақстан Республикасындағы кіші бизнес және оны
қаржыландырудың заңдылық негіздерін талдау

Қазіргі кездегі шағын бизнестің өркендей түсуіне байланысты оның даму
сферасы ұлғайып келеді. Осыған байланысты ол жан - жақты талдауды талап
етеді. Бұл бөлімде Қазақстандағы шағын бизнестің жүргізілуі жөнінде талдау
жасалады.
Қазақстанның тәуелсіздігін алғаннан бергі өмір жолында оның
экономикасының дамуына әсер ететін бірден-бір факторлардың бірі - бұл шағын
бизнес, ал шағын бизнесті қолдау және дамыту мемлекеттің экономикалық
саясаты жағынан заңнамалық тұрғыдан жүргізіледі. Қазақстанда бұл сектордың
экономикалық және әлеуметтік секторға әсер етуі шетелдердегідей, соның
ішінде Батыс Еуропа, Америка және Оңтүстік Шығыс Азия елдеріндегідей,
біздің елімізде де іскерлік өмірде дамыған динамикалық бөлімдерінің біріне
айналды.
Шағын бизнес жеке кәсіпкерлікті құрайтын қазақстандық жүйе болып
табылады. 1997 жылғы 19 маусымдағы Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау
туралы заңға сәйкес, шағын бизнес субъектілеріне білімі қамтылмаған жеке
тұлғалар, жеке кәсіпкерлер және заңды тұлғалар, кәсіпкерлік қызметпен
айналысатын тұлғалар, құрамында орташа жылдық санмен 50 қызметкері бар және
бір жылдық активтердің жалпы құны 60 мың айлық есептік көрсеткішке тең
болатын (қазіргі таңда 55 миллион теңгеден жоғары немесе 400 мың АҚШ
доллары) кәсіпорындар жатады. Сонымен қатар, шағын кәсіпкерлік құрамынын
заңнамамен бөлінеді, яғни жеке кәсіпкерлер және орташа жылдық санмен 10
жұмысшы саны бар заңды тұлғалар.

Шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамытудың мемлекеттік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.