Мемлекеттің салықтық қызмет
Кіріспе
Негізгі бөлім
1.Мемлекеттің салықтық қызметің түсінігі және әдістері.
2. Мемлекеттің салықтық қызметің міндет.мақсаттар.
3. Мемлекеттің салықтық қызметің жүзеге асырушы өкілетті
органдар.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттері
Негізгі бөлім
1.Мемлекеттің салықтық қызметің түсінігі және әдістері.
2. Мемлекеттің салықтық қызметің міндет.мақсаттар.
3. Мемлекеттің салықтық қызметің жүзеге асырушы өкілетті
органдар.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттері
Салықтар мемлекеттік бюджеттің ең мол түсім көздері болғандықтан олар қандай да болмасын мемлекеттің өсіп өркендеуінің материалдық негізі болып есептелінеді. Сондықтан салықтар мақсатының басты бағыты бюджетке кірістерді тарту арқылы мемлекеттің қазынасын қалыптастыру және мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық, сондай-ақ саяси құрылыс бағдарламаларын ақшалай қамтамасыз ету болып табылады.
Бұл жерде мемлекетті қоғамның саяси жүйесінің субъектісі екенін ескерсек, оның қызмет аясы тек қана өз ақшалай мәселілерін шешіп қоймай, сонымен қатар қоғамның да ақшалай инфрақұрлымын құруға бағытталған.Сонымен салықтық қызметті жүзеге асыру кезінде, мемлекет бір уақытта екі сипатта болады: саяси жүйенің субъектісі ретінде және мемлекеттік бюджетке жұмылдырылған ақша қаражаттарының меншік иесі ретінде.
Мемлекеттің салықтық қызметі мемлекеттің фискалдық саясатын жүзеге асыру құралы ретінде және түбегейлі реформаларға байланысты алдыңғы қатарға шығып отыр. Мемлекеттің салықтық қызметінің өзекті бағыты салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді белгілеу екенін қабылданып жатқан салық заңдары айғақтайды. Салықтық қызметтің құқықтық негіздері болып табылатын салық заңдарының дәстүрлі қалыптасқан ұтымды көрінісі салық міндеттемелерін мұқият айқындау болып саналады және осы салық міндеттемесінің нысанына үш іс-қимыл жатады: 1.салық төлеушінің өзінде салық субъектісі бар екенін хабарлау;
2.мемлекет қарамағына өтетін салықтардың сомасын есептеп шығару;
3.тиісті салықтарды төлеу. Бұл жерде ескеретін бір жәйт, нарықтық экономиканың жеке меншікке негізделіп қалыптасуына орай, салықтық заңдарды, салықтық қызметтің басты әдістері мен бағыттарын жете білу және осы аядағы өздерінің құқықтары мен мүдделерін қорғау тәсілдерін меңгеру меншік иесі болып табылатын салық төлеушілерге пайдалы әрі тиімді.
Мемлекеттік салықтық қызметтің негізгі міндет-мақсатарын және жүзеге асыру принциптерін, негізгі бөлімнің екінші тармағында қарастырдым.Яғни мемлекет атынан жүзеге асырылатын салықтық қызмет тек құқықылық негіздерге сүйіне отырып атқарылады.Салықтық қызметтің құқықылық негіздеріне, бірінші кезекте Қазақстан Республикасы Конституциясы, арнайы қаржылық, салықтық заңдар мен басқа да нормативті актілер жатады.
Негізгі бөлімнің үшінші тармағында мемлекеттік салықтық қызметті жүзеге асырушы өкілетті органдар және олардың құықтық негіздеріне кеңірек тоқталдым. Негізгі мемлекеттік салықтық қызметті жүзеге асырушы органдарға біз Салық комитеті мен салық полициясын жатқызамыз,олардың құықықтары мен міндеттірі және негізгі қызметтеріне қысқаша қарастырдым.
Бұл жерде мемлекетті қоғамның саяси жүйесінің субъектісі екенін ескерсек, оның қызмет аясы тек қана өз ақшалай мәселілерін шешіп қоймай, сонымен қатар қоғамның да ақшалай инфрақұрлымын құруға бағытталған.Сонымен салықтық қызметті жүзеге асыру кезінде, мемлекет бір уақытта екі сипатта болады: саяси жүйенің субъектісі ретінде және мемлекеттік бюджетке жұмылдырылған ақша қаражаттарының меншік иесі ретінде.
Мемлекеттің салықтық қызметі мемлекеттің фискалдық саясатын жүзеге асыру құралы ретінде және түбегейлі реформаларға байланысты алдыңғы қатарға шығып отыр. Мемлекеттің салықтық қызметінің өзекті бағыты салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді белгілеу екенін қабылданып жатқан салық заңдары айғақтайды. Салықтық қызметтің құқықтық негіздері болып табылатын салық заңдарының дәстүрлі қалыптасқан ұтымды көрінісі салық міндеттемелерін мұқият айқындау болып саналады және осы салық міндеттемесінің нысанына үш іс-қимыл жатады: 1.салық төлеушінің өзінде салық субъектісі бар екенін хабарлау;
2.мемлекет қарамағына өтетін салықтардың сомасын есептеп шығару;
3.тиісті салықтарды төлеу. Бұл жерде ескеретін бір жәйт, нарықтық экономиканың жеке меншікке негізделіп қалыптасуына орай, салықтық заңдарды, салықтық қызметтің басты әдістері мен бағыттарын жете білу және осы аядағы өздерінің құқықтары мен мүдделерін қорғау тәсілдерін меңгеру меншік иесі болып табылатын салық төлеушілерге пайдалы әрі тиімді.
Мемлекеттік салықтық қызметтің негізгі міндет-мақсатарын және жүзеге асыру принциптерін, негізгі бөлімнің екінші тармағында қарастырдым.Яғни мемлекет атынан жүзеге асырылатын салықтық қызмет тек құқықылық негіздерге сүйіне отырып атқарылады.Салықтық қызметтің құқықылық негіздеріне, бірінші кезекте Қазақстан Республикасы Конституциясы, арнайы қаржылық, салықтық заңдар мен басқа да нормативті актілер жатады.
Негізгі бөлімнің үшінші тармағында мемлекеттік салықтық қызметті жүзеге асырушы өкілетті органдар және олардың құықтық негіздеріне кеңірек тоқталдым. Негізгі мемлекеттік салықтық қызметті жүзеге асырушы органдарға біз Салық комитеті мен салық полициясын жатқызамыз,олардың құықықтары мен міндеттірі және негізгі қызметтеріне қысқаша қарастырдым.
1. Н.Б. Мухитдинов, С.М. Найманбаев, Ы.Д. Дулатов
«Мемлекеттің салықтық қызметінің құқықтық негіздері»
Алматы 1998 ж.
2. Ермекбаева Б.Ж. «Салық және салық салу»
Алматы «Қазақ университеті»2003 ж.
3. С.М.Найманбаев «Салық құқығы»
Алматы 2002 ж.
4. Салық кодексі
Алматы 2005 ж.
5. Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі
Алматы 2004 ж.
6. Н.Б. Мухитдинов «Қаржы құқығы»
Алматы 2000
«Мемлекеттің салықтық қызметінің құқықтық негіздері»
Алматы 1998 ж.
2. Ермекбаева Б.Ж. «Салық және салық салу»
Алматы «Қазақ университеті»2003 ж.
3. С.М.Найманбаев «Салық құқығы»
Алматы 2002 ж.
4. Салық кодексі
Алматы 2005 ж.
5. Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі
Алматы 2004 ж.
6. Н.Б. Мухитдинов «Қаржы құқығы»
Алматы 2000
Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
1.Мемлекеттің салықтық қызметің түсінігі және әдістері.
2. Мемлекеттің салықтық қызметің міндет-мақсаттар.
3. Мемлекеттің салықтық қызметің жүзеге асырушы өкілетті
органдар.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттері
Салықтар мемлекеттік бюджеттің ең мол түсім көздері болғандықтан олар
қандай да болмасын мемлекеттің өсіп өркендеуінің материалдық негізі болып
есептелінеді. Сондықтан салықтар мақсатының басты бағыты бюджетке
кірістерді тарту арқылы мемлекеттің қазынасын қалыптастыру және
мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық, сондай-ақ саяси құрылыс
бағдарламаларын ақшалай қамтамасыз ету болып табылады.
Бұл жерде мемлекетті қоғамның саяси жүйесінің субъектісі екенін
ескерсек, оның қызмет аясы тек қана өз ақшалай мәселілерін шешіп қоймай,
сонымен қатар қоғамның да ақшалай инфрақұрлымын құруға бағытталған.Сонымен
салықтық қызметті жүзеге асыру кезінде, мемлекет бір уақытта екі сипатта
болады: саяси жүйенің субъектісі ретінде және мемлекеттік бюджетке
жұмылдырылған ақша қаражаттарының меншік иесі ретінде.
Мемлекеттің салықтық қызметі мемлекеттің фискалдық саясатын жүзеге
асыру құралы ретінде және түбегейлі реформаларға байланысты алдыңғы қатарға
шығып отыр. Мемлекеттің салықтық қызметінің өзекті бағыты салықтар мен
басқа да міндетті төлемдерді белгілеу екенін қабылданып жатқан салық
заңдары айғақтайды. Салықтық қызметтің құқықтық негіздері болып табылатын
салық заңдарының дәстүрлі қалыптасқан ұтымды көрінісі салық міндеттемелерін
мұқият айқындау болып саналады және осы салық міндеттемесінің нысанына үш
іс-қимыл жатады: 1.салық төлеушінің өзінде салық субъектісі бар екенін
хабарлау;
2.мемлекет қарамағына өтетін салықтардың сомасын есептеп шығару;
3.тиісті салықтарды төлеу. Бұл жерде ескеретін бір жәйт, нарықтық
экономиканың жеке меншікке негізделіп қалыптасуына орай, салықтық заңдарды,
салықтық қызметтің басты әдістері мен бағыттарын жете білу және осы аядағы
өздерінің құқықтары мен мүдделерін қорғау тәсілдерін меңгеру меншік иесі
болып табылатын салық төлеушілерге пайдалы әрі тиімді.
Мемлекеттік салықтық қызметтің негізгі міндет-мақсатарын және жүзеге
асыру принциптерін, негізгі бөлімнің екінші тармағында қарастырдым.Яғни
мемлекет атынан жүзеге асырылатын салықтық қызмет тек құқықылық негіздерге
сүйіне отырып атқарылады.Салықтық қызметтің құқықылық негіздеріне, бірінші
кезекте Қазақстан Республикасы Конституциясы, арнайы қаржылық, салықтық
заңдар мен басқа да нормативті актілер жатады.
Негізгі бөлімнің үшінші тармағында мемлекеттік салықтық қызметті
жүзеге асырушы өкілетті органдар және олардың құықтық негіздеріне кеңірек
тоқталдым. Негізгі мемлекеттік салықтық қызметті жүзеге асырушы органдарға
біз Салық комитеті мен салық полициясын жатқызамыз,олардың құықықтары мен
міндеттірі және негізгі қызметтеріне қысқаша қарастырдым.
Сонымен, қазіргі кезде мемлекетімізде алынатын салықтар мемлекеттік
кірістердің негізгі бөлігін әрдайым және тұрақты қалыптастыратын әмбебап
әрі тиімді құрал екендігіне ешкімнің дауы жоқ және осы кірістерді салықтар
арқылы қалыптастыру қызметі саяси және конституциялық-құқықтық негіздермен
сипатталады, сондай-ақ мемлекет аумағында осы салықтық қызмет өзіндік
реттеліп жатқан экономикалық процестерге оның ішінде сол процесстердің
қозғаушы күші-пайда табуыға талпыну – процестеріне тәуелді болады.
Демек, мемлекет те, қоғам да өз болмыстарының және функцияларын
атқарудың материалдық негізі – қаржыларға әрқашан да мұқтаж екенін
жасырмайды және мемлекеттің салықтық қызметі осыған байланысиы үнемі жүзеге
асырыла бермек.
Салықтық қызметті мемлекет қазынасын қалыптастыру
мақсатында жүзеге асырылатын мемлекеттік қызмет, дәлірек айтсақ қаржылық
қызметтің бір түрі деп есептеуге болады. Өйткені салықтық құықықтың өзі
бюджеттік құқықтық құқықылық дербес институты болып табылады.
Салықтық қызмет дегеніміз-салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді
заңда және басқа нормативті актілерде белгіленген мөлшерде және
мерзімінде бюджетке алу, қажет кезінде ставкаларын , түрлерін өзгерту,
сондай-ақ олардың есептелініп, бюджеттерге дер кезінде түсулеріне бақылау
жүргізу процісін жүзеге асырушы мемлекеттің өзінің немесе оның өкілетті
органдарының іс-әрекеттері.
Салықтық қызмет негізінде бір-бірімен тығыз байланысқан құқықылық
және экономикалық қатнастардың жүйесінен тұрады. Жоғарыда айтқандай,
мемелекет заң және басқа нормативтік актілерді қабылдауы арқылы салықтар
мен міндетті төлемдерді белгілейді,өзгертеді, алып тастайды және олардың
уақытылы, белгіленген мөлшерде бюджетке түсуіне бақылау жүргізеді. Салықтық
қызмет процесінде белгілі бір әдістер қолданылады.
Салықтық қызмет әдістері деп, осы қызметті жүге асыру барысында
қолданылатын жолдар мен тәсілдерді айтамыз.
Салықтық қызметтің әдістері мыналар болып есептелінеді:
- салықтарды бугілеу;алымдарды белгілеу;баждарды белгілеу;
- салықтарды,алымдарды, баждарды алу;
- салықтық реттеу;
- салықтық бақылау;
Осы аталған әдістерді қысқаша қарыстырып өтейік.
Салықтарды белгілеу деп, мемлекеттің жоғарғы өкілді органы
Парламенттің қабылдаған заңының негізінде Қазақстан аумағында жүретін
салықтарды енгізу және олардың төлеушілерін, салық салу объектісін,
мөлшерлері мен төлеу мерзімін дәл көрсетуді айтамыз.
Бұл жерде айта кететін бір жайт салық салу объектілерін заңға
негіздеп анықтау кезінде барлық субъектілерге жаппай белгіленбей, тек
шаруашылық, кәсіпкерлік қызметтері бар субъектілерге ғана қатысты болады.
Салықтарды жоғарғы өкілді органы шығарған заңның негізінде тек
мемелекет белгілейді және салықтар белгілі кезеңде ( мысалы салық жылы
ішінде) салық салу объектісінен бір жолы ғана алынады.Салықтарды белгілеу
кезіңде жеңілдіктер беру мәселелері қоса қарастырылады.Заңда көзделген
жағдайда алыну тәртібін,мөлшерін белгілеу жергілікті өкілді органдарға
жүктеледі.
Алымдарды белгілеу де мемелекет тарапынан, жоғарғы өкілді орган
шығарған нормативті актінің негізінде жүзеге асырылады.Дәлірек айтсақ,
алымдарды белгілеудің жалпы принциптерін Парламент анықтаса,ал олардың
нақты ставкаларын өз аумақтарының ерекшеліктері есепке ала отырып белгілеу
ҚР Үкіметіне немесе жергілікті өкілді органдар-Маслихаттарға жүктелуі
мүмкін.
Баждарды белгілеу тек Парламент арқылы жүзеге асырылады. Баж алу
объектілері мемелекеттің арнайы мамандырылған органдары көрсететін немесе
жасайтын белгілі қызметтер болып табылады және сол қызметтерді пайдаланған
заңды және жеке тұлғалар баж төлеушілер болып есептелінеді. Баждардың өзіне
тән қасиеті ақылы болып келеді немесе ғылыми еңбектерде біршама-баламалы
деген термин қолданылады.
Салықтарды,алымдар мен баждарды, сондай-ақ басқа да міндетті
төлемдерді алуды тікілей салық қызметі органдарды жүзеге асырады.Салық
қызмет органдары Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кірістер Министрлігінің
Салық Комитетінің облыстардағы,аудандардағы қалалар мен қалалық
аудандардағы мемелекеттік салық инспекциясынан тұрады.Салықтарды алу,яғни
төлеу заңда, Қазақстан Республикасы Үкіметінің, Салық Комитетінің
актілерінде,сондай-ақ салық қызметі органдарының жобаламаларында көзделген
мерзімде жүргізіледі. Салық қызметі органдары салық төлеушілер мен салық
салынатын объектілердің есебін уақытылы алу нәтижесінде салықтардың
мерзімінде төленуіне жағдай туғызады.
