Табиғи ортаны қорғау

І Кіріспе бөлім
1. Табиғат тіршілік тынысы.
ІІ Негізгі бөлім
1. Табиғат қорғау ұстанымдары
2. Қоршаған ортаны қорғаудың негізгі принциптері
3. Азаматтардың қоршаған ортаны қорғау саласындағы құқықтары мен міндеттері.
ІІІ Қорытынды бөлім
1. Қазақстанда,ы табиғи ортаны қорғау орындары.

Табиғат - адам баласының тіршілік тынысы әрі таусылмас қазынасы. Адам табиғаттың туындысы ретінде біте қайнасып, өміріне қажетті азық қорын осыдан алады. Биологиялық түр ретінде алғашқы адамдар табиғат ресурстарын тұрпайы күйінде пайдаланып келді. Бертін келе, саналы түрде үй шаруашылығымен айналысып, өсімдіктерді баптап өсіріп, жануарлардың кейбір түрлерін қолға үйретті.
Адам баласының саны артқан сайын табиғат байлықтарын пайдалану еселеп өсті. Енді бос жатқан жердің, судың иесі табылып одан әрі жер мен оның байлығы үшін талас-тартыс өрбіді. Осының бәрі табиғатқа бұрын-соңды болмаған шығын әкелді. Алғашында табиғат қорлары сарқылмайтын сияқтты көрінгенімен, бірте-бірте оның қоры таусыла бастағанын адам баласы сезінді. Мысалы, дүние жүзіндегі орман қоры 40 млн. км2 деп есептесек, оның соңғы 150 жыл ішінде 35 %-ы кесілген екен. Соңғы ғасырда өмір сүрген адамзат қауымдастығы табигатты қорғау қажет екенін түсіне бастады. Ол үшін табиғат қорларын есепке алып, оны тиімді пайдалану керектігін ұғынды. Табиғат қорғау туралы маңызды құжаттар қабылданып, оның ғылыми негіздері қаланды.
Табиғат қорғау дегеніміз табиғат ресурстарын пайдалану барысында оның тиімді жолдарын іздеу, кайта түлету, сол сияқты бүліну, ластану жолдарына қарсы бағытталған халықаралық, мемлекеттік және қоғамдық ауқымдағы іс-шаралар жатады.
Әрбір мемлекеттің, ұлттың табиғат қорғау барысында ежелден қалыптасқан салт-дәстүрлері бар. Олардың негізін қалаушы ата-баба-ларымыздың ой-өрісінен туындаған аңыздар мен ақиқаттар - өмір тәжірибелері.
Сондықтан да түз тағысы киікті киелі, жер мен суын қасиетті деп, жас ұрпағына түсіндірген ата-бабамыз табиғаттың қадіріне жете білген. Шұрайлы жайылымын, орман-тоғайын, өзен-көлін пайдаланып әрі оны қорғауды мақсат еткен.
Табиғат қорғаудағы негізгі мақсат - оның байлығын тиімді пайдалана отырып, болашақ ұрпакка қаз-қалпында жеткізу. Ол үшін біз табиғат қорларын жете білуіміз қажет.
Табиғат қорлары сарқылмайтын және сарқылатын болып екіге бөлінеді. Сарқылмайтын қорлар адам баласына тәуелсіз болып келеді. Соның бірі - су. Жер шарындағы судың үлесі барлық жердің 2/3 алып жатыр. Сондыктан онын коры үздіксіз айналымға түсіп, калпына келіп отырады. Ал экожүйелердід таралуы уақыт пен кеңістікке қатысты салыстырмалы түрдегі айлағаны объектілер.
Сарқылатын қорлар оз кезегінде қалпына келетін және қалпына келмейтін деп жіктеледі. Мысалы, қазба байлықтар, мұнай, КОМф қорлары қалпына келмеитін байлық көзіне жатады. Сарқылатын қорларды адам баласының өте ұқыпты түрде пайдалануы болашақ ұрпақтың қамын ойлағаны.

1. «Экология және табиғатты тиімді пайдалану». Ә. Бейсенова, А. Самақова, Т. Еспанов, Ж. Шілдебаев, Алматы-2004ж.
2. «Экология негіздері» А. Сағымбаев, Алматы-1995ж.
3. «Экология» Ж. Ақбасова, Г.Ә. Саинова, Алматы-2003ж.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Табиғи ортаны қорғау.
Жоспары:
І Кіріспе бөлім
1. Табиғат тіршілік тынысы.
ІІ Негізгі бөлім
1. Табиғат қорғау ұстанымдары
2. Қоршаған ортаны қорғаудың негізгі принциптері
3. Азаматтардың қоршаған ортаны қорғау саласындағы құқықтары мен
міндеттері.
ІІІ Қорытынды бөлім
1. Қазақстанда,ы табиғи ортаны қорғау орындары.
Табиғат - адам баласының тіршілік тынысы әрі таусылмас қазынасы. Адам
табиғаттың туындысы ретінде біте қайнасып, өміріне қажетті азық қорын
осыдан алады. Биологиялық түр ретінде алғашқы адамдар табиғат ресурстарын
тұрпайы күйінде пайдаланып келді. Бертін келе, саналы түрде үй
шаруашылығымен айналысып, өсімдіктерді баптап өсіріп, жануарлардың кейбір
түрлерін қолға үйретті.
Адам баласының саны артқан сайын табиғат байлықтарын пайдалану еселеп
өсті. Енді бос жатқан жердің, судың иесі табылып одан әрі жер мен оның
байлығы үшін талас-тартыс өрбіді. Осының бәрі табиғатқа бұрын-соңды
болмаған шығын әкелді. Алғашында табиғат қорлары сарқылмайтын сияқтты
көрінгенімен, бірте-бірте оның қоры таусыла бастағанын адам баласы сезінді.
Мысалы, дүние жүзіндегі орман қоры 40 млн. км2 деп есептесек, оның соңғы
150 жыл ішінде 35 %-ы кесілген екен. Соңғы ғасырда өмір сүрген адамзат
қауымдастығы табигатты қорғау қажет екенін түсіне бастады. Ол үшін табиғат
қорларын есепке алып, оны тиімді пайдалану керектігін ұғынды. Табиғат
қорғау туралы маңызды құжаттар қабылданып, оның ғылыми негіздері қаланды.
Табиғат қорғау дегеніміз табиғат ресурстарын пайдалану барысында оның
тиімді жолдарын іздеу, кайта түлету, сол сияқты бүліну, ластану жолдарына
қарсы бағытталған халықаралық, мемлекеттік және қоғамдық ауқымдағы іс-
шаралар жатады.
Әрбір мемлекеттің, ұлттың табиғат қорғау барысында ежелден қалыптасқан
салт-дәстүрлері бар. Олардың негізін қалаушы ата-баба-ларымыздың ой-
өрісінен туындаған аңыздар мен ақиқаттар - өмір тәжірибелері.
Сондықтан да түз тағысы киікті киелі, жер мен суын қасиетті деп, жас
ұрпағына түсіндірген ата-бабамыз табиғаттың қадіріне жете білген. Шұрайлы
жайылымын, орман-тоғайын, өзен-көлін пайдаланып әрі оны қорғауды мақсат
еткен.
Табиғат қорғаудағы негізгі мақсат - оның байлығын тиімді пайдалана
отырып, болашақ ұрпакка қаз-қалпында жеткізу. Ол үшін біз табиғат қорларын
жете білуіміз қажет.
Табиғат қорлары сарқылмайтын және сарқылатын болып екіге бөлінеді.
Сарқылмайтын қорлар адам баласына тәуелсіз болып келеді. Соның бірі - су.
Жер шарындағы судың үлесі барлық жердің 23 алып жатыр. Сондыктан онын коры
үздіксіз айналымға түсіп, калпына келіп отырады. Ал экожүйелердід таралуы
уақыт пен кеңістікке қатысты салыстырмалы түрдегі айлағаны объектілер.
Сарқылатын қорлар оз кезегінде қалпына келетін және қалпына келмейтін
деп жіктеледі. Мысалы, қазба байлықтар, мұнай, КОМф қорлары қалпына
келмеитін байлық көзіне жатады. Сарқылатын қорларды адам баласының өте
ұқыпты түрде пайдалануы болашақ ұрпақтың қамын ойлағаны.
Қалпына келетін қорлар да адамның ақыл-ойына тәуелді болады. Олар -
топырақ, өсімдік пен жануарлар өлемі. Аталған қорларды барынша пайдалану,
біржола жойып жіберуге апарады. Мысалы, адам баласының теріс іс-әрекеттінен
жер бетіндегі аңдардың 106, құстардың 139 түрі біржола құрып кеткен.
Тіптен, қазақ даласында тіршілік еткен жабайы түйе, құлан, жабайы жылқы,
жолбарыстар бүгінде жоқ. Ал өсімдіктер мен жануарларды, топырақты ұзақ
уақыт сақтап қалуға мүмкіндік бар. Ол үшін табиғат қорларын қорғаудын
барлық шараларын қолдану керек. Топырақ қарашіріндісінің түзілуі өте ұзақ
-мыңдаған жылдарға созылады, ал оның бүлінуі әп-сәтте. Осыған орай адам
баласы топырақтың құнарлығын сақтау үшін агротехникалық шараларды дүрыс
қолданып, қосымша органикалық минералды тыңайтқыштар беріп отырады.
Топырақтың тозуы көптеген антро-погендік факторларға байланысты. Соның
негізгілері-топырақ эрозиясы, тозуы, шөлге айналу және ластану. Осының
бәріне де адамның іс-әрекеті себепші.
Соңгы жылдары жер шарындағы барлық табиғат қорлары бұрын-соңды
болмаған антропогендік өзгерістерге ұшырап отыр. Олардың ең бастысы -
әлемдік климаттағы өзгерістер. Күн мен жел энергиясы сарқылмайтын қор
болғанымен, өнеркәсіптің қарқындап дамуына байланысты ауаға зиянды газдар,
шаңдар көтеріп, адамдардың денсаулығына қауіп төндіруде. Бұл апатты
құбылыстар өнеркәсібі шоғырланған ірі қалаларда өріс алып отыр. Ауа
кеңістігінің ластануы дүниежүзілік мұхиттар мен теңіздерге де өз ықпалын
тигізуде.
Өркениетті елдер сияқты біздің республикамызда да табиғат қор-ғауға
көп көңіл бөлініп отыр. 1997 жылы "Қоршаған ортаны қорғау туралы заң"
қабылданды. Заңның негізгі мақсаты еліміздің табиғатын қорғау мен оның
байлығын халық қазынасы ретінде болашақ ұрпақтардың салтанатты өмірі үшін
сақтау.
Табиғат қорғау заңын орындау негізгі ұстанымдары мен ережелеріне
негізделген.
Табиғат қорғаудың бірінші ұстанымы. Табиғат байлықтарын пайдалануды
тұтынушылардың мақсатын ескере отырып жүзеге асыру. Мысалы, орман тек
құрылыс материалы емес, ол ауа райын реттеуші, ылғал көзі, дәрі-дәрмек, аң
мен құстың мекені, топырақты қорғаушы және адам үшін денсаулық кепілі
екенін ескеру қажет.
Табиғат қорғаудың екінші ұстанымы. Табиғат байлықтарын пайдалану
барысында оның жергілікті жер үшін маңызы мен корын қатаң есепке алу. Бұл
әсіресе орман, су қоры үшін қажет. Мысалы, Әмудария мен Сьфдария өзендерін
ауыл шаруашылығына барышпа пайдаланып, оның Арал теңізі үшін маңызы
ескерілмеді. Нәтижесінде Арал теңізінің біржола құрып кету қаупі төніп тұр.
Табиғат қорғаудың үшінші ұстанымы. Табиғат қорларын пайдаланғанда
олардың бір-бірімен байланысты екендігін есте сақтау керек. Яғни,
табиғаттың тарихи-табиғи байланысын, тепе-теңдік процесін бұзбау деген сөз.
Мысалы, Семей өңіріндегі Шыңғыстау ормандарының құрылыс үшін кесілуі - осы
өңірді аң-құсы мен шұрайлы жайылымынан айырды.
Экология мен табиғат қорғау ғылымдары бірін-бірі толықтырып отырады.
Экология ғылымы табиғатты тиімді пайдалану мен қорғаудың ғылыми-теориялық
негізін жасайды. Сонымен бірге табиғат ресурстары мен оның қүраушыларында
эколоғиялық факторларды қоршаған ортамен және адамның іс-әрекетімен
байланыстыра отырып зерттеп, оны жүзеге асырудың негізгі тұжырымдары
бекітіледі. Ал табиғат қорғау ғылымы - экология ғылымының негізгі
тұжырымдарын жүзеге асыратын мемлекеттік немесе қоғамдық игі істер
жиынтығы. Әкология мен табиғат қорғау ғылымдары бір-бірімен үйлесімді
орекет еткенде ғана табиғат апаттарына жол бермейді. Нәтижесінде, табиғат
ресурстарын тиімді пайдалану мен оны қорғаудың жоспары жүзеге асады.
Сондықтан "табиғат қорғау" ұғымының мәні зор. "Табиғат қорғау" ұғымына
жақын "қоршаған ортаны қорғау" ұғымы да жиі қолданылады. Ол адам баласының
қоршаған табиғи ортаны әлеуметтік-экономикалық тұрғыда қорғаудың жиынтығы.
Адам баласы табиғат қорғауды жүзеге асыру үшін табиғатты тиімді пайдалану
жүйесі бойынша жұмыстар атқарады. Ал табиғатты тиімді пайдалану - табиғат
ресурстарын пайдалану меи оны кайта түлетудің ең ұтымды әрі адамға пайдалы
технологиясы.
Адам баласы табиғатты қорғау үшін оның заңдылықтары мен негізгі
ұстанымдарын білуге міндетті:
Биосфера шегінде барлық тірі организмдер бір-бірімен байланысты және
қарым-қатынас жағдайында ғана тіриилік етуге бейімделген. Бұл
байланыстардың біреуінің бұзылуы табиғаттағы тепе-
теңдікке өзгерістср әкелуі мүмкін. Сондықтан адам баласы әрбір
табиғат құрауыштарынын орта мен табиғи экожүйедегі рөлін білуі тиіс.
Табиғатта ешбір зат жоғалып кетпейді. Егер адам баласы жаңа
бір затты дүниеге әкелсе оны жоюдың да жолын ойлауы керек.Ол
зат табиғи айналымға түсуі тиіс. Мысалы, адам полиэтиленді ойлап
тапты. Полиэтилен табиғатта айналымға түспейді. Себебі, оны
ыдырататын редуідент (бактерия) жоқ. Осыдан барып жер бетінде
коқсықтар көбеюде.
Заттардағы барлық озгерістер энергия жүмсаумен жүзеге асады.
Яғни, энергияының сақталу заңы бойынша жұмыс істейді. Сол үшін
адам баласы табиғатты пайдаланған кезде оны өндіру мен қайта
түлетуді үйлестіре отырып, адам мен табиғаттың қауіпсіздігін сақ-
тауы керек.
Табиғаттағы экожүйелер мен ондағы қарым-қатынастар ұзақ
жылғы тұрақты даму эволюциясының жемісі. Сондықтан адам баласы
оны бүзбауы керек. Ал бұзған жағдайда қайтымсыз экологиялық
апаттарға алып келуі мүмкін. Осыған орай, табиғат қорғау ғылымы
алдында бірнеше маңызды міндеттер тұр:
а) өндірісті, өнеркәсіпті және агрокешендерді игеру кезінде
табиғатқа түсетін салмақ ең аз мөлшерде болуы керек;
ә) өндіріс пен өнеркәсіп салаларын ұйымдастыру кезінде адам баласы мен
табиғат арасында экологиялық қауіпсіздік сақталуы тиіс;
б) табиғат, ресурстарын игеру кезінде оның қоршаған ортаға пайдалы
әсеріне көңіл бөлінуі керек;
в) табиғат ресурстарын сол қалпында сақтау үшін қорықтар,
қорыққорлар, ұлттық саябақтар мен басқа да ерекше қорғалатын
объектілерді көбейту қажет;
г) қоршаған орта мен адам баласының денсаулығын сақтау үшін
экологиялық қауіпсіздік шаралары қадағаланып отырады.
Табиғат міндеттері мен ұстанымдарын жүзеге асыру алдын ала ескерту
және нақты шешім қабылдау арқылы анықталады.
Алдын ала ескерту шаралары белгілі бір аймақтағы табиғат объек-тілерін
анықтап, оны корғау мен қалпына келтіруді жоспарлап отырады.
Нақты шешім қабылдау шаралары - табиғаттағы адамның іс-әрекетінен бүлінген
немесе ластанған, жарамсызданған объектіні қалпына келтіру немесе жою
жұмыстары. Мысалы, ауаның ластануы, топырак эрозиясы, орманның қырқылуы,
т.б.
Табиғатты қорғаудың тағы бір мақсаты - экологиялық қауіпсіздікті
қамтамасыз ету. Ол қазіргі және болашақ ұрпақтың салауатты өмір сүруі үшін
адамның теріс іс-әрекеттерін шектеу және табиғаттағы төтснше апаттарды
болдырмау. Оны жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының Конституциясы жоне
табиғат қорғау заңдары.
Табиғатты корғауды жүзеге асырудың негізгі бағыттары. Табиғат
қорғаудың негізгі бағыттарын білу әрбір азаматтың міндеті болып саналады.
Олардың негізгілерін қарастырамыз.
1. Жекелеген өндіріс орындары мсн өнеркәсіптерді, агроэкологиялық
кешендерді игеруде қазіргі заманғы ғылым мен техника жаңалықтарын
пайдалану. Өндіріске аз қалдықты немесе қалдықсыз технологияны енгізу.
Экологиялық заңдардың орындалуын үнемі қадағалау.
Ірі құрылыстарды, онеркосіп кешендерін т.б. объектілерді салуда
экологиялық сараптама жасау.
Табиғи биоценоздарды сақтап қалу үшін қорықтар, қорыққорлар,
ұлттық саябақтар, табиғат ескерткіштері, т.б. ұйымдастыру.
Табиғат қорғау мәселелері бойынша халыкаралық, мемлекеттік
деңгейлерде ғылыми-практикалық конференциялар мен симпозиумдар
ұйымдастыру.
Көпшілікке үздіксіз экологиялық білім мен тәрбие беру және
экологиялык одеп пен мәдениетті калыптастыру.
Табиғат корғау моселелерін шешу жолдары, оның барысы туралы
үнемі үгіт-насихат және ақпарат жүйесін ұйымдастыру.
Жоғарыда аталған шараларды жүзеге асыру әрбір азаматтың
міндеті мен борышы болып саналады. Сонда ғана біз туған олкеміздің
табиғатын өз қалпында сақтап қалуға немесе қайта ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.