Нарықтық эканомикада салық
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1 НАРЫҚТЫҚ ЭКАНОМИКАДА САЛЫҚТЫҢ АЛАТЫН ОРНЫ
1.1 Салықтар түсінігі және оның әлеуметтік.экономикалық мәні ... .4
1.2 Салықтардың қазіргі кездегі даму ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ..9
2 ҚР САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ЖӘНЕ ЕЛДЕ ТУЫНДАЙТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР
2.1 ҚР салық жүйесінің негізгі мәселелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17 2.2 ҚР салық жүйесінің қалыптасу ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... .21
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
1 НАРЫҚТЫҚ ЭКАНОМИКАДА САЛЫҚТЫҢ АЛАТЫН ОРНЫ
1.1 Салықтар түсінігі және оның әлеуметтік.экономикалық мәні ... .4
1.2 Салықтардың қазіргі кездегі даму ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ..9
2 ҚР САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ЖӘНЕ ЕЛДЕ ТУЫНДАЙТЫН НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕР
2.1 ҚР салық жүйесінің негізгі мәселелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17 2.2 ҚР салық жүйесінің қалыптасу ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... .21
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
Салықтар - бұл мемлекет бiр жақты тәртiппен заң жүзiнде белгiленген, белгiлi бiр мөлшерде және мерзiмде бюджетке төленетi қайтарусыз және өтеусiз сипаттағы мiндеттi ақшалай төлемдер. Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық эканомикалық құрылысы мен саяси iс бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кiрiстерiнiң негiзгi көзi – ұлттық табысты қайта бөлудiң басты қаржылық құралы. Осы жоғарыда айтылғндардың бәрi тақырыптың өзектiлiгiн көрсетедi.
Мақсаты: Салықтар мемлекетпен бiрге пайда болды және мемлекеттiңөмiр сүрiп, дамуының негiзi болып табылады. Бұл жердегi алдыға қойылатын мақсат, - салық ұғымы және оның әлеуметтiк эканомикалық мәнiмен салық салудың негiзгi қажеттiлiктер туралы түсiнiк.
Мiндетi: Салықтардың эканомикалық мәнi олардың функциялары мен мiндеттерiн жузеге асыру үшiн мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бiр бөлiгi болып табылады.
Жалпы қаржы категориясы тұрғысынан салықтар қосалқы категория болып табылатындығын есте ұстаған жөн, сондықтан қаржыға қатысты салықтардың функцияларын қаржының бөлгіштік функциясының құрамдас қосалқы функциясы ретінде қарастырған жөн.
Осы курстың жұмыстың құрылымы кiрiспеден, екi бөлiмнен және қорытындыдан тұрады. Кiрiспе бөлiмнiң өзектiлiгi, мәселенiң деректiк қоры, жұмыстың мақсаты мен мiндетi қойылған. Негiзгi бөлiмде тақырыптың жалпы мазмұны қойылған, ал қорытынды бөлiмiнде тақырыпты қорыта келуi және пайдаланған әдебиеттер тiзiмi
Мақсаты: Салықтар мемлекетпен бiрге пайда болды және мемлекеттiңөмiр сүрiп, дамуының негiзi болып табылады. Бұл жердегi алдыға қойылатын мақсат, - салық ұғымы және оның әлеуметтiк эканомикалық мәнiмен салық салудың негiзгi қажеттiлiктер туралы түсiнiк.
Мiндетi: Салықтардың эканомикалық мәнi олардың функциялары мен мiндеттерiн жузеге асыру үшiн мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бiр бөлiгi болып табылады.
Жалпы қаржы категориясы тұрғысынан салықтар қосалқы категория болып табылатындығын есте ұстаған жөн, сондықтан қаржыға қатысты салықтардың функцияларын қаржының бөлгіштік функциясының құрамдас қосалқы функциясы ретінде қарастырған жөн.
Осы курстың жұмыстың құрылымы кiрiспеден, екi бөлiмнен және қорытындыдан тұрады. Кiрiспе бөлiмнiң өзектiлiгi, мәселенiң деректiк қоры, жұмыстың мақсаты мен мiндетi қойылған. Негiзгi бөлiмде тақырыптың жалпы мазмұны қойылған, ал қорытынды бөлiмiнде тақырыпты қорыта келуi және пайдаланған әдебиеттер тiзiмi
1. Экономикалық теория. В. Крымова. Алматы, 2003 жыл
2. Экономикалық теория. С. С. Мауленова. Алматы, 2003 жыл. З.Экономикалық теория.
3. Аубакирова. Алматы, 1999 жыл. 4.Экономикалық теория.
4. А. Осипова. Алматы, 2002 жыл 5-10 б.
5. Нарықтық экономика негіздері. Жүнісов. Алматы, 2000 жыл. 236 б.
6. Макроэкономика. Н. К. Мамыров, Н. Тлеужанова. Алматы, 2003 жыл.
7. Қаржы. А. Құлпыбаев. Алматы, 2002 жыл.
8. Салық және салық салу. Алматы, 2003 жыл.
9. Нарықтық экономика теориясына кіріспе. Б. Мәдешев. Алматы 1995ж.
10. Стратегия развития РК на период до 2030 года (Казахстан - 2030). Алматы. 1997г.
11. Политическая экономия: Учебно-методическая пособие для преподавателей. Под. Ред. А.В. Сидоровича, Ф.М. Волкова. М: изд-во МГУ, 1993г.
12. Экономика: Учебник / под. Ред. Архипова А.И., Нестеренко А.Н., Большакова А.К. Издательство "Бек", 1997г.
13. Экономическая теория Е.Ф. Борисов. М: Юрист 1997г.
14. Национальная экономическая система. У.Б. Баймуратов. Алматы: Ғылым, 2000г.
15. Основы экономической теории: Учебное пособие вузов /Под. ред. Проф. И.Н. Николаевой. М: Юнити - Дана, 2001г.
16. Основы экономической теории: принципы, проблемы, политика. Базелер У., Сабов 3., Хайнрих Й. "Питер" 2000г.
17. Теоретическая экономика. Политэкономика: Учебник для вузов /Под. ред. Г.П.Журавлевой, Н.Н. Мильчаковой. Юнити, 1997г.
2. Экономикалық теория. С. С. Мауленова. Алматы, 2003 жыл. З.Экономикалық теория.
3. Аубакирова. Алматы, 1999 жыл. 4.Экономикалық теория.
4. А. Осипова. Алматы, 2002 жыл 5-10 б.
5. Нарықтық экономика негіздері. Жүнісов. Алматы, 2000 жыл. 236 б.
6. Макроэкономика. Н. К. Мамыров, Н. Тлеужанова. Алматы, 2003 жыл.
7. Қаржы. А. Құлпыбаев. Алматы, 2002 жыл.
8. Салық және салық салу. Алматы, 2003 жыл.
9. Нарықтық экономика теориясына кіріспе. Б. Мәдешев. Алматы 1995ж.