Салықтық реттеу әдісі – салықтырды белгілеу,өзгерту,кейбір
түрлерін салық жүйесінен алып тастау,салық ставкаларын азайту немесе
төмендету, негізделген салық жеңілдіктерін енгізу сияқтыәрекеттерден
тұрады.Салықтық түсімдерді бюджет жүйесінің ішінде бөлу де салықтық
реттеудің бір қыры ретінде көрінеді.Жалпы мемелекеттік салықтар Қазақстан
аумағы бойынша бірыңғай ставкалармен алынса, жергілікті алымдардың
ставкалары жергілікті өкілді органдардың актілермен анықталады. Жеңілдіктер
жасау кезінде оның экономикалық тұрғыдан негізделуін және белгіленген
шектен аспауына көңіл бөлу қажет.
Салықтық бақылау әдісі салық қызмет органдарының салық
заңнамаларының орындалуын,салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдердің дұрыс есептелуі мен уақытылы төленуін тексеруін, Қазақстан
Республикасы заңнамаларының сақталуын қадағалауын, жинақтаушы зейнетақы
қорларына міндетті зейнетақы жаранларының дер кезінде әрі толық аударылуын
бақылауын айтады.
Салықтық бақылаудың басты міндеті салықтан жалтаруға тосқауыл
жасау,мемлекет үлесіне түсетін кірістерді қамтамасыз ету.
Салықтық бақылау жүргізуді тек қана салық қызмет органдары жүзеге
асырады.Кейбір заңда көрсетілген жағдайда салық салу, салық қызметі саласын
бақылау мемлекеттік арнайы органдарға жүктеледі. Қазіргі кезеңде тікілей
салықтық бақылау жүргізетін салық қызмет органдары мыналар: Қаржы министрі
Мемелекеттік кірістер Министрлігі: Салық комитеті;
облыстардағы,аудандардағы, қалалар мен қалалық аудандардағы салық комитет
басқармалары, Салық полициясы комитеті салық полиция басқармасы.
Салық тексерулері салық қызмет органдары жүзеге асыратын,Қазақстан
Республикасы салық заңнамаларының орындалуын тексеру болып табылады,яғни
бұл-салық төлеушілердің іс-әрекетін мемлекеттік бақылаудың басты тәсілі.
Салық тексеруіне қатысушылар салық қызметі органдарының лауазымды
тұлғалары,салық төлеушілер, салық агенті болып табылады.
Салық тексеруіне ешбір жеңілдіксіз барлық салық төлеушілер
қамтылады,өйткені салықтық бақылаудың бұл түрі салық төлеушілер өзі
есептеген салықтар мен басқа да міндетін төлемдердің сомасының дұрыстығын
анықтау мақсатында мемелекет тарапынан жүргізіледі.
Салық қызметі органдары салық тексеруін жүргізгенде тексеру
кезеңділігі,мерзімі,салық тексеруінің актісін тапсыру тәрізді шарттарды
сақтауы керек.
Салық текеруінің мынадай түрлері бар:
1.құжаттық тексеру;
2.рейдтік тексеру;
3.хронометраждық зерттеу.
Құжаттық тексеру камералдық бақылау, объектілер есебі бойынша
уәкілетті органдардың деректері және салықтық бақылауды басқа да
нысандарының деректері нәтижесі негізінде жүргізіледі.
Құжаттық тексеру мына түрлерге бөлінеді:
a) кешенді тексеру –жылына 1 рет жүргізіледі, салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша салық
міндеттемелерінің орындалуын тексеру;
b) тақырыптық тексеру- салық және бюджетке төленетін басқа
да міндетті төлемдерді белгілі бір және сол түрі бойынша жарты жылда 1 рет
жүргізіледі.
c) қарсы тексеру- салық тексеру барысында салық
төлеушілердің жүргізілген операцияларының салық есебінде дұрыс көрсетілгені
туралы қосымша ақпарат қажет болған жағдайда, үшінші тұлғаға қатысты
жүргізілетін тексеру.Бұл тексеру кезінде тексерілетін салық төлеушінің
бастапқы құжаттары, есеп деректері сәйкес келетін құжаттармен және
алынған материалдық қаражаттардан сол қарсы тексеру жүргізіліп жатқан
салық төлеушілерде бар деректер салыстырылады.
Салық тексеру мерзімі 30 жұмыс күнінен аспауы керек, бірақ тексеру
жалғасиыру қажеттігі жағдайында 60 жұмыс күніне дейін ұзартылуы мүмкін.
Рейдтік тексеру салық қызметі органдары жкелеген салық
төлеушілерге қатысты жүргізеді. Оның құжаттық тексеруден айырмашылығы бұл
тексеру бірден бірнеше салық төлеушілерде жүргізіледі.(Мысалы: бір көшеде
орналасқан бірнеше салық төлеушілерді тексеру)
Рейдтік тексеру нәтижесі салық органдары үшін өте маңызды болып
табылатын салық тексеру актісімен рәсімделеді және оның нәтижесі бойынша
бұзушылықтар анықталған жағдайда ол салық төлеушіге салық қызметі органың
хабарламасы жіберіледі.Сондай-ақ әкімшілік жауапкершілікке тарту шаралары
қолданылады.
Хронометраждық зерттеуде мәлімделген кіріс сомасы мен нақты кіріс
және оны алумен байланысты шығындар арасындағы айырманы белгілеу мақсатында
салық қызметі органы жүргізеді.Бұл зерттеу негізінен шағын бизнес
субъектілеріне өткізіледі. Бұл салық бақылауының маңыздылығы хронометраждық
зерттеу өткізу салық тексеруіне жатқызылып және салық тексеру актісімен
рәсімделетіндігінде, яғни оның нәтижесі бойынша салық сомасын есептеу
жүргізілуі мүмкін.
Салық сомасын есептеу нақты кіріс пен мәлімделген кіріс сомасының
арасынан алашақтық тапқанда жүргізіледі.
Хронометраждық зерттеу кемінде 7 күнге белгіленеді. Бұл зерттеу
жылына 4 реттен артық жүргізілмейді.
Құжаттық,рейдтік тексерулер,хронометраждық зерттеу салық органың
арнайы журналында тіркелетін нұсқама негізінде жүргізіледі.Онда мына
мәліметтер көрсетілуі керек:
• салық органында тіркелген нұсқаманың тіркеу нөмірі,күні
және оны берген салық органың атауы;
• салық төлеушінің толық атауы,тіркеу нөмірі;тексеру
түрі;өткізу мерзімі;
• тексерушілердің аты-жөні,лауазымы;
• құжаттық тексеру тұсындағы салық кезеңі.
Нұсқамаға салық қызметті органың бірінші басшысы қол
қойып, мөрмен куәландырып, арнайы журналда тіркеуі керек.
Тексеру мерзімі ұзартылған жағдайда алдыңғы нұсқаманың нөмірі мен
күні көрсетілген қосымша нұсқама беріледі.
Салық тексеруі мерзімі аяқталған соң салық қаызметті органың
лауазымда тұлғасы мына мәліметтерді көрсете отырып,салық тексеру актісін
жасайды:
• салық тексеру өткізілген орын;
• акт жасау күні;
• тексеру күні;
• салық төлеушінің аты-жөні толық атауы;
• салық төлеушінің орналасқан жері,банк деректемелері,тіркеу
нөмірі;
• салық тексеруін өткізген салық қызметі органдары лауазымды
тұлағалардың лауазымы,аты-жөні;
• тексеру қорытыңдысы.
Камералдық бақылаудың қорытыңдылары салық тексеруінің актісімен
рәсімделеді.
Сонымен салықтық бақылау нысандарының нәтижесі бойынша Қазақстан
Республикасының заңнамаларының бұзу фактілерні анықталған жағдайда салық
органдары салық төлеушіге жазбаша хабарлама жібереді.Бұл салық қызмет
органың салық төлеушіге салық міндеттемелерін орындау туралы жіберген
хабарламасы болып табылады.
Салықтық тексеру нәтижесі бойынша салық және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдердің,өсімдер мен айыпұлдардың хабарламасын салық
органдары, салықтық тексеру акт қорытындысы бойынша шешім қабылдаған күннен
бастап бес жұмыс күн ішінде салық төлеушіге жібереді.Ал камералдық бақылау
нәтижесі бойынша жіберілген қателіктерді жою хабарламасы салықтық есепті
бұзғандығы анықталған 2 жұмыс күн ішінде,салық заңнамаларын бұзуға
жіберілген қателіктерді жою хабарламасы анықталған күннен бастап 5 жұмыс
күн ішінде салық төлеушіге жіберілуі керек.
