Сақтандырудың сыныптауы
ІКіріспе
ІІНегізгі бөлім
І.Сақтандырудың сыныптауы
2.Қазақстан Республикасының сақтандырудың сыныптауы:
3.Тәуекел және Сақтандыру
ІІІ Қорытынды
ІV Қолданылған әдебиет тізімі
ІІНегізгі бөлім
І.Сақтандырудың сыныптауы
2.Қазақстан Республикасының сақтандырудың сыныптауы:
3.Тәуекел және Сақтандыру
ІІІ Қорытынды
ІV Қолданылған әдебиет тізімі
Сақтандыру – бұл экономиканың стратегиялық секторы. Сақтандырудың экономикалық категориясы қаржы категориясының құрылымдық бөлігі болып табылады. Бірақ, егер қаржылар табыстар мен жинаулардың бөлінуі мен қайта бөлінуімен жалпы байланысты болса, онда сақтандыру қайтасақтандыру қатынастар салаларын қамтиды. Сақтандырудың ерекшеліктерін ескере отырып мынадай анықтаманы беруге болады:
Сақтандыру – шаруашылық субьектілерімен келтірілген мүмкін болатын қауіп – қатердің орнын толтыру немесе жанұя табыстарының жоғалтуларын түзету үшін арналған мақсатты сақтандыру қоры салымдарының ақша қаражаттары есебінен құрылған қайта бөлу қатынастарының жиынтығы.
Жоспарлы экономика шарттарында мемлекеттік кәсіпорындарының қаржы – шаруашылық қызметі шын мәнінде тәуекелсіз деп саналған, от, табиғи және техногенді апаттар және т.б. залалдарының орнын толтыру мемлекет есебі негізінде жүзеге асырылған. Сондықтан залалдың орнын толтыру механизмінде сақтандыру институттары екінші орынды алған. Сақтандыру қаржыдан шығатын категория ретінде қарастырылған және мемлекеттің қаржы қорына ақша қаражаттарын мобилизациялау әдісі негізінде қолданылған.
“Сақтандыру қызметі туралы” Қазастан Республикасының заңы сақтандырушылардың қаржылық тұрақтылығының негізі ретінде оларға төленген жарғылық капитал мен сақтандыру резервтері, сонымен қатар қайта сақтандыру жүйесінің бар болуы болып табылады.
«Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының территориясында “Сақтандыру қызметі туралы” төртінші заң жұмыс істеуде. Ал сақтандыру, қайтасақтандыру ұйымдары мен сақтандыру брокерлерінің қызметіне бақылауды мемлекеттің өкілеттік органы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің департаменті мен сақтандыру қадағалауы жүзеге асырадың .
Сақтандыру нарығының нормалды функционалдауының қажетті шарттарының бірі болып, сақтандыру нарығының эффективтілігін қолдау бойынша мемлекеттің реттеуші ролі болып табылады. Бүгінгі күнде мемлекеттің сақтандыру қадағалауының бақылау функциясы сақтандырудың қызмет көрсету нарығының құрулуымен және сақтандыру компанияларындағы едәуір ақша қаражаттарының құрылуын есептеп өсуі қажет, ал олар ең алдымен сақтандыру қорғауы бойынша маңызды проблемаларды қанағаттандыру мен мемлекет экономикасында инвестициялық капитал ретінде қолдануы керек.
Сақтандыру – шаруашылық субьектілерімен келтірілген мүмкін болатын қауіп – қатердің орнын толтыру немесе жанұя табыстарының жоғалтуларын түзету үшін арналған мақсатты сақтандыру қоры салымдарының ақша қаражаттары есебінен құрылған қайта бөлу қатынастарының жиынтығы.
Жоспарлы экономика шарттарында мемлекеттік кәсіпорындарының қаржы – шаруашылық қызметі шын мәнінде тәуекелсіз деп саналған, от, табиғи және техногенді апаттар және т.б. залалдарының орнын толтыру мемлекет есебі негізінде жүзеге асырылған. Сондықтан залалдың орнын толтыру механизмінде сақтандыру институттары екінші орынды алған. Сақтандыру қаржыдан шығатын категория ретінде қарастырылған және мемлекеттің қаржы қорына ақша қаражаттарын мобилизациялау әдісі негізінде қолданылған.
“Сақтандыру қызметі туралы” Қазастан Республикасының заңы сақтандырушылардың қаржылық тұрақтылығының негізі ретінде оларға төленген жарғылық капитал мен сақтандыру резервтері, сонымен қатар қайта сақтандыру жүйесінің бар болуы болып табылады.
«Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының территориясында “Сақтандыру қызметі туралы” төртінші заң жұмыс істеуде. Ал сақтандыру, қайтасақтандыру ұйымдары мен сақтандыру брокерлерінің қызметіне бақылауды мемлекеттің өкілеттік органы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің департаменті мен сақтандыру қадағалауы жүзеге асырадың .
Сақтандыру нарығының нормалды функционалдауының қажетті шарттарының бірі болып, сақтандыру нарығының эффективтілігін қолдау бойынша мемлекеттің реттеуші ролі болып табылады. Бүгінгі күнде мемлекеттің сақтандыру қадағалауының бақылау функциясы сақтандырудың қызмет көрсету нарығының құрулуымен және сақтандыру компанияларындағы едәуір ақша қаражаттарының құрылуын есептеп өсуі қажет, ал олар ең алдымен сақтандыру қорғауы бойынша маңызды проблемаларды қанағаттандыру мен мемлекет экономикасында инвестициялық капитал ретінде қолдануы керек.
1. Закон «О страховании в РКң от 02.07.92г.
2. Указ Президента РК «Об организационно-правовых мерах по формированию и развитию страхового рынкаң, №1658 от 16.04.94г.
3. Закон «О страховании в РКң от 03.10.95г.
4. Закон «О страховой деятельностиң от 18.12.00г.
Казахстанская правда №328-329. От 23.12.00г.
5. Балабанов И.Т., Степанов В.Н. Занимательное страхование. – Москва, Финансы и статистика, 1998г.Страхование: теория, практика, зарубежный опыт. Жуйриков К.К., Назарчук, Жуйриков Р. – Алматы, 2001г.
6. Гвозденко А.А. Финансово-экономические методы страхования. – Москва, Финансы и статистика, 1998г.
7. Жуйриков К.К. Бизнес и страхование. – Алматы, 1998г.
8. Лер О.Э. Страховой рынок Казахстана.- Алматы, Каржы-Каражат, 1996г
9.Шахов В.В. Введение в страхование. – Москва, Финансы и статистика, 1999г.
10.Страхование: принципы и практика. Составитель Дэвид Бланд. – Москва, Финансы и статистика, 1998г.
2. Указ Президента РК «Об организационно-правовых мерах по формированию и развитию страхового рынкаң, №1658 от 16.04.94г.
3. Закон «О страховании в РКң от 03.10.95г.
4. Закон «О страховой деятельностиң от 18.12.00г.
Казахстанская правда №328-329. От 23.12.00г.
5. Балабанов И.Т., Степанов В.Н. Занимательное страхование. – Москва, Финансы и статистика, 1998г.Страхование: теория, практика, зарубежный опыт. Жуйриков К.К., Назарчук, Жуйриков Р. – Алматы, 2001г.
6. Гвозденко А.А. Финансово-экономические методы страхования. – Москва, Финансы и статистика, 1998г.
7. Жуйриков К.К. Бизнес и страхование. – Алматы, 1998г.
8. Лер О.Э. Страховой рынок Казахстана.- Алматы, Каржы-Каражат, 1996г
9.Шахов В.В. Введение в страхование. – Москва, Финансы и статистика, 1999г.
10.Страхование: принципы и практика. Составитель Дэвид Бланд. – Москва, Финансы и статистика, 1998г.
Жоспар
ІКіріспе
ІІНегізгі бөлім
І.Сақтандырудың сыныптауы
2.Қазақстан Республикасының сақтандырудың сыныптауы:
3.Тәуекел және Сақтандыру
ІІІ Қорытынды
ІV Қолданылған әдебиет тізімі
Кіріспе
Сақтандыру – бұл экономиканың стратегиялық секторы. Сақтандырудың
экономикалық категориясы қаржы категориясының құрылымдық бөлігі болып
табылады. Бірақ, егер қаржылар табыстар мен жинаулардың бөлінуі мен қайта
бөлінуімен жалпы байланысты болса, онда сақтандыру қайтасақтандыру
қатынастар салаларын қамтиды. Сақтандырудың ерекшеліктерін ескере отырып
мынадай анықтаманы беруге болады:
Сақтандыру – шаруашылық субьектілерімен келтірілген мүмкін болатын
қауіп – қатердің орнын толтыру немесе жанұя табыстарының жоғалтуларын
түзету үшін арналған мақсатты сақтандыру қоры салымдарының ақша қаражаттары
есебінен құрылған қайта бөлу қатынастарының жиынтығы.
Жоспарлы экономика шарттарында мемлекеттік кәсіпорындарының қаржы –
шаруашылық қызметі шын мәнінде тәуекелсіз деп саналған, от, табиғи және
техногенді апаттар және т.б. залалдарының орнын толтыру мемлекет есебі
негізінде жүзеге асырылған. Сондықтан залалдың орнын толтыру механизмінде
сақтандыру институттары екінші орынды алған. Сақтандыру қаржыдан шығатын
категория ретінде қарастырылған және мемлекеттің қаржы қорына ақша
қаражаттарын мобилизациялау әдісі негізінде қолданылған.
“Сақтандыру қызметі туралы” Қазастан Республикасының заңы
сақтандырушылардың қаржылық тұрақтылығының негізі ретінде оларға төленген
жарғылық капитал мен сақтандыру резервтері, сонымен қатар қайта сақтандыру
жүйесінің бар болуы болып табылады.
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының территориясында “Сақтандыру
қызметі туралы” төртінші заң жұмыс істеуде. Ал сақтандыру, қайтасақтандыру
ұйымдары мен сақтандыру брокерлерінің қызметіне бақылауды мемлекеттің
өкілеттік органы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің департаменті мен
сақтандыру қадағалауы жүзеге асырадың[1].
Сақтандыру нарығының нормалды функционалдауының қажетті шарттарының бірі
болып, сақтандыру нарығының эффективтілігін қолдау бойынша мемлекеттің
реттеуші ролі болып табылады. Бүгінгі күнде мемлекеттің сақтандыру
қадағалауының бақылау функциясы сақтандырудың қызмет көрсету нарығының
құрулуымен және сақтандыру компанияларындағы едәуір ақша қаражаттарының
құрылуын есептеп өсуі қажет, ал олар ең алдымен сақтандыру қорғауы бойынша
маңызды проблемаларды қанағаттандыру мен мемлекет экономикасында
инвестициялық капитал ретінде қолдануы керек.
Сақтандырудың сыныптауы
Сактандырудың сыныптауы сақтандырудың қызмет ету салалары,сала асты
түрлері мен бөлімдері бойынша бөлінуінің ғылыми жүйесі болып табылады.
Сақтандырудың ұйымдастыру формасы бойынша келесідей түрге бөлінеді:
• мемлекеттік
• акционерлік
• бірін бірі-өзара (взаимное)
• медициналық
Мемлекеттік сақтандыру - бұл ұйымға арнайы өкілеттенген мемлекеттің
сақтандырушы ретінде қатысатын ұйымдық формасы.Мемлекет мүддесін шеңберіне
сақтандырудың кез-келген немесе жекеленген түрлерін жүргізуде оның оның
монополиясы кіреді.
Акционерлік сақтандыру - бұл салыстырмалы шектеулі қаражаттар
сақтандыру компанияның тиімді жұмысын тез дамытуға мүмкіндік береді.Заңды
және жеке тұлғаларға тиісті акция(облигация) және басқа да бағалы
қағаздардан құралатын акционерлік қоғам,жарғылық қор түріндегі жеке капитал
– сақтандырушы ретінде қатысатын мемлекеттік емес ұйымдық форма
Бірін бір- өзара(взаимное) сақтандыру - жеке, заңды тұлғалар
топтарының басында бір-біріне белгілі бір үлесті қабылданған шарттарға
сәйкес болашактағы мүмкін шығындарды өтеу туралы келісімді сипаттайды.
Коммерциялық емес типтегі сақтандыру ұйымы болып табылатын өзара
сақтандыру кәсіпорнынан пайда алу мақсатын көздемейді.Бұл-сақтандыру
жүргізудің ірі ұйымдық формасы,дара сақтандыру қоғамы заңды және жеке
тұлғалардың мүліктік мүдделерін қорғау үшін олардың арасындағы келісім
негізінде құрылған ұйым ретінде белгіленеді.Өзара сақтандыру қоғамы заңды
тұлға болып табылады және өз міндеттері бойынша өзінің барлық мүліктеріне
жауап береді,әрбір сақтандырушы өзара сақтандыру қоғамының пайлық үлесі
бар мүшесі болып табылады. Пайлық үлесі бар мүшелердің минималды саны қоғам
жарғысымен анықталады.
Қазіргі уақытта өзара сақтандыр қоғамының қызмет етуі үшін құқықтық
база жоқ. Өзара сақтандыру ұйымдары шетелде аймақтық, ұлттық және
халықаралық сақтандыру рыногтарының ірі шаруашылқ жүргізуші субьектілері
болып табылады.
Кооперативтік сақтандыру - мемлекеттік емес ұйымдық формасы.Ол
сақтандыру операцияларын кооперативтиер жүргізілуімен түсіндіріледі.Жалпы
Ресейлік кооперативтік мақтандыру одағы ұйымдастырылған кезде,Қазақстан
КСРО-ғы құрамында болған, яғни 1918 ж қызмет ете бастады.1921 жылдан бастап
коперативтік ұйымдарға сақтандырудың түрлерін, формаларын, таривтік
ставкаларының мөлшерін дербес бекіту құқығы мен табиғи апаттардан жеке
мүліктерін сақтандыруға рұқсат берілді.
Сақтандыру қызметінің ерекше ұйымдық формасы – медициналық сақтандыру
болып табылады. Ол халықтың деңсаулығын сақтаудағы әлеуметтік мүддесін
қорғау формасы ретінде сипатталады. Оның мақсаттары:
• сақтандыру оқиғасы пайда болған жағдайда азаматтарға жинақталған
қаражаттар есебінен медициналық көмек алуға кепілдік беру (сондай-ақ
деңсаулық сақтаудың мемлекеттік және муниципалды жүйесі);
• профилактикалық іс-шараларды қаржыландыру (диспансерлерді,
вакцинацияны жүргізу және тағы басқаларды);
Медициналық сақтандырудың субъектілері:
• азамат
• сақтанушы
• медициналық сақтандыру ұйымы (сақтандырушы)
• медециналық мекеме (емхана, амбулатория, аурухана және т.б.)
Рыноктык экономикада сақтандыру объектілерін экономикалық сипаты бойынша
келесідей айруға болды:
• жеке сақтандыру
• мүлікті сақтандыру
• жауапкершілікті сақтандыру
• экономикалық тәуекелдіктерді сақтандыру
Мұндай сыныптау сақтандыруға жататын объектілермен, тәуекелдер тізімімен
анықталады.
Жеке сақтандыру – бұл сақтандырудың бір саласы, объектісі – адам
өмірі, деңсаулығы және еңбек қабілеттілігі болып табылады. Жеке сақтандыру
келесілерге бөлінеді:
• өмірді сақтандыру
• қайғылы оқтғалардан сақтандыру
Жеке сақтандыруда тәуекелдік және жинақтық функциялары көрініс табады.
Мүліктік сақтандыру – бұл, сақтық-құқықтық қатынастардың объектісі
әртүрлі мүліктер болып табылатын сақтандырудың саласы. Сақтандыру жағдайы
есебінен табылған шығындардың орнын толтыру – мүліктік сақтандырудың
негізгі қызметі.
Жауапкершілікті сақтандыру – бұл сақтанушының қандай да бір
әрекеьінің (немесе әрекетсіздігін) салдарынан зиян шегетін үшінші тұлға
(заңды және жеке) алдыңдағы жауапкершілік – объект болып табылатын
сақтандырудың саласы.
Экономикалық тәуекелдер сақтандыру (кәсіпкерлік тәекелдер) мынадай 2
сала астына бөлінеді:
• тікелей шығындар тәуекелін сақтандыру;
• жанама шығындар тәуекелін сақтандыру;
Тікелей шығындар – пайданы толығымен алмау шығындары, шикізаттардың
толық жеткізілмегендігінің салдарынан құрал-жабдықтардың тоқтап қалуының
шығындары, ереуілдер және басқа да объективтік себептер шығындары жатады.
Жанама шығындар - айырылып қалған табыстар және тағы басқалары
жатады.
Жүргізу формасына қарай, сақтандыру: міндетті және ерікті болып
бөлінеді.
Міндетті сақтандырудың бастамашасы, заңды және жеке тұлғалардың қоғамдық
мүдделерін қамтамасыз ету үшін қаражаттар қосуға заң негізінде міндеттеуші
мемлекет болып табылады. Міндетті сақтандыру мынандай жағдайларды
қарастыратын заңнамалық актілер негізінде жүргізіледі:
• сақтандыруға қажетті, объектілерінің тізімі;
• сақтандыру жауапкершілігінің көлемі;
• сақтандырумен қамсыздандыру деңгейі (нормасы)
• сақтандыруға қатысушы тараптардың негізгі міндеттері мен құқықтары;
• тарифтік қойылымдарды сақтандыру төлемдерін және басқа да кейбір
мәселелерді белгілеу тәртібі:
Ерікті сақтандыру міндетті сақтандыруға қарағанда, сақтанушымен
сақтандырушы арасында тек ерікті түрде жасалған келісім кезінде ғана пайда
болады. Мұндай келісім жасауда көбінесе талаптар арасында сақтандыру
брокері немесе сақтандыру агенті сияқты делдалдар қатысады. Сақтандыру
келісімі сақтандыру