Қазақстан Республикасының орталықтандырылған қаржыларын қалыптастырудағы салық комитетінің қызметіне талдау

ЖОСПАР

КIРIСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

I САЛЫҚ ЖҮЙЕСIН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... 5

1.1 Салық жүйесінің мәні және оның даму сатылары ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Салық жүйесі, оның құрылымы мен құрамы, атқаратын
қызметтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9

II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ОРТАЛЫҚТАНДЫРЫЛҒАН ҚАРЖЫЛАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ САЛЫҚ КОМИТЕТІНІҢ ҚЫЗМЕТІНЕ ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20

2.1 Салық комитеті және оның қызметтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.2 Салықтан жалтару фактілерін жоюдағы салық комитетінің рөлі ..29

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36

КIРIСПЕ

Қазіргі таңда Қазақстан Республикасы егемендік алып, дербес мемлекет болған және белсенді түрде рыноктық экономикаға өту кезінде салық жүйесі елеулі орын алады. Өзінің тәуелсіздігін және дербестігін алған кез-келген мемлекетке тұрақты, әрі күшті қаржылық база қажет. Дамыған елдердің тәжірибесі көрсетіп отырғандай нарықтық экономика жағдайында мемлекеттің қаржылық негізі шаруашылық субъктілерден және халықтан жиналған салық болып табылады.
Салықтар біздің өмірімізде бұрыннан үйреншікті жағдайға айналған. Олар күрделі бюджеттік мәселелерді шешудің негізгі құралы болып табылады. Мұнда коперативтік табыс салығы да маңызды рол атқарады.
Салық – нарықтық қатынастардың құрамды бөлiгi және мемлекеттiк саясатты жүзеге асырудың құралы. Бұл орайда салықтың әлеуметтiк-экономикалық мәнiн түсiне бiлудiң, оның iс-әрекет етуiнiң ерекшелiктерiн терең ұғынудың, Қазақстан экономикасын тиiмдi және тұрақты дамыту мақсатымен салық жүйесiн неғұрлым толық және ұтымды пайдаланудың әдiстерi мен амалдарын көре бiлудiң маңызы зор.
Сондықтан мен курстық жұмысымның тақырыбын “Қазақстан Республикасының салық жүйесi” деп алдым.
Осы мемлекеттiң қаржы ресурстарының бастапқы категориясы және мемлекеттiк қызметтердi iске асырудың негiзi болып табылатын салықты жан-жақты талдап, салық салу механизмiнiң қызмет етуiн, салықтың негiзгi элементтерiн және осылардың басын қосып, ұйымдастырып отыратын салық жүйесiн жанжақты талдау осы тақырыптың өзектiлiгi болып табылады.
Бұл тақырыпты орындаудағы мiндеттерiм келесiдей:
• Салықтың жалпы экономикалық мәнiн ашу;
• Салық салудың негiзгi элементтерi мен оның құрылымдарын талдау;
• Салықтың экономикадағы атқаратын қызметтерiн көрсету;
• Салық салу қағидаларын жан-жақты қарастыру;
• Қазақстан Республикасының салық жүйесiнiң қалыптасуы мен дамуын және оны басқару шараларын атап өту;
• 2002 жылғы жаңа Салық Кодексi бойынша енгiзiлген салықтар мен алымдар түрлерiн атап өту және салық түрлерi мен оның ерекшелiктерiне тоқталу болып табылады.
• ҚР-ның Салық комитетінің қызметтерін, салықтан жалтару кезіндегі салық комитетінің іс-әрекеттеріне тоқталу;

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

1. Қазақстан Республикасының “Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер туралы” Заңы. – Алматы, 2002ж.
2. Черник Д.Г. Починок А.П. Основы налоговой системы: Учебное пособие для вузов. – Москва: Финансы, Юнити, 1998. – 422с.
3. Ермекбаева Б.Ж. Салықтар және салық салу: Оқу құралы – Алматы: - 2003. – 131 бет.
4. Ермекбаева Б.Ж. Жалпы мемлекеттiк салықтар. Алматы, Экономика, - 1997 ж.
5. Iлиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Қаржы: Оқулық. – Алматы: 2003. – 448 бет.
6. Ильясов К.К., Зейнелғабдин А.Б., Ермекбаева Б.Ж. Налоги и налогообложение. Алматы, Рауан, 1995.
7. Худяков А.И., Наурызбаева Н.Е. Налог: понятие, элементы, установление, виды. Алматы: - ТОО Баспа, 1998 – 160с.
8. Мельников В.Д. Ли В.Д. Общий курс финансов. Учебник. – Алматы: Институт развития Казахстана, 2001. – 285с.
9. А.Исаева «Мемлекеттің дамуына әсер ету тұрғысындағы Қазақстанның қазіргі кездегі салық жүйесінің ерекшеліктері» // Қаржы-Қаражат, 2005, №6, 22-25 стр.
10. Финансы Республики Казахстан. Статистический ежегодник. Алматы, 2004г.

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КIРIСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

I САЛЫҚ ЖҮЙЕСIН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... 5

1. Салық жүйесінің мәні және оның даму сатылары
... ... ... ... ... ... ... 5
2. Салық жүйесі, оның құрылымы мен құрамы, атқаратын
қызметтері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... 9

II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ОРТАЛЫҚТАНДЫРЫЛҒАН ҚАРЖЫЛАРЫН
ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ САЛЫҚ КОМИТЕТІНІҢ ҚЫЗМЕТІНЕ ТАЛДАУ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...20

1. Салық комитеті және оның қызметтері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
2. Салықтан жалтару фактілерін жоюдағы салық комитетінің рөлі ..29

ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..33

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36

КIРIСПЕ

Қазіргі таңда Қазақстан Республикасы егемендік алып, дербес мемлекет
болған және белсенді түрде рыноктық экономикаға өту кезінде салық жүйесі
елеулі орын алады. Өзінің тәуелсіздігін және дербестігін алған кез-келген
мемлекетке тұрақты, әрі күшті қаржылық база қажет. Дамыған елдердің
тәжірибесі көрсетіп отырғандай нарықтық экономика жағдайында мемлекеттің
қаржылық негізі шаруашылық субъктілерден және халықтан жиналған салық болып
табылады.
Салықтар біздің өмірімізде бұрыннан үйреншікті жағдайға айналған. Олар
күрделі бюджеттік мәселелерді шешудің негізгі құралы болып табылады. Мұнда
коперативтік табыс салығы да маңызды рол атқарады.
Салық – нарықтық қатынастардың құрамды бөлiгi және мемлекеттiк
саясатты жүзеге асырудың құралы. Бұл орайда салықтың әлеуметтiк-
экономикалық мәнiн түсiне бiлудiң, оның iс-әрекет етуiнiң ерекшелiктерiн
терең ұғынудың, Қазақстан экономикасын тиiмдi және тұрақты дамыту
мақсатымен салық жүйесiн неғұрлым толық және ұтымды пайдаланудың әдiстерi
мен амалдарын көре бiлудiң маңызы зор.
Сондықтан мен курстық жұмысымның тақырыбын “Қазақстан Республикасының
салық жүйесi” деп алдым.
Осы мемлекеттiң қаржы ресурстарының бастапқы категориясы және
мемлекеттiк қызметтердi iске асырудың негiзi болып табылатын салықты жан-
жақты талдап, салық салу механизмiнiң қызмет етуiн, салықтың негiзгi
элементтерiн және осылардың басын қосып, ұйымдастырып отыратын салық
жүйесiн жанжақты талдау осы тақырыптың өзектiлiгi болып табылады.
Бұл тақырыпты орындаудағы мiндеттерiм келесiдей:
• Салықтың жалпы экономикалық мәнiн ашу;
• Салық салудың негiзгi элементтерi мен оның құрылымдарын талдау;
• Салықтың экономикадағы атқаратын қызметтерiн көрсету;
• Салық салу қағидаларын жан-жақты қарастыру;
• Қазақстан Республикасының салық жүйесiнiң қалыптасуы мен дамуын және
оны басқару шараларын атап өту;
• 2002 жылғы жаңа Салық Кодексi бойынша енгiзiлген салықтар мен алымдар
түрлерiн атап өту және салық түрлерi мен оның ерекшелiктерiне тоқталу
болып табылады.
• ҚР-ның Салық комитетінің қызметтерін, салықтан жалтару кезіндегі салық
комитетінің іс-әрекеттеріне тоқталу;

I САЛЫҚ ЖҮЙЕСIН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.1 Салық жүйесінің мәні және оның даму сатылары

Салықтар мемлекеттер пайда болуымен бiрге пайда болды. Мемлекет
құрылымының өзгеруi, өркендеуi әрқашан салық жүйесiнiң қайта құрылуымен
және жаңаруымен қабаттаса жүредi.
“Салық” ұғымы әр түрлi экономикалық әдебиеттерде әр түрлi
қарастырылады. Негiзiнен көптеген экономикалық әдебиеттерде “салық” ұғымы
бюджет қорына белгiлi бiр көлемежәне белгiлi бiр уақытта түсетiн мiндеттi
төлем ретiнде қарастырылады.
Салықтар дегенiмiз мемлекеттiк бюджетке заңды және жеке тұлғалардан
белгiлi бiр мөлшерде және мерзiмде түсетiн мiндеттi төлемдер болып
табылады. Салықтар – шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң, жеке тұлғалардың
мемлекетпен екi арадағы мемлекеттiк орталықтандырылған қаржы көздерiн
құруға байланысты туындайтын қаржылық қатынастарды сипатайтын экономикалық
категория. Салықтардың экономикалық мәнi мынада:
1. Бiрiншiден, салықтар шаруашылық жүргiзушi субъектiлер мен халық
табысының қалыптасуындағықаржылық қатынастардың бiр бөлiгiн көрсетедi.

2. Екiншiден, шаруашылық жүргiзушi субъектiлер мен халық табысының
белгiлi бiр мөлшерiн мемлекет үлесiне жинақтап, жиынтықтардың қаржылық
қатынастарын көрсетедi.
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңiнде салық салу саясатының
негiзгi бағыттары - салық жүйесiн құру және оның тиiмдi қызмет етуiне
мүмкiншiлк беретiн салық механизмiн iске асыру.
Салық салудың әдiстерi мен жолдары, салық салудың негiзгi қағидалары,
салық салуды ұйымдастырут салық механизмiне жатады.
Қандай да бiр механизмнiң құрамына бiрнеше тетiктерi мен элементерi
болады. Сол сияқты салық механизмi де белгiлi бiр салық элементтерiнен
тұрады. Салық салу элементтерiне келесiлер жатады:
• Субъект;
• Объект;
• Салық көзi:
• Салық ставкасы;
• Салық өлшем бiрлiгi;
• Салық оклады;
• Салық жеңiлдiктерi;
• Салық төлеу мерзiмi мен тәртiбi;
• Салық төлеушiнiң және салық қызметi органдрының құқықтары мен
мiндеттерi;
• Салық төлеуiн бақылау;
• Салықтық жазалау шаралары.
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасы егемендік алып, дербес мемлекет
болған және белсенді түрде рыноктық экономикаға өту кезінде салық жүйесі
елеулі орын алады. Өзінің тәуелсіздігін және дербестігін алған кез-келген
мемлекетке тұрақты, әрі күшті қаржылық база қажет. Дамыған елдердің
тәжірибесі көрсетіп отырғандай нарықтық экономика жағдайында мемлекеттің
қаржылық негізі шаруашылық субъктілерден және халықтан жиналған салық болып
табылады.
Салық ұғымы мен салық жүйесi ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте
алынатын салық түрлерiнiң оны құру мен алудың нысандары мен әдiстерiнiң,
салық қызметi органдарының жиынтығы әдетте мемлекеттiң салық жүйесiн
құрайды.
Салық жүйесiн мемлекет пен заңды тұлғалар арасындағы қаржы қатынастары
анықтайтын салықтар, салық механизмi яғни, салық салу әдiстерi мен
тәсiлдерi, жолдары, салық заңдары мен салыққа қатысты кесiмдердiң, салық
қызметi органдарының жиынтығын құрайды. Салық жүйесi мемлекет қаржы
көздерiн жасаудың ең негiзгi құралы болуымен қатар, ел экономикасын қайта
құруға, өндiрiстiң ұлғайып дамуына және саяси әлеуметтiк шаралардың
толығымен iске асуына мүмкiндiк туғызады.
Қазақстан Республикасының салықтық қатынастардың дамып, салық
жүйесiнiң дамуын төрт кезеңге бөлiп қарастыруға болады.
1 кезең, (1992 1995 жж.) – жаңа салық жүйесiнiң базисiнiң салық
кезеңiнен өңделуi және iске қосылуы;
2 кезең, (1996-1998 жж.) – жаңа нарықтық экономика талаптарына сай
келетiн салық жүйесiн құруды аяқтау;
3-кезең, (1998-2000 жж.) – барлық қағидалардың ескерiлуi арқылы салық
жүйесiне өзгерiстер мен толықтыруларды енгшiзу, салық жүйесiн одан әрi
жетiлдiру:
4-кезең, (2001-2004 жж.) Жаңа салық кодексi қабылданып, iске қосылды
және ол бүгiнгi таңда да өз қызметiн жалғастьыруда.
Қазақстан Рсепубликасының 1991 жылдың 25 желтоқсанында қабылданған
Қазақстан Республикасындағы Салық жүйесi туралы Заңға тәуелсiз салық
жүйесiн құрудың ең алғашқы бастамасы болып табылады. Бұл елiмiздiң
экономикасын реформалаудағы күрделi жұмыстардың бiрi болып саналады. Осы
кезеңде елде көптьеген өзгерiстер болды және экономиканың дамуына көптеген
құбылыстар, атап айтқанда меншiктiң көптеген түрлерiнiң дамуы, шаруашылық
жүргiзушi субъектiмен мемлекет арасындағы қатынастардың құқықтық негiзде
жүргiзiлуi және т.б. құбылыстар iске аса бастады. Осы алғашқы Заң бойынша
Қазақстан Республикасында 42 салық түрi қызмет еттi, олар үш топқа бөлiндi:
1. жалпы мемлекеттiк салықтар – 10;
2. мiндеттi түрде төленетiн жергiлiктi салықтар мен алымдар – 11;
3. жергiлiктi салықтар мен алымдардың 18 түрi.
Бұл салықтардың негiзiн табыс салығы, пайдаға салынатын салық,
қосылған құнға салынастын салық, акциз салығы, жер салығы және т.б.
салықтар құрады.
Салық iсiн тиiмдi ұйымдстыру мақсатында салықтарды белгiлi топтарға
бөлiп жiктеймiз:

1. Салық салу объектiсiне байланысты;
2. Қолданылуына қарай;
3. Салық салу органына байланысты;
4. Экономикалық ерекшелiгiне байланысты;
5. Салық салу объектiсiн бағалау дәрежесiне қарай;
Салық салу объектiсiне қарай салықтар тiкелей және жанама салықтар
болып бөлiнедi.
Тiкелей салықтар тiкелей табысқа немесе мүлiкке салынады. Тiкелей
салықтарға мынадай салықтар жатады:
• корпорациялық табыс салығы;
• жеке табыс салығы;
• жер салығы;
• көлiк құралдарына салынатын салық және т.б.
Жанама салықтарды тұтынушы төлейдi. Тауар немесе қызмет бағасына алдын
ала салық енгiзiлгендiкте, iс жүзiнде оны бюджетке сатушы аударады. Жанама
салықтарға мыналар жатады:
• Қосылған құнға салынатын салық;
• Акциздер;
Аталмыш концепцияны iске асырудағы негiзгi кезең болып Қазақстан
Республикасы Президентiнiң 24.04.95 жылы қабылдаған “Салық және бюджетке
төленетiн басқа да төлемдер туралы” Заң күшi бар Жарлығы табылады. Ол заң
1995 жылдың шiлде айынан бастап iске қосылды. Соның нәтижесiнде бұрын
қызмет еткен 42 салық түрiнiң орнына 11 салықтар мен алымдар қызмет етеiн
болды. Бұл салық Заңдылығы бойынша елiмiздiң салық жүйесi нарықтық
қатынастар талабына бiршама бейiмделiп, халықаралық тәжiрибеге мейлiнше
жақындатылады.
1999 жылы салық жүйесi 5 рет қайта күрделi өзгерiстерге ұшырады.
Осыған орай 2000 жылы 1 қаңтарынан бастап Қазақстан Республикасында 17
салықьар мен алымдар түрлерi қызмет еттi.
4-шi кезеңде, яғни 2001 жылдың 12 маусымында Жаңа салық Кодексi
қабылданып, 2002 жылдың 1-шi қаңтарынан бастап ол iске қосыла бастады. Бұл
салық кодексiнде Қазақстан Республикасында қолданылатын салықтар мен
бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер, атап айтқанда 9 салық, 13
алым, 9 төлем, 1 мемлекеттiк баж, 4 кедендiк алым белгiлендi.

2. Салық жүйесі, оның құрылымы мен құрамы, атқаратын қызметтері

Жаңа Салық Кодексi 2002 жылдың 1-шi қаңтарынан Қазақстанда мынадай
салықтар енгiзiлдi:
• корпорациялық табыс салығы;
• жеке табыс салығы;
• қосылған құн салығы;
• акциздер;
• жер қойнауын пайдаланушылардың салықтар мен арнайы төлемдерi;
• әлеуметтiк салық;
• жер салығы;
• көлiк құралдары салығы;
• мүлiк салығы.
Мұндағы қосылған құнға салық пен акциздер жанама салықтарға жатады. Ал
қалған салықтың жетi түрi тiкелей салық салу болып табылады. Ендi осы салық
түрлерiне және олардың ерекшелiгiне тоқталып өтейiк:

Корпорациялық табыс салығы. Бұл салықты Ұлттық банк пен мемлекеттiк
мекемелердi қоспағанда Қазақстан Республикасы резидент заңды тұлғалары,
сондай-ақ Қазақстанда қызметiн тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын немесе
республикадағы көздерiн табыс алатын бейрезидент-заңды тұлғалар төлейдi.
Арнаулы салық режимiн қолданушы заңды тұлғалар – шағын бизнестiң
субъектiлерi, шаруа қожалықтары, заңды тұлға – ауыл шаруашылығы өнiмiн
өндiрушiлер, кәсiпкерлiк қызметтiң жекелеген түрлерi корпорациялық табыс
салығын төлейдi.
Корпорациялық табыс салығын салу механизмi заңды тұлғалар салықты
есептеу, төлеу тәртiбiн, алу шарттарын, жеңiлдiктер мен санкцияларды, төлеу
уақытын айқындайды.

Негiзгi шектерде бұл механизм заңдамаға сәйкес мынаған саяды. Салықты
табыс алатын заңды тұлғалар, резиденттер мен бейрезиденттер, соның iшiнде
кәсiпкерлiк қызметтен алатын табыстары бойынша коммерциялық емес ұйымдар
да, бюджет ұйымдары да төлейдi.
Корпорациялық табыс салығын салудың көрiнiсi келесi суреттегiдей
көрiнiс табады:
Мыналар – салық салынатын табыс, төлем көзiнен салық салынатын табыс
және Қазақстан республикасында қызметiн тұрақты мекеме арқылы жүзеге
асыратын бейрезидент-заңды тұлғаның таза табысы корпорациялық табыс салығы
салынатын объектiлер болып табылады.
Салық салынатын жылдық жиынтық табыс пен Салық кодексiне сәйкес
жасалған түзетулердi ескере отырып, заңнамалы түрде белгiленген шегерiмдер
арасындағы айырма ретiнде айқындалады. Жылдық жиынтық табыс салық
заңнамасына сәйкес түзетiлуге тиiс.

Резидент-заңды тұлғаның жиынтық жылдық табысы салық кезеңi iшiнде
Қазақстан Республикасы мен одан тыс жерлерден алынуға тиiс табыстардан
тұрады. Қазақстан Республикасында қызметiн тұрақты мекеме арқылы жүзеге
асыратын бейрезидент-заңды тұлғаның жылдық жиынтық табысы салық заңнамасына
сәйкес анықталып, оған тұрақты мекеменiң қызметiне байланысты табыстардың
барлық түрлерi жатады.
Салық кодексiне сәйкес жылдық жиынтық табысқа мына төмендегiлердi
қоса, салық төлеушiнiң табыстарының барлық түрлерi қамтылады:
1. тауарларды (жұмысты, қызметтер көрсетудi) өткiзуден түсетiн табыс;
2. үй-жайларды, ғимараттарды, құрылыстарды, сондай-ақ амортизациялауға
жатпайтын активтердi өткiзу кезiндегi құн өсiмiнен түсетiн табыс;
3. мiндеттемелердi есептеп шығарудан түсетiн табыс;
4. күмәндi мiндеттемелер бойынша түсетiн табыс;
5. мүлiктi жалға беруден түсетiн табыс;
6. борышты талап етудi басқаға беруден түсетiн табыстар;
7. кәсiпкерлiк қызметтi шектеуге немесе тоқтатуға келiсiм үшiн алынған
табыстар:;
8. шығып қалған тiркелген активтер құнының iшкi топтың құн балансынан
асып түсуiнен алынатын табыстар;
9. кен орындарын игеру зардаптарын жою жөнiндегi нақты шығыстар сомасын
кен орындарын игеру зардаптарын жою қорына аударылған соманың асып
түсуiнен алынатын табыстар;
10. ортақ үлестiк меншiктен түсетiн табысты бөлу кезiнде алынатын
табыстар;
11. бұрын негiзсiз ұсталып, бюджеттен қайрылған айыппұлдардың басқа
борышкерлерге салынған немесе ол мойындаған айыппұлдар, санкциялардың
басқа да түрлерi, егер сомалар бұрын шегерiп тасталмаған болса;
12. дивидендтер;
13. сыйақылар;
14. ұтыстар;
15. роялти;
16. әлеуметтiк сал объектiлерiн пайдалану кезiнде алынған табыстардың
шығыстардан артығынан пайда болған табыстар.
Корпорациялық табыс салығын салудың көрiнiсi 1-шi суреттегiдей көрiнiс
табады:
Мыналар – салық салынатын табыс, төлем көзiнен салық салынатын табыс
және Қазақстан республикасында қызметiн тұрақты мекеме арқылы жүзеге
асыратын бейрезидент-заңды тұлғаның таза табысы корпорациялық табыс салығы
салынатын объектiлер болып табылады.
Салық салынатын жылдық жиынтық табыс пен Салық кодексiне сәйкес
жасалған түзетулердi ескере отырып, заңнамалы түрде белгiленген шегерiмдер
арасындағы айырма ретiнде айқындалады. Жылдық жиынтық табыс салық
заңнамасына сәйкес түзетiлуге тиiс.

30% 20% 15% 10% 5%

Сурет-1 – Корпорациялық табыс салығын есептеу және өндiрiп алу

Корпорациялық табыс салығында салық төлеушiлер болып Қазақстан
Республикасының Ұлттық Банкi мен мемлекеттiк мекемелерiн қоспағанда,
Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғалары, сондай-ақ Қазақстанда
қызметiн тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын немесе республикадағы
көздерiн табыс алатын бейрезидент-заңды тұлғалар төлейдi. Арнаулы салық
режимiн қолданушы заңды тұлғалар – шағын бизнестiң субъектiлерi, шаруа
қожалықтары, заңды тұлға – ауыл шаруашылығы өнiмiн өндiрушiлер, кәсiпкерлiк
қызметтiң жекелеген түрлерi корпорациялық табыс салығын төлейдi.
Жалпы табыс салығының мөлшерлемесi 30% болып белгiленген. Негiзгi
өндiрiс құралы жер болып табылатын салық төлеушiнiң салық салынатын
табысына 10 пайыздық мөлшерлеме бойынша салық салынады.

Төлем көзiнен салық салынатын табыстар – дивидендтер, депозитер
бойынша сыйақы, ұтыстар, заңды тұлғаларға төленетiн сыйақы, борыштық бағалы
қағаздар бойынша купон түрiндегi сыйақы 15 % мөлшерлеме бойынша салық
салуға жатады.
Бейрезиденттердiң Қазақстан Республикасындағы тұрақты мекемеге
байланысты емес көздерден алатын табыстарының төлем көзiне мынадай
мөлшерлемелер бойынша салық салынуға тиiс:
1. дивидендтер, қатысу үлесiнен түскен табыстар және сыйақылар – 15%;
2. тәуекелдердi сақтандыру шарттары бойынша төленетiн сақтық сыйақылары –
10%;
3. тәуекелдердi қайта сақтандыру шарттары бойынша төленетiн сақтық
сыйлықақылар – 5%;
4. халықаралық тасымалдарда көлiк қызметтерiн көрсетуден түскен табыстар
– 5%;
5. жоғарыдағы 1-4 тармақшаларда көрсетiлген табыстарды қоспағанда,
бейрезиденттердiң Қазақстан Республикасындағы көздерден алынатын
табыстары – 20%.
Корпорациялық табыс салығына қосымша бейрезидент-заңды тұлғаның
Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы жүзеге асырған қызметiнен
алынған таза табысына 15%-дық мөлшерлеме бойынша салық салынады. Таза
табыс деп есептелген корпорациялық таза табыс салығының сомасы алып
тасталған салық салынатын табысты айтады.
Ендi Қазақстан Республикасындағы соңғы бiрнеше жылдағы корпорация
табысының жалпы табыстардағы үлесiн келесi кестеден көре аламыз:

Кесте 1

ҚР-ның мемлекеттiк бюджетiндегi корпорациялық салықтардың үлесi

Көрсеткiш 1999ж 2000ж 2001ж 2002ж
мөлшерi
Млн.тн % Млн.тн % Млн.тн % Млн.тн %

Жеке табыс салығы мемлекеттiк бюджеттiң кiрiстерiiнң басты көздерiнiң
бiрi және де басқа салықтарға қарағанда халықтың өмiрiне тiкелей әсер
ететiн салықтың бiр түрi болып табылады.
Осы табыс салығын төлеушi болып салық жылы iшiнде салық салынатын
табысы бар Қазақстан Республикасының азаматтары, шетел азаматтары және
азаматтығы жоқ тұлғалар табылады. Әрбiр салық төлеушiлер табыс салығын
өздерi тұрған жерi бойынша төлеудi жүзеге асырады. Жеке табыс салығын салу
объектiлерiне келесiлер жатады:
• төлем көзiнен салық салынатын табыстар;
• төлем көзiнен салық салынбайтын табыстар;
Салық төлеушiнiң төлем көзiнен салық салынатын табыстарына мынала
жатады:
• Қызметкерлердiң табысы – қызметкердiң жұмыс берушi есептеегн салық
шегерiмдерi сомасына азайтылған табыстары төлем көзiнен салық
салынатын табысы болып табылады;
• Бiр жолғы төлемдерден алынатын табыстарға салық салу;
• Жинақтаушы зейнетақы қорларына берiлетiн зейнетақы төлемдерi негiзiнде
орын алатын;
• Дивидендтер, сыйақылар, ұтыстар түрiндегi табыстардан;
• Стипендиялар – бiлiм беру ұйымдарында оқып жүргендерге арналған ақша
сомасы, мәдени және ақпарат қызметкерлерiне төлеуге арналған ақша
сомасы табыс көзiнен салық салынатын стипендия болып табылады;
Салық төлеушiнiң төлем кезiндегi салық салынбайтын табыстарына
келесiлер жатады:
• Мүлiктiк табыс;
• Жеке кәсiпкерлердiң салық салынатын табысы;
• Адвокаттар мен жеке нотариустардың – заңдық көмек, нотариалдық iс-
әрекетер ақысын қоса алғанда, адвокаттық қызметтi жүзеге асырудан
алынған табыстар;
• Басқа да табыстар – Қазақстан Республикасының шегiнен тыс жерлерден
алынған табыстар болып табылады.
Қазақстан Республикасының салық жүйесiнде табиғи ресурстарды, пайдалы
қазбаларды, жер қойнауын пайдалануға байланысты бiрқатар төлемдер бар.
Оларды шартты түрде салықтық сипаты бар табиғи ресурстар үшiн төленетiн
төлемдер ретiнде бiр топқа бiрiктiруге болады.
Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдерi
мыналарды қамтиды:
1. Үстеме пайдаға салынатын салық;
2. Жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдерi;
1) бонустар (қол қойылатын, коммерциялық табу)
2) роялти;
3) өнiмдi бөлу бойынша Қазақстан Ресупбликасының үлесi.
Бонустар – жер қойнауын пайдаланушының тiркелген төлемдерi болып
табылады және жер қойнауын пайдалануға жасалған келiсiмшартта белгiленген
мөлшерлерде және тәртiппен ақшалай нысанда төленедi.
Роялти - пайдалы қазбаларды өндiру және техногендiк құрылымдарды
қайта өңдеу процесiнде жер қойнауын пайдаланк құқығы үшiн төлемдер. Ол
ақшалай немесе заттай нысанда төленедi.
Жер қойнауын пайдаланушылардың үстеме пайдаға салынатын салығы –
салысьырмалы жақсы табиғи жағдайлардағы қызметiнен алынған немесе рыноктық
салыстырмалы жағдайындағы шығарылған өнiмдi сатудан алынған қосымша пайда
үшiн төленетiн төлемдер.
Әлеуметтiк салық – мемлекетте алынатын салықтардың бiрi. Ол 1999
жылдан берi бұған дейiн қолданылып келген әлеуметтiк қорларға: зейнетақы,
мемлекеттiк әлеуметтiк сақтандыру, мiндеттi медициналық сақтандыру, халықты
жұмыспен қамту қорларына аударылатын сақтық жарналары аударымдарының орнына
енгiзiлген. Аударымдардың жиынтық мөлшерлемесi еңбеккке ақы төлеу қорының
28% мөлшерiнде белгiленедi.
Әлеуметтiк салықтан түсетiн түсiмдер мемлекеттiк бюджеттегi үлесi
шамамен 17-19% құрайды.
Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғалары шетелдiк заңды
тұлғалардың филиалдары мен өкiлдерi, сондай-ақ Қазақстанда қызметiн тұрақты
атқаратын мекемелер арқылы жүзеге асыратын бейрезиденттер, жеке
кәсiпкерлер, жеке нотариустар, адвокаттар әлеуметтiк салық төлеушiлер болып
табылады.
Жер салығы. Республикадағы жер қатынастары саласындағы өзгерiстер
Қазақстан Республикасының жер реформасы жөнiндегi заңдарында, Жер
Кодексiнде бейнеленедi. Жердi пайдалану және иелену үшiн төленетiн ақы жер
салығы ретiнде қарастырылады. Бұл салықтың мақсаты – жердi ұтымды
пайдалануды қамтамасыз ету және жердi сақтау, құнарлығын арттыру,
жергiлiктi аймақтардың әлеуметтiк-мәдени дамуы үшiн қажеттi шараларды iске
асыру үшiн бюджетке түсетiн табыстарды қалыптастыру болып табылады.
Жер салығы толығымен жергiлiктi бюджетке түседi, сондықтан бұл
жергiлiктi өкiмет орындарының аталған салықтыы жинауға мүдделерiн
арттырады.
Жер салығын төлеушiлер – меншiгiнде немесе тұрақты пайдалануында жер
учаскесi бар заңды тұлғалар, олардың филиалдары және жерге иелiк етушi жеке
тұлғалар жатады.
Жер салығының мөлшерi жер учаскесiнiң саласына, құнарлығына, орналасу
аймағына және сумен қамтамасыз ету мүмкiндiгiне қарай анықталады және жер
иесi мен жердi пайдаланушының шаруашылық нәтижесiне байланысты болмайды.

Жерге салық салудың объектiлерiн атап өтетiн болсақ:
• Ауыл шаруашылығы мақсатында пайдаланылатын жерлер;
• Елдi мекендi жерлер;
• Өнеркәсiп, көлiк, байланыс және қорғаныс және өзге мақсаттағы жерлер;
• Ерекше қорғалатын табиғи аумақтағы жерлер;
• Орман қоры жерлерi;
• Су қоры жерлерi;
• Қордағы (запастағы) жерлер.
Салық салу объектiсiне қарай мүлiкке салынатын салық тiкелей
салықтарға жатады. Белгiленген ставкаларды есепке ала отырып, салық
мүлiктiң құнына тiкелей салынады.
Қазақстан Республикасының аумағында меншiк, шаруашылық жүргiзу немесе
оралымды басқару құқығында салық объектiсi бар заңды тұлғалар мен меншiк
құқығында салық салу объектiсi бар жеке кәсiпкерлердiң мүлiктерiне
салынатын салықты төлеушiлер болып табылады. Заңды тұлғалар мен жеке
кәсiпкерлер үшiн негiзгi құралдар мен материалдық емес активтер салық салу
объектiсi болып табылады.
Ендi елiмiздегi 2000 және 2003 жылғы мемлекеттiк бюджеттiң кiрiсiндегi
жер салығы мен мүлiк салығынының үлесiн төмендегi кестеден көре аламыз:

Кесте 3

Мемлекеттiк бюджеттегi жер салығы мен мүлiк салығының үлесi

Көрсеткiштер 2001 2002 2003 2004
Жер салығы 5013 4644 5506 5855
Мүлiк салығы 1465 15210 14763 20944

Көлiк құралдарына салынатын салықты меншiк құқығында салық салу
объектiлерi бар жеке тұлғалар және меншiк, шаруашылық жүргiзу немесе
оралымды басқару құқығында салық салу объектiлерi бар заңды тұлғалар,
олардың құрылымдық бөлiмшелерi төлеушiлер болып табылады.
Уәкiлеттi органдарда мемлекеттiк тiркеуге жататын және есепте тұрған
көлiк құралдары, тiркемелердi қоспағанда, салық салу объектiлерi болып
табылады. Жүк көтергiштiгi 40 тонна және одан да асатын карьерлiк
автосамосвалдар, мамандырылған медициналық көлiк құралдары салық салу
объектiлерi болып есептелмейдi.
Мұнда салық мөлшерлемесi көлiк құралдары двигателiнiң көлемiне,
қуатына немесе жүк көтергiштiгiне қаарй айлық есептiк көрсеткiштерге
белгiленген және көлiк құралдарыынң түрлерi бойынша сараланып төленедi.
Мөлшерлемелерге пайдаланылу мерзiмi бойынша төмендететiн түзету
коэффиценттерi қолданылады.
Жанама салықтардың iшiндегi ең маңыздысы 1992 жылы енгiзiлген қосылған
құнға салынатын салық – ҚҚС болып табылады. Салық төлеушi мемлекетке оны
төлеу нәтижесiнде шеккен щшығысының орнын бағаны көтеру жолымен толықтырады
және салықты төлеудi сатып алушыға ауыстырады. Салық салу объектiсi
материалдық шығындарсыз өндiрiлген өнiм (амортизациясы бар таза өнiм) болып
саналатын қосылған құн болып табылады: қосылған өнiмге кешендi шығындар,
мысалы, жарнамаға жұмсалатын және басқа бiрқатар шығындар қамтылуы мүмкiн.
Демек, бұл салықтың ерекшелiгi – оның салық салынатын объектiсi
сатудан түскен бүкiл түсiм-ақша емес, тек салық салынатын айналым мен салық
салынатын импортты қамтитын қосылған құн болып табылатындығында. ҚҚС дүние
жүзiнiң 40-тан астам елдерiнде, соның iшiнде Еуропа экономикалық одағының
17 елiнде пайдаланылады. Бұл салықтың артықшылығы мынада: бiрiншiден, ол
жаңа құн жасалынған орын бойынша салық төлеушiлердiң үлкен тобынан алынады;
екiншiден, төлеушiлер үшiн де есептеудiң салыстырмалы қарапайымдылығымен
ерекшеленедi және үшiншiден, бағалардың өзгеруiне, төлеушiнiң қаржылық
ахуалына, инфляция деңгейiне қарамастан мемлекет бюджетiнiң кiрiстерiн
қалыптастырудың сенiмдi және тұрақты базасын қамтамасыз етедi. ҚҚС қазiргi
кезде Қазақстан Республикасының бюджет кiрiстерiнiң аса маңызды көздерiнiң
бiрi болып саналады. 2004 жылы мемлекеттiк бюджет кiрiстерiнiң жалпы
сомасында бұл төлемнiң үлес салмағы 23-24%-ды құрады.
Акциздер – бағаға қосылатын және сатып алушы төлейтiн тауарларға
салынатын салық. Акциздердi өзiнiң айрықшалықты ерекшелiктерiне қарай
монополды түрде жоғары бағалары мен тұрақты сұранымы болатын тауарларды
өндiрушiлер төлейдi. Акциздер көрсетiлген қызметтерге де салынуы мүмкiн.
Акциз ставкаларын Үкiмет бекiтедi және тауар құнына пайызбен және
заттық нысандағы өлшем бiрлiгiне абсалюттiк сомада белгiленедi. ҚР-ның
Мемлекеттiк бюджетiндегi акциздердiң үлесi 2004 жылы 3,5%-ды құрады.
II ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ОРТАЛЫҚТАНДЫРЫЛҒАН ҚАРЖЫЛАРЫН
ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ САЛЫҚ КОМИТЕТІНІҢ ҚЫЗМЕТІНЕ ТАЛДАУ

2.1 Салық комитеті және оның қызметтері

Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кiрiс министрлігінің облыстар,
Астана және Алматы қалалары бойынша салық комитеттерi, ауданаралық салық
комитеттерi, аудандар, қалалар және қалалардағы аудандар бойынша салық
комитеттерi, сондай-ақ арнайы экономикалық аймақтар аумағындағы салық
комитеттерi - мемлекеттiк мекемелерi Қазақстан Республикасының Қаржы
министрлiгi Салық комитетiнiң облыстар, Астана және Алматы қалалары бойынша
салық комитеттерi, ауданаралық салық комитеттерi, аудандар, қалалар және
қалалардағы аудандар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.