Салық қызметінің негізгі міндеттері мыналар:салық заңдарының
орындалуын қамтамасыз ету;заңдардың, салық салу мәселелері жөнінде басқа
мемлекеттермен жасалатын шарттардың жобаларын әзірлеуге қатысу; салық
төлеушілерге олардың құқықтары мен міндеттерін түсіндіру;салық заңдары мен
салық салу жөніндегі нормативтік актілердің өзгерістері туралы салық
төлеушілерге уақытылы хабарлап тұру; салық саясатының концепциясын әзірлеу.
Салық қызметтінің мақсаттры:
• мемлекет бюджетіне кірістерді жұмылдыру арқылы
әлеуметтік- экономикалық және саяси құрылыстың мемлекеттік бағдарламаларын
ақшалай қамтамасыз ету;
• өндірісті ойдағыдай реттеу және шаруашылық субъектілерінің
қызметтерінің ынталандыру арқылы халық тұтынатын тауарлар мен өнеркәсіптік
өнімдерді шығару процестерін қамтамасыз ету.
Мемлекеттің салықтық қызметінің құқықтық негіздеріне салықтық
қызметтің жалпы бастамаларын,олардың принциптерін, міндеттері мен мақсатын,
салықтар мен салық жүйесінің құрылымын, сондай-ақ салық төлеушілер мен
салық қызметті органдарының құқықтары мен міндеттерін белгілейтін нормалар
жатады. Салықтық қызметтің процесінде,яғни салықтық қызметті жүзеге асыру
кезінде мына әдістер қолданылады:салықтарды белгілеу; салықтарды алу;
салықтық реттеу; салықтық бақылау.
Салықтық қызметті жүзеге асыру барысында салықтардың экономикалық
мәні болып табылатын төрт функциясы да өз рөлдерін атқарады. Олар:
• фискалдық;
• қайта бөлу;
• бақылау;
• реттеуші функциялары.
Осы мемлекеттің салықтық қызметінің процесінде
туындайтын қатнастар құқықылық нормалармен реттеуді қажет етеді.
Демек,мемлекет атынан жүзеге асырылатын салықтық (салықтық-
бюджеттік) қызмет тек құқықылық негіздерге сүйіне отырып
атқарылады.Салықтық қызметтің құқықылық негіздеріне, бірінші кезекте
Қазақстан Республикасы Конституциясы, арнайы қаржылық, салықтық заңдар мен
басқа да нормативті актілер жатады.
Салықтық қызметі жүзеге асыру кезінде белгілі бір принциптердің
басшылықа алынатыны білеміз. Прицип латын тілінен аударғанда негіз
алынатын бастама, негіз деген мағынада айтылады. Принциптер ғылыми
тұрғыдан негізделіп, қалыптасқан және заң жүзінде бекітілген болып
бөлінеді.
Салықтық қызметтің негізгі принциптері ретінде салық жүйесінің
құрылысындағы принциптерді атауға болады. Олар:
• заңдылық және негізділік;
• жалпыға бірдейлік және нақтылық;
• теңділік және әділеттілік;
• ыңғайлық және жеткіліктілік;
• қарапайымдылық және экономикалық бейтараптылық;
• жоспарлылық және нормативтілік;
• жеңілділік және бірдүркінділік.
Ресейлік ғалым Гуреев В.И. өзінің еңбегінде салықтық
қызметтің басты принциптерін қарастыра отырып, ғылыми тұрғыдан оларды екі
топқа бөлген: жалпы салалық (жалпы құқықтық) принциптер және салалық
принциптер.
Жалпы салалық принциптерге мыналар жатады: заңдылық; заның кері
күші болмауы. Осы аталған принциптер барлық құқық салаларында бекітілген.
Ал салалық принциптерге нақты бір құқық саласына тән принциптер
жатады.Олар мына төмендегідей болып келеді:
• салықтың бір дүркіні салынуы;
• салық салу жеңілдіктері;
• мемлекет тарапына барлық шаруашылық субъектілеріне тең
талап қоюды қаматамыасыз ету;
• субъектілердің тапқан табыстарын
жұмсауларына бірдей жағдай туғызу;
• табыс табушы заңды және жеке тұлғалардың салық төлеу
жөніндегі міндеттер;
• салық төлеушілер мен салық органдарының құқықтыры мен
міндеттерін белгілеуде бірыңғай тәсіл қолдану;
• салық төлеушілер мен мемлекеттің заңды мүделер мен
құқықтарын қоғау теңділігі, резиденттік.
Осы принциптерге сай, мемлекет өзіне тән міндеттері мен
функцияларын атқаруға және қоғамның мұқтаждықтары мен мүдделерін
қаматамасыз етуге қажетті қаражаттарды салықтарды белгілеу және бюджетке
алу арқылы мемлекет тарапындағы қорға жұмылдырады.
Салықтық қызметтің құқықтық негіздерін мемлекеттік өкімет
органдары мен атқару билігі органдары, арнайы қаржылық және салық қызметі
органдары мен басқа да өкілеттігі бар органдар қабылдайтын құқылық актілер
құрайды, сондай-ақ осы актілер салықтық қызметтік құқылық формаларына:
1. мемлекеттік сипаттағы заң актілерін –қаржылық,салықтық
заңдар шығару;
2. дербес қаржылық-құқылық, салықтық-құқықылық актілерді
шығару;
a) нормативті күші бар актілер;
b) заңдарға сәйкес және заңдарды орындау негізінде шығарылған
актілер;
3.мемлекеттің немесе оның уәкілдік берген өкілетті ( салық
қызметі) органдарының нақты салықытық-құқықлық қатнастарда өз
өкілеттілектерін жүзеге асырулары.
Салықтық қызмет белгілі мемлекет аумағында жүзеге асырылатын
болғандықтан, оған қатысатын әр деңгейдегі және әр дәрежедегі мемлекеттік
органдарының өз құзыреттеріне байланысты қызметтерін атқаруды қажет етеді.
Осы органдар мынадай тәртіпен орналастырылады:
1) Мемлекеттік үкімет билігі органдары:
• Жоғарғы өкілді және заң шығарушы орган –Қ Р Парламенті;
• Жергілікті өкілді органдар –Маслихаттар.
2) Мемлекеттік атқару билігі (мемлекеттік басқару) органдары;
a) жалпы құзіртті органдар:
I. Қазақстан Республикасының Үкіметі;
II. Жергілікті әкімдер;
ә) арнайы құзіретті органдар
1. Қаржы Министірлігі;
2 Қаржы Министірлігінің арнайы қаржылық,салықтық басқармалары мен
бөлімдері;
3. Мемлекеттік кірістер Министрі.
4. Мемлекеттік табыстар Министірлігінің салық комитеті,салық полициясы
комитеті және кеден комитеті.
Қазақстан Республиаксының Парламенті жоғарғы заң күші бар
нормативтік актілер-қаржылық, салықытық заңдарды қабылдайды.Жергілікті
өкілді органдар-Маслихаттар,өздерінің әкімшілік- аумақтық деңгейінде
–қаржылық, салықтық актілер –қаулылар мен шешімдер шығарады.
Жоғарғы атқарушы-билекші органдардың актілеріне –заң күші бар
Жарлықтар, Жарлық, Қаулы, кейде Ереже, Нұсқаулар жатады. Бұл қаржылық және
салықтық –құықылық актілер заңдардың негізінде және заңдарға сәйкес немесе
сол заңдардың нақты көрінісі болып қабылданатындықтан нормативтік күші бар
актілер қатарына жатады. Министірліктер мен ведомстваларын бұйрықтары,
нұсқаулары (қаржылар салықтар жөніндегі) және т.б. да нормативтік актілер
болып табылады. Бұл органдардың актілері кәсіпорындар мен ұйымдардың және
т.б. тұлғалардың орындарына міндетті болады.
Қазақсатан Республикасындағы салықтар жүйесі екі деңгейден тұрады:
жалпы мемлекеттік салықтар мен алымдар және жергілкті салықтар мен
алымдар.Ал салық жүйесінің құрылымы мына төмендегідей элементерінен
тұрады:
• мемлекетте алынатын салықтар мен басқа да міндетті
төлемдердің жиынтығы;
• салықтарға байланысты туындайтын қатнастардың және
салық салу саласын реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы;
• салық салу әдістері мен жолдарының жиынтығы;
• салық салу саласындағы басқару органдарының және салық
қызметі органдарының жиынтығы;
• салықытық бақылау тәсілдері мен нысандарының жиынтығы.
Салық салу аясындағы салық төлеушілердің құқықтары мен
міндеттерінің өте дәл белгіленетінің білуіміз қажет. Нақты мңндеттерін
қарастырмай тұрып,Ата заңымыздың белгілі бабына жүгінсек, онда заңды түрде
белгіленген салықтарды,алымдарды және өзге де төлемдерді төлеу әркімнің
борышы әрі міндеті болып табылады деп айтылған. Салық төлеушілердің
міндеттері заңда белгіленген негіздерге және олардың салық салу
объектілерінің болуына байланысты туындайтынын білеміз.Мысалы, заң бойынша
салық төлеушілердің салық төлеу жөніндегі міндеттерінің тоқталуының
негіздері мыналар болып табылады: салықтық толығымен төленуі;салықтың
жойылуы; салық төлеушінің қайтсы болуы. Ал салық төлеуші-заңды тұлғаның
міндеттері салықты толығымен төлеген кезде немесе салықтың жойылуына
байланысты тоқтатылады.
Ал егер заңды тұлға заңда көзделген тәртіп бойынша банкрот болып
танылған жағдайда және жойылатын болса, онда соттың немесе меншік иесінің
шешімі негізінде салық төлеу міндеті (егер толық төленбеген немесе
төленбеген болса) жою комиссиясына жүктеледі.Біздің салық кодексімізде
салық төлеушілердің міндеттері жалпылай белгіленген, яғни мынау заңды
тұлғаның, мынау жеке тұлғаның міндеттері деп белгіленбеген.
Сондай-ақ әрбір төлеушінің нақты салық төлеу жөніндегі міндеттері
нақты салықтарға қатысты заңдарда белгіленген.Салық заңдарында салық
төлеушілерге көзделген басты міндет-олардың салықтар мен басқа да міндетті
төлемдерді тиісті бюджеттерге, заңда белгіленген мөлшерде және уақытта
төлеп (аударылып) отырулары.Салық төлеушілер: салық органдарына салықтарды
бухгалтерлік есептеу жүргізіге және қаржылық-шаруашылық қызмет жөнінде
есептеме даярлауға; бухгалтерлік есептеулерге жасырылған табыс сомасы
мөлшерінде түзетулер енгізуге; салық қызметі органдарының тексеру кезінде
анықталған салық заңдарын бұзушылықты жою туралы талаптарын, нұсқауларын
орындауға; тексеру актілерінде жазылған фактілерге келіспеген жағдайда, осы
актіге қол қоюдан бас тарту, келіспеу жөнінде жазбаша түсініктеме
тапсыруға; бухгалтерлік есептеулерді, қаржылық-шаруашылық қызметтері
жөніндегі есептемелерді және басқа да ақша жөніндегі құжаттарды заңда
белгіленген мерзімге дейін сақтауға міндетті. Ал мемлекет, осыған орай, өз
тарапынан салық төлеушілердің жоғарыда аталған міндеттерін атқарылуына
жағарыда аталған міндеттерін атқаруларына жағдай туғызу және төленген
(аударылынған) салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді тиісті бюджеттерге
қабылдап алуды қамтамасыз етуге міндетті.
Қоғамдағы қатынастар жүйеленген түрде тәртіптелетіндіктен және
құқылық нормалармен реттеле отырып жүзеге асырылатындықтан, оған
қатысышулардың (субъектілердің) құқықтары мен міндеттері тиісті деңгейде
және дәрежеде белгіленетінін білеміз.
Көптеген құқық салалары бойынша (мысалы, мемлекеттік құқық;
әкімшілік құқық; қаржылық құқық және т.б.) туындайтын қоғамдық
қатынастардың міндетті субъектілері - өктем-өкілеттілік берілген билікші-
әмірші субъектілер болса, ал осы қатынастардың екінші жағында тек өз
міндеттерін атқаратын бағынышты суъбектілер болады.
Салық төлеушілер де осы бағынышты субъктілер қатарына жатады. Осы
айтқан пікірлерімізді соңғы инстанция деп ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
Негізгі бөлім
1.Мемлекеттің салықтық қызметің түсінігі және әдістері.
2. Мемлекеттің салықтық қызметің міндет-мақсаттар.
3. Мемлекеттің салықтық қызметің жүзеге асырушы өкілетті
органдар.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттері
Салықтар мемлекеттік бюджеттің ең мол түсім көздері болғандықтан олар
қандай да болмасын мемлекеттің өсіп өркендеуінің материалдық негізі болып
есептелінеді. Сондықтан салықтар мақсатының басты бағыты бюджетке
кірістерді тарту арқылы мемлекеттің қазынасын қалыптастыру және
мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық, сондай-ақ саяси құрылыс
бағдарламаларын ақшалай қамтамасыз ету болып табылады.
Бұл жерде мемлекетті қоғамның саяси жүйесінің субъектісі екенін
ескерсек, оның қызмет аясы тек қана өз ақшалай мәселілерін шешіп қоймай,
сонымен қатар қоғамның да ақшалай инфрақұрлымын құруға бағытталған.Сонымен
салықтық қызметті жүзеге асыру кезінде, мемлекет бір уақытта екі сипатта
болады: саяси жүйенің субъектісі ретінде және мемлекеттік бюджетке
жұмылдырылған ақша қаражаттарының меншік иесі ретінде.
Мемлекеттің салықтық қызметі мемлекеттің фискалдық саясатын жүзеге
асыру құралы ретінде және түбегейлі реформаларға байланысты алдыңғы қатарға
шығып отыр. Мемлекеттің салықтық қызметінің өзекті бағыты салықтар мен
басқа да міндетті төлемдерді белгілеу екенін қабылданып жатқан салық
заңдары айғақтайды. Салықтық қызметтің құқықтық негіздері болып табылатын
салық заңдарының дәстүрлі қалыптасқан ұтымды көрінісі салық міндеттемелерін
мұқият айқындау болып саналады және осы салық міндеттемесінің нысанына үш
іс-қимыл жатады: 1.салық төлеушінің өзінде салық субъектісі бар екенін
хабарлау;
2.мемлекет қарамағына өтетін салықтардың сомасын есептеп шығару;
3.тиісті салықтарды төлеу. Бұл жерде ескеретін бір жәйт, нарықтық
экономиканың жеке меншікке негізделіп қалыптасуына орай, салықтық заңдарды,
салықтық қызметтің басты әдістері мен бағыттарын жете білу және осы аядағы
өздерінің құқықтары мен мүдделерін қорғау тәсілдерін меңгеру меншік иесі
болып табылатын салық төлеушілерге пайдалы әрі тиімді.
Мемлекеттік салықтық қызметтің негізгі міндет-мақсатарын және жүзеге
асыру принциптерін, негізгі бөлімнің екінші тармағында қарастырдым.Яғни
мемлекет атынан жүзеге асырылатын салықтық қызмет тек құқықылық негіздерге
сүйіне отырып атқарылады.Салықтық қызметтің құқықылық негіздеріне, бірінші
кезекте Қазақстан Республикасы Конституциясы, арнайы қаржылық, салықтық
заңдар мен басқа да нормативті актілер жатады.
Негізгі бөлімнің үшінші тармағында мемлекеттік салықтық қызметті
жүзеге асырушы өкілетті органдар және олардың құықтық негіздеріне кеңірек
тоқталдым. Негізгі мемлекеттік салықтық қызметті жүзеге асырушы органдарға
біз Салық комитеті мен салық полициясын жатқызамыз,олардың құықықтары мен
міндеттірі және негізгі қызметтеріне қысқаша қарастырдым.
Сонымен, қазіргі кезде мемлекетімізде алынатын салықтар мемлекеттік
кірістердің негізгі бөлігін әрдайым және тұрақты қалыптастыратын әмбебап
әрі тиімді құрал екендігіне ешкімнің дауы жоқ және осы кірістерді салықтар
арқылы қалыптастыру қызметі саяси және конституциялық-құқықтық негіздермен
сипатталады, сондай-ақ мемлекет аумағында осы салықтық қызмет өзіндік
реттеліп жатқан экономикалық процестерге оның ішінде сол процесстердің
қозғаушы күші-пайда табуыға талпыну – процестеріне тәуелді болады.
Демек, мемлекет те, қоғам да өз болмыстарының және функцияларын
атқарудың материалдық негізі – қаржыларға әрқашан да мұқтаж екенін
жасырмайды және мемлекеттің салықтық қызметі осыған байланысиы үнемі жүзеге
асырыла бермек.
Салықтық қызметті мемлекет қазынасын қалыптастыру
мақсатында жүзеге асырылатын мемлекеттік қызмет, дәлірек айтсақ қаржылық
қызметтің бір түрі деп есептеуге болады. Өйткені салықтық құықықтың өзі
бюджеттік құқықтық құқықылық дербес институты болып табылады.
Салықтық қызмет дегеніміз-салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді
заңда және басқа нормативті актілерде белгіленген мөлшерде және
мерзімінде бюджетке алу, қажет кезінде ставкаларын , түрлерін өзгерту,
сондай-ақ олардың есептелініп, бюджеттерге дер кезінде түсулеріне бақылау
жүргізу процісін жүзеге асырушы мемлекеттің өзінің немесе оның өкілетті
органдарының іс-әрекеттері.
Салықтық қызмет негізінде бір-бірімен тығыз байланысқан құқықылық
және экономикалық қатнастардың жүйесінен тұрады. Жоғарыда айтқандай,
мемелекет заң және басқа нормативтік актілерді қабылдауы арқылы салықтар
мен міндетті төлемдерді белгілейді,өзгертеді, алып тастайды және олардың
уақытылы, белгіленген мөлшерде бюджетке түсуіне бақылау жүргізеді. Салықтық
қызмет процесінде белгілі бір әдістер қолданылады.
Салықтық қызмет әдістері деп, осы қызметті жүге асыру барысында
қолданылатын жолдар мен тәсілдерді айтамыз.
Салықтық қызметтің әдістері мыналар болып есептелінеді:
- салықтарды бугілеу;алымдарды белгілеу;баждарды белгілеу;
- салықтарды,алымдарды, баждарды алу;
- салықтық реттеу;
- салықтық бақылау;
Осы аталған әдістерді қысқаша қарыстырып өтейік.
Салықтарды белгілеу деп, мемлекеттің жоғарғы өкілді органы
Парламенттің қабылдаған заңының негізінде Қазақстан аумағында жүретін
салықтарды енгізу және олардың төлеушілерін, салық салу объектісін,
мөлшерлері мен төлеу мерзімін дәл көрсетуді айтамыз.
Бұл жерде айта кететін бір жайт салық салу объектілерін заңға
негіздеп анықтау кезінде барлық субъектілерге жаппай белгіленбей, тек
шаруашылық, кәсіпкерлік қызметтері бар субъектілерге ғана қатысты болады.
Салықтарды жоғарғы өкілді органы шығарған заңның негізінде тек
мемелекет белгілейді және салықтар белгілі кезеңде ( мысалы салық жылы
ішінде) салық салу объектісінен бір жолы ғана алынады.Салықтарды белгілеу
кезіңде жеңілдіктер беру мәселелері қоса қарастырылады.Заңда көзделген
жағдайда алыну тәртібін,мөлшерін белгілеу жергілікті өкілді органдарға
жүктеледі.
Алымдарды белгілеу де мемелекет тарапынан, жоғарғы өкілді орган
шығарған нормативті актінің негізінде жүзеге асырылады.Дәлірек айтсақ,
алымдарды белгілеудің жалпы принциптерін Парламент анықтаса,ал олардың
нақты ставкаларын өз аумақтарының ерекшеліктері есепке ала отырып белгілеу
ҚР Үкіметіне немесе жергілікті өкілді органдар-Маслихаттарға жүктелуі
мүмкін.
Баждарды белгілеу тек Парламент арқылы жүзеге асырылады. Баж алу
объектілері мемелекеттің арнайы мамандырылған органдары көрсететін немесе
жасайтын белгілі қызметтер болып табылады және сол қызметтерді пайдаланған
заңды және жеке тұлғалар баж төлеушілер болып есептелінеді. Баждардың өзіне
тән қасиеті ақылы болып келеді немесе ғылыми еңбектерде біршама-баламалы
деген термин қолданылады.
Салықтарды,алымдар мен баждарды, сондай-ақ басқа да міндетті
төлемдерді алуды тікілей салық қызметі органдарды жүзеге асырады.Салық
қызмет органдары Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кірістер Министрлігінің
Салық Комитетінің облыстардағы,аудандардағы қалалар мен қалалық
аудандардағы мемелекеттік салық инспекциясынан тұрады.Салықтарды алу,яғни
төлеу заңда, Қазақстан Республикасы Үкіметінің, Салық Комитетінің
актілерінде,сондай-ақ салық қызметі органдарының жобаламаларында көзделген
мерзімде жүргізіледі. Салық қызметі органдары салық төлеушілер мен салық
салынатын объектілердің есебін уақытылы алу нәтижесінде салықтардың
мерзімінде төленуіне жағдай туғызады.
Салықтық реттеу әдісі – салықтырды белгілеу,өзгерту,кейбір
түрлерін салық жүйесінен алып тастау,салық ставкаларын азайту немесе
төмендету, негізделген салық жеңілдіктерін енгізу сияқтыәрекеттерден
тұрады.Салықтық түсімдерді бюджет жүйесінің ішінде бөлу де салықтық
реттеудің бір қыры ретінде көрінеді.Жалпы мемелекеттік салықтар Қазақстан
аумағы бойынша бірыңғай ставкалармен алынса, жергілікті алымдардың
ставкалары жергілікті өкілді органдардың актілермен анықталады. Жеңілдіктер
жасау кезінде оның экономикалық тұрғыдан негізделуін және белгіленген
шектен аспауына көңіл бөлу қажет.
Салықтық бақылау әдісі салық қызмет органдарының салық
заңнамаларының орындалуын,салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдердің дұрыс есептелуі мен уақытылы төленуін тексеруін, Қазақстан
Республикасы заңнамаларының сақталуын қадағалауын, жинақтаушы зейнетақы
қорларына міндетті зейнетақы жаранларының дер кезінде әрі толық аударылуын
бақылауын айтады.
Салықтық бақылаудың басты міндеті салықтан жалтаруға тосқауыл
жасау,мемлекет үлесіне түсетін кірістерді қамтамасыз ету.
Салықтық бақылау жүргізуді тек қана салық қызмет органдары жүзеге
асырады.Кейбір заңда көрсетілген жағдайда салық салу, салық қызметі саласын
бақылау мемлекеттік арнайы органдарға жүктеледі. Қазіргі кезеңде тікілей
салықтық бақылау жүргізетін салық қызмет органдары мыналар: Қаржы министрі
Мемелекеттік кірістер Министрлігі: Салық комитеті;
облыстардағы,аудандардағы, қалалар мен қалалық аудандардағы салық комитет
басқармалары, Салық полициясы комитеті салық полиция басқармасы.
Салық тексерулері салық қызмет органдары жүзеге асыратын,Қазақстан
Республикасы салық заңнамаларының орындалуын тексеру болып табылады,яғни
бұл-салық төлеушілердің іс-әрекетін мемлекеттік бақылаудың басты тәсілі.
Салық тексеруіне қатысушылар салық қызметі органдарының лауазымды
тұлғалары,салық төлеушілер, салық агенті болып табылады.
Салық тексеруіне ешбір жеңілдіксіз барлық салық төлеушілер
қамтылады,өйткені салықтық бақылаудың бұл түрі салық төлеушілер өзі
есептеген салықтар мен басқа да міндетін төлемдердің сомасының дұрыстығын
анықтау мақсатында мемелекет тарапынан жүргізіледі.
Салық қызметі органдары салық тексеруін жүргізгенде тексеру
кезеңділігі,мерзімі,салық тексеруінің актісін тапсыру тәрізді шарттарды
сақтауы керек.
Салық текеруінің мынадай түрлері бар:
1.құжаттық тексеру;
2.рейдтік тексеру;
3.хронометраждық зерттеу.
Құжаттық тексеру камералдық бақылау, объектілер есебі бойынша
уәкілетті органдардың деректері және салықтық бақылауды басқа да
нысандарының деректері нәтижесі негізінде жүргізіледі.
Құжаттық тексеру мына түрлерге бөлінеді:
a) кешенді тексеру –жылына 1 рет жүргізіледі, салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша салық
міндеттемелерінің орындалуын тексеру;
b) тақырыптық тексеру- салық және бюджетке төленетін басқа
да міндетті төлемдерді белгілі бір және сол түрі бойынша жарты жылда 1 рет
жүргізіледі.
c) қарсы тексеру- салық тексеру барысында салық
төлеушілердің жүргізілген операцияларының салық есебінде дұрыс көрсетілгені
туралы қосымша ақпарат қажет болған жағдайда, үшінші тұлғаға қатысты
жүргізілетін тексеру.Бұл тексеру кезінде тексерілетін салық төлеушінің
бастапқы құжаттары, есеп деректері сәйкес келетін құжаттармен және
алынған материалдық қаражаттардан сол қарсы тексеру жүргізіліп жатқан
салық төлеушілерде бар деректер салыстырылады.
Салық тексеру мерзімі 30 жұмыс күнінен аспауы керек, бірақ тексеру
жалғасиыру қажеттігі жағдайында 60 жұмыс күніне дейін ұзартылуы мүмкін.
Рейдтік тексеру салық қызметі органдары жкелеген салық
төлеушілерге қатысты жүргізеді. Оның құжаттық тексеруден айырмашылығы бұл
тексеру бірден бірнеше салық төлеушілерде жүргізіледі.(Мысалы: бір көшеде
орналасқан бірнеше салық төлеушілерді тексеру)
Рейдтік тексеру нәтижесі салық органдары үшін өте маңызды болып
табылатын салық тексеру актісімен рәсімделеді және оның нәтижесі бойынша
бұзушылықтар анықталған жағдайда ол салық төлеушіге салық қызметі органың
хабарламасы жіберіледі.Сондай-ақ әкімшілік жауапкершілікке тарту шаралары
қолданылады.
Хронометраждық зерттеуде мәлімделген кіріс сомасы мен нақты кіріс
және оны алумен байланысты шығындар арасындағы айырманы белгілеу мақсатында
салық қызметі органы жүргізеді.Бұл зерттеу негізінен шағын бизнес
субъектілеріне өткізіледі. Бұл салық бақылауының маңыздылығы хронометраждық
зерттеу өткізу салық тексеруіне жатқызылып және салық тексеру актісімен
рәсімделетіндігінде, яғни оның нәтижесі бойынша салық сомасын есептеу
жүргізілуі мүмкін.
Салық сомасын есептеу нақты кіріс пен мәлімделген кіріс сомасының
арасынан алашақтық тапқанда жүргізіледі.
Хронометраждық зерттеу кемінде 7 күнге белгіленеді. Бұл зерттеу
жылына 4 реттен артық жүргізілмейді.
Құжаттық,рейдтік тексерулер,хронометраждық зерттеу салық органың
арнайы журналында тіркелетін нұсқама негізінде жүргізіледі.Онда мына
мәліметтер көрсетілуі керек:
• салық органында тіркелген нұсқаманың тіркеу нөмірі,күні
және оны берген салық органың атауы;
• салық төлеушінің толық атауы,тіркеу нөмірі;тексеру
түрі;өткізу мерзімі;
• тексерушілердің аты-жөні,лауазымы;
• құжаттық тексеру тұсындағы салық кезеңі.
Нұсқамаға салық қызметті органың бірінші басшысы қол
қойып, мөрмен куәландырып, арнайы журналда тіркеуі керек.
Тексеру мерзімі ұзартылған жағдайда алдыңғы нұсқаманың нөмірі мен
күні көрсетілген қосымша нұсқама беріледі.
Салық тексеруі мерзімі аяқталған соң салық қаызметті органың
лауазымда тұлғасы мына мәліметтерді көрсете отырып,салық тексеру актісін
жасайды:
• салық тексеру өткізілген орын;
• акт жасау күні;
• тексеру күні;
• салық төлеушінің аты-жөні толық атауы;
• салық төлеушінің орналасқан жері,банк деректемелері,тіркеу
нөмірі;
• салық тексеруін өткізген салық қызметі органдары лауазымды
тұлағалардың лауазымы,аты-жөні;
• тексеру қорытыңдысы.
Камералдық бақылаудың қорытыңдылары салық тексеруінің актісімен
рәсімделеді.
Сонымен салықтық бақылау нысандарының нәтижесі бойынша Қазақстан
Республикасының заңнамаларының бұзу фактілерні анықталған жағдайда салық
органдары салық төлеушіге жазбаша хабарлама жібереді.Бұл салық қызмет
органың салық төлеушіге салық міндеттемелерін орындау туралы жіберген
хабарламасы болып табылады.
Салықтық тексеру нәтижесі бойынша салық және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдердің,өсімдер мен айыпұлдардың хабарламасын салық
органдары, салықтық тексеру акт қорытындысы бойынша шешім қабылдаған күннен
бастап бес жұмыс күн ішінде салық төлеушіге жібереді.Ал камералдық бақылау
нәтижесі бойынша жіберілген қателіктерді жою хабарламасы салықтық есепті
бұзғандығы анықталған 2 жұмыс күн ішінде,салық заңнамаларын бұзуға
жіберілген қателіктерді жою хабарламасы анықталған күннен бастап 5 жұмыс
күн ішінде салық төлеушіге жіберілуі керек.
Салық қызметінің негізгі міндеттері мыналар:салық заңдарының
орындалуын қамтамасыз ету;заңдардың, салық салу мәселелері жөнінде басқа
мемлекеттермен жасалатын шарттардың жобаларын әзірлеуге қатысу; салық
төлеушілерге олардың құқықтары мен міндеттерін түсіндіру;салық заңдары мен
салық салу жөніндегі нормативтік актілердің өзгерістері туралы салық
төлеушілерге уақытылы хабарлап тұру; салық саясатының концепциясын әзірлеу.
Салық қызметтінің мақсаттры:
• мемлекет бюджетіне кірістерді жұмылдыру арқылы
әлеуметтік- экономикалық және саяси құрылыстың мемлекеттік бағдарламаларын
ақшалай қамтамасыз ету;
• өндірісті ойдағыдай реттеу және шаруашылық субъектілерінің
қызметтерінің ынталандыру арқылы халық тұтынатын тауарлар мен өнеркәсіптік
өнімдерді шығару процестерін қамтамасыз ету.
Мемлекеттің салықтық қызметінің құқықтық негіздеріне салықтық
қызметтің жалпы бастамаларын,олардың принциптерін, міндеттері мен мақсатын,
салықтар мен салық жүйесінің құрылымын, сондай-ақ салық төлеушілер мен
салық қызметті органдарының құқықтары мен міндеттерін белгілейтін нормалар
жатады. Салықтық қызметтің процесінде,яғни салықтық қызметті жүзеге асыру
кезінде мына әдістер қолданылады:салықтарды белгілеу; салықтарды алу;
салықтық реттеу; салықтық бақылау.
Салықтық қызметті жүзеге асыру барысында салықтардың экономикалық
мәні болып табылатын төрт функциясы да өз рөлдерін атқарады. Олар:
• фискалдық;
• қайта бөлу;
• бақылау;
• реттеуші функциялары.
Осы мемлекеттің салықтық қызметінің процесінде
туындайтын қатнастар құқықылық нормалармен реттеуді қажет етеді.
Демек,мемлекет атынан жүзеге асырылатын салықтық (салықтық-
бюджеттік) қызмет тек құқықылық негіздерге сүйіне отырып
атқарылады.Салықтық қызметтің құқықылық негіздеріне, бірінші кезекте
Қазақстан Республикасы Конституциясы, арнайы қаржылық, салықтық заңдар мен
басқа да нормативті актілер жатады.
Салықтық қызметі жүзеге асыру кезінде белгілі бір принциптердің
басшылықа алынатыны білеміз. Прицип латын тілінен аударғанда негіз
алынатын бастама, негіз деген мағынада айтылады. Принциптер ғылыми
тұрғыдан негізделіп, қалыптасқан және заң жүзінде бекітілген болып
бөлінеді.
Салықтық қызметтің негізгі принциптері ретінде салық жүйесінің
құрылысындағы принциптерді атауға болады. Олар:
• заңдылық және негізділік;
• жалпыға бірдейлік және нақтылық;
• теңділік және әділеттілік;
• ыңғайлық және жеткіліктілік;
• қарапайымдылық және экономикалық бейтараптылық;
• жоспарлылық және нормативтілік;
• жеңілділік және бірдүркінділік.
Ресейлік ғалым Гуреев В.И. өзінің еңбегінде салықтық
қызметтің басты принциптерін қарастыра отырып, ғылыми тұрғыдан оларды екі
топқа бөлген: жалпы салалық (жалпы құқықтық) принциптер және салалық
принциптер.
Жалпы салалық принциптерге мыналар жатады: заңдылық; заның кері
күші болмауы. Осы аталған принциптер барлық құқық салаларында бекітілген.
Ал салалық принциптерге нақты бір құқық саласына тән принциптер
жатады.Олар мына төмендегідей болып келеді:
• салықтың бір дүркіні салынуы;
• салық салу жеңілдіктері;
• мемлекет тарапына барлық шаруашылық субъектілеріне тең
талап қоюды қаматамыасыз ету;
• субъектілердің тапқан табыстарын
жұмсауларына бірдей жағдай туғызу;
• табыс табушы заңды және жеке тұлғалардың салық төлеу
жөніндегі міндеттер;
• салық төлеушілер мен салық органдарының құқықтыры мен
міндеттерін белгілеуде бірыңғай тәсіл қолдану;
• салық төлеушілер мен мемлекеттің заңды мүделер мен
құқықтарын қоғау теңділігі, резиденттік.
Осы принциптерге сай, мемлекет өзіне тән міндеттері мен
функцияларын атқаруға және қоғамның мұқтаждықтары мен мүдделерін
қаматамасыз етуге қажетті қаражаттарды салықтарды белгілеу және бюджетке
алу арқылы мемлекет тарапындағы қорға жұмылдырады.
Салықтық қызметтің құқықтық негіздерін мемлекеттік өкімет
органдары мен атқару билігі органдары, арнайы қаржылық және салық қызметі
органдары мен басқа да өкілеттігі бар органдар қабылдайтын құқылық актілер
құрайды, сондай-ақ осы актілер салықтық қызметтік құқылық формаларына:
1. мемлекеттік сипаттағы заң актілерін –қаржылық,салықтық
заңдар шығару;
2. дербес қаржылық-құқылық, салықтық-құқықылық актілерді
шығару;
a) нормативті күші бар актілер;
b) заңдарға сәйкес және заңдарды орындау негізінде шығарылған
актілер;
3.мемлекеттің немесе оның уәкілдік берген өкілетті ( салық
қызметі) органдарының нақты салықытық-құқықлық қатнастарда өз
өкілеттілектерін жүзеге асырулары.
Салықтық қызмет белгілі мемлекет аумағында жүзеге асырылатын
болғандықтан, оған қатысатын әр деңгейдегі және әр дәрежедегі мемлекеттік
органдарының өз құзыреттеріне байланысты қызметтерін атқаруды қажет етеді.
Осы органдар мынадай тәртіпен орналастырылады:
1) Мемлекеттік үкімет билігі органдары:
• Жоғарғы өкілді және заң шығарушы орган –Қ Р Парламенті;
• Жергілікті өкілді органдар –Маслихаттар.
2) Мемлекеттік атқару билігі (мемлекеттік басқару) органдары;
a) жалпы құзіртті органдар:
I. Қазақстан Республикасының Үкіметі;
II. Жергілікті әкімдер;
ә) арнайы құзіретті органдар
1. Қаржы Министірлігі;
2 Қаржы Министірлігінің арнайы қаржылық,салықтық басқармалары мен
бөлімдері;
3. Мемлекеттік кірістер Министрі.
4. Мемлекеттік табыстар Министірлігінің салық комитеті,салық полициясы
комитеті және кеден комитеті.
Қазақстан Республиаксының Парламенті жоғарғы заң күші бар
нормативтік актілер-қаржылық, салықытық заңдарды қабылдайды.Жергілікті
өкілді органдар-Маслихаттар,өздерінің әкімшілік- аумақтық деңгейінде
–қаржылық, салықтық актілер –қаулылар мен шешімдер шығарады.
Жоғарғы атқарушы-билекші органдардың актілеріне –заң күші бар
Жарлықтар, Жарлық, Қаулы, кейде Ереже, Нұсқаулар жатады. Бұл қаржылық және
салықтық –құықылық актілер заңдардың негізінде және заңдарға сәйкес немесе
сол заңдардың нақты көрінісі болып қабылданатындықтан нормативтік күші бар
актілер қатарына жатады. Министірліктер мен ведомстваларын бұйрықтары,
нұсқаулары (қаржылар салықтар жөніндегі) және т.б. да нормативтік актілер
болып табылады. Бұл органдардың актілері кәсіпорындар мен ұйымдардың және
т.б. тұлғалардың орындарына міндетті болады.
Қазақсатан Республикасындағы салықтар жүйесі екі деңгейден тұрады:
жалпы мемлекеттік салықтар мен алымдар және жергілкті салықтар мен
алымдар.Ал салық жүйесінің құрылымы мына төмендегідей элементерінен
тұрады:
• мемлекетте алынатын салықтар мен басқа да міндетті
төлемдердің жиынтығы;
• салықтарға байланысты туындайтын қатнастардың және
салық салу саласын реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы;
• салық салу әдістері мен жолдарының жиынтығы;
• салық салу саласындағы басқару органдарының және салық
қызметі органдарының жиынтығы;
• салықытық бақылау тәсілдері мен нысандарының жиынтығы.
Салық салу аясындағы салық төлеушілердің құқықтары мен
міндеттерінің өте дәл белгіленетінің білуіміз қажет. Нақты мңндеттерін
қарастырмай тұрып,Ата заңымыздың белгілі бабына жүгінсек, онда заңды түрде
белгіленген салықтарды,алымдарды және өзге де төлемдерді төлеу әркімнің
борышы әрі міндеті болып табылады деп айтылған. Салық төлеушілердің
міндеттері заңда белгіленген негіздерге және олардың салық салу
объектілерінің болуына байланысты туындайтынын білеміз.Мысалы, заң бойынша
салық төлеушілердің салық төлеу жөніндегі міндеттерінің тоқталуының
негіздері мыналар болып табылады: салықтық толығымен төленуі;салықтың
жойылуы; салық төлеушінің қайтсы болуы. Ал салық төлеуші-заңды тұлғаның
міндеттері салықты толығымен төлеген кезде немесе салықтың жойылуына
байланысты тоқтатылады.
Ал егер заңды тұлға заңда көзделген тәртіп бойынша банкрот болып
танылған жағдайда және жойылатын болса, онда соттың немесе меншік иесінің
шешімі негізінде салық төлеу міндеті (егер толық төленбеген немесе
төленбеген болса) жою комиссиясына жүктеледі.Біздің салық кодексімізде
салық төлеушілердің міндеттері жалпылай белгіленген, яғни мынау заңды
тұлғаның, мынау жеке тұлғаның міндеттері деп белгіленбеген.
Сондай-ақ әрбір төлеушінің нақты салық төлеу жөніндегі міндеттері
нақты салықтарға қатысты заңдарда белгіленген.Салық заңдарында салық
төлеушілерге көзделген басты міндет-олардың салықтар мен басқа да міндетті
төлемдерді тиісті бюджеттерге, заңда белгіленген мөлшерде және уақытта
төлеп (аударылып) отырулары.Салық төлеушілер: салық органдарына салықтарды
бухгалтерлік есептеу жүргізіге және қаржылық-шаруашылық қызмет жөнінде
есептеме даярлауға; бухгалтерлік есептеулерге жасырылған табыс сомасы
мөлшерінде түзетулер енгізуге; салық қызметі органдарының тексеру кезінде
анықталған салық заңдарын бұзушылықты жою туралы талаптарын, нұсқауларын
орындауға; тексеру актілерінде жазылған фактілерге келіспеген жағдайда, осы
актіге қол қоюдан бас тарту, келіспеу жөнінде жазбаша түсініктеме
тапсыруға; бухгалтерлік есептеулерді, қаржылық-шаруашылық қызметтері
жөніндегі есептемелерді және басқа да ақша жөніндегі құжаттарды заңда
белгіленген мерзімге дейін сақтауға міндетті. Ал мемлекет, осыған орай, өз
тарапынан салық төлеушілердің жоғарыда аталған міндеттерін атқарылуына
жағарыда аталған міндеттерін атқаруларына жағдай туғызу және төленген
(аударылынған) салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді тиісті бюджеттерге
қабылдап алуды қамтамасыз етуге міндетті.
Қоғамдағы қатынастар жүйеленген түрде тәртіптелетіндіктен және
құқылық нормалармен реттеле отырып жүзеге асырылатындықтан, оған
қатысышулардың (субъектілердің) құқықтары мен міндеттері тиісті деңгейде
және дәрежеде белгіленетінін білеміз.
Көптеген құқық салалары бойынша (мысалы, мемлекеттік құқық;
әкімшілік құқық; қаржылық құқық және т.б.) туындайтын қоғамдық
қатынастардың міндетті субъектілері - өктем-өкілеттілік берілген билікші-
әмірші субъектілер болса, ал осы қатынастардың екінші жағында тек өз
міндеттерін атқаратын бағынышты суъбектілер болады.
Салық төлеушілер де осы бағынышты субъктілер қатарына жатады. Осы
айтқан пікірлерімізді соңғы инстанция деп ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz