Хронология ғылымы

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
Негізгі бөлім:
1. Ғылыми.тарихи пән ретінде хронологияның
пайда болуы мен дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
2. Алғашқы календарьлар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
3. Юлий Цезарь тұсындағы календарь реформасы ... ... ... ... ..8
4. Ежелгі заманнан уақыт есебі жүйесінің дамуы ... ... ... ... ...9
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11

Хронология – уақыт өлшемі туралы ғылым. Ол өзінің атауын гректің «χρονος» - «уақыт» және «λόνος» - «ғылым» деген сөздерінен алған. Бұл ғылым екі бөлімнен: аспан денелерінің қозғалысын есептеп шығару жолымен дәл астрономиялық уақытты табатын математикалық (астрономиялық) хронология және тарихи хронологиядан тұрады.
Тарихи хронология өз алдына екі міндетті – теориялық және қолданбалы міндетті қояды. Біріншісі уақытты есептеу жүйесін зерттегенде оларды тарихи дамуы үстінде қарастырады, олардың арасындағы өзара қатынасты анықтайды және даталарды бір хронологиялық жүйеден екіншісіне аудару принциптерін жасап шығарады. Екіншісі оқиғалардың датасын қазіргі эраға және жыл санаудың жалпы қабылданған жүйесіне аудару үшін жоғарыда көрсетілген ережелерді жүзеге асыруды қамтиды.
Қосалқы тарихи пәндердің ішінен хронология ең маңыздылардың бірі болып саналады, өйткені тарихтың қандай да болсын кесегін оқып үйренудің негізгі шарты оқиғалардың жүйелілігі мен датаны дұрыс қою болып табылады. Хронология методтарына сүйене отырып тарихшы тарихи документтер мен фактілердің дәл датасын қалпына келтіреді. Бұл міндеттерді дұрыс шешу үшін белгілі бір тарихи кезеңдегі белгілі бір халықтың қолданған уақыт өлшеуінің қалыптасуы мен ерекшеліктерінің бүкіл тарихын жақсы білу керек.

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Құрылымы:

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..3
Негізгі бөлім:
1. Ғылыми-тарихи пән ретінде хронологияның
пайда болуы мен
дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .4
2. Алғашқы
календарьлар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
3. Юлий Цезарь тұсындағы календарь реформасы ... ... ... ... ..8
4. Ежелгі заманнан уақыт есебі жүйесінің дамуы ... ... ... ... ...9
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..11

Кіріспе
Хронология – уақыт өлшемі туралы ғылым. Ол өзінің атауын гректің
χρονος - уақыт және λόνος - ғылым деген сөздерінен алған. Бұл ғылым
екі бөлімнен: аспан денелерінің қозғалысын есептеп шығару жолымен дәл
астрономиялық уақытты табатын математикалық (астрономиялық) хронология және
тарихи хронологиядан тұрады.
Тарихи хронология өз алдына екі міндетті – теориялық және қолданбалы
міндетті қояды. Біріншісі уақытты есептеу жүйесін зерттегенде оларды тарихи
дамуы үстінде қарастырады, олардың арасындағы өзара қатынасты анықтайды
және даталарды бір хронологиялық жүйеден екіншісіне аудару принциптерін
жасап шығарады. Екіншісі оқиғалардың датасын қазіргі эраға және жыл
санаудың жалпы қабылданған жүйесіне аудару үшін жоғарыда көрсетілген
ережелерді жүзеге асыруды қамтиды.
Қосалқы тарихи пәндердің ішінен хронология ең маңыздылардың бірі
болып саналады, өйткені тарихтың қандай да болсын кесегін оқып үйренудің
негізгі шарты оқиғалардың жүйелілігі мен датаны дұрыс қою болып табылады.
Хронология методтарына сүйене отырып тарихшы тарихи документтер мен
фактілердің дәл датасын қалпына келтіреді. Бұл міндеттерді дұрыс шешу үшін
белгілі бір тарихи кезеңдегі белгілі бір халықтың қолданған уақыт өлшеуінің
қалыптасуы мен ерекшеліктерінің бүкіл тарихын жақсы білу керек.
Уақыт есебі туралы мәселені бір мемлекет шеңберінде қарастыруға
әрекеттену, әдетте, елеулі қиыншылықтарға кездестіретінін ескерген жөн.
Халықтардың көп ғасырлық қатар өмір сүруі, экономикалық, саяси және мәдени
байланыстар календарьлық жүйеде көптеген элементтердің араласып, өзара
алмасуына алып келді. Бұның үстіне көп ұлтты мемлекеттерде уақыт есебі әр
ұлтта әр түрлі болуы мүмкін. Мәселен, біздің елімізде халықтардың бірінің
календарьлық жүйесі уақыттың Күн есебі дейтінмен жүргізілсе, ал екінші
біреулері уақыт есебін Айға қарап жүргізді. Екі тәсіл де алғашқы ежелгі
шығыс календарьларынан шыққан. Сондықтан да СССР тарихшысы бүкіл дүние жүзі
халықтарының уақыт есебінің пайда болып, даму процесімен және ең ежелгі
заманнан бастап осы уақытқа дейінгі календарьлардың негізгі жүйелерімен
таныс болуға тиіс.

Негізгі бөлім
Ғылыми-тарихи пән ретінде хронологияның
пайда болуы мен дамуы.
Уақыт ішінде белгілі бір жүйелікпен тарихи оқиғаларды орналастыру
принципін ежелгі дүниенің сонау алғашқы тарихшылары да білген. Осы
принциптің өзі орта ғасырлар тарихи шығармалары орыс жылнамаларымен Батыс
Еуропа мемлекеттері хроникалардың негізіне алынды. Хронология проблемалары
бойынша алғашқы ғылыми трактаттар да ерте пайда болды. Шежірелік оқиғаларға
даталар қоюмен байланысты бір қатар мәселелерді шешудің қажеттілігнен
ежелгі Русьте, ҮІІ ғасырдың өзінде-ақ, хронологиялық мәселелерге арналған
новгородтық Кириктің еңбегі шықты.
Бұдан былай да Орыс мемлекеттерінде православие шіркеуінің қажеті
үшін календарьлық анықтағыштарды шығару жұмыстары талай рет жүргізілді. Бұл
жұмыстар, әсіресе ХҮ ғасырдың аяғынан бастап белсенді түрде жүргізіле
басталды, өйткені дүниенің жаралуынан (бұдан былай СМ (сотворения мира)
деп алынады) бастап есептелген жыл санауда жетінші мыңдық бітті
(1492+5508), пасхалийді келесі мың жылдыққа құрастыру қажеттігі туды.
ХҮІ-ХҮІІ ғасырларда хронология мәселелеріне ынта қою Россияда кейбір
практикалық қажеттіктерге де байланысты болды. Бірақ тарихи хронология
дербес ғылыми пән ретінде ХҮІІІ ғасырдың аяғында ХІХ ғасырдың басында ғана
қалыптаса бастады. Россияда хронологияға ғылыми тұрғыдан ынта қоюды
дамытудағы маңызды кезең ХХ ғасырдың басына жатады. Ол юлиан календары
реформасын дайындауға байланысты болды. Бұл кезеңде орындалған тарихи
хронология жөніндегі жұмыстардан, ең алдымен Н.В.Степанов пен
Д.О.Святскийдің еңбектерін атауға болады.
Алайда ұлы Октябрь социалистік революциядан кейін хронология ғылым
ретінде әліде болса қалыптасу сатысынан шыға алмаған еді. Құнды
бақылаулармен және қорытындылармен қатар көптеген еңбектерді хронологиялық
ұғымдарды шатыстырулар, оқиғаларға дата қоюда қателер жиі ұшырайды. Бұл
ғылыми пән бойынша жинақталған еңбектер болмады.
Ұлы Октябрь социалистік революциясынан кейін хронология қосалқы
тарихи пән ретінде түпкілікті қалыптасты. 20-жылдары мұнымен А.М.Большаков,
И.Ф.Полак, Г.П.Саар, С.Н.Быковский, ал 30-жылдары В.А.Россовская,
В.К.Никольский және басқалар шұғылданады. 1939 жылы хронология жөнінде
Н.В.Устюговтың лекциялар курсы, ал 1944 жылы Л.Ф.Черепниннің оқу құралы
пайда болды.
Ұлы Отан соғысынан кейін тарихи ғылымның жалпы өрлеуімен байланысты
хронологияға, оның ішінен тарихи хронологияға ынта қою едәуір өсті. Жалпы
хронология жөнінде С.И.Серешниковтың жылнама жөнінде Н.Г.Берешковтың,
А.Г.Кузминнің еңбектері, сондай-ақ мұсылман, түрік-моңғол және жыл санаудың
басқа да жүйелері бойынша бірқатар жұмыстар жарияланды. 1967 жылы
университеттің студенттеріне арналған хронология жөніндегі Е.И.Каменцеваның
оқу құралы басылып шықты.

Алғашқы календарьлар
Уақыт санаудың табиғат берген есептеу бірліктері – тәуліктер, ай және
жыл – ең ежелгі календарьлардың негізіне алынды.
Календарь сөзі латынша calendae, яғни әр айдың бірінші күні деген
сөзден шыққан, бірақ табиғаттың кезеңді құбылыстарына негізделген уақыт
санау жүйесінің өзі едәуір ертеде шыққан.
Календарьды алғашқы құрастырушылар қиыншылықтарға ұшырады, өйткені
жоғарыда аталған уақытты есептеу бірліктері өлшем болып шықпады. Синодистік
айдың тәулік саны бірдей болмады, ал астрономиялық жылды ай мен тәуліктің
бірдей санына бөлуге болмады. Бұл жағдай адамдарды берілген бірліктердің
келісілген деректерін іздеуге мәжбүр етті, бұл бірнеше календарьлық жүйені
тудырды. Бұлардың ең көп тарағандары айлық жүйе, мұнда тәуліктер аймен
үйлестірілді және күндік, мұнда жыл мен тәулік үйлестірілетін еді.
Айлық календарьлар біздің эрамызға дейінгі үшінші мың жылдықтың
ортасында ежелгі Вавилонда пайда болды. Бұларды ертедегі еврейлер,
қытайлар, гректер, римдіктер пайдаланды. Қазіргі уақытта ай календары Шығыс
елдерінде – Түркияда, Ауғанстанда, Пакистанда т.б. таралған.
Айлық календарь бойынша жаңа айдан бастап әрбір ай ауыспалы түрде 29
және 30 тәулікке созылды. 12 ай айлық жылды құрайды, бұл 354 тәулікке тең
болады. Іс жүзінде тәуліктер календарьлықтан біраз көп болғандықтан,
синодистік ай да календарьлық айдан біраз (44 минут 2,9 секундқа) артық
еді. Бұл қайсыбір жылдар саны өткеннен кейін календарьлық жылға бір жыл
қосуды керек етті.
Ежелгі Египет тұрғындарына календарьлық және астрономиялық жылдардың
арасындағы үйлеспеушілік мәлім еді. Мұны жою үшін жеке дәуірлерде
календарьға қосымша күн енгізудің жобалары ұсынылды. Алайда бұл
календарьлық күннің тұрақты болмауын маңызды деп санаған, демек, мерекелер
жылдың барлық айларын жарылқауын қалаған абыздардың қарсылығына кезікті.
Тек біздің эрамызға дейінгі 26 жылда Александрияда Эвергеттің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.