Радио, хабар, радиохабар туралы
1. Радио, хабар, радиохабар туралы.
2. « Қазақ радиосындағы» алғашқы хабарлар.
3. Руханилық туралы түсінік.
4. «Қазақ радиосындағы» бағдарламаларға шолу.
5. «Рухсыз» ел болмайды.
2. « Қазақ радиосындағы» алғашқы хабарлар.
3. Руханилық туралы түсінік.
4. «Қазақ радиосындағы» бағдарламаларға шолу.
5. «Рухсыз» ел болмайды.
Ең бірінші бұл –курыстық жұмысымның басында «радио» дегеніміз не соған түсінік беріп өткенім жөн болар. Яғни радио-( латының radio-сәуле шығарамын, radius-сәуле)-1)алыс қашықтыққа радиотолқындар арқылы ақпарат жеткізу әдісі. «Радио» термині біртіндеп «сымсыз телеграф» терминін ығыстырып,207-дың 10 жылдарынан бастап қолданысқа енді. Алғашқы телеграф сигналдарын тарату үшін өшпелі тербеліс тудыратын ұшқынды радиотаратқыштар пайдаланылды. Электронды приборлардың шығуы радионың түбегейлі дамуына жол ашып, радионы әр түрлі хабар тарату құралына айналдыр-
ды. Радиодан радиолакация, радионавигация, теледидар, тағы басқа салалар бөлініп шықты; 2)радиотолқын арқылы ақпарат таратуға байланысты оның негізінде жатқан физикалық құбылыстарды зерттеумен айналысатын ғылым мен техника саласы; 3) бұқаралық ақпарат таратудың құрал-
дарының бірі.
БҰҚ бірі демекші, енді осыдан шығатын менің курстық жұмысыма арқау болып отырған радиохабар дегеніміз не,
жауап беріп көрелік.
Радиохабар-радио арқылы берілетін ақпараттық, қоғамдық-саяси көркем және музыкалық хабарлар: шұғыл ақпарат, бұқаралық үгіт пен насихат құралдарының бірі. Радионың негізгі жанырлары: ақпараттық қоғамдық-саяси жанрлар (радиоақпарат, радиорепортаж, радиокоментарий, радиосұхбат, радиоесеп): көркем публицистикалық жанрлар( радиоочерк, радиофельетон, радиофильм, радиокомпазиция,) көркем жанрлар (радиоинценировка,радиопьеса, радио қойылым). Радио сонымен бірге өз хабарларында барлық жанрларда орындалған әдеби және музыкалық шығармаларды, радиоға арнайы дайындалған драмалық және опералық спектакьлдерді пайдаланады. Яғни енді әңгіменің басын радиоға арқау болған хабарға бұрсақ. Хабар дегеніміз- өмір құбылыстарын, болып жатқан жай-жағдай жөнінде хабарлау, оны кезінде жедел жеткізіп отыру, еске алу, хабар баспасөзде, телевизияда, радиода жиі қолданылатын бірден-бір ыңғайлы ұшқыр жанр.
ды. Радиодан радиолакация, радионавигация, теледидар, тағы басқа салалар бөлініп шықты; 2)радиотолқын арқылы ақпарат таратуға байланысты оның негізінде жатқан физикалық құбылыстарды зерттеумен айналысатын ғылым мен техника саласы; 3) бұқаралық ақпарат таратудың құрал-
дарының бірі.
БҰҚ бірі демекші, енді осыдан шығатын менің курстық жұмысыма арқау болып отырған радиохабар дегеніміз не,
жауап беріп көрелік.
Радиохабар-радио арқылы берілетін ақпараттық, қоғамдық-саяси көркем және музыкалық хабарлар: шұғыл ақпарат, бұқаралық үгіт пен насихат құралдарының бірі. Радионың негізгі жанырлары: ақпараттық қоғамдық-саяси жанрлар (радиоақпарат, радиорепортаж, радиокоментарий, радиосұхбат, радиоесеп): көркем публицистикалық жанрлар( радиоочерк, радиофельетон, радиофильм, радиокомпазиция,) көркем жанрлар (радиоинценировка,радиопьеса, радио қойылым). Радио сонымен бірге өз хабарларында барлық жанрларда орындалған әдеби және музыкалық шығармаларды, радиоға арнайы дайындалған драмалық және опералық спектакьлдерді пайдаланады. Яғни енді әңгіменің басын радиоға арқау болған хабарға бұрсақ. Хабар дегеніміз- өмір құбылыстарын, болып жатқан жай-жағдай жөнінде хабарлау, оны кезінде жедел жеткізіп отыру, еске алу, хабар баспасөзде, телевизияда, радиода жиі қолданылатын бірден-бір ыңғайлы ұшқыр жанр.
Ең бірінші бұл –курыстық жұмысымның басында радио дегеніміз не соған
түсінік беріп өткенім жөн болар. Яғни радио-( латының radio-сәуле
шығарамын, radius-сәуле)-1)алыс қашықтыққа радиотолқындар арқылы ақпарат
жеткізу әдісі. Радио термині біртіндеп сымсыз телеграф терминін
ығыстырып,207-дың 10 жылдарынан бастап қолданысқа енді. Алғашқы телеграф
сигналдарын тарату үшін өшпелі тербеліс тудыратын ұшқынды радиотаратқыштар
пайдаланылды. Электронды приборлардың шығуы радионың түбегейлі дамуына жол
ашып, радионы әр түрлі хабар тарату құралына айналдыр-
ды. Радиодан радиолакация, радионавигация, теледидар, тағы басқа салалар
бөлініп шықты; 2)радиотолқын арқылы ақпарат таратуға байланысты оның
негізінде жатқан физикалық құбылыстарды зерттеумен айналысатын ғылым мен
техника саласы; 3) бұқаралық ақпарат таратудың құрал-
дарының бірі.
БҰҚ бірі демекші, енді осыдан шығатын менің курстық жұмысыма арқау болып
отырған радиохабар дегеніміз не,
жауап беріп көрелік.
Радиохабар-радио арқылы берілетін ақпараттық, қоғамдық-саяси көркем және
музыкалық хабарлар: шұғыл ақпарат, бұқаралық үгіт пен насихат құралдарының
бірі. Радионың негізгі жанырлары: ақпараттық қоғамдық-саяси жанрлар
(радиоақпарат, радиорепортаж, радиокоментарий, радиосұхбат, радиоесеп):
көркем публицистикалық жанрлар( радиоочерк, радиофельетон, радиофильм,
радиокомпазиция,) көркем жанрлар (радиоинценировка,радиопьеса, радио
қойылым). Радио сонымен бірге өз хабарларында барлық жанрларда орындалған
әдеби және музыкалық шығармаларды, радиоға арнайы дайындалған драмалық және
опералық спектакьлдерді пайдаланады. Яғни енді әңгіменің басын радиоға
арқау болған хабарға бұрсақ. Хабар дегеніміз- өмір құбылыстарын, болып
жатқан жай-жағдай жөнінде хабарлау, оны кезінде жедел жеткізіп отыру, еске
алу, хабар баспасөзде, телевизияда, радиода жиі қолданылатын бірден-бір
ыңғайлы ұшқыр жанр. Елдің ішкі-сыртқы жағдайы жөнінде журналистер осы хабар
жанрын жиі қолданады. Хабар жан-жанқты кең көлемді ұғым. Ол өмір
құбылыстары мен фактілерін жариялаудың бірнеше жанырларын қамтиды және әр
түрлі пішінде жарияланады. Хабар жанырлары- заметке, газет есебі,
сұқбаттасу, репортаж.Осымен бәрі түсінікті сияқты,бірақ менің әңгімеме
арқау болып отырған радиохабар,Қазақ радиосындағы рухани бағдарламалар.
Қазақ радиосының 85 жылдық тай қазан тарихында, рухани бағдарламалардың
бастауы болған Адамның кейбір кездері, Адам ғұмыр қолтаңба, Жан
сарайы, сияқты тағы да басқа көптеген
хабарлармен ұласқан. Тәуелсіз Қазақстанның радиостанциялары мемлекеттің
тұғыры таймауы жолында, халықтардың достығы шайқалмауы мақсатында, ел
ахуалын жақсартуға ат салысуда бейбіт өмір сүру мәселесін де өз бигінен
көріне алуда. Оған дәлел-тағылым тәрбиеаларлық, рухани нәр берер, болашаққа
жарқын жол көрсетер хабарлары болып табылады. Қазақ халқы рухы биік, жаны
таза, ер көңілді, жалпы намысты адами қасиеттері жоғары болғандықтан өзінің
шығыстың ар-ұятын ту ете отырып ұрпақ сабақтастығын жалғастыруды Қазақ
радиосы рухани қазынамыздың бай қазаны. Біз ғана емес талай ұрпақ елдерінің
өмір мектебі ол. Қазақ радиосы өзінің хабар тарату тұжырымдарына елдікті,
отаншылдықты, мемлекттікті, руханиятты ұлттық мақсат –мүддені тірек
етті.Өзге радиолар еш кедергісіз кірме саясатын ұстанып, жастарымызды
шетелдің даңғаза әулесер, мән-мағынасыз музыкасына еліктетсе, Егеменді
елім, тәулсіз бұл жерім, байрақ болған көлінде радиосы Қазақтың
жастарымызға яғни бізге ұлттық болмыс пен халықтық рухты сіңіре білді.
Енді сөзіміздің басын бұл жұмысқа арқау болып отырған руханилықтан
бастасақ. Жалпы руханилық дегеніміз не?
Руханилық- адам танымы мен дүниеге көзқарасының адамаралық қарым-қатынас
тағы биік адамгершілік қағидасы. Руханилық мәдениеттің құнарлана түсуіне,
іргетасы бекуіне ықпал етеді. Руханилықтан алшақ мәдениеттер мен
өркениеттер іштей құрылымдық құлдырауға ұшырайды.Осы себептен әлемдік
көптеген империялар бірте-бірте күйреді. Себебі адамаралық қатынастарда
тасымдық танытқан жалған бағалар мен моральдық нормалар жалпы жүйенің
ыдырауына әкеліп соқтырады, сондықтан руханилық жеке адамға да, үлкен
әлеуметтік топтарға да ауадай қажет құбылыс ретінде кез-келген мәдениетті
жаңғырта түсетін, болашаққа жылжуына іргетас болатын ішкі мәндік
заңдылықтар жиынтығы. Руханилық барлық адамдардың бір-біріне құрметті,
іргелік қатынастарды қалыптастырады. Әр түрлі салаларда кәсіби деңгейі
жоғары кез-келген шебердің туындысы руханилық негізде жасалады. Жалпы
қоғамның әлеуметтік дамуы мен рухани жетілу жолына түсу, үшін қажет. Ондай
іс-әрекетің нәтижелері қомақты дүниелерге айналып, рухани мұра ретінде
қызымет атқарады. Мәселен Қорқыттың, Құрманғазының күйлері, Абайдың
өлеңдері мен қара сөздері, қазақ билерінің шешендік сөздері руханилықтың
тарихи үлгілері боып табылады. Халық арманданған тұлғалық бейнелер,
фольклорда, аңыз-әңгімелерде рухани кемелденген кейіпкер ретінде көрініс
беріп отырған. Мәселен Аяз ол бейнесі нағыз руханилықтың үлгісі. Ол
кішіпейілділік пен адалдықтың, сабырлық пен ақниеттіліктің үлгісін танытты.
Ал өзі аңқау, ақкөңіл, кешірімді кейіпкер Қожанасырдың бейнесі де рухани
образы боып табылады. Қожанасыр үнемі күлкілі жағдайға ұшыраса да, ешқашан
басқаның мүддесін аяқа таптамауға, өзін өзгелерден биік ұстамаққа тырысады.
Осылайша халық руханилық туралы түсініктерін әдебиетінде, тілінде, ділінде
сондай білген. Руханилықтың теорилық негіздемесін діннің қасиетті
кітаптарынан табуға болады. Рухани негізді дін дамытпаған адам табиғи
түсініктер деңгейінде қалып қояды және ол өзімшілдіктің деңгейіне шыға
алмайды. Ал қоғамдағы пендешіліктің түпнегізі де
осы процестердің сана мен дінде барынша тереңдеп кетуі байланысты.
Бұған дәлел Қазақ радиосындағы рухани бағдарлама-
ардың бастауы болатын діни хабарларды айтуға болады.
Ұлттық арнаның руханият иірімдері немесе Имндылық әліппесі хабары хақында
... . Әмина Жалалқызы, қазақ радиосының ардагері былай дейді:
Республикамыз- егеменді ел, тәуелсіз мемлекет атанғаннан бері 16 жыл
ішінде халқымыз имандылыққа бет бұрып, исламның құндылықтарын терең
түсініп, Алланың бір, пайғамбардың хақ, қасиетті Құранның шындығына шынағы
көз жеткізіп діни-рухани білімдерін күн сайын арттырып келеді. Әрине,
кешегі Кеңес дәуіріндегі 70-жыл бойы дін-апиын деп адастырып келген
солақай саяат халқымыздың салт-санасымен біте қайнасқан исламның інжу-
маржан, асыл құндылықтарын танып-біліп, түбі терең мөлдір де кәусар
бұлағынан сусындауға мүмкіндік бермей келді.
Әрине осыдан 10-15 жыл бұрын эфирден ислам діні жайлы хабар беруге бел
буу өзі қиындық еді ғой. Өйткені біздің діни басқарма алғаш ірге көтерген
кезде белгісіз оппазициялық топтардың дінімізге күйе жаққылары келіп, әр
түрлі сылтаулармен түрлі іс-әрекеттерге дейін барғаны осы күнге дейін
есімізде. Осыған орай елдің дінге сенімін сөндіріп алмау үшін
радиохабарлар ұйымдастырсам деген ойым болды. Бірақ оны жүзеге асыруға әлі
де уақыт керек еді.Әйтсе де сол кезді Тастанды балалар, Қарттар үйі
деген тақырыпта хабарлар ұйымдастырып жүрген едім.Мұның өзі имандылық
тақырыбына сұранып-ақ тұрған хабарлар болатын.
Бір жолы әлі есімде Каблукова көшесіндегі Қарттар үйінен хабар
жасадым.Ол әрине өз алдына үлкен бір әңгіме. Бірақ мені сол жолы қатты
ойландырған сондағы қарттардың жан айқайы болды. Ұзынағаш селосынан келіп
осы жерге орналасқан қарт менеімен әңгімелесе отырып, ерні кемсеңдеп,
мұндағы қарттар мұсылман тілімен айтсам, арам өліп жатыр деді. Кеше бір
қартымыз дүние салып еді, ешкімі жоқ. Өзі Қостанайдан. Бүгін соны осы
жердің жұмысшылары болар, екі-үш кісі одеялаға орап машинаға өлігін қойды
лақтырғандай көтеріп апарып, тастай салды да алып кетті.
Ең болмаса осы жерден жуып, осындағы қарттарым қалтастырса ол акөңілге
тоқ екен ғой,-деп, көзінің жасы сақалына домалап балаша өксігін баса алмай
жылаған қарияны не деп жұбатарымды білмей, ернімді тістеген күйде басымды
шайқай бердім. Бізге қартайған шақта адалдап жуып, аққа кебіндеп жерлеу де
бұйырмайтын сияқты ғой деп солқылдауы қасындағы кейуана қарт әже де ағыл-
тегіл көзінің жасын тия алмай. Дініміз мықты болып, ел Иман дегенің не
екенін білсе осындай болмас еді ғой әже сөзі тіптен бойымды суық қарығандай
әсер етті.
Сірә, бұл проблеманы радиохабар арқылы көтермесе болмас деп ой түйіп
қайттым сол жолы.
Екінші бір, ой тудырған нәрсе содан екі жыл бұрын 1988 жылы Ресейдің
таулы Алтай өлкесіндегі Қосағаш қазақ аулына телерадио ұйымдастырған
арнайы экспедициялық сапармен 12 адам барған едік. Ол кезде комитет
төрағасы Ғаділбек Шалахмов болатын. Қосағаштың басшылығындағы бір азамат;
Бұл жерге бірінші келіуіңіз бүгін қонақ боласыз-деп үйіне ертіп барды.
Дастархан мәзірі керемет-ақ. Бәрі қазақттың ұлттық тағамдары- құрт,
ірімшік, қуырдақ тағысын тағылар. Бірақ салт-дәстүрден, діннен махұрм
қалған бауырларымыз,дастарханның ең жоғары басына шошқаның ( доңыздың)
саласын екі-үш жерге қойып қойған. Ол аз болса, олар балаларын
сүндеттемейді екен. Міне осы екі ( ағайындар) жәй сол кездегі Қаламгер
радиожурналынан Алыстағы ағайындар және Имандылдық деген екі айдар
ашуға себеп болды. Екі айдар бойынша берілген хабарда көпшіліктің көңілінен
шығып хаттар легі толастамады. Телефон шалғандары қаншама. Құранды
қазақшалаған үлкен ғалым, -геолг Халифа Алтай қажы атамен Алматыдағы Ахмет
Жұбанов атындағы музыка мектеп-интернатының оқушыларымен сол мектептің ұжым
басшысының сұрауы бойынша кездестіру кешін ұйымдастырып берді. Әңгіме Ата-
ананы құрметтеу және Үлкендерді сыйлау деген тақырыпта өтті. Сол кештегі
имандылық жайлы әңгіме ертесіне толығымен радиодан берілу міне, сол жылдан
бастап бұл хабар халықтың діни-рухани азығына айналды десек те болады. Ол
кездегі эфирдегі уақытымыз жарты сағаттан болатын, кейін 20 минут, 15
минут болып бүгінде 10 минуттық хабарға айналды. Кейін 1997 жылы бас
директордың ұйғаруымен Имандылық деген атауды Имандылық әліппесі деп
өзгерттік.Иншалла бұл хабар күні бүгінге дейін көпшіліктің назарындағы ең
сүйікті хабары болып келе жатыр.
Міне, осы 10 жылдан аса уақыттан бері хабарға алғашқы Мүфтиіміз Рәтбек
қажы Нысанбайұлы көптеген теолог басқарманың Қазіргі төрағасы, Бас Мүфти,
үлкен ғалым Әбсаттарқажы Дербісәлі, Алматы мен Астана және Республикалық
университетт ердің ректоры мен ұстаздары, діни ескіше Сауд Арабиясынан
келген шейх ғалымдар мен Мекке-Мәдине, Египет, Каир университеттерін
бітіруші мамандар мен студенттер де бұл хабарға қатысып, Ислам тарихы мен
мәдениеті оның асыл құндылықтары жайлы әңгімеледі. Алла оларға разы болсын.
Міне апайымыз радиодағы діни хабарлардың бастауы туралы осылай
әңгімелейді.
Негізіне Қазақ радиосындағы рухани хабарлардың іргетасы сонау 1932
жылдан бастау алады. Ең алғаш әдеби-көркем ұйымдарды қайта құру мақсатында
әдеби-көркем ұйымдарды қайта құру мақсатында әдеби-драмалық редакциясы
ретінде жарыққа шығады. Бертін келе бұлар өзара бөлініп Қазақ
радиосындағы Руханият бөлімі болып қайта құрылды.Осы бөлімге курыстық
жұмысымен ат басын бұрып, ондағы алқа мүшелерімен таныстым.Руханияттың
бүгінгі таңдағы елге берер жаңалықтары жайында білу үшін белгілі жазушы,
журналист, жазушы Темірхан Момбекұлын сөзге тартқан едім. Олкісі 20 жылдан
астам уақыт Қазақ радиосы мен
Шалқар да қызмет атқарып келеді. Ол кісінің айтуы бойынша, барлық
жұмыстар бұрын әдеби-драмалық бас редакциясы, қазір Руханият бөлімінде
сонда Қаламгер деген атпен жарыққа шығып отырған. Онда тек қана
радиоспектакельдер ғана берілетін болған.Ал, жазушылар сапарда болады,
немесе интерьвию алады,көркем шығармалар болады немесе өлең ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
түсінік беріп өткенім жөн болар. Яғни радио-( латының radio-сәуле
шығарамын, radius-сәуле)-1)алыс қашықтыққа радиотолқындар арқылы ақпарат
жеткізу әдісі. Радио термині біртіндеп сымсыз телеграф терминін
ығыстырып,207-дың 10 жылдарынан бастап қолданысқа енді. Алғашқы телеграф
сигналдарын тарату үшін өшпелі тербеліс тудыратын ұшқынды радиотаратқыштар
пайдаланылды. Электронды приборлардың шығуы радионың түбегейлі дамуына жол
ашып, радионы әр түрлі хабар тарату құралына айналдыр-
ды. Радиодан радиолакация, радионавигация, теледидар, тағы басқа салалар
бөлініп шықты; 2)радиотолқын арқылы ақпарат таратуға байланысты оның
негізінде жатқан физикалық құбылыстарды зерттеумен айналысатын ғылым мен
техника саласы; 3) бұқаралық ақпарат таратудың құрал-
дарының бірі.
БҰҚ бірі демекші, енді осыдан шығатын менің курстық жұмысыма арқау болып
отырған радиохабар дегеніміз не,
жауап беріп көрелік.
Радиохабар-радио арқылы берілетін ақпараттық, қоғамдық-саяси көркем және
музыкалық хабарлар: шұғыл ақпарат, бұқаралық үгіт пен насихат құралдарының
бірі. Радионың негізгі жанырлары: ақпараттық қоғамдық-саяси жанрлар
(радиоақпарат, радиорепортаж, радиокоментарий, радиосұхбат, радиоесеп):
көркем публицистикалық жанрлар( радиоочерк, радиофельетон, радиофильм,
радиокомпазиция,) көркем жанрлар (радиоинценировка,радиопьеса, радио
қойылым). Радио сонымен бірге өз хабарларында барлық жанрларда орындалған
әдеби және музыкалық шығармаларды, радиоға арнайы дайындалған драмалық және
опералық спектакьлдерді пайдаланады. Яғни енді әңгіменің басын радиоға
арқау болған хабарға бұрсақ. Хабар дегеніміз- өмір құбылыстарын, болып
жатқан жай-жағдай жөнінде хабарлау, оны кезінде жедел жеткізіп отыру, еске
алу, хабар баспасөзде, телевизияда, радиода жиі қолданылатын бірден-бір
ыңғайлы ұшқыр жанр. Елдің ішкі-сыртқы жағдайы жөнінде журналистер осы хабар
жанрын жиі қолданады. Хабар жан-жанқты кең көлемді ұғым. Ол өмір
құбылыстары мен фактілерін жариялаудың бірнеше жанырларын қамтиды және әр
түрлі пішінде жарияланады. Хабар жанырлары- заметке, газет есебі,
сұқбаттасу, репортаж.Осымен бәрі түсінікті сияқты,бірақ менің әңгімеме
арқау болып отырған радиохабар,Қазақ радиосындағы рухани бағдарламалар.
Қазақ радиосының 85 жылдық тай қазан тарихында, рухани бағдарламалардың
бастауы болған Адамның кейбір кездері, Адам ғұмыр қолтаңба, Жан
сарайы, сияқты тағы да басқа көптеген
хабарлармен ұласқан. Тәуелсіз Қазақстанның радиостанциялары мемлекеттің
тұғыры таймауы жолында, халықтардың достығы шайқалмауы мақсатында, ел
ахуалын жақсартуға ат салысуда бейбіт өмір сүру мәселесін де өз бигінен
көріне алуда. Оған дәлел-тағылым тәрбиеаларлық, рухани нәр берер, болашаққа
жарқын жол көрсетер хабарлары болып табылады. Қазақ халқы рухы биік, жаны
таза, ер көңілді, жалпы намысты адами қасиеттері жоғары болғандықтан өзінің
шығыстың ар-ұятын ту ете отырып ұрпақ сабақтастығын жалғастыруды Қазақ
радиосы рухани қазынамыздың бай қазаны. Біз ғана емес талай ұрпақ елдерінің
өмір мектебі ол. Қазақ радиосы өзінің хабар тарату тұжырымдарына елдікті,
отаншылдықты, мемлекттікті, руханиятты ұлттық мақсат –мүддені тірек
етті.Өзге радиолар еш кедергісіз кірме саясатын ұстанып, жастарымызды
шетелдің даңғаза әулесер, мән-мағынасыз музыкасына еліктетсе, Егеменді
елім, тәулсіз бұл жерім, байрақ болған көлінде радиосы Қазақтың
жастарымызға яғни бізге ұлттық болмыс пен халықтық рухты сіңіре білді.
Енді сөзіміздің басын бұл жұмысқа арқау болып отырған руханилықтан
бастасақ. Жалпы руханилық дегеніміз не?
Руханилық- адам танымы мен дүниеге көзқарасының адамаралық қарым-қатынас
тағы биік адамгершілік қағидасы. Руханилық мәдениеттің құнарлана түсуіне,
іргетасы бекуіне ықпал етеді. Руханилықтан алшақ мәдениеттер мен
өркениеттер іштей құрылымдық құлдырауға ұшырайды.Осы себептен әлемдік
көптеген империялар бірте-бірте күйреді. Себебі адамаралық қатынастарда
тасымдық танытқан жалған бағалар мен моральдық нормалар жалпы жүйенің
ыдырауына әкеліп соқтырады, сондықтан руханилық жеке адамға да, үлкен
әлеуметтік топтарға да ауадай қажет құбылыс ретінде кез-келген мәдениетті
жаңғырта түсетін, болашаққа жылжуына іргетас болатын ішкі мәндік
заңдылықтар жиынтығы. Руханилық барлық адамдардың бір-біріне құрметті,
іргелік қатынастарды қалыптастырады. Әр түрлі салаларда кәсіби деңгейі
жоғары кез-келген шебердің туындысы руханилық негізде жасалады. Жалпы
қоғамның әлеуметтік дамуы мен рухани жетілу жолына түсу, үшін қажет. Ондай
іс-әрекетің нәтижелері қомақты дүниелерге айналып, рухани мұра ретінде
қызымет атқарады. Мәселен Қорқыттың, Құрманғазының күйлері, Абайдың
өлеңдері мен қара сөздері, қазақ билерінің шешендік сөздері руханилықтың
тарихи үлгілері боып табылады. Халық арманданған тұлғалық бейнелер,
фольклорда, аңыз-әңгімелерде рухани кемелденген кейіпкер ретінде көрініс
беріп отырған. Мәселен Аяз ол бейнесі нағыз руханилықтың үлгісі. Ол
кішіпейілділік пен адалдықтың, сабырлық пен ақниеттіліктің үлгісін танытты.
Ал өзі аңқау, ақкөңіл, кешірімді кейіпкер Қожанасырдың бейнесі де рухани
образы боып табылады. Қожанасыр үнемі күлкілі жағдайға ұшыраса да, ешқашан
басқаның мүддесін аяқа таптамауға, өзін өзгелерден биік ұстамаққа тырысады.
Осылайша халық руханилық туралы түсініктерін әдебиетінде, тілінде, ділінде
сондай білген. Руханилықтың теорилық негіздемесін діннің қасиетті
кітаптарынан табуға болады. Рухани негізді дін дамытпаған адам табиғи
түсініктер деңгейінде қалып қояды және ол өзімшілдіктің деңгейіне шыға
алмайды. Ал қоғамдағы пендешіліктің түпнегізі де
осы процестердің сана мен дінде барынша тереңдеп кетуі байланысты.
Бұған дәлел Қазақ радиосындағы рухани бағдарлама-
ардың бастауы болатын діни хабарларды айтуға болады.
Ұлттық арнаның руханият иірімдері немесе Имндылық әліппесі хабары хақында
... . Әмина Жалалқызы, қазақ радиосының ардагері былай дейді:
Республикамыз- егеменді ел, тәуелсіз мемлекет атанғаннан бері 16 жыл
ішінде халқымыз имандылыққа бет бұрып, исламның құндылықтарын терең
түсініп, Алланың бір, пайғамбардың хақ, қасиетті Құранның шындығына шынағы
көз жеткізіп діни-рухани білімдерін күн сайын арттырып келеді. Әрине,
кешегі Кеңес дәуіріндегі 70-жыл бойы дін-апиын деп адастырып келген
солақай саяат халқымыздың салт-санасымен біте қайнасқан исламның інжу-
маржан, асыл құндылықтарын танып-біліп, түбі терең мөлдір де кәусар
бұлағынан сусындауға мүмкіндік бермей келді.
Әрине осыдан 10-15 жыл бұрын эфирден ислам діні жайлы хабар беруге бел
буу өзі қиындық еді ғой. Өйткені біздің діни басқарма алғаш ірге көтерген
кезде белгісіз оппазициялық топтардың дінімізге күйе жаққылары келіп, әр
түрлі сылтаулармен түрлі іс-әрекеттерге дейін барғаны осы күнге дейін
есімізде. Осыған орай елдің дінге сенімін сөндіріп алмау үшін
радиохабарлар ұйымдастырсам деген ойым болды. Бірақ оны жүзеге асыруға әлі
де уақыт керек еді.Әйтсе де сол кезді Тастанды балалар, Қарттар үйі
деген тақырыпта хабарлар ұйымдастырып жүрген едім.Мұның өзі имандылық
тақырыбына сұранып-ақ тұрған хабарлар болатын.
Бір жолы әлі есімде Каблукова көшесіндегі Қарттар үйінен хабар
жасадым.Ол әрине өз алдына үлкен бір әңгіме. Бірақ мені сол жолы қатты
ойландырған сондағы қарттардың жан айқайы болды. Ұзынағаш селосынан келіп
осы жерге орналасқан қарт менеімен әңгімелесе отырып, ерні кемсеңдеп,
мұндағы қарттар мұсылман тілімен айтсам, арам өліп жатыр деді. Кеше бір
қартымыз дүние салып еді, ешкімі жоқ. Өзі Қостанайдан. Бүгін соны осы
жердің жұмысшылары болар, екі-үш кісі одеялаға орап машинаға өлігін қойды
лақтырғандай көтеріп апарып, тастай салды да алып кетті.
Ең болмаса осы жерден жуып, осындағы қарттарым қалтастырса ол акөңілге
тоқ екен ғой,-деп, көзінің жасы сақалына домалап балаша өксігін баса алмай
жылаған қарияны не деп жұбатарымды білмей, ернімді тістеген күйде басымды
шайқай бердім. Бізге қартайған шақта адалдап жуып, аққа кебіндеп жерлеу де
бұйырмайтын сияқты ғой деп солқылдауы қасындағы кейуана қарт әже де ағыл-
тегіл көзінің жасын тия алмай. Дініміз мықты болып, ел Иман дегенің не
екенін білсе осындай болмас еді ғой әже сөзі тіптен бойымды суық қарығандай
әсер етті.
Сірә, бұл проблеманы радиохабар арқылы көтермесе болмас деп ой түйіп
қайттым сол жолы.
Екінші бір, ой тудырған нәрсе содан екі жыл бұрын 1988 жылы Ресейдің
таулы Алтай өлкесіндегі Қосағаш қазақ аулына телерадио ұйымдастырған
арнайы экспедициялық сапармен 12 адам барған едік. Ол кезде комитет
төрағасы Ғаділбек Шалахмов болатын. Қосағаштың басшылығындағы бір азамат;
Бұл жерге бірінші келіуіңіз бүгін қонақ боласыз-деп үйіне ертіп барды.
Дастархан мәзірі керемет-ақ. Бәрі қазақттың ұлттық тағамдары- құрт,
ірімшік, қуырдақ тағысын тағылар. Бірақ салт-дәстүрден, діннен махұрм
қалған бауырларымыз,дастарханның ең жоғары басына шошқаның ( доңыздың)
саласын екі-үш жерге қойып қойған. Ол аз болса, олар балаларын
сүндеттемейді екен. Міне осы екі ( ағайындар) жәй сол кездегі Қаламгер
радиожурналынан Алыстағы ағайындар және Имандылдық деген екі айдар
ашуға себеп болды. Екі айдар бойынша берілген хабарда көпшіліктің көңілінен
шығып хаттар легі толастамады. Телефон шалғандары қаншама. Құранды
қазақшалаған үлкен ғалым, -геолг Халифа Алтай қажы атамен Алматыдағы Ахмет
Жұбанов атындағы музыка мектеп-интернатының оқушыларымен сол мектептің ұжым
басшысының сұрауы бойынша кездестіру кешін ұйымдастырып берді. Әңгіме Ата-
ананы құрметтеу және Үлкендерді сыйлау деген тақырыпта өтті. Сол кештегі
имандылық жайлы әңгіме ертесіне толығымен радиодан берілу міне, сол жылдан
бастап бұл хабар халықтың діни-рухани азығына айналды десек те болады. Ол
кездегі эфирдегі уақытымыз жарты сағаттан болатын, кейін 20 минут, 15
минут болып бүгінде 10 минуттық хабарға айналды. Кейін 1997 жылы бас
директордың ұйғаруымен Имандылық деген атауды Имандылық әліппесі деп
өзгерттік.Иншалла бұл хабар күні бүгінге дейін көпшіліктің назарындағы ең
сүйікті хабары болып келе жатыр.
Міне, осы 10 жылдан аса уақыттан бері хабарға алғашқы Мүфтиіміз Рәтбек
қажы Нысанбайұлы көптеген теолог басқарманың Қазіргі төрағасы, Бас Мүфти,
үлкен ғалым Әбсаттарқажы Дербісәлі, Алматы мен Астана және Республикалық
университетт ердің ректоры мен ұстаздары, діни ескіше Сауд Арабиясынан
келген шейх ғалымдар мен Мекке-Мәдине, Египет, Каир университеттерін
бітіруші мамандар мен студенттер де бұл хабарға қатысып, Ислам тарихы мен
мәдениеті оның асыл құндылықтары жайлы әңгімеледі. Алла оларға разы болсын.
Міне апайымыз радиодағы діни хабарлардың бастауы туралы осылай
әңгімелейді.
Негізіне Қазақ радиосындағы рухани хабарлардың іргетасы сонау 1932
жылдан бастау алады. Ең алғаш әдеби-көркем ұйымдарды қайта құру мақсатында
әдеби-көркем ұйымдарды қайта құру мақсатында әдеби-драмалық редакциясы
ретінде жарыққа шығады. Бертін келе бұлар өзара бөлініп Қазақ
радиосындағы Руханият бөлімі болып қайта құрылды.Осы бөлімге курыстық
жұмысымен ат басын бұрып, ондағы алқа мүшелерімен таныстым.Руханияттың
бүгінгі таңдағы елге берер жаңалықтары жайында білу үшін белгілі жазушы,
журналист, жазушы Темірхан Момбекұлын сөзге тартқан едім. Олкісі 20 жылдан
астам уақыт Қазақ радиосы мен
Шалқар да қызмет атқарып келеді. Ол кісінің айтуы бойынша, барлық
жұмыстар бұрын әдеби-драмалық бас редакциясы, қазір Руханият бөлімінде
сонда Қаламгер деген атпен жарыққа шығып отырған. Онда тек қана
радиоспектакельдер ғана берілетін болған.Ал, жазушылар сапарда болады,
немесе интерьвию алады,көркем шығармалар болады немесе өлең ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz