Сайлау құқығы жайлы

1. Сайлау құқығы
2. Азаматтардың сайлау құқықтары
3. Сайлау жүйесінің ұғымы

Қазақстан Республикасының сайлау жүйесі, ұғымы, қағидаттары.
Сайлау жүйесі дегеніміз – сайлау органдарын құрудың, сайлауды ұйымдастырудың тәртібі қағидаларын қамтитын, сайланбалы мемлекеттік және жергілікті өзін - өзі басқару органдарын қалыптастырудың тәртібі.
Қазақстан Республикасындағы сайлау жүйесі - деп, Конституция мен сайлау туралы заңдарында көрсетілгендей Республика Президенттік, Мәжіліс пен Сенат депутаттарын, ауылдық әкімдерді төте немесе жанама сайлау тәртібін айтамыз.
Сайлау құқығы қағидаттары:
а) Жалпыға бірдей белсенді сайлау құқығы қағидаты - бұл қағидат бойынша, Қазақстанның 18 жасқа жеткен азаматтардың тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне немесе кез – келген өзге жағдайларға қарамастан, сайлауға дауыс беруге қатысуға құқығы бар.
ә) Белсенді сайлау құқығы – дегеніміз 18 жасқа толған Қазақстан азаматтарының сайлауға дауыс беру құқығы.
б) Бәсең сайлау құқығы - Қазақстан Республикасы азаматтарының Қазақстан Республикасының Президенті, Парламентінің, Мәслихат депутаттары немесе жергілікті өзін - өзі басқару органына мүше болып сайлану құқығы.
в) Тең сайлау құқығы - Сайлаушылар Республика Президенті, Парламент мәжілісінің және , мәслихаттың депутаттары сайлауға тең негізде қатысады әрі олардың әрқайсысының бір сайлау бюллетенінде тиісінше бір дауысы болады.
г) Төте сайлау құқығы - азаматтар тікелей сайлайды. 2006 жылы 4- ші желтоқсанда Қазақстан Республикасының Президентін сайлау өткізіліп, сайлауға қатысушылардан 91,15%- пайыз дауыс жинаған Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев 7 жылға Қазақстан Республикасының Президенті болып сайланды.

Азаматтардың сайлау құқықтары
1. Әрбір адам өз елін басқаруға тікелей немесе еркін сайланған өкілдер арқылы араласуға құқылы.
2. Халықтың еркі Үкімет билігінің негізі болуға тиіс: бұл ерік мерзімді және бұрмаланбаған, жалпы және тең сайлау құқығы сақталып, жасырын дауыс беруді немесе дауыс беру бостандығын қамтамасыз ететін өзге дәл сондай нысандар арқылы өткізілетін сайлауларда көрініс табуы тиіс.
3. Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін - өзі басқару органдарынан сайлауға және оларға сайлануға, сондай - ақ Республикалық референдумға қатысуға құқығы бар.
4. Сот іс -әрекетке қабілетсіз деп таныған, сондай-ақ сот үкімі бойынша бас бостандығынан айыру органдарында отырған азаматтардың сайлауға және сайлануға, Республикалық референдумға қатысуға құқығы жоқ.
5. Қазақстан Республикасындағы сайлау Қазақстан Республикасы азаматының сайлау және сайлану құқығы еркін жүзеге асыруға негізделеді.
6. Сайлау жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру жағдайында өткізіледі.
7. Қазақстан Республикасы азаматтарының сайлауға қатысуы ерікті болып табылады. Азаматтың сайлауға қатысуын немесе қатыспауын мәжбүр етуге, сондай-ақ оның еркін білдіруіне шектеу қоюға ешкімнің хақысы жоқ.