10. Стратегия развития РК на период до 2030 года (Казахстан - 2030). Алматы. 1997г.
11. Политическая экономия: Учебно-методическая пособие для преподавателей. Под. Ред. А.В. Сидоровича, Ф.М. Волкова. М: изд-во МГУ, 1993г.
12. Экономика: Учебник / под. Ред. Архипова А.И., Нестеренко А.Н., Большакова А.К. Издательство "Бек", 1997г.
13. Экономическая теория Е.Ф. Борисов. М: Юрист 1997г.
14. Национальная экономическая система. У.Б. Баймуратов. Алматы: Ғылым, 2000г.
15. Основы экономической теории: Учебное пособие вузов /Под. ред. Проф. И.Н. Николаевой. М: Юнити - Дана, 2001г.
16. Основы экономической теории: принципы, проблемы, политика. Базелер У., Сабов 3., Хайнрих Й. "Питер" 2000г.
17. Теоретическая экономика. Политэкономика: Учебник для вузов /Под. ред. Г.П.Журавлевой, Н.Н. Мильчаковой. Юнити, 1997г.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 3
1 НАРЫҚТЫҚ ЭКАНОМИКАДА САЛЫҚТЫҢ АЛАТЫН ОРНЫ
1.1 Салықтар түсінігі және оның әлеуметтік-экономикалық мәні ... .4
1.2 Салықтардың қазіргі кездегі даму
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... 9
2 ҚР САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ЖӘНЕ ЕЛДЕ ТУЫНДАЙТЫН НЕГІЗГІ
МӘСЕЛЕЛЕР
2.1 ҚР салық жүйесінің негізгі
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...17 2.2 ҚР салық
жүйесінің қалыптасу ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ...21
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...25
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .26
КІРІСПЕ
Салықтар - бұл мемлекет бiр жақты тәртiппен заң жүзiнде белгiленген,
белгiлi бiр мөлшерде және мерзiмде бюджетке төленетi қайтарусыз және
өтеусiз сипаттағы мiндеттi ақшалай төлемдер. Салықтар барлық елдерде
олардың қоғамдық эканомикалық құрылысы мен саяси iс бағытына қарамастан
ұлттық мемлекет кiрiстерiнiң негiзгi көзi – ұлттық табысты қайта бөлудiң
басты қаржылық құралы. Осы жоғарыда айтылғндардың бәрi тақырыптың
өзектiлiгiн көрсетедi.
Мақсаты: Салықтар мемлекетпен бiрге пайда болды және мемлекеттiңөмiр
сүрiп, дамуының негiзi болып табылады. Бұл жердегi алдыға қойылатын мақсат,
- салық ұғымы және оның әлеуметтiк эканомикалық мәнiмен салық салудың
негiзгi қажеттiлiктер туралы түсiнiк.
Мiндетi: Салықтардың эканомикалық мәнi олардың функциялары мен
мiндеттерiн жузеге асыру үшiн мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бiр
бөлiгi болып табылады.
Жалпы қаржы категориясы тұрғысынан салықтар қосалқы категория болып
табылатындығын есте ұстаған жөн, сондықтан қаржыға қатысты салықтардың
функцияларын қаржының бөлгіштік функциясының құрамдас қосалқы функциясы
ретінде қарастырған жөн.
Осы курстың жұмыстың құрылымы кiрiспеден, екi бөлiмнен және қорытындыдан
тұрады. Кiрiспе бөлiмнiң өзектiлiгi, мәселенiң деректiк қоры, жұмыстың
мақсаты мен мiндетi қойылған. Негiзгi бөлiмде тақырыптың жалпы мазмұны
қойылған, ал қорытынды бөлiмiнде тақырыпты қорыта келуi және пайдаланған
әдебиеттер тiзiмi
1 НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКАДА САЛЫҚТЫҢ АЛАТЫН ОРНЫ
1.1 САЛЫҚТАР ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
Ұйымдық құқықтық жағынан салықтар – бұл мемлекет бiржақты тәртiппен заң
жүзiнде белгiлеген, бiр мөлшерде және мерзiмде бюджетке төленетiн
қайтарусыз және өтеусiз сипаттағы мiндеттi қшалай төлемдер.
Салықтардың эканомикалық мәнi олардың өзiнiң функциялары мен
мiндеттерiн жүзеге асыру үшiн мемлекет жұмылдыратын ұлттқ табыстың бiр
бөлiгi болып табылатындығында.
Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады. Салықтар
мемлекетпен бiрге пайда болды және мемлекеттiң өмiр сүрiп , дамуының негiзi
болып табылады. Адамзат дамуының бүкiл таихы боына салық нысандары мен
әдiстерi өзгердi, игерiлдi, мемлекеттiң қажеттiлiктерi мен сұрау салуларына
бейiмделедi. Салықтар тауар – ақша қатынастарының ахуалына әсер ете отырып,
олардың дамыған жүйiсiнде айтарлықтақ өрбiдi. Мемлекет құрлымының өзгеруi,
өркендеуi әрқашан салық жүйiсiнiң қайта құрылуымен, жаңырауымен қабаттаса
жүредi.
Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық – эканомикалық құрылысымен
саяси iс – бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кiрiстерiнiң негiзгi
көзi – ұлттық табысты қайта бөлудiң басты қаржылық құралы, мемлекеттiң
кiрiстерi және бюджеттiң кiрiстерiн қалыптастырудың шешушi көзi болып
табылады. Салықтар мемлекеттiң эканомикалық мазмұны нақты түрде
көрiнедi, ал салықтардың әлеуметтiк – эканомикалқ мәнi, олардың түолерi
мен рөлi қоғамның эканомикалық құрылысымен, мемлекеттiң табиғатымен
және функцияларымен айқындалады. Белгiлi философ Фрэнсис Бэкон
салықтарды төлеу әрбiр азаматтың қасиеттi борышы деген
едi. [1, 208-210бб] Қазақстан
Республикасы Конститутциясының 35 – бабында: заңды түрде белгiленген
салықтарды, алымдарды және өзге де мiндеттi болып табылады, - деп
жазылған.
Салықтарда ежелден салық жүктемесiн ( салық ауыртпалығын ) бөлудiң еi
қағидаты қалыптасқан:
1) пайда ( алынған игiлiктер ) қағидаты;
2) “ қайыр көрсету ” ( төлем қабiлеттiлiгi ) қағидаты;
Алынған игiлiктерге және төлем қаблеттiлгiне салық салудың қағидаттарын
пайдалану салық мөлшерiн белгiлеуге және абыстың өсуiне қарай олардың
өзгеруiне саяды.
Салықты ұтымды ұйымдастырудың классикалық қағидаттарын бұрын А. Смит
ұсынған едi. Олар мынаған саяды:
Салық салық төлеушiнiң әрқайсысының табысына сәйкес алынуы тиiс (
әдiлеттiлiк қағидатты );
1) Салықтың мөлшерi мен оны төлеу мерзiмi алдын ала және дәл
анықталуы керек ( анықтылық қағидатты );
2) әрбiр салық салық төлеушi үшiн неғұрлым олайлы уақытта және
әдiспен алынуы тиiс ( қолайлық қағидаты );
3) салықты алудың шығындары өте аз болуы тиiс ( үнемi қағидаты ).
Бұл қағидаттарды үнемi пайдалану салық салуда зорлық – зомбылықты жоқ
еттi, бұл процеске реттмелеудi енгiздi және А. Смитке “ салықтар – оны
төлейтiндерге құлшылықтың нышаны ” емес, бостандықтың нышаны деп қорытынды
жасауға мүмкiндiк бердi. Салық салудың кейiнгi даму барысында қағидаттардың
тұжырымдамалары дәлелдендi, толықтырылды.
Салық салудың қазiргi қағидаттары мыналарға саяды.
1) Салық салудағы әдiлдiк қағидатты екi аспетiде қаратырылады:
а ) “ деңгейлес теңдiкке ” жету – салық төлеушiлердiң табыстарына тең
жағдайда бiркелкi салық салынады;
ә ) “ сатылас теңдiктi ” сақтау – жеке тұлғалардың табыстарына салық
салу табыстардың бiр бөлiгiн қайта бөлу үшiн прогресивтi шәкiл бойынша
сараланған мөлшермелердi қолдана отырып жүргiзiлуi тиiс.
2. Қарапайымдылық қағидаты. Салық механизiмi салық төлеушiге түсiнiктi
болуы тиiс, ол рабайсыз әрi күрделi болмауы керек.
3.Салықтардың анықтығы – алдын ала белгiленген шарттар мен талаптпрдың
мзғымас тендiгi елдiң барлық аумағында және барлық шаруашылық жургiзушi
субьектiлер үшiн түсiндiру мен қолданудың бiркелкiлiгi.
4. Жеңiлдiктпердiң ең аз саны. Жеңiлдiктер құндық
үйлесiмдердi бұрмалайды және салық салу субьектiлерiн тең емес жағдайларға
әдейi қояды.
5. Салық салудң эканомикалық бейтараптығы. Салықтар эканомиканың жұмыс
iстеуiн жақсартуға және инвестициялардың өсуiне кедергi жасамауы тиiс.
6. Эканомикалық қатынастар бойынша осы елдiң басқа әрiптес елдермен
салықтардың негiзгi түрлерi бойынша салық мөлшермелерiнiң салыстырмалығы.
Қазақстанның салық заңнамасында сонымен бiрге салық және бюджетке
төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiтөлеудiң мiндеттiлiгi, салық салудың
айқындылығы, әдiлдiлiгi салық жүйiсiнiң бiртұтастығы және салық
заңнамасының жариялығы қағидаттары негiзделедi.
Елiмiздегi салық жүйiсi жалпыға бiрдей және мiндеттi болып табылады.
Жеке сипаттағы салық жеңiлдiктерiн беруге тиым салынды. [2,101 – 104бб]
Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік-құқықтық актілер ресми
басылымдарда міндетті түрде жаршшануға жатады.
Мемлекетке түсетін салық түсімдерінің сипатты ерекшелігі олардың сан алуан
қоғамдық қажеттерге кейін иесіз пайдаланылуы болып табылады. Осысымен
салықтардың мемлекет, соңдай-ақ басқа жергілікті органдар белгілейтін түрлі
міндетті мақсатты жарналардан, төлем аударымдарынан айырмашылығы болады;
бұған әлеуметтік сақтандыруға аударылатын қатаң мақсатты аударымдар, соның
ішінде бюджеттен тыс қорларға төленетін жарналар мен аударымдар жатады,
олар белгілі бір, ұзақ мерзімді көлемде өнімнің, жұмыстың және қызметтер
көрсетудің өзіндік құнынан, табыстан (пайдадан), еңбекке ақы төлеу қорынан,
амортизациядан және басқа көздерден есептелінеді.
Салықтардың әлеуметтік-экономикалық мәні мен мазмұны олар атқаратын
функцияларда толық ашыла түседі. Жалпы қаржы категориясы тұрғысынан
салықтар қосалқы категория болып табылатындығын есте ұстаған жөн, сондықтан
қаржыға қатысты салықтардың функцияларын қаржының бөлгіштік функциясының
құрамдас қосалқы функциясы ретіңде қарастырған жөн.
Қазіргі кезде салықтар фискалдық, реттеуші және қайта бөлу сияқты
негізгі үш функция орындайды. Бұлардың әрқайсысы осы қаржы категориясының
ішкі белгілері мен өзіндік ерекшеліктерін білдіреді.
Фискалдық функция — барлық мемлекеттерге тән негізгі функция. Оның
көмегімен бюджеттік қор қалыптасады, мұның өзі салықтардың қоғамдық
міңдеттерін арттыра түседі. Өйткені салықтар мемлекеттік бюджеттің
кірістерін толыстыра отырып, экономиканы, әлеуметтік-мәдени шараларды
жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.
Салықтардың реттеуші функция мемлекеттің экономикалық қызметінің
ұлғаюымен байланысты пайда болады. Ол ұлттық шаруашылықтың дамуына
қабылданатын бағдарламаларға сәйкес ықпал етеді. Бұл орайда салықтардың
нысандарын таңдау, олардың мөлшерлемелерінің, алу әдістерінің өзгеруі,
жеңілдіктер мен шегерімдер пайдаланылады. Бұл реттеуіштер қоғамдық ұдайы
өндірістің құрылымы мен үйлесіміне, қорлану мен тұтыну көлеміне ықпал
етеді.
Қайта бөлу функциясы арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлігі
мемлекеттің қарамағына өтеді. Бұл функцияның іс-әрекетінің ауқымы жалпы
ішкі өніңде салықтардың алатын үлесі арқылы анықталады; ол ұлттық табыстың
мемлекеттендірілу дәрежесін көрсетеді: бұл үлес 1997 жылы — 19,7%, 1998
жылы — 16,6%, 1999 жылы — 17,4%, 2000 жылы —22,6%, 2001 жылы — 22,2% болды
(салыстыру үшін: Украинада — 29%, Ресейде — 33,3%).
Мемлекет салық саясатын — салық саласындағы шаралар жүйесін қоғамның
оның нақтылы кезеңіндегі әлеуметтік-экономикалық мақсаттар мен міндеттеріне
қарай әзірленген экономикалық саясатқа сәйкес жүргізеді.
Нарықтық қатынастардың қалыптасу жағдайындағы салық саясатының негізгі
бағыты тұтынудың орталықтандырылған қоғамдық қорлары арқылы халықтың нақты
табыстарының едәуір бөлігін қалыптастырудың өзін ақтамаған қағидатынан бас
тарту болып табылады. Бұл еңбек белсенділігінің күшеюіндегі экономикалық
ынталылықтың уәждемелік механизмі арқылы халықтың еңбекке жарамды бөлігінің
табыстарын айтарлықтай арттыруға мүмкіңдік жасайды. Салық жүйесі арқылы
қоғамның еңбекке жарамсыз мүшелерінің неғүрлым тиімді және берік әлеуметтік
қорғалуы қамтамасыз етіледі.
Салық салуды ұйымдастыру салық қатынастары нысандарының элементтерін, яғни
салық түрлерінің нақты аттарын, сондай-ақ оларды қолданудың тәртібі мен
әдістерін, іс-қимылының тәсілдерін қамтитын салық механизмін құруға және
оның жұмыс істеуіне саяды. Салық механизмінде өзара байланысты
элементтерден тұратын арнаулы нұсқаулық қолданылады.
Қазақстан Республикасының қазіргі салық жуйесі салықтарды құру мен
алудың нақтылы әдістерін анықталды, салықтың тиісті элементтері арқылы
салық салудың тәртібін белгілейді.
Негізгі салық элементтеріне мыналар жатады: салық субъектісі, салық
салынушы, объектісі, салық базасы, салық салудың өлшемі (единицасы), салық
мөлшерлемесі, үлес (квота), салықпұл, салық жеңілдіктері, салық төлеудің
мерзімі мен тәртібі, салық төлеушілер мен салық оргаңдарының
міндеттіліктері мен құқықтары, салықтарды төлеуді бақылау, салық заңнамасын
бұзғаны үшін санкциялар және басқалары.
1.2 Салықтардың қазіргі кездегі даму ерекшеліктері
“ Салық ұғымымен ”, “ салық жүйесi ” ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте
алынатын салық түрлерiнiң, оны құрумен алудың нысандары мен әдiстерiнiң,
салық службасы органдарының жиынтығы әдетте мемлекеттiң салық жүйiсiн
құрайды.
1991 жылға дейiнгi, яғни КСРО ыдырағанға дейiн елде көбiнесе
эканомиканы басқарудың әмiршiл - әкiмшiлжүйiсiне, балаларға қатан
мемлекеттiк ретеуге сәйкес келетiн салық жүйесi қызмет еттi. Қазақстан
егемендiкке ие болғанан кейiн 1991 – 1995 жылдары қабылдаған бiрқатар
заңдарға сәйкес республикада жаңа салық жүйiсi қалыптасты.
1991 жылғы желтоқсанның 25 iнен бастап бiздiң елiмiзде тұңғыш салық
жұмыс iстей бсатады. Ол “ Қазақстан Республикасындағы салық жүйесi туралы ”
заңға негiзделдi.
Жеке табыс салығы бойынша мағлұмдаманы мынадай салық төлеушiлер:
Төлем көзiнен салық салынбайтын табыстары барлар;
Тұрғын үй салумен осындай құрылыс үшiн құрылыс материалдарын сатып
алуды iске асырғандар;
Қазақстан Республикасының шегiнен тыс жерлерден табыстар алынатын
жеке тұлғалар;
Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы
заңнамалық актiлерiне сәйкес мағлұмдама беру жөнiнде мiндеттеме жүктелген
адамдар;
Қазақстан Республикасы Парламентiнiң депутаттары, судьялар табыс
етедi. [ 3,302 бб ]
Қазақстан Респупликасындағы салықтардың, салық сипатындағы алымдардың
тiзбесi мыналарды кiрiктiредi.
1салықтар
Корпорациялық табыс салығы.
Жеке табыс салығы.
Қосылған құнға салынатын салық
Акциздер
Жер қоойнауын пайдалынатын салықтары мен
арнаулы төлемдерi.
1. Экспортқа шығарылатын шикi мұнайға салынатын рента салығы
2. Әлеуметтiк салық
3. Жер салығы
4. Көлiк құралдарына салынатын салық
5. Мүлiкке салынатын салық
6. Қазақстан Республикасыныңжасалған келiсiмшарттары бойынша өнiмдi
жөнiндегi үлесi.
1. Алымдар
1. Заңи тұлғаларды мемлекетiк тiркегенi үшiн алынатын алым.
2. Жеке кәсiпкерлердi мемлекеттiк тiркегенi үшiн алынатын алым.
3. Жылжымайтын мүлiкке құқықтарды және олармен жасалған мәлiметтердi
мемлекеттiк тiркегiнi үшiн алым.
4. Радиоэлектрондық құралдарды жәнежиiлiгi жоғары құрылғыларды
мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым.
5. Механикалық көлiк құралдары мен тiркемелерi мемелекеттiк тiркегенi
үшiн.
6. Теңiз, өзен кемелерi мен шағын көлемдi кемелердi мемлекеттiк
тiркегенi үшiн алым
7. Азаматтық әуе кемелерiн мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым.
8. Дәрiлiк заттарды мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым
9. Автокөлiк құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы арқылы жүру
алымы.
10. Аукциондардан алынатын алым
11. Консулдық алым
12. Жекелеген қызмет түрлерiмен айналасу құқығы үшiн лецениялық алым
13. Телевизиялық және радиохабар ұйымдарына радиожиiлiк спектiрiн
пайдалануға рұқсат берген үшiн алым.
2. Төлемақылар
1. Жер учаскелерiн пайдалынған үшiн төлемақы.
2. Жер бетiндегi көздердiң су ресурстарын пайдаланғаны үшiн төлемақы.
3. Қоршаған ортаны ластағаны үшiн төлемақы.
4.Жануарлар дүниесiн пайдаланған үшiн төлемақы.
5.Орманды пайдаланғаны үшiн үшiн төлемақы.
6.Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланған үшiн
төлемақы.
7.Радиожиiлiк спектрн пайдалынған үшiн төлем ақы.
8.Кеме жүретiн су жолдарын пайдаланған үшiн төлемақы.
9.Сыртқы ( көрнекi ) жарнаманы орналастыру үшiн төлемақы.
6. Мемлекеттiк баж.
10.Кеден төлемдерi:
1. Кеден бажы.
2.Кеден алымдары.
3.Алдын ала шешiм қабылағаны үшiн төлемақы.
4.Алымдар.
Салықтардың және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң
соммасы “ Қазақстан Республикасының бюджет кодексi ” мен тиiстi қаржы
жылына арналған Республикалықбюджет туралы заңға белгiленген тiртiппен
тиiстi бюджеттердiң кiрiсiне түседi.[ 4,106 – 109 бб ]
Мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын қальштастырумен және
пайдаланумен байланысты болып келетін бюджеттің жұмыс жасауы ерекше
экономикалық нысандар — бюджеттің кірістері мен шығыстары арқылы болып
отырады. Олар құндық бөліністің жеке көздерін білдіреді. Категориялардың
екеуі де бюджеттің өзі сияқты объективті және олардың өзгеше қоғамдық
арналымы болады; кірістер мемлекетті қажетті ақша қаражаттарымен қамтамасыз
етеді, шығыстар орталықтандырылған ресурстарды жалпы мемлекеттік
қажеттіліктерге сәйкес бөледі.
Кірістер мен шығыстардың құрамы мен құрылымы нақты әлеуметтік-
экономикалық және тарихи жағдайларда жүзеге асырылатын мемлекеттік бюджет
және салық саясатын жүргізудің бағыттарын байланысты болады. Бұл кезде
мемлекет белгілі бір жағдайларда кірістерді қалыптастырудың және
шығыстарды жұмсаудың қолайлы нысандары мен әдістерін пайдаланады.
Нарықтық қатынастарға кешкенге дейін КСРО-ның мемлекеттік бюджетінің
кірістері мемлекеттік кәсіпорындардың ақша жинақтарына негізделіп келді. Ол
бюджет кірістерінің жалпы сомасының 90% құрады және негізінен екі төлемнен
— айналым салығы мен пайдадан алынатын төлемдерден тұрды. Бұл жүйе 1930
жылдан 1990 жылға дейін өмір сүрді. 1980 жылдары еңгізілген өндірістік
қорлар, еңбек ресурстары және басқалары үшін ақы түріндегі пайдадан
алынатын нормативті төлемдер қолданылып жүрген төлемдер жүйесін өзгертттеді
және жеке кәсіпорындар қызметінің жеке-дара нәтижелеріне бағытталып отырды.
Дағдыдағыдай, кірістердің көзі салықтар немесе оларға бара-бар
төлемдер болып табылады. Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджеті
кірістерінің құрамы мен құрылымы салық төлемдерінің қолданыстағы жүйесімен
және салыстырмалы тұрақсыз сипаттағы салықтық емес қаражаттардың
түсімдерімен айқындалады.
Бюджет жүйесі туралы заңға сәйкес бюджеттің құрылымы мыналардан
тұрады:
1) түсімдерден:
кірістерден;
алынған ресми трансферттерден (гранттардан);
бұрын бюджеттен берілген кредиттер бойынша негізгі борышты
өтеуден;
2) шығыстардан және кредит беруден:
кредит беруден;
3) бюджет тапшылығынан (профицитінен);
4)бюджет тапшылығын (профицитті пайдаланудан) қаржыландырудан.
Өз кезегінде кірістер:
салықтық түсімдер;
салықка жатпайтын түсімдер;
капиталмен жасалатын операциялардан алынатын кірістер болып бөлінеді.
Бюджеттік түсімдердің бұл үш категориясы алынған ресми трансферттер
бөлігімен (және бір уақытта санатымен) яғни тауарларды немесе қызметтер
көрсетуді сатып алуға, кредиттер беруге немесе өтелмеген борышты төлеуге
байланысты емес тегін және қайтарылмайтын төлемдермен толықтырылады.
Бюджеттен берілген кредиттерді өтеу санаты бюджеттік кредиттер бойынша
(қайтару негізінде берілген — бұрынғы жылдардағы несиелендіру) мемлекеттік
шаруашылық жүргізуші субъектілер тарапынан ақшалай қаражаттардың түсуі
болып табылады.
Бюджеттің шығыстар бөлігі функционалдық топтардың шығастарын
қаржыландыруға жұмсалады.
Мемлекеттік борышқа қызмет ету жөніндегі шығыстар борышқа қызмет ету
функционалдық тобы бойынша бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің
мемлекеттік мекемелерін — әкімдер аппаратын және кіші бағдарламалар —
қарыздар бойынша сыйақылар (мүдделер) төлеу және қарыздарды орналастырғаны
үшін комиссиялық сыйақылар төлеу бойынша Қаржы министрлігін бөле отырып
жүргізіледі.
Кейін бюджетке өтеу түрінде қайтаруға жататын, басқа экономикалық
бірліктерді несиелендіруге арналған қаражаттар тиісті бөлікте —
функционалдық топ болып табылатын несиелендіруде көрсетіледі.
Бюждет тапшылығы шығыстар мен бюджеттен қайтарымды негізде бөлінген
кредиттер ауқымының бюджетке түсетін түсімдердің жалпы сомасынан асып
түсуін қамтып көрсетеді. Бекітілген республикалық бюджет тапшылығының
көлемі ұлттық валютамен және жалпы ішкі өнімге пайызбен, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 3
1 НАРЫҚТЫҚ ЭКАНОМИКАДА САЛЫҚТЫҢ АЛАТЫН ОРНЫ
1.1 Салықтар түсінігі және оның әлеуметтік-экономикалық мәні ... .4
1.2 Салықтардың қазіргі кездегі даму
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... 9
2 ҚР САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ЖӘНЕ ЕЛДЕ ТУЫНДАЙТЫН НЕГІЗГІ
МӘСЕЛЕЛЕР
2.1 ҚР салық жүйесінің негізгі
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...17 2.2 ҚР салық
жүйесінің қалыптасу ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ...21
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...25
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .26
КІРІСПЕ
Салықтар - бұл мемлекет бiр жақты тәртiппен заң жүзiнде белгiленген,
белгiлi бiр мөлшерде және мерзiмде бюджетке төленетi қайтарусыз және
өтеусiз сипаттағы мiндеттi ақшалай төлемдер. Салықтар барлық елдерде
олардың қоғамдық эканомикалық құрылысы мен саяси iс бағытына қарамастан
ұлттық мемлекет кiрiстерiнiң негiзгi көзi – ұлттық табысты қайта бөлудiң
басты қаржылық құралы. Осы жоғарыда айтылғндардың бәрi тақырыптың
өзектiлiгiн көрсетедi.
Мақсаты: Салықтар мемлекетпен бiрге пайда болды және мемлекеттiңөмiр
сүрiп, дамуының негiзi болып табылады. Бұл жердегi алдыға қойылатын мақсат,
- салық ұғымы және оның әлеуметтiк эканомикалық мәнiмен салық салудың
негiзгi қажеттiлiктер туралы түсiнiк.
Мiндетi: Салықтардың эканомикалық мәнi олардың функциялары мен
мiндеттерiн жузеге асыру үшiн мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бiр
бөлiгi болып табылады.
Жалпы қаржы категориясы тұрғысынан салықтар қосалқы категория болып
табылатындығын есте ұстаған жөн, сондықтан қаржыға қатысты салықтардың
функцияларын қаржының бөлгіштік функциясының құрамдас қосалқы функциясы
ретінде қарастырған жөн.
Осы курстың жұмыстың құрылымы кiрiспеден, екi бөлiмнен және қорытындыдан
тұрады. Кiрiспе бөлiмнiң өзектiлiгi, мәселенiң деректiк қоры, жұмыстың
мақсаты мен мiндетi қойылған. Негiзгi бөлiмде тақырыптың жалпы мазмұны
қойылған, ал қорытынды бөлiмiнде тақырыпты қорыта келуi және пайдаланған
әдебиеттер тiзiмi
1 НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКАДА САЛЫҚТЫҢ АЛАТЫН ОРНЫ
1.1 САЛЫҚТАР ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
Ұйымдық құқықтық жағынан салықтар – бұл мемлекет бiржақты тәртiппен заң
жүзiнде белгiлеген, бiр мөлшерде және мерзiмде бюджетке төленетiн
қайтарусыз және өтеусiз сипаттағы мiндеттi қшалай төлемдер.
Салықтардың эканомикалық мәнi олардың өзiнiң функциялары мен
мiндеттерiн жүзеге асыру үшiн мемлекет жұмылдыратын ұлттқ табыстың бiр
бөлiгi болып табылатындығында.
Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады. Салықтар
мемлекетпен бiрге пайда болды және мемлекеттiң өмiр сүрiп , дамуының негiзi
болып табылады. Адамзат дамуының бүкiл таихы боына салық нысандары мен
әдiстерi өзгердi, игерiлдi, мемлекеттiң қажеттiлiктерi мен сұрау салуларына
бейiмделедi. Салықтар тауар – ақша қатынастарының ахуалына әсер ете отырып,
олардың дамыған жүйiсiнде айтарлықтақ өрбiдi. Мемлекет құрлымының өзгеруi,
өркендеуi әрқашан салық жүйiсiнiң қайта құрылуымен, жаңырауымен қабаттаса
жүредi.
Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық – эканомикалық құрылысымен
саяси iс – бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кiрiстерiнiң негiзгi
көзi – ұлттық табысты қайта бөлудiң басты қаржылық құралы, мемлекеттiң
кiрiстерi және бюджеттiң кiрiстерiн қалыптастырудың шешушi көзi болып
табылады. Салықтар мемлекеттiң эканомикалық мазмұны нақты түрде
көрiнедi, ал салықтардың әлеуметтiк – эканомикалқ мәнi, олардың түолерi
мен рөлi қоғамның эканомикалық құрылысымен, мемлекеттiң табиғатымен
және функцияларымен айқындалады. Белгiлi философ Фрэнсис Бэкон
салықтарды төлеу әрбiр азаматтың қасиеттi борышы деген
едi. [1, 208-210бб] Қазақстан
Республикасы Конститутциясының 35 – бабында: заңды түрде белгiленген
салықтарды, алымдарды және өзге де мiндеттi болып табылады, - деп
жазылған.
Салықтарда ежелден салық жүктемесiн ( салық ауыртпалығын ) бөлудiң еi
қағидаты қалыптасқан:
1) пайда ( алынған игiлiктер ) қағидаты;
2) “ қайыр көрсету ” ( төлем қабiлеттiлiгi ) қағидаты;
Алынған игiлiктерге және төлем қаблеттiлгiне салық салудың қағидаттарын
пайдалану салық мөлшерiн белгiлеуге және абыстың өсуiне қарай олардың
өзгеруiне саяды.
Салықты ұтымды ұйымдастырудың классикалық қағидаттарын бұрын А. Смит
ұсынған едi. Олар мынаған саяды:
Салық салық төлеушiнiң әрқайсысының табысына сәйкес алынуы тиiс (
әдiлеттiлiк қағидатты );
1) Салықтың мөлшерi мен оны төлеу мерзiмi алдын ала және дәл
анықталуы керек ( анықтылық қағидатты );
2) әрбiр салық салық төлеушi үшiн неғұрлым олайлы уақытта және
әдiспен алынуы тиiс ( қолайлық қағидаты );
3) салықты алудың шығындары өте аз болуы тиiс ( үнемi қағидаты ).
Бұл қағидаттарды үнемi пайдалану салық салуда зорлық – зомбылықты жоқ
еттi, бұл процеске реттмелеудi енгiздi және А. Смитке “ салықтар – оны
төлейтiндерге құлшылықтың нышаны ” емес, бостандықтың нышаны деп қорытынды
жасауға мүмкiндiк бердi. Салық салудың кейiнгi даму барысында қағидаттардың
тұжырымдамалары дәлелдендi, толықтырылды.
Салық салудың қазiргi қағидаттары мыналарға саяды.
1) Салық салудағы әдiлдiк қағидатты екi аспетiде қаратырылады:
а ) “ деңгейлес теңдiкке ” жету – салық төлеушiлердiң табыстарына тең
жағдайда бiркелкi салық салынады;
ә ) “ сатылас теңдiктi ” сақтау – жеке тұлғалардың табыстарына салық
салу табыстардың бiр бөлiгiн қайта бөлу үшiн прогресивтi шәкiл бойынша
сараланған мөлшермелердi қолдана отырып жүргiзiлуi тиiс.
2. Қарапайымдылық қағидаты. Салық механизiмi салық төлеушiге түсiнiктi
болуы тиiс, ол рабайсыз әрi күрделi болмауы керек.
3.Салықтардың анықтығы – алдын ала белгiленген шарттар мен талаптпрдың
мзғымас тендiгi елдiң барлық аумағында және барлық шаруашылық жургiзушi
субьектiлер үшiн түсiндiру мен қолданудың бiркелкiлiгi.
4. Жеңiлдiктпердiң ең аз саны. Жеңiлдiктер құндық
үйлесiмдердi бұрмалайды және салық салу субьектiлерiн тең емес жағдайларға
әдейi қояды.
5. Салық салудң эканомикалық бейтараптығы. Салықтар эканомиканың жұмыс
iстеуiн жақсартуға және инвестициялардың өсуiне кедергi жасамауы тиiс.
6. Эканомикалық қатынастар бойынша осы елдiң басқа әрiптес елдермен
салықтардың негiзгi түрлерi бойынша салық мөлшермелерiнiң салыстырмалығы.
Қазақстанның салық заңнамасында сонымен бiрге салық және бюджетке
төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiтөлеудiң мiндеттiлiгi, салық салудың
айқындылығы, әдiлдiлiгi салық жүйiсiнiң бiртұтастығы және салық
заңнамасының жариялығы қағидаттары негiзделедi.
Елiмiздегi салық жүйiсi жалпыға бiрдей және мiндеттi болып табылады.
Жеке сипаттағы салық жеңiлдiктерiн беруге тиым салынды. [2,101 – 104бб]
Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік-құқықтық актілер ресми
басылымдарда міндетті түрде жаршшануға жатады.
Мемлекетке түсетін салық түсімдерінің сипатты ерекшелігі олардың сан алуан
қоғамдық қажеттерге кейін иесіз пайдаланылуы болып табылады. Осысымен
салықтардың мемлекет, соңдай-ақ басқа жергілікті органдар белгілейтін түрлі
міндетті мақсатты жарналардан, төлем аударымдарынан айырмашылығы болады;
бұған әлеуметтік сақтандыруға аударылатын қатаң мақсатты аударымдар, соның
ішінде бюджеттен тыс қорларға төленетін жарналар мен аударымдар жатады,
олар белгілі бір, ұзақ мерзімді көлемде өнімнің, жұмыстың және қызметтер
көрсетудің өзіндік құнынан, табыстан (пайдадан), еңбекке ақы төлеу қорынан,
амортизациядан және басқа көздерден есептелінеді.
Салықтардың әлеуметтік-экономикалық мәні мен мазмұны олар атқаратын
функцияларда толық ашыла түседі. Жалпы қаржы категориясы тұрғысынан
салықтар қосалқы категория болып табылатындығын есте ұстаған жөн, сондықтан
қаржыға қатысты салықтардың функцияларын қаржының бөлгіштік функциясының
құрамдас қосалқы функциясы ретіңде қарастырған жөн.
Қазіргі кезде салықтар фискалдық, реттеуші және қайта бөлу сияқты
негізгі үш функция орындайды. Бұлардың әрқайсысы осы қаржы категориясының
ішкі белгілері мен өзіндік ерекшеліктерін білдіреді.
Фискалдық функция — барлық мемлекеттерге тән негізгі функция. Оның
көмегімен бюджеттік қор қалыптасады, мұның өзі салықтардың қоғамдық
міңдеттерін арттыра түседі. Өйткені салықтар мемлекеттік бюджеттің
кірістерін толыстыра отырып, экономиканы, әлеуметтік-мәдени шараларды
жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.
Салықтардың реттеуші функция мемлекеттің экономикалық қызметінің
ұлғаюымен байланысты пайда болады. Ол ұлттық шаруашылықтың дамуына
қабылданатын бағдарламаларға сәйкес ықпал етеді. Бұл орайда салықтардың
нысандарын таңдау, олардың мөлшерлемелерінің, алу әдістерінің өзгеруі,
жеңілдіктер мен шегерімдер пайдаланылады. Бұл реттеуіштер қоғамдық ұдайы
өндірістің құрылымы мен үйлесіміне, қорлану мен тұтыну көлеміне ықпал
етеді.
Қайта бөлу функциясы арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлігі
мемлекеттің қарамағына өтеді. Бұл функцияның іс-әрекетінің ауқымы жалпы
ішкі өніңде салықтардың алатын үлесі арқылы анықталады; ол ұлттық табыстың
мемлекеттендірілу дәрежесін көрсетеді: бұл үлес 1997 жылы — 19,7%, 1998
жылы — 16,6%, 1999 жылы — 17,4%, 2000 жылы —22,6%, 2001 жылы — 22,2% болды
(салыстыру үшін: Украинада — 29%, Ресейде — 33,3%).
Мемлекет салық саясатын — салық саласындағы шаралар жүйесін қоғамның
оның нақтылы кезеңіндегі әлеуметтік-экономикалық мақсаттар мен міндеттеріне
қарай әзірленген экономикалық саясатқа сәйкес жүргізеді.
Нарықтық қатынастардың қалыптасу жағдайындағы салық саясатының негізгі
бағыты тұтынудың орталықтандырылған қоғамдық қорлары арқылы халықтың нақты
табыстарының едәуір бөлігін қалыптастырудың өзін ақтамаған қағидатынан бас
тарту болып табылады. Бұл еңбек белсенділігінің күшеюіндегі экономикалық
ынталылықтың уәждемелік механизмі арқылы халықтың еңбекке жарамды бөлігінің
табыстарын айтарлықтай арттыруға мүмкіңдік жасайды. Салық жүйесі арқылы
қоғамның еңбекке жарамсыз мүшелерінің неғүрлым тиімді және берік әлеуметтік
қорғалуы қамтамасыз етіледі.
Салық салуды ұйымдастыру салық қатынастары нысандарының элементтерін, яғни
салық түрлерінің нақты аттарын, сондай-ақ оларды қолданудың тәртібі мен
әдістерін, іс-қимылының тәсілдерін қамтитын салық механизмін құруға және
оның жұмыс істеуіне саяды. Салық механизмінде өзара байланысты
элементтерден тұратын арнаулы нұсқаулық қолданылады.
Қазақстан Республикасының қазіргі салық жуйесі салықтарды құру мен
алудың нақтылы әдістерін анықталды, салықтың тиісті элементтері арқылы
салық салудың тәртібін белгілейді.
Негізгі салық элементтеріне мыналар жатады: салық субъектісі, салық
салынушы, объектісі, салық базасы, салық салудың өлшемі (единицасы), салық
мөлшерлемесі, үлес (квота), салықпұл, салық жеңілдіктері, салық төлеудің
мерзімі мен тәртібі, салық төлеушілер мен салық оргаңдарының
міндеттіліктері мен құқықтары, салықтарды төлеуді бақылау, салық заңнамасын
бұзғаны үшін санкциялар және басқалары.
1.2 Салықтардың қазіргі кездегі даму ерекшеліктері
“ Салық ұғымымен ”, “ салық жүйесi ” ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте
алынатын салық түрлерiнiң, оны құрумен алудың нысандары мен әдiстерiнiң,
салық службасы органдарының жиынтығы әдетте мемлекеттiң салық жүйiсiн
құрайды.
1991 жылға дейiнгi, яғни КСРО ыдырағанға дейiн елде көбiнесе
эканомиканы басқарудың әмiршiл - әкiмшiлжүйiсiне, балаларға қатан
мемлекеттiк ретеуге сәйкес келетiн салық жүйесi қызмет еттi. Қазақстан
егемендiкке ие болғанан кейiн 1991 – 1995 жылдары қабылдаған бiрқатар
заңдарға сәйкес республикада жаңа салық жүйiсi қалыптасты.
1991 жылғы желтоқсанның 25 iнен бастап бiздiң елiмiзде тұңғыш салық
жұмыс iстей бсатады. Ол “ Қазақстан Республикасындағы салық жүйесi туралы ”
заңға негiзделдi.
Жеке табыс салығы бойынша мағлұмдаманы мынадай салық төлеушiлер:
Төлем көзiнен салық салынбайтын табыстары барлар;
Тұрғын үй салумен осындай құрылыс үшiн құрылыс материалдарын сатып
алуды iске асырғандар;
Қазақстан Республикасының шегiнен тыс жерлерден табыстар алынатын
жеке тұлғалар;
Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы
заңнамалық актiлерiне сәйкес мағлұмдама беру жөнiнде мiндеттеме жүктелген
адамдар;
Қазақстан Республикасы Парламентiнiң депутаттары, судьялар табыс
етедi. [ 3,302 бб ]
Қазақстан Респупликасындағы салықтардың, салық сипатындағы алымдардың
тiзбесi мыналарды кiрiктiредi.
1салықтар
Корпорациялық табыс салығы.
Жеке табыс салығы.
Қосылған құнға салынатын салық
Акциздер
Жер қоойнауын пайдалынатын салықтары мен
арнаулы төлемдерi.
1. Экспортқа шығарылатын шикi мұнайға салынатын рента салығы
2. Әлеуметтiк салық
3. Жер салығы
4. Көлiк құралдарына салынатын салық
5. Мүлiкке салынатын салық
6. Қазақстан Республикасыныңжасалған келiсiмшарттары бойынша өнiмдi
жөнiндегi үлесi.
1. Алымдар
1. Заңи тұлғаларды мемлекетiк тiркегенi үшiн алынатын алым.
2. Жеке кәсiпкерлердi мемлекеттiк тiркегенi үшiн алынатын алым.
3. Жылжымайтын мүлiкке құқықтарды және олармен жасалған мәлiметтердi
мемлекеттiк тiркегiнi үшiн алым.
4. Радиоэлектрондық құралдарды жәнежиiлiгi жоғары құрылғыларды
мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым.
5. Механикалық көлiк құралдары мен тiркемелерi мемелекеттiк тiркегенi
үшiн.
6. Теңiз, өзен кемелерi мен шағын көлемдi кемелердi мемлекеттiк
тiркегенi үшiн алым
7. Азаматтық әуе кемелерiн мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым.
8. Дәрiлiк заттарды мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым
9. Автокөлiк құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы арқылы жүру
алымы.
10. Аукциондардан алынатын алым
11. Консулдық алым
12. Жекелеген қызмет түрлерiмен айналасу құқығы үшiн лецениялық алым
13. Телевизиялық және радиохабар ұйымдарына радиожиiлiк спектiрiн
пайдалануға рұқсат берген үшiн алым.
2. Төлемақылар
1. Жер учаскелерiн пайдалынған үшiн төлемақы.
2. Жер бетiндегi көздердiң су ресурстарын пайдаланғаны үшiн төлемақы.
3. Қоршаған ортаны ластағаны үшiн төлемақы.
4.Жануарлар дүниесiн пайдаланған үшiн төлемақы.
5.Орманды пайдаланғаны үшiн үшiн төлемақы.
6.Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланған үшiн
төлемақы.
7.Радиожиiлiк спектрн пайдалынған үшiн төлем ақы.
8.Кеме жүретiн су жолдарын пайдаланған үшiн төлемақы.
9.Сыртқы ( көрнекi ) жарнаманы орналастыру үшiн төлемақы.
6. Мемлекеттiк баж.
10.Кеден төлемдерi:
1. Кеден бажы.
2.Кеден алымдары.
3.Алдын ала шешiм қабылағаны үшiн төлемақы.
4.Алымдар.
Салықтардың және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң
соммасы “ Қазақстан Республикасының бюджет кодексi ” мен тиiстi қаржы
жылына арналған Республикалықбюджет туралы заңға белгiленген тiртiппен
тиiстi бюджеттердiң кiрiсiне түседi.[ 4,106 – 109 бб ]
Мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын қальштастырумен және
пайдаланумен байланысты болып келетін бюджеттің жұмыс жасауы ерекше
экономикалық нысандар — бюджеттің кірістері мен шығыстары арқылы болып
отырады. Олар құндық бөліністің жеке көздерін білдіреді. Категориялардың
екеуі де бюджеттің өзі сияқты объективті және олардың өзгеше қоғамдық
арналымы болады; кірістер мемлекетті қажетті ақша қаражаттарымен қамтамасыз
етеді, шығыстар орталықтандырылған ресурстарды жалпы мемлекеттік
қажеттіліктерге сәйкес бөледі.
Кірістер мен шығыстардың құрамы мен құрылымы нақты әлеуметтік-
экономикалық және тарихи жағдайларда жүзеге асырылатын мемлекеттік бюджет
және салық саясатын жүргізудің бағыттарын байланысты болады. Бұл кезде
мемлекет белгілі бір жағдайларда кірістерді қалыптастырудың және
шығыстарды жұмсаудың қолайлы нысандары мен әдістерін пайдаланады.
Нарықтық қатынастарға кешкенге дейін КСРО-ның мемлекеттік бюджетінің
кірістері мемлекеттік кәсіпорындардың ақша жинақтарына негізделіп келді. Ол
бюджет кірістерінің жалпы сомасының 90% құрады және негізінен екі төлемнен
— айналым салығы мен пайдадан алынатын төлемдерден тұрды. Бұл жүйе 1930
жылдан 1990 жылға дейін өмір сүрді. 1980 жылдары еңгізілген өндірістік
қорлар, еңбек ресурстары және басқалары үшін ақы түріндегі пайдадан
алынатын нормативті төлемдер қолданылып жүрген төлемдер жүйесін өзгертттеді
және жеке кәсіпорындар қызметінің жеке-дара нәтижелеріне бағытталып отырды.
Дағдыдағыдай, кірістердің көзі салықтар немесе оларға бара-бар
төлемдер болып табылады. Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджеті
кірістерінің құрамы мен құрылымы салық төлемдерінің қолданыстағы жүйесімен
және салыстырмалы тұрақсыз сипаттағы салықтық емес қаражаттардың
түсімдерімен айқындалады.
Бюджет жүйесі туралы заңға сәйкес бюджеттің құрылымы мыналардан
тұрады:
1) түсімдерден:
кірістерден;
алынған ресми трансферттерден (гранттардан);
бұрын бюджеттен берілген кредиттер бойынша негізгі борышты
өтеуден;
2) шығыстардан және кредит беруден:
кредит беруден;
3) бюджет тапшылығынан (профицитінен);
4)бюджет тапшылығын (профицитті пайдаланудан) қаржыландырудан.
Өз кезегінде кірістер:
салықтық түсімдер;
салықка жатпайтын түсімдер;
капиталмен жасалатын операциялардан алынатын кірістер болып бөлінеді.
Бюджеттік түсімдердің бұл үш категориясы алынған ресми трансферттер
бөлігімен (және бір уақытта санатымен) яғни тауарларды немесе қызметтер
көрсетуді сатып алуға, кредиттер беруге немесе өтелмеген борышты төлеуге
байланысты емес тегін және қайтарылмайтын төлемдермен толықтырылады.
Бюджеттен берілген кредиттерді өтеу санаты бюджеттік кредиттер бойынша
(қайтару негізінде берілген — бұрынғы жылдардағы несиелендіру) мемлекеттік
шаруашылық жүргізуші субъектілер тарапынан ақшалай қаражаттардың түсуі
болып табылады.
Бюджеттің шығыстар бөлігі функционалдық топтардың шығастарын
қаржыландыруға жұмсалады.
Мемлекеттік борышқа қызмет ету жөніндегі шығыстар борышқа қызмет ету
функционалдық тобы бойынша бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің
мемлекеттік мекемелерін — әкімдер аппаратын және кіші бағдарламалар —
қарыздар бойынша сыйақылар (мүдделер) төлеу және қарыздарды орналастырғаны
үшін комиссиялық сыйақылар төлеу бойынша Қаржы министрлігін бөле отырып
жүргізіледі.
Кейін бюджетке өтеу түрінде қайтаруға жататын, басқа экономикалық
бірліктерді несиелендіруге арналған қаражаттар тиісті бөлікте —
функционалдық топ болып табылатын несиелендіруде көрсетіледі.
Бюждет тапшылығы шығыстар мен бюджеттен қайтарымды негізде бөлінген
кредиттер ауқымының бюджетке түсетін түсімдердің жалпы сомасынан асып
түсуін қамтып көрсетеді. Бекітілген республикалық бюджет тапшылығының
көлемі ұлттық валютамен және жалпы ішкі өнімге пайызбен, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz