Макроэкономикалық даму

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

1. Макроэкономикалық тұрақтылық ұлттық экономика дамуының негізі

Қазақстан Республикасы өз егемендiгiн алып, нарықтық қатынастарға өтуде ең алғашқы мiндет - ол экономиканы ырықтандыруға, шаруашылық жүргiзудi демократияландыруға негiзделген, инфляцияны тежеуге бағытталған қатаң қаржы - ақша саясатымен ұштастырылған түбегейлi реформа жүргiзу болатын.

Осылайша елiмiздiң тәуелсiздiк алған оншақты жыл жалпы дағдарыстарға толы болды. Ол дағдарыстарды былай жiктеуге болады:

экономикалық өсудегi дағдарыс;
инфляциялық дағдарыс;
төлем қабiлетi дағдарысы;
инвестициялық дағдарыс;
әлеуметтiк саладағы дағдарыс;

Жоғарыдағы аталған дағдарыстардың барлығы макроэкономикалық тұрақтылықтың бұзылуының көрінісі болып табылады. Сондықтан мемлекет және экономика алдында осы тұрақсыздықтан құтылып мақкоэкономикалық тұрақтылыққа қол жеткізу деген алдына міндет алды. Сонымен қатар осы уақытқа дейінгі жүргізіліп келе жатқан макроэкономикалық саясаттар өзінің жалғасын тауып, олар ендігі жерде өздерінің әдістері мен құралдарын дамыған елдердің стандарттары бойынша өзгертуге кірісті.

Ұлттық экономиканың жоспарлы экономикадан нарықтық қатынастар негізіндегі экономикаға өтуіне байланысты еліміздің қысқа мерзімді кезеңде әлем таныған дамыған елдер қатарына қосылуы үшін ұзақ мерзімді стратегиялармен жақсы жасалған мемлекеттік бағдарламалардың, макроэкономикалық тұрақтылыққа қол жеткізу үшін тиімді мемлекеттік шаралардың алатын орны зор, сонымен қатар жалпы экономиканы жоспарлауда еліміз үшін қажет басым салаларды дамыту бүгіндегі маңызды қызметтің бірі.

Экономика ұлттың дамуының басты басымдығы, ал экономикалық өсiмнiң тұрақты дамуы және мемлекеттiң әлемдiк рыноктағы орны бүгiнгi жаһандану заманында ел экономикасының бәсекеге қабiлеттiлiгi арқылы анықталады. Сондықтан ендiгi жерде Қазақстан Республикасының және ұлттық экономика салаларының алдындағы негiзгi мiндетi бәсекеге қабiлеттi экономиканың қалыптастыру болып табылады. Мемлекеттiң бәсекелестiк қабiлетi елдiң халықаралық аренадағы ролi мен беделiнiң артуынан, мемлекеттiң өз азаматтарының өзектi проблемаларын шешу қабiлетiнен, мемлекет ұсынатын қызметтер мен өнеркәсiп өнiмдерiнiң сапасының әлемдiк деңгейде артуымен көрiнiс табады.

Еліміз бүгінгі таңға дейін көптеген макроэкономикалық саясаттарды, реттеу құралдарын басқа да макроэкономикалық тетіктерді қолдана отырып, ұлттық экономика және жалпы қоғамның дамуына айтарлықтай қадамдар жасады. Бір сөзбен айтқанда мүлдем дағдарысқа ұшыраған экономиканы тығырықтан алып шығып, ендігі жерде әлемдегі дамыған елдердің алғашқы 50 елінің қатарына қосылуға үлкен талпыныстарды бастап кетті. Ол өз кезегінде жан-жақты зерттелінген, ұлттық экономикамыздың тұрақты дамуына үлес қосатындай макроэкономикалық шараларды мемлекеттің тікелей немесе жанама қатысуы арқылы орындалып отырады.

Осындай макроэкономикалық тұрақтылыққа қол жеткізу үшін мемлекет экономиканың даму сатылары және әр саланы, әлеуметтік жағдайды көтеруге байланысты макросаясаттарды жүргізіп, бақылап отырады. Осыған байланысты сакросаясат аймақтары қалыптасады және макроэкономикалық құралдардың қолданысы орын алады. /1, 87бет/.

Сурет-1 - Аймақтық және экономикалық бақылау құралдары

2. Макроэкономикалық даму экономикалық өсудің негізі ретінде

Елiмiздiң нарықтық қатынастарға өтуi барысында жалпы экономика өтпелi кезеңде болып отыр. Экономикалық өсудегi дағдарыс елдегi 1991-1998 жылдар аралығындағы ЖIӨ-нiң құлдырауымен байланысты. Әлемдiк тәжiрибеде экономикалық өсудiң дағдарысы, яғни ЖIӨ көлемi үш жылда 9%-дан асып кетсе экономикалық өсудегi дағдарыс деп аталады. Ал Қазақстанда болса ЖIӨ-нiң көлемi 1998 жылы 1991 жылға қарағанда 31, 2%-ға төмендедi.

Егемендiк алғаннан кейiнгi макроэкономикалық көрсеткiштерге назар аударсақ ұлттық экономикада 1998 жылдан бастап экономикалық өсу байқалды. Тiптi соңғы екi-үш жылда ЖIӨ-нiң өсу деңгейi 10% көлемiнде болып отыр. Бұл шама елiмiз үшiн үлкен жетiстiк, яғни әлем бойынша ЖIӨ өсiмi бойынша басты орындардамыз. /11/

Сурет-2 - Елiмiздегi 1996-2005 жылдар аралығындағы ЖIӨ-нiң өсу динамикасы

Бiрақта мұндай жетiстiктерге жетуiмiз жер қойнауымыздағы минералды қорымыздың бай болуымен және соңғы жылдары мұнай және метал бағасының өсуiмен тiкелей байланысты. Елiмiз экономикасы әлi де Кеңес Одағы құрып кеткен шикiзаттық негiзде болып отыр. Ал дамыған елдердiң қай-қайсысын алып қарамасақ олар шикiзаттық өндiрiстен сервистiк-технологиялық өндiрiске өтiп, индустриялы-инновациялы дамуға бет алған. Ал шикiзаттық өндiрiспен даму жағынан артта қалған және дамушы елдер ғана айналысады екен. Елбасы атап өткендей, елiмiз жоғары дамыған елдер қатарына қосылу үшiн және экономикамыз шикiзаттық өндiрiске тiкелей байланысты емес тұрақты экономикалық өсу үшiн бүгiнде инновациялық саясатты тиiмдi жүргiзiп, әлемдегi дамыған елдердiң қатарына қосылуымыз керек. реформалар жүргiзiп және ұзақ мерзiмдi стратегиялар мiндеттi түрде керек болды.

Тек жаңа технологиялар ғана Қазақстанның өндірістік саласының тұрақты дамуына және ел экономикасының әлемдік экономикалық жүйеге интеграциялануына мүмкіндік береді. Экономикалық өсу, ЖҰӨ-дегі шикізатты көп қажет ететін өнімді жоғары технологиялық және экспорттауға бағытталған өніммен алмастыру, елдің ғылыми-техникалық әлеуетін тиімді түрде пайдалану “Қазақстан-2030” стратегиясының маңызды мәселелерінің бірі.

2002 жылдың шілде айында қабылданған “Инновациялық қызмет” туралы Заңы Республиканың ғылым саласына, ел экономикасына үлкен серпіліс әкелетін жаңалық болды. Мақсаты отандық өндірістің инновацияларға сұранысын арттыру, қолданбалы зерттеулерді қолға алу, ұлттық технопарктер құру, инновациялық даму салаларының басым бағыттарын белгілеп, сол арқылы ел экномикасын ары қарай дамыту.

Шетелдік тәжірибе көрсеткендей, ғылыми-техникалық потенциал- кез-келген мемлекеттің өркендеуінің кепілі. Экономикалық дамудың, мемлекет көркеюінің негізгі жолы- ғылыми техникалық және инновациялық салада лидер болу. Инновациялар және жаңалықтар экономиканың құлдырауына төтеп беріп, ғылыми-техникалық прогрестің белсенді түрде дамуына жағдай жасап, ұлтық экономиканың тиімділігі мен бәсекеге қабіліеттігін жоғарылатады.

Нарыққа көшу процесі аяқталғаннан кейінгі жылдарда экономиканың жанданып дамуы шикізат (газ, мұнай, металл) сатудан түскен валюталық түсімдерге тікелей байланысты болды. 2000-2002 жылдарда Қазақстанда экономикалық өсу байқалды. Бірақ бұл өсім шикізат сатудан түскен пайда есебінен, яғни “көз бояушылық” екенін түсінген ҚР Үкіметі қырағылық танытып, елдің индустриалды-инновациялық саясатын қолға алды. 2002 ж шілде айында ҚР Президенті Жарлығымен “Инновациялық қызмет" туралы Заң күшіне енді. /9/

Әрбір ел дүниежүзілік рынокта өз орнын тауып, үлесінен айрылмауға тырысады. Бұл тікелей инновацияларға қатысты екені мәлім. ХХ ғасырдың 50-60 ж. ж дамыған елдер қолға алған негізгі мәселе де осы болатын. Алайда, мемлекет құқықтық-нормативтік негізін жасап, мемлекеттік бюджеттен қаржыландырып немесе басқа қаржы ресурстарын жұмылдырып, бағыт бермесе, бұл саланың қарқынды дамуы да екіталай.

Іс жүзінде ғылыми зерттеулер мен инновациялық процестерді мемлекеттік қолдаудың негізгі кең тараған 3 әдісі бар.

1. Ғылыми зерттеулерге мемлекеттің тікелей қатысуы;

Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын ірі лабораториялар қалыптастыру, нәтижесін ақысыз түрде көпшілікке ұсыну. Әдетт, бұл лабораториялар қорғаныс, энергетика, денсаулық сақтау, ауыл шаруашылығы мәселелерін шешумен айналысады;

2. Қайтарымсыз негізде субсидиялар бөлу ;

Мемлекеттік емес лабораторияларда іске асырылатын ғылыи зерттеу жұмыстарына қайтарымсыз негізде мемлекеттік бюджеттен қаржы бөлінеді. Негізгі қойылатын шарт- зерттеулер барысы бойынша толық есеп беру, алынған нәтижені ашық түрде жариялау

3. Ғылыми-техникалық зерттеулер мен тәжірибе жүргізуге инвестиция бөлінген жеке бизнеске салық жеңілдіктерін ұсыну. /5/

2004 жылғы Елбасымыздың “Бәсекеге қабiлеттi Қазақстан үшiн, бәсекеге қабiлеттi экономика үшiн, бәсекеге қабiлеттi халық үшiн” атты халыққа кезектi Жолдауынан бәсекенiң ұлттық экономикамыз үшiн маңызы ерекше екенiн көруге болады. Бұл бiздiң елiмiз үшiн өзектi мәселенiң бiрi. Бүгiнде, қазақстандықтар, бүкiл әлем мемлекеттерiмен, олардың халқымен, экономикасымен, бiлiм-бiлiктiлiгiмен бәсекеге түстiк, одан әрi де түспекпiз. Ал ендi осыған дайын, сәйкес болудың, қамданудың, бәсекеге қабiлеттiлiктi пәрмендi түрде жасаудың тиiмдi жолдарын айқындаудың мезгiлi жеттi. /2/

Экономика халықтың дамуының басты басымдығы, ал экономикалық өсiмнiң барынша жоғары қарқынына қол жеткiзу - негiзгi мiндетiмiз болып табылады. Бiз бұған өз экономикамыздың бәсекелестiк қабiлетiн арттыру арқылы елiмiздi дамытудың 2010 жылға дейiнгi жоспарына сәйкес қол жеткiземiз.

Дегенмен, осы бiзде iстелiп жатқан шаралар баршылық, ал шешуiн күтiп тұрған мәселелер одан көп.

Бiрiншiден , бiз рынок экономикасын насихаттап қана емес, оны жан-жақты дамытып жатқан елмiз. Ал бәсеке рынок экономикасының негiзгi құралы. Екiншiден , ауылды жаңғырту, ауылдық мекендердi жақсарту бағдарламасын жүзеге асырып жатырмыз. Бұл ауыл экономикасының бәсекеге қабiлеттiлiгiн күшейтедi деген сөз. Үшiншiден , 2003-2015 жылдарға арналған Инновациялық-индустриялық бағдарлама қабылдадық, оны орындай бастадық. Аталмыш бағдарламаның келешек үшiн маңызы зор, себебi бәсекеге қабiлеттiлiктi анықтайтын, инновацияға жетекшi болатын бiрден бiр сала - өндiрiс . Төртiншiден , тас және темiр жолдарды, жалпы байланыс жүйесiн жаңартып немесе күрделi жөндеуден өткiзiп жатырмыз. /3/

Басқа мемлекеттермен салыстырғанда Қазақстанда өнеркәсiптi дамытуға барлық жағдайдың бар екендiгi белгiлi. Шикiзат қорларының молдығы, еңбек ресурстары мен бiлiмдi және интелектуалды мамандардың жеткiлiктiгi, жаңа өндiрiстер құру үшiн аймақтардың кеңдiгi, жағрапиялық жағынан орналасу тиiмдiлiгi, iшкi және сыртқы нарыққа шығудағы бiрқатар артықшылықтар - мұның бәрi өнеркәсiп салаларын, соның iшiнде өңдеумен айналысатын кәсiпорындардың алдында жаңа мүмкiндiктер ашады. Әрине, отандық өнеркәсiптiң қарқынды дамуына терiс әсерiн тигiзер факторлар мен кедергiлер жоқ емес.

Олардың қатарына мыналарды жатқызуға болады десек қателеспеймiз:

Өтпелi кезеңдегi жекешелендiру мен мемлекет иелiгiнен алуда жiберiлген қателiктер осы кезге дейiн өзiнiң терiс “жемiсiн” беруде;
Кәсiпорындардағы табиғи және моралдық тозығы жеткен негiзгi қорлардың үлес салмағының 80% көлемiнде болуы;
Жаңа техника мен технологияны, шикiзат пен комплект бұйымдарын импорттау өндiрiс шығындарының артуына әсерiн тигiзедi, соның салдарынан өнiм бағасы қымбаттайды;
Отандық тауар өндiрушiлердi қолдау шаралары және импорт алмастыру саясатын тоқтаусыз және табанды түрде жүргiзудiң болмауы;
Өнеркәсiп кәсiпорындарының сыртқы және iшкi инвестицияларға мұқтаждығы, мемлекет бюджетiне тәуелсiз даму үшiн өз қаржыларынан құралатын амортизациялық, сақтандыру, резервтiк, даму қорларын құра алмай отырғандығы;
Өнеркәсiп салалары арасындағы салааралық, салаiшiлiк компаниялар мен фирмалардың аздығы;
Өндiрiстiк инфрақұрылымның жетiлмеуi, сонымен бiрге, өнеркәсiпке қызмет көрсетушi әр түрлi инновациялық, инжинирингтiк, маркетингтiк, консалтингтiк құрылымдардың ұсақ түрдегi қызметтерден аса алмауы;
Iшкi рынокта тауарлар мен қызметтерге тұтыну сұранысының мардымсыздығы (шағын экономика) ;
Өндiрiстiк және әлеуметтiк инфрақұрылымның жеткiлiктi дәрежеде дамымауы;
Мұнай-газ және кен-металургиялық кешенге жатпайтын экономика саларында негiзгi қорлардың тез тозуы;

Сондықтан да президенттiң 2004 жылы 19 наурызындағы Қазақстан халқына жолдауында “мемлекеттiк қолдаудың оңтайлы ролi, бiр жағынан, экономиканы барынша ырықтандырып, оның ашықтығына қол жеткiзуге, екiншi жағынан - инфрақұрылымды жасау және басты салаларды дамытуға жеке меншiк секторды тарту жөнiнде белсене жұмыс жүргiзуде деп бiлемiн” деп атап өткен.

Қазақстан бүгiн әлемдiк рынокта бәсекеге тек қана шикiзаттық ресурстар арқылы ғана түсе алады. Бүгiнде елiмiздiң мұнай және метал салаларының құралдары ғана жоғары сапада болып, олардың өндiрген өнiмдерi бәсекеге түсiп отыр. Ал елiмiздегi негiзгi құралдардың 80% моралдық және физикалық жағынан тозған құралдар екенi белгiлi.

Экономиканың негiзгi секторы болып саналатын өнеркәсiптi қайта және жанама индустрияландыру уақыт талабы болып отыр. Себебi, өнеркәсiп кез-келген мемлекет экономикасының түп қазығын құрайды десек, оны жоғары деңгейге көтеру үшiн инновациялық-инвестициялық ресурстармен қамтамасыз ету бәсекеге қабiлеттi тауар өндiруге мүмкiндiк берерi сөзсiз.

Ал мұндай тұрақты экономикаға қол жеткiзу үшiн жоғары бәсекеге қабiлеттi ұлттық экономиканы құру үшiн елiмiзде 2003-2015 жылдарға арналған Индустриялық-Инновациялық даму стратегиясы қабылданды.

Бұл стратегияның негiзгi мақсаты - бәсекелестiкке шыдайтын, импорт алмастырушы және экспортқа бағытталған тауар шығаратын өнеркәсiптер құрып, қызмет көрсету саласын мығымдау. Барлық әлеуеттi бәсекеге қабiлеттi, оның iшiнде экономиканың шикiзаттық емес бағытындағы салаларда жұмыс iстейтiн экспортқа бағдарланған өндiрiстер индустриялық-инновациялық саясаттың басымдықтары болып табылады. /4/

Бүгiнгi таңда Қазақстан Республикасының экономикасына өте қажеттi болып отырған бәсекелiк ортаны тиiмдi қалыатастыру үшiн және оны дамуының мәселелерiн келесiдей шешу жолдары арқылы оң нәтижеге қол жеткiзуге болады. Сонымен, ұлттық экономикамыздың бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру үшiн келесi шараларды жүзеге асыруымыз керек:

Ұлттық экономиканың бәсекеге қабiлетiн жоғарлатуды мемлекет өз қызметi деп алуы керек;
Отандық өнеркәсiптердiң арасында өзара бәсекелестiктi дамытып, олардың әлемдiк деңгейдегi бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру;

Өнеркәсiп салаларында фирмааралық кооперациялар құру;
Әр түрлi дамыған елдердiң компанияларының стратегиялық альянстарына кiруге талпыныс жасау;
Ғылыми-өндiрiстiк ресурстарды шоғырландыру арқылы шағын ғылыми-техникалық кластерлер құру, экономикалық тиiмдi қызмет ететiн ғылыми парктер, шағын бизнес инкубаторларын, технополистер мен аймақтық бiрлестiктер құру;
ҒЗТКЖ-ның әр түрлi субъектiлерi арасындағы қауымдастықты ұйымдастыру;
Тозығы жеткен құрал-жабдықтарды жаңарту үшiн несие жүйесiн және лизингтiк қатынастарды дамыту;
Бүкiләлемдiк Сауда Ұйымына кiру үшiн өнеркәсiптiң жоспарын құру, оның басты мақсаты iшкi және сыртқы нарықтағы қатаң бәсекелестiк күреске басымдылық көрсетуге бейiм iрi өнеркәсiп кәсiпорындарын ұйымдастыру;
Қабылданған 2003-2015 жылдарға арналған Индустриялық-инновациялық стратегияны саналы түрде жүзеге асыру.

Ұлттық экономикадағы инфляцияға қарсы саясат

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi осы уақытқа дейiн өзiнiң ең бiрiншi атқаратын мiндетiн елдегi инфляция қарқынын төмендетуге және оның тұрақты деңгейiн қалыптастыруға қызмет етiп келе жатыр. Соңғы бiрнеше жылда Ұлттық Банк елдегi инфляция деңгейiн бiршама жақсартқанын және оны қз уысына алғанына куә болып отырғанымыз рас. Оны 2001 жылы жалпы жылдық инфляцияның 6, 6%-ға төмендегенiнен және одан кейiнгi аралықта елдегi инфляция деңгейiнiң 5-7% аралығында тұрақты деңгейде болып отырғанына көзiмiз жеттi.

Өз кезегiнде өспелi инфляция мемлекеттiң экономикаға бақылау жасауы төмендегенiн көрсетедi. Неғұрлым экономикада инфляция деңгейiнiң анықталмағаны байқалса, соғұрлым кәсiпкерлердiң инвестиция тартуға және салуға ынтасы төмендейдi. Ал инвестициялық активтердiң төмендеуi өз кезегiнде өндiрiстiк мүмкiншiлiктердi төмендетедi. Сондықтан мемлекет және елдiң қаржы секторы инфляция қарсы саясаттар жүргiзiп отырады.

Ұлттық банк осы экономикалық жағдайларды ескере отырып 2003-2006 жылдарға инфляцияның белгіленген деңгейін, яғни 5-7% аралығында болады деп жоспарлады. Бұл жоспарланған шама 2003 және 2004 жылдары орындалды. Экономикалық қатынастар да тиімді дамулы қолға алды. Ал 2005 жылы инфляция деңгейі межеленген шамадан асып кетті. Оны жоғарыдағы бөлімде талқылап өткенбіз. Бұл өз кезегінде экономиканың тұрақты дамуына кері әсерін тигізеді. Сондықтан елбасымыздың өзі және Ұлттық банктің қатысы бойынша биылғы еетк алып отырған инфляциялық шағын толқуға қарсы саясаттарды экономикалық тұрғыдан қолға алуда. /6/

Елiмiз инфляцияны жою және ақша айналысын тұрақтандыруға арналған шаралар қолдану үстiнде. Инфляцияға қарсы саясаттар елiмiзде тiкелей және жанама реттеулер негiзiнде жүзеге асып отыр. Инфляция тiкелей реттеу табыстар саясаты шеңберiнде жүзеге асады. Ол елдегi жалақы мен бағалардың өсу нысаналарын белгiлеу негiзiнде көрiнiс тауып отыр. Ал бағаға ықпал етудiң жанама әдiстерiнiң үлесi елiмiзде басымырақ деп те айтсақ болады. Елiмiздегi iске асып отырған инфляцияны реттеудiң жанама әдiстерiне монетарлық және фискалдық саясаттың “дефляциялық” шаралары жатады. Ұлттық банк инфлияцияны тежеу үшiн ақша массасына, берiлген несиелердiң көлемiне, пайыз қойылымыныңкөлемiне, ұлттық валюталық бағам саясатына, ашық рыноктағы бағалы қағаздармен операцияларға реттеу шараларын жанама түрде жүргiзiп отырады. Өйткенi бұл өтпелi экономиканың талабынан туындайды.

Қазақстан Ұлттық банкi мемлекеттiк ақша-несие саясатын анықтайтын және жүзеге асыратын орган болып табылады. Қазақстан Ұлттық банкi ақша-несие саясатының басты мақсаты: ұлттық валютаның тұрақтылығын, яғни оның төлемқабiлеттiлiгi мен басқа шетел валюталарына қатысты тұрақтылығын қамтамасыз етудi көздейдi. /10/

Жалпы елiмiздегi инфляцияға қарсы саясаттың құралдарын және жүзеге асуын келесi суреттен көруге болады:

Ақша массасыныңкөлемiн азайту;:

Ақша массасының

көлемiн азайту;

Ұлттық банктiң резервтiк талаптарын өсiру;:

Ұлттық банктiң резервтiк талаптарын өсiру;

Несиелердi тiкелей реттеу;:

Несиелердi тiкелей реттеу;

Мемлекеттiк бюджеттiң шығыстары мен тапшылығын қысқарту;:

Мемлекеттiк бюджеттiң шығыстары мен тапшылығын қысқарту;

Салықтық реттеу;:

Салықтық реттеу;

Өндiрiс шығындарын қысқарту;:

Өндiрiс шығындарын қысқарту;

Еңбек өнiмдiлiгiн арттыру;:

Еңбек өнiмдiлiгiн арттыру;

Монополияға қарсы саясатты iске асыру;:

Монополияға қарсы саясатты iске асыру;

Бәсекенi дамыту;:

Бәсекенi дамыту;

Бағалар мен жалақыны бақылау;:

Бағалар мен жалақыны бақылау;

Сурет-3 - Қазақстан Республикасының инфляциялық саясаты

Инфляцияға қарсы саясат - инфляциямен күреске бағытталған экономиканы мемлекеттік реттеу жөніндегі шаралар кешені. Мұндай саясаттың екі негізгі жолы белгіленген: дефляциялық саясат және кірістер саясаты.

Дефляциялық саясат - мемлекеттің шығындарын азайту, кредит үшін пайыздық мөлшерлемелерді арттыру, салық ауыртпалығын күшейту, ақша массасын шектеу жолымен ақша-несие және салық механизмі арқылы ақша сұранымын реттеуді қарастырады. Бірақ бұл саясат экономиканың өсуін тежейді.

Кірістер саясаты - бағаға және жалақыға оларды толықтай матау немесе олардың өсу шегін белгілеу жолымен паралелді бақылау жүргізуді қажет етеді. Оны жүзеге асыру әлеуметтік қайшылықтарды тудыруы мүмкін.

2004 жылдан бастап Ұлттық банк ақша-несие саясатын жүргізу кезінде базалық инфляцтяның көрсеткіштерін бағдарға ала бастады. Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі Басқармасының қаулысына сәйкес базалық инфляцияның есебі екі әдістеме бойынша жүргізіледі және оны Қазақстан Республикасының статистика жөніндегі агенттігі жүзеге асырады. Базалық инфляция есебінің бірінші әдістемесіне сәйкес тұтыну бағалары индексінен (ТБИ) көкеністерге, жеміс-жидектерге, жанармайға және көмірге бағаны алып тастау, ал екінші әдістеме бойынша - ТБИ-ден бағаның ең жоғары өсуін көрсеткен 5 компонентті және бағаның неғұрлым төмендегенін көрсеткен 5 компонентті алып тастау көзделеді.

Өткен 2005 жылы қорытындылары бойынша осы екі әдіс бойынша тиісті көрсеткіштерді салыстырғанда 8% . Бұл көрсеткіштер ақша-несие саясатының 2004-2006 жылдарға арналған негізгі бағыттарында негізі қаланған 2005 жылға арналған базалық инфляцияның болжамы осы жылы орташа алғанда 4-6%-ды құрайтынын ескере отырып, 2005 жылы инфляция деңгейі 8% болуына байланысты тұтастай алғанда болжанған деңгейден 2% біршама асқандығын көре аламыз. Бұл әрине өз кезегінде макроэкономикалық тұрақсыздыққа әкеледі. Осыны ескерген мемлекет және Ұлттық банк 2005 жылы инфляцияның жоғарлауына қарсы біршама төмендету шараларын іске асырды. Тіпті нақты бағаларды белгілеу арқылы инфляцияға тежеу қоя білді.

Сонымен Ұлттық банктің ақша-несие саясатының биылғы және алдағы 2006-2007 жылдарға арналған негізгі бағыттары инфляцияның деңгейін тұрақты белгіленген шамада ұстап тұру болып табылады. Ұлттық банк инфляция таргеттеудегі көрсеткіштері: /7/

2005 жылы 4, 9%-6, 5%-дан аспауы керек;
2006 жылы 4, 8%-6, 2%-дан аспауы керек;
2007 жылы 4, 1%-5, 5%-дан аспауы керек;

4. Қазақстандағы жұмыссыздық мәселесi және оны шешу жолдары

Әрбiр елдiң экономикасы халықтың әлеуметтiк жағдайын көтеру үшiн тұрақты экономикалық өсудi қажет етедi. Елiмiздiң нарықтық экономикаға өтуiне байланысты еңбек рыногының қатынастары күрделене түсуде.

Қазақстандағы еңбек рыногы жағдайына келетiн болсақ, әрине бұл әлеуметтiк-экономикалық сала болғандықтан, елiмiздiң экономикалық дағдарысты басынан кешiрген жылдары бұл еңбек рыногы да күрт нашарлап кеттi. Оның келесiдей себептерiн атап өтуге болады:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.