Кедейшілік пен қайырымдылық проблемасы

Мазмұны

Кіріспе

1 Тарау. Кедейшілік қайыршылық туралы жалпы теориялар

1. 1 Кедейшілік қайыршылық теориясы

1. 2 Кедейшілік қайыршылық - макроэкономикалық маңызды мәселесі

2 Тарау. ХІ-ХVІІ ғасырдағы кедейшілік қайыршылық

2. 1 ХІ-ХVІІ ғасырдағы жұмыссыздықпен күрес - кедейлiктi жоюдың негiзгі шарты

3 Тарау Кедейшілік пен қайырымдылық проблемасын шешу

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе

1999 жылдың адам дамуы туралы ПРООН дүниежүзілік баяндамасында кедейшілік қайыршылықты классификациялауға сәйкес Кедейшілік қайыршылық табыс тұрғысынан, негізгі қажеттіліктер тұрғысынан, адам дамуы тұрғысынан түсінуге болады. 2003-2005 жылдардағы Қазақстан Републикасында кедейшілік қайыршылық төмендету бойынша бағдарламада кедейшілік қайыршылық адам дамуының мүмкіндіктері тұрғысынан түсініледі.

Кедейшілік қайыршылық дегеніміз - әлеуметтік - экономикалық құбылыс, ол нақты халық топтары өмір сүруге құқықтарын жүзеге асырумен байланысты алғашқы физиологиялық қажеттіліктерін қанағаттандыруда қиындықтар көруі, конституциямен берілген құқық пен еркіндіктер шегінде қоғам өміріне толық қатысуға мүмкіндіктері жоқтығы.

Әрі қарай бағдарламада, кедейшілік қайыршылық мәселесіне экономикалық және әлеуметтік аспектілер, сондай-ақ басқару аспектісі кіретіндігі айтылған. Индикаторы осы аспектілердегі кедейшілік қайыршылық мәселесіндегі масштабын бағалауға мүмкіндік беретін көрсеткіштер бола алады.

Кедейшілік қайыршылық табыс және халықтың мемлекеттік кепілдіктер берілген әлеуметтік қызметтерге қол жеткізу мүмкіндіктері бойынша өлшеу үшін бірқатар критерийлар мен индикаторлар бар.

Қазақстанда табыс бойынша негізгі критерий - ол өмір сүру минимумы және кедейшілік қайыршылық шегі.

1. Кедейшілік қайыршылық теориясы

Қазақстанда табыс бойынша негізгі критерий - ол өмір сүру минимумы және кедейшілік қайыршылық шегі.

Өмір сүру минимумы 1999 жылдың аяғында қабылданған 2000 жылдың басында іске қосылған. Өмір сүру минимумы туралы Заңына сәйкес бір адамға шаққандағы ең төменгі қажетті ақшалай абыс ретінде анықталған, ол көлемі бойынша ең төменгі тұтыну корзинасыныңқұнына тең. Бұл корзинаның құнының 70 % Қазақстан Республикасының ғылым және білім министрлігінің тамақ Институтымен бекітілген тұтыну корзинасының негізінде есептелген энергетикалық құндылығы 2137 ккал деңгейін қамтамасыз етуші тамақ өнімдерін құрайды. Тұтыну корзинасының қалған 30% құнын тамақтық емес тауарлар мен қызметтер құрайды.

Заңға сәйкес өмір сүру мимнимумы келесілерге арналған:

1. өмір деңгейін бағалау және кедейшілік қайыршылық шегін анықтау;
2. әлеуметтік саясат бағыттарын анықтау және халықты әлеуметтік қолдау бойынша шараларды жүзеге асыру;
3. тағайындалатын ең төменгі еңбекақы, зейнетақы, пособие және басқа да әлеуметтік төлемдерді негіздеу;

Өмір сүру минимумындағы тамақ және тамақтық емес тауарларға тұтыну шығындарының нақты қатынасы 52, 3%/47, 7% құрады. Осылайша тұтыну корзинасында әл-ауқаты төмен адамдар бюджетінің шығынының бірқатар бөлігін құрайтын коммуналдық қызмет және транспорт шығындары толық көрсетілген.

Заңға сәйкес кедейшілік қайыршылық шегі әлеуметтік көмек көрсету үшін критерий болды. Ол Заңды республикада экономикалық мүмкіндіктерге қарай тағайындалған адамның ең төменгі дәрежедегі тұтынуын қанағаттандыру үшін қажетті табыс шегі ретінде анықталған.

2000-2001 жылдары кедейшілік қайыршылық шегі өмір сүру минимумының 38% деңгейінде тағайындалды, ал 2002-2003 жылы 40% болды.

Табыс бойынша кедейшілік қайыршылық индикаторы ретінде Фостер, Гриэр, Торбек ұсынған көрсеткіштер класы қолданылады:

• жанбасылық есеп коэффициенті немесе қабылданған шектен төмен табысы бар халық үлесі;
• кедейшілік қайыршылық тереңдігін өлшеуге мүмкіндік беретін Кедейшілік қайыршылық айыру индексі, яғни кедейлер табысының өмір сүру минимумына жетпеген мөлшері;
• ең кедейлер арасында табыс деңгейіндегі теңсіздікті бағалауға мүмкіндік беретін кедейшілік қайыршылықті қайыршылықтың өткірлік индексі.

Бағдарламамен табыспен емес кедейшілік қайыршылық бағалаудың негізгі критерийі анықталған - ол негізгі әлеуметтік игіліктер мен қызметтерге қол жеткізудің ең төменгі деңгейі.

• денсаулық сақтау сферасында - жан басына, медициналық ұйымдары жоқ тұрғылықты жерлер санына шаққандағы медициналық персонал және медициналық ұйымдар саны;
• білім беруде - бұл балаларды білім берумен қамту, мектептері жоқ тұрғылықты жерлер саны, сондай-ақ білім беру орындарында материалдық көмек көрсетілгендер;
• әлеуметтік көмек жүйесінде - халықтың әлеуметтік жанды топтарға көрсетілген көмек саны және қамтылуы;

Кедейлер үшін әлеуметтік инфрақұрылымға қол жеткізу индикаторы денсаулық, білім деңгейі, орташа өмірлік ұзақтық, әлеуметтік деградация (алкоголизм, нашақорлық, қылмыскерлік) көрсеткіштері, сондай-ақ халық миграциясы көрсеткіші болып табылады.

Бағдарламада индикатор кедейшілік қайыршылықті қайыршылықтың аспектілерін толық көрсетпейтіндігі аталып көрсетілген. Осылайша кедейшілік қайыршылықті қайыршылықтың коммуникациядан алыстауы табиғи және энергетикалық ресурстардың шектеулігі секілді факторларын ашуға көмектесетін нақты инфрақұрылымның қолжеткізу индикаторлары бар болды, бірақ қажетті шараларды жасау барысында толық қолданылмады.

Бағдарламаның мақсаьы мен міндеттеріне қолжеткізу Қазақстан Республикасы Үкіметінің оны жүзеге асырудағы тұрақты маниторингін жүргізу арқылы бақылауға алынады, ол орталық, сондай-ақ аймақтық деңгейде жүзеге асырылады.

Кедейшілік қайыршылық азайту бойынша қабылданатын шаралар тиімділігін бағалау нәтижесі бойынша, қажет болған жағдайда оны жүзеге асыру шараларының Жоспары мен Бағдарламасына сәйкесінше түзетулер енгізіледі.

Статистиканың адам өмірінің сәйкес сфераларын қамтитын төрт ірі бөлімге бөлінетіндігін ескеріп, кедейшілік қайыршылық көрсеткіштерін төрт ірі топқа бөлуге болады:

• экономикалық;
• әлеуметтік;
• демографиялық;
• экологиялық;

Бұл көрсеткіштердің әр жекелеген бөлімшелері бөліп көрсетіледі. Осылайша, кедейшілік қайыршылықті қайыршылықтың экономикалық көрсеткіштерінде келесілерді сипаттайтын атауға болады:

• экономикалық өсу, жан басына шаққандағы табыс;
• табыстағы теңсіздік, табыс бойынша кедейшілік қайыршылық;
• экономикалық белсенділік, жүмыссыздық пен жұмыспен қамтылу;

Кедейшілік қайыршылықті қайыршылықтың әлеуметтік көрсеткіштер тобы, келесі сфералардағы жағдайды суреттейтін көрсеткіштер бөлімшесінде көрсетіледі:

• әлеуметтік көмек және халықты әлеуметтік қолдау;
• білім беру соның ішінде негізгі;
• денсаулық сақтау, алғашқы көмекті кірістіргенде;
• тұрғын үй және коммуналдық қызмет:
• транспорт және коммуникация;
• мәдениет;
• қылмыскерлік.

Кедейшілік қайыршылықті қайыршылықтың демографиялық көрсеткіштері ішінен келесі бөлімшелерді бөлуге болады:

• халықтың табиғи және механикалық қозғалысы;
• күт өмірдің ұзақтығы мен өлу себебі, жынысы, жасы бойынша;
• негізгі себептермен өлімнің азаюы.

Кедейшілік қайыршылық экологиялық көрсеткіштері келесі бөлімшелермен көрсетіледі:

• қоршаған ортаға ықпал ету және табиғи ресурстарды қолдану;
• су ресурстары;
• атмосфера;
• жер ресурстары.
• орман ресурстары, ұлттық парктер мен қорықтар;
• қоршаған ортаны қорғау мен қайта құру шығындары.

Жоғары аталған көрсеткіштер құрамында кедейшілік қайыршылықті қайыршылықтың гендерлік аспектісін сипаттаушы көрсеткіштер бөліп көрсетіліп, келесі топтарға жіктеледі:

• халық;
• денсаулық;
• білім беру;
• жұмыспен қамтылу және жұмыссыздық;
• қылмыскерлік;
• мемлекеттік басқару;

Нәтижесінде кедейшілік қайыршылық мониторингінің индикаторлар жүйесімен жұмыс барысында 65 мақсаттық және 103 қосымша индикатор таңдалып, он бір бөлімге топтастырылды. ( 2- кесте)

Қосымша индикаторлар жағдайы республиканың адам дамуын және Кедейшілік қайыршылық азайтуды қамтамасыз етудегі негізгі мақсаты және міндетіне сәйкес мақсатты көрсеткіштермен қатар адам дамуы және кедейшілік қайыршылық аспектісінде жағдайды толық ашу үшін енгізілген. Осылайша, берілген мониторингтің индикаторлар жүйесі республика алдындағы жекелей мақсаттарға қол жеткізуді қарастыруға ғана емес, кедейшілік қайыршылықті қайыршылықтың азаюы жағдайын және халықтың өмірлік деңгейінің өсуін талдауға мүмкідік береді.

Ұсынылған көрсеткіштердің бірқатары статистикалық тәжірибе әрі енгізілмегендігін айта кету керек. 168 ұсынылған көрсеткіштің 33 немесе 20%. Олар кедейшілік қайыршылық мониторингі көрсеткіштер жүйесінің бөлімдері бойынша кестеде көрсетілген.

2-кесте

Индикаторлар жүйесінің бөлімдері бойынша Қазақстан Республикасында кедейшілік қайыршылық мониторингінің мақсаты және қосымша индикаторлар саны

Индикаторлар жүйесінің жекелеген бөлімдері бойынша жаңа көрсеткіштер тең бөлінбеген. Осылайша, «демографиялық дамуда» ұсынылған 16 көрсеткіштің барлығы есептелген, ал «Денсаулық және тамақ» бөлімінде 8 жаңа көрсеткіштер бар. Алайда олар бөлімнің барлық көрсеткіштерінің 16% -ғана құрайды. Халықты әлеуметтік қорғау бөлімінің барлық 4 көрсеткіші (100%) жаңа болып табылады. (3-кесте)

Жүйенің әр бөлімі бойынша кедейшілік қайыршылық мониторингінің мақсатты және қосымша индикаторлар құрамы, олардың анықталуы, әдістемелік есебі, мәліметтер көзі басқа да түсініктемелері «Кедейшілік қайыршылық мониторингі индикаторлар жүйесінің мәліметтері» қосымшасында көрсетілген.

3-кесте

Индикаторлар жүйесінің бөлімдері бойынша Қазақстан Республикасындағы кедейшілік қайыршылық мониторингінің мақсатты және қосымша индикаторлар саны

1. Кедейшілік қайыршылық - макроэкономикалық маңызды мәселесі

Макроэкономикалық және құрамында мақсатты көрсеткіш ретінде экономикалық өсу және жан басына шаққандағы өндірілген қосымша құн көлемі көрсеткіштері алынған:

• нақты ЖҰО өсу қарқыны;
• экономикалық іскерліктің негізгі түрлері бойынша жалпы қосылған құн көлемінің индексі;
• Ұлттық банк рессми курсы бойыынша жан басына шаққандағы АҚШ долларындағы ЖҰӨ;
• ППС бойынша АҚШ доллары мен жан басына шаққандағы ЖҰӨ.

2002-2005 жылдардағы Қазақстан Республикасындағы Кедейшілік қайыршылық азайту бағдарламасы бойынша мақсатты индикатор ретінде тек осы тізімдегі үшіншісі ғана көрсетілген.

Алайда ұлттық валютаның АҚШ долларына қатысты курс өзгеруін ескерсек бұл көрсеткіштің динамикалық қатары жан басына шаққандағы ЖҰӨ динамикасын нақты көрсетпеді, ПГС бойынша есеп көрсеткіші де қабылданған. Оған аргумент 1998 жылы Ресей валюта кризисінен кейін болған жағдай, ол теңгенің АҚШ долларына қатысты девольвациясының қажеттілігіне әкелді. Нәтижесінде 1999 жылы ЖҰӨ-ң 2, 7% өсуіне қарамастан ЖҰӨ көлемінің 1460-тан 1129 АҚШ долларына (жан басына шаққанда) азаюына әкелді. Жан басына шаққандағы ЖҰӨ бағалауда анықтаушы жалпы экономикалық өсу болғандықтан тізім екі алғашқы көрсеткішпен толықтырылады.

Қосымша индикатор ретінде келесі статистикалық көрсеткіштер анықталады:

• ЖҰӨ -дегі әлеуметтік қызметке мемлекеттік шығын үлесі;
• ЖҰӨ -дегі білім беруге мемлекеттік шығын үлесі;
• ЖҰӨ -дегі денсаулық сақтауға мемлекеттік шығын үлесі;
• алдыңғы жылғы пайыздағы тұтыну бағасының индексі;
• адам факторының даму индексі;
• халық кедейшілігінің индексі;
• Гендер факторын ескергендегі адам факторының даму индексі.

Үш соңғы индекс адам факторы дамуының концепциясына сәйкес есептеліп, адам факторы дамуы бойынша дүниежүзілік және ұлттық есеп беруде жарияланады. Соның өзінде тек біріншісі ғана жүйелі, қалғандары кезеңдік есептеліп жарияланады.

Осы индикаторлар негізінде республика және оның аймақтарындағы экономика және адам факторы потенциалының дамуындағы кей тенденцияларды қарастырайық.

Ауыспалы экономикалы барлық елдердегі сияқты Қазақстан Республикасында өндіріс құлдырауы көрініс тапты.

АҚШ -та өндіріс құлдырауы 1933 жылы 1929 жылмен салыстырғанда 27% құрады. Одан кейінгі жылда 1937 жылғы деңгей 1929 жылмен салыстырғандағы өндіріс деңгейі 5, 1% өсті.

Қазақстанда экономикалық құлдырау 1990ж. деңгеймен салыстырғанда 1991-1995 жылдары 36, 6% құрады, яғни 5 жыл ішінде жыл сайын шамамен 8%-ға. Кейінгі 5 жылда экономикалық өсуге қарамастан (1995ж. қарағанда 12, 9%) ЖҰӨ өндіріскөлемі 2000 жылы 1999 жылмен салыстырғанда тек 69, 3% ғана құрады.

1990-1997 жылдардағы Қазақстандағы ЖҰӨ өндіріс динамикасына екінші тәртіптегі регрессия теңдеуі сәйкес келеді: аппроксимация коэффициенті 0, 9794 құрайды. ЖҰӨ өндірітің нақты динамикасы 1998-2002 жылдары теориялық мәліметтерге жақын болды. Ол екі жыл бұрын жасалған Қазақстан 2004 жылы өндіріс масштабы бойынша 1990 жылғы деңгейге қайта келеді деген болжамын нақтылады ( Диаграмма-1) .

1999-2004 жылдардағы Қазақстанның жеке салалары бойынша жалпы қосылған құн өндірісінің динамикасы тұтастай ЖҰӨ өндіріс динамикасынан ерекшеленеді.

Диаграмма-1

Қазақстандағы 1990-2002 жылдардағы ЖҰӨ өндіріс динамикасы

және 2006 жылға дейінгі болжам

(1990-1997 жылдардағы мәліметтерге негізделген)

4-кесте

1999-2004 жылдардағы Қазақстан экономикасының жекелеген салаларындағы ЖҰӨ нақты көлемінің индекстері.

Осылайша 2004 жылғы ауыл шаруашылығындағы жалпы қосылған құндағы өндіріс 1999 жылға қарағанда 40% азайды. Ең төменгі құлдырау 1998 жылы байқалды: өндіріс көлемі 1990ж. салыстырғанда 2, 5 есе төмен болды. (4-кесте)

Өнеркәсіпте құлдырау 28% құрады, 1995ж. екі есе асып кетті. Құрылыста өндіріс көлемі үш есе (1996 ж. алты еседен көп), саудада - 2, 4% (1995 жылда 1, 6 есе), транспортта 43% (1995 жылы бір жарым есе) қысқарды.

1993-2002 жылдар аралығында елдегі халық саны азайып 2002 ж. 1990 жылмен салыстырғанда 91, 0% құрағандықтан жан басына шаққандағы ЖҰӨ қарастырылатын кезеңде 13, 7% -ға емес тек 5, 1% қысқарды.

Осылайша, Қазақстандағы ЖҰӨ 1991-1995 жылдардағы экономикалық құлдырау 1996-200 жылдары анықталмады. Ел халқының 9% -ға азайғандығына қарамастан жан басына шаққандағы ЖҰӨ 1990 жылғы деңгейден әлі де аз. Мұның бәрі Үкімет пен аймақ әкімдері елдің экономикалық потенциалын жаңа экономикалық жағдайда әлі де толық қалыптастыру міндеттерін шешу керектігін көрсетеді.

1998-2002 ж. ЖҰӨ өндіріс динамикасы мен салыстырғанда екі жыл ішінде экономикалық құлдыраудан өтіп, ел экономикалық өсу траекториясына өтеді деп күтілуде.

Қазақстан Республикасындағы ХХ ғасырдың кейінгі он жылдығындағы адам факторының динамикасын төмендегі кесте негізінде жалпы бағалауға болады. Туылудағы 1995 жылғы өмір ұзақтығының ең төменгі нүктесі 63, 5 жылды құрады.

1996-2001 жылы адам факторының өсу индексі 47 пунктқа өсті, яғни 49% құрады ол жан басына шаққандағы ЖҰӨ өндірісі ППС бойынша 2331 АҚШ долларын құрағандығына білім алудың қамтылуының 25% өсуіне, күтілген өмір сүру ұзақтығының 2, 2 жылға өскендігіне байланысты болды. Нәтижесінде он жыл ішінде адам ресурстарының индексі 5 пунктке өсті, ол халықтың білім дәрежесінің өсуіне, ЖҰӨ өндірісінің жан басына шаққандағы деңгейінің өсуіне, біліммен қамтылу деңгейінің өсуіне байланысты болды. Есептеулер көрсеткендей өмірдің ұзақтығының 65, 7 жастан 75 жасқа өсуі күтілетін өмір ұзақтығының өсу индексін 155 пунктқа ұлғайтар еді.

Жан басына шаққандағы ЖҰӨ өндірісінің екі есе өсуі жан басына шаққандағы табыс индексін 116 пунктке (0, 705 тен 0, 821 -ге) өсуіне мүмкіндік берер еді. 6-24 жастағы адамдарды оқытумен 100 пайыздық қамту білім беруге қол жеткізу индексін 60 пунктке (0, 037 ден 0, 997-ге) өсуіне мүмкіндік береді.

Жиынтығында ол Қазақстанның адам факторы даму индексін 111 пунктке (0, 884 дейін) ұлғаюына мүмкіндік береді. Бұл сандарға 15-20 жылда жетуге болады. Алайда басқа елдер де орнында тұрмайтындығын ескеру керек. (5-кесте)

5-кесте

2000-2004 жылдарда Қазақстанда адам факторы дамуының деңгейін анықтаушы және көрсеткіштер мен индекстер динамикасы.

Адам факторыныңжоғары даму деңгейі 1999-2000 жылдардағындай тек Атырау (0, 852) және Манғыстау (0, 842) облыстарында және Алматы қаласында (0, 843), Астанада (0, 827) болып отыр.

Республикалық мәннен жоғары адам факторының даму индексі 0, 766-0, 783 интервалында Батыс Қазақстанда. Павлодар, Ақмола, Ақтөбе және Қарағанды облыстарында Республикалық деңгейден сәл төмен индекс шығыс Қазақстанда, Қызылорда және және Қостанай облыстарында (0, 745-0, 745) (6-кесте) .

6-кесте

1997-2003 жылдардағы Қазақстан аймақтарындағы адам факторының

даму индексінің динамикасы.

Адам факторының даму индексі бойынша таблицаның соңында Оңтүстік Қазақстан, Солтүстік Қазақстан, Ақмола, Алматы және Жамбыл облыстары тұр 0, 703-0, 738 көрсеткішімен.

1993-2001 жылдарда АФДИ көпшілік аймақтарда өсті Атырау, Маңғыстау облыстары Алматы қаласының АФДИ біршама жоғары болды, ол жан басына шаққандағы ВДС өсуіне байланысты, ол 2, 2-5, 4 есе болып отыр.

1996-2001 жылдарда Қазақстанның барлық аймақтарында Сошлтүстік Қазақстаннан басқа АФДИ өсуі байқалуда, ол адам дамуының құрамдас компоненттерінің барлық көрсеткіштерінің жақсаруына байланысты.

Адам дамуы индексінің біртіндеп өсуіне қарамастан бұл көрсеткіш бойынша Қазақстан аймақтарындағы дифференциация ұлғаюда. Осылайша, 1993 жылы аймақ АДИ максималды мәні аймақтардың АДИ минималды мәнінен 12% жоғары болса 2001 жылы 20% -ға жетті. Ең біріншіден ол аймақтарда сақталып отырған ВДС өндірісінің жан басына шаққандағы көлемі бойынша айырмашылығына байланысты, ол 2001 жылы 11, 7 есені құрап отыр.

Білім алуға қол жеткізу деңгейінің дифференциациясының мәні төмен, алайда 2001 жылы бұл көрсеткіш мәні жоғарылады (0, 098) .

Аймақтар ерекшелігінде маңызды орын алатын күтілетін өмірлік ұзақтықтың көрсеткіші, ол 2001 жылы 4, 1 жылды құрады.

2004 жылы адам дамуының жекелеген көрсеткіштерінің максималдық мәндерін жеке аймақтар бойынша қарастырайық. (7-кесте)

Ең жоғары туылу кезіндегі өмір ұзақтығы Астана қаласында 67, 7 жыл, ол 1986-1987 жылдардағы бұл көрсеткіштің ең жоғары мәнәнен үш жылға өсіп отыр. Қазақстан бойынша орташа күтілетін өмір ұзақтығы 70, 5 жылды құрайды. Яғни Қазақстанның еш аймағында өмір ұзақтығының жоғары деңгеиі байқалмайды.

Ең жоғары білім деңгейі 1999 жылы Оңтүстік Қазақстан облысында тіркелді 99, 9%, Алматыда 99, 8%, Ақтөбе, Атырау, Жамбыл облыстары, Астана қаласында 99, 7 % .

6-24 жастағы халыққа қатысты оқитындардың жиынтық үлесі Астана және Алматы қалаларында 100%, ол бұл қалалардың білім орталықтары болғандығына байланысты. сондай-ақ Ақтөбеде бұл көрсеткіш 88, 5%.

Атырауда 90%, Маңғыстауда 98, 6% құрап отыр. Жан басына шаққандағы ЖҰӨ ең жоғары көлемі Атырау облысында - 27051 АҚШ доллары, одан кейін Маңғыстау - 18273 АҚШ доллары, Алматыда - 13827 АҚШ доллар.

Мұндай нәтижеге Қазақстанның көпшілік аймақтарында 10-20 жыл ішінде жетуге болады.

7-кесте

2004 жылдағы Қазақстан аймақтары үшін адам дамуынң

компоненттері, олардың индексі.

... жалғасы

Кедейшілік - макроэкономикалық маңызды мәселесі

Кедейшілікпен күрестің теориялық негіздері

Алматы облысының 2003-2005 жылдарға арналған кедейшілікті төмендету жөніндегі бағдарламасы

Әлеуметтік саясаттың мәні, мақсаты және міндеті

Тұрмыс жағдайы төмен отбасылармен әлеуметтік жұмыс технологиясы

Аз қамсыздандырылған топтармен әлеуметтік жұмыс

Бірінші кедейлік мәселесі

Қазақстандағы кедейшіліктің осы заманғы жағдайы

Отбасы мүшелері арасында тілдесуі қиын отбасылар

ХІХ ғасырдағы мұқтаждарға көмек көрсету мен қолдаудың негізгі мәселелері

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс