Қазақстанның экологиялық мәселелері туралы

1. Қазақстанның экологиялық мәселелері.
2. Қазақстандағы радиациялық жағдай.
3. Қазақстанның су ресурстары.
4. Қазақстанның қазіргі кездегі климатының өзгеру мәселелері.
5. Қазақстандағы демографиялық жағдайдың кейбір мәселелері.
6. Қорытынды.
7. Пайдаланылған әдебиеттер.

Қазақстанның табиғат жағдайлары алуан түрлі. Қазақстан территориясы кең байтақ жерді алып жатыр. Батыстан Шығысқа қарай -2,925 км(Каспий теңізі мен Орал ойпаттарынан Алтайға дейін). Солтүстіктен Оңтүстікке қарай -1,600 км. Батыс Сібір жазығы мен Орал тауларының жоталарынан Тянь-Шань таулары мен Қызылқұм шөліне дейін. Қазақстанның жалпы ауданы (2,7 млн. шаршы км) Франциядан 5 есе артық. Қазақстан халқы 16 млн-нан астам. Қазақстандағы қалыптасқан жағдайды қанағаттанарлық деп айта алмаймыз. Қазақстандағы қазіргі кездегі экологиялық мәселелерге байланысты бірнеше экологиялық аймақтарын көрсетуге болады.
А- аймағы – Каспий маңы, мұнай өндіру мен өңдеу салаларына маманданған облыстар кіреді. Бұл аймақтағы приоритетті мәселе – табиғи ортаның мұнаймен ластануы.
А аймағына Қазақстанның негізгі мұнай өндірушілері болып табылатын Атырау мен Маңғыстау облыстары жатады. Қазақстанда мұнай өндіру 100 жылдан бері жүргізіліп келеді. Ескірген технологияларды қолдану орасан зор экономикалық шығындар мен қоршаған ортаның бұзылуына әкеліп соқтырды. Топырақтың деградациясы, судың мұнаймен ластануы адамның денсаулығына және экожүйелерге әсер етіп, шөлдену процесінің жүруіне, биокоптүрліліктің жойылуына әкеледі.
Мұнай өндірілген жылдары 5 млн. тоннаға жуық мұнай төгілген. Бұл грунт пен бнттік судың ластануына, өсімдіктердің жойылуы мен адамның органикалық қосылыстармен ластануына әкелді. Бұл тек бағалы шикізаттың жойылуына әкеліп ғана қоймай, сонымен қатар атмосфераның азот және күкірт тотықтарымен, парниктік жанбайтын көмірсутектерімен ластануымен осы маңдағы температураның жоғарылауына әкеледі.
В аймағына еліміздің шығыс облыстары жатады. Қазақстан Республикасының өнеркәсібі жоғары дамыған аймағы. Ірі түсті және қара металлургия, энергетикалық комплекс шоғырланған.

2) Ақбасова А. Ж. Саинова Г. Ә. Экология: Жоғары оқу орындарына арналған оқу құралы.- Алматы: Бастау баспасы, 2003 ж. -292 бет.
3) Жатқанбаев Ж. Ж. Экология негіздері. – Алматы: Зият Пресс, 2004ж.- 210 бет.
4) Молдахметова З. Н. Ғазалиев А. Н. Фазылов С. Д. Экология негіздері. – Қарағанды: 2002ж.
5) Мусина У. Ш. Теоритическое основы охраны окружающей среды. Учебное пособие. – Алматы: КазНТУ, 2000 г.
6) Никоноров А. М., Хоружая Т. А. Экология. М.: «Издательство Приор », 2001- 304с

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:
1. Қазақстанның экологиялық мәселелері.
2. Қазақстандағы радиациялық жағдай.
3. Қазақстанның су ресурстары.
4. Қазақстанның қазіргі кездегі климатының өзгеру мәселелері.
5. Қазақстандағы демографиялық жағдайдың кейбір мәселелері.
6. Қорытынды.
7. Пайдаланылған әдебиеттер.

Қазақстанның экологиялық мәселелері
Қазақстанның табиғат жағдайлары алуан түрлі. Қазақстан территориясы
кең байтақ жерді алып жатыр. Батыстан Шығысқа қарай -2,925 км(Каспий теңізі
мен Орал ойпаттарынан Алтайға дейін). Солтүстіктен Оңтүстікке қарай -1,600
км. Батыс Сібір жазығы мен Орал тауларының жоталарынан Тянь-Шань таулары
мен Қызылқұм шөліне дейін. Қазақстанның жалпы ауданы (2,7 млн. шаршы км)
Франциядан 5 есе артық. Қазақстан халқы 16 млн-нан астам. Қазақстандағы
қалыптасқан жағдайды қанағаттанарлық деп айта алмаймыз. Қазақстандағы
қазіргі кездегі экологиялық мәселелерге байланысты бірнеше экологиялық
аймақтарын көрсетуге болады.
А- аймағы – Каспий маңы, мұнай өндіру мен өңдеу салаларына
маманданған облыстар кіреді. Бұл аймақтағы приоритетті мәселе – табиғи
ортаның мұнаймен ластануы.
А аймағына Қазақстанның негізгі мұнай өндірушілері болып табылатын
Атырау мен Маңғыстау облыстары жатады. Қазақстанда мұнай өндіру 100 жылдан
бері жүргізіліп келеді. Ескірген технологияларды қолдану орасан зор
экономикалық шығындар мен қоршаған ортаның бұзылуына әкеліп соқтырды.
Топырақтың деградациясы, судың мұнаймен ластануы адамның денсаулығына және
экожүйелерге әсер етіп, шөлдену процесінің жүруіне, биокоптүрліліктің
жойылуына әкеледі.
Мұнай өндірілген жылдары 5 млн. тоннаға жуық мұнай төгілген. Бұл
грунт пен бнттік судың ластануына, өсімдіктердің жойылуы мен адамның
органикалық қосылыстармен ластануына әкелді. Бұл тек бағалы шикізаттың
жойылуына әкеліп ғана қоймай, сонымен қатар атмосфераның азот және күкірт
тотықтарымен, парниктік жанбайтын көмірсутектерімен ластануымен осы маңдағы
температураның жоғарылауына әкеледі.
В аймағына еліміздің шығыс облыстары жатады. Қазақстан
Республикасының өнеркәсібі жоғары дамыған аймағы. Ірі түсті және қара
металлургия, энергетикалық комплекс шоғырланған. Бұл а ймақтағы мселелер –
қоршаған ортада өндірістік қалдықтардың жиналуы, урбанизацияланған
территориядағы атмосфералық ауаның ластануы, ормандардың дергадациясы,
ерекше қорғауға алынған территориялардың жеткіліксіздігі.
В аймағына солтүстік- шығыс облыстар Шығыс Қазақстан, Павлодар,
Қарағанды, Ақмола жатады. Аймақтың экономикасында ауыр өнеркәсіп, мұнай
өңдеу, азық- түлік және жеңіл өнеркәсіп маңыздырын алады. Территорияның
басым бөлігін ормандар алып жатыр, бұл бүкіл Қазақстанның орман
ресурстарының 50%-ын құрайды. Ресурстардың көп бөлігі Шығыс Қазақстан
облысына келеді.
Ертіс –Нұра- Есіл өзендерінің бассейндерінің су ресурстары –негізгі
су көзі.
Республикамыздың астанасы Астана қаласы осы мәселелер аймағында
жатыр. Шығыс Қазақстан облысында Семей ядролық полигоны орналасқан.
Аймақтың экономикасының дамуына ресурстардың күйі әсер етеді. Ертіс
және Нұраның өзен бассейндері 4,1 млн. халықты сумен қамтамасыз етеді және
ішкі өнеркәсіптік қажеттілік үшін 1700 Мвт энергия өндіреді. Бассейнаралық
су беруді жоспарлау, Қара Ертістен суды Қытай халық республикасына беру
мәселені шиеленістіруі мүмкін.
Тек бір Шығыс Қазақстан облысында 1,5 млрд. тонна улы өнеркәсіп
қалдықтары сақталған. Олар 32 мың га жерді алып жатыр.
Өнеркәсіптік қызмет нәтижесінде ауа күкірт тотықтарымен,
фенолдармен, формальдегидтермен, қатты бөлшектермен және қорғасынмен
ластанған.
Семей ядролық полигонында 1989 жылға дейін 470 ядролық жарылыс
жасалып, 300 мың га территорияда радиоактивті жауын- шашын түскен.
1997 жылы бағалы қылқанжапырақты ормандардың үлкен территориясы
өрттер әсерінен жойылды. Бұл биоалуантүрліліктің кемуіне әкеліп соқтырды.
Экологиялық мәселелердің халықтың әлеуметтік- экономикалық жағдайы
мен денсаулығына әсері орасан зор:жыл сайын улы қалдықтардан келетін шығын
300 млн. доллар, ауаның ластануы -266 млн. доллар. Аймақта қатерлі
ісіктермен ауыру деңгейі ең жоғары.
С аймағына – оңтүстік аймақтар жатады. Тұрақты сумен қамтамасыз
етуді қажет ететін ауыз шаруашылық бағытымен сипатталады. Оңтүстік
аудандардағы негізгі экономикалық мәселелер – су ресурстарының жетіспеуі,
су көздерінің шайынды сумен ластануы, жайылымдардың деградациясы, табиғи
және мәдени ескерткіштердің бұзылуы. С аймағына Алматы, Жамбыл, Оңтүстік
Қазақстан және Қызылорда облыстары жатады.
Аймақтың экологиялық мәселелері негізінен су ресурстарын тиімсіз
пайдаланумен, ластанумен байланысты. 1990-1996 жылдар аралығында 10 млн. га-
дан астам жайылымдық жерлер өнімділігін жоғалтып, 17 млн. га егістік жерлер
өндірістен шығарылды.
Кеңінен белгілі аймақтық экологиялық мәселе – Арал теңізі. Арал
теңізінің кеуіп қалған түбінен сарапшылардың мәліметтері бойынша 50-70 мың
тоннадан астам тұз көтерілуде. Ауыз судың сапасының нашарлығы балалар
арасындағы инфекциялық аурулардың жоғары болуына әкеліп соқтырды.
Аймақтың әлеуметтік және экономикалық дамуы экологиялық мәселелермен
тығыз байланысты. Халықтың ішкі және сыртқы миграциясы байқалуда. Халықтың
ауруға шалдығу деңгейі соңғы жылдарда 2-3 есе артқан. Халықтың осуі мыңға
шаққанда 15,3-ке кеміген. Балалар өлімінің деңгейі мыңға шаққанда 30,4
құрайды. Негізгі себеп – суға байланысты аурулар. Экстремалды жағдайлар
аймақтың әлеуметтік- экономикалық дамуына кедергі келтіреді

Қазақстандағы радиациялық жағдай
Қазіргі кезеңнің өзекті мәселелерінің бірі- радиациялық ластану
болып қалып отыр. Радиоактивті ластанумен күресу тек алдын алу сипатында
ғана болады. Себебі табиғи ортаның мұндай ластануын нейтралдайтын
биологиялық ыдырату әдістері де, басқа да механизмдері жоқ. Қоректік тізбек
бойынша тарала отырып радиоактивті заттар азық- түлік өнімдерімен бірге
адам ағзасына түсіп, адам денсаулығына зиянды мөлшерге дейін жиналуы
мүмкін.
Қазақстан территориясында радиациялық ластану себептеріне мыналар
жатады: Семей ядролық полигонында жасалған жарылыстардың салдары,
радиоактивті материалдарды пайдаланатын атомдық өнеркәсіп орындары,
ғаламдық жауындар, халық шаруашылық мәселелерін шешу мақсатында жасалған
жер асты ядролық жарылыстар, табиғи радиоактивтілік, радиоактивті
қалдықтар.

Қазақстанның су ресурстары

Қазақстанның су артеиялары шамамен 85 мың өзендерден құралған. Ең ірі
су көздеріне: Ертіс, Есіл, Іле, Сырдария, Жайық, Шу, Талас, Асса өзендері
жатады. Соңғы жылдары бірқатар көлдер жүйесінің кебуі байқалып отыр. Бұл
өзендер ағысының шектен тыс реттелуі мен олардың деңгейінің табиғи
ауытқуларына байланысты болып отыр. Экологиялық жағынан ең қолайсыз
жағдайда Қазақстанның басты су артериясы – Ертіс өзені қалып отыр. Оның
сулары жоғары дәрежеде ауыр металдармен ластанған. Негізгі ластаушы заттар-
мыс, шайынды сулармен бірге келіп түседі.
Каспий аймағының экологиялық жағдайы. Бұл ауданның экологиялық
жағдайы Каспий теңізінің деңгейінің көтерілуіне және жағалаулық теңіз
экожүйесінің антропогенді әсерге ұшырауына байланысты болады. Ғалымдардың
болжамдары бойынша теңіз деңгейінің көтерілуі жағалаулық сызықтың 2400-2700
км ұзарып, су астында қалған жерлерге тағы да 1,2-2,2 млн. га қосылуына
әкелуі мүмкін.
Каспий теңізі дүние жүзіндегі бекіре тәрізді балықтардың ең ірі мекен
ету ортасы болып табылады. Сондықтан Каспий мәселесі тек мемлекетаралық
қана емес, ғаламдық мәселе болып табылады.
Арал теңізінің экологиялық мәселелері. 60-шы жылдардан бастап Арал
теңізінің ауданы кеми бастайды.суды ауылшаруашылық дақылдарын суару үшін
қолдану Тянь-Шань тауларымен ағып келетін табиғи су ағысын 90%-дан астам
қысқартып жіберді. Теңіз ауданы 2,6 млн. га-ға кеміп, өзінің 60% көлемін
жоғалтты. Судың деңгейі 12-ден 2 м –ге түсіп кетті, тұздылығы 2 еседен
астам артты. Күн сайын 200 тонна тұз бен құм желмен 300 км арақашықтыққа
таралады. Шөлдену, топырақтың тұздануы, өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің
кедейленуі, климаттың өзгеруі одан әрі жалғасуда. Халықтың денсаулығы күрт
төмендеп кетті.
Арал теңізі табиғи температура реттеуші ретінде ауа райына үнемі әсер
етіп отырады. Теңіздің қолайлы әсері 300-400 км қашықтықта байқалды. Бұл
Хорезм облысында мақта өсірудің ең солтүстік белдеуін жасауға мүмкіндік
берді. Қазір ауа райының континенталдығы артты. Ең салқын айдың орташа
градусқа төмендесе, маусымда 2 градусқа артқан. Ауа райының қаталдығы Арал
теңізінің тартылуына байланысты одан да қаталдана береді. Аязсыз кезеңнің
170-180 күнге қысқаруы мақта өсіруді қиындатады. Бұрын өзен суының
минералдығы 0,3-0,5 гл болса, қазір ол 2,5 гл жеткен.
Судың сапасының нашарлауы мен оның жетіспеуі өсімдіктер жабынына
ерекше әсер етті. Бағалы орман, қамыс, өнімді жайылымдар мен шалғындықтар
жойылы бастады. Олар сортаң жерлерге айналған. 50 көл кеуіп кеткен.
Сырдария грунт суларының деңгейі төмендеп кеткен.
Балқаш көлінің экологиялық мәселелері. Ағынсыз Балқаш көлі Қарағанды,
Жамбыл, Алматы облыстарымен шектесіп жатыр. 70- жылдарда көлдің ауданы
жылдық жауын- шашын мөлшеріне байланысты 17-ден 22 мың км.кв дейін ауытқып
отырған. Балқаштағы су деңгейінің төмендеуі нәтижесінде ондатра өсіру
кәсіпшілігі құлдырап кетті. Бағалы балықтар аулау жылына 40 мыңнан 8 мың
центнерге дейін кеміген. Өзен жағалауларындағы тоғайлы ормандар жойыла
бастады.
Балқаштағы экологиялық жағдай тек Балқаш көлін сақтап қалу ғана емес,
бүкіл Балқаш-Іле аймағының келешегін ойлауды талап етеді. Экология заңдарын
білу, қала мен өндіріс орындарының тиімді тығыздығын анықтау. Оңтүстік
Қазақстандағы үш ірі облыстардың келешегін қамтамасыз ететін экологиялық
тепе- теңдікті қалпына келтіруге мүмкіндік береді.

Кіші өзендерді қорғау мәселелері. Республикамызда 8643 тұрақты және
уақытша су ағыстары белгілі. Олардың жалпы ұзындығы 123 мың км.
Қазақстанның өзендерінің ерекшелігі олардың біртекті таралмауында. Жер
бетіндегі су қорына әсіресе, Орталық және Батыс Қазақстан кедей. Кіші
өзендер кіші атанғанымен, олардың экология тұрғысынан алғандағы маңызы
үлкен. Себебі, ірі өзендердің жағдайы кіші өзендергебайланысты. Олар қан
тамырлары тәрізді бүкіл Қазақстан территориясын алып жа Аралғий,тыр.
Республика өзендерінің көп бөлігі Каспий, Арал теңіздерінің, Балқаш
және Теңіз көлдерінің тұйық ішкі бассейндеріне, тек Обь- Ертіс, Есіл және
Тобыл өзендерінің бассейні ғана Солтүстік Мұзды мұхитына барып құяды.

Қазақтан Республикасының орман қоры және оны пайдалану мәселесі.
Қазақстан территориясының 3,8%-ы орманды жерлер алып жатыр. Қазақстан-
2030 стратегиясында бұл көрсеткішті 5,1%- ке көтеру жоспарланған.
1997 жылы республикамыздың орман қорының территориясында 2257 орман
өрттері орын алған. Бұл өрттердің 70%- ы отты дұрыс пайдаланбау себепті
орын алған.
Өрт 4 млн. м3 жуық ағашты жойған. Ірі орман өрттері Шығыс Қазақстан,
Павлодар, Ақмола, Қарағанды, Алматы облыстарында болған.
Орманды далалы алқапқа – Қазақстанның солтүстігіндегі шоқ болып
өсетін қайыңды ормандары жатады. Олардың жалпы көлемі 700 мың гектар. Бұл
ормандарда өсетін ағаш тұқымының көбі қайыңнан құралады. Одан басқа мұнда
терек, ал бұталардан түрлі талдар, қарақаттар, дала шиесі, мойыл, ит мұрын,
тобылғы кездеседі.
Далалы алқапта - қайыңды шоқтардың оңтүстігін алып жатқан қарағайлы
ормандар өседі. Олар ертеде Орал ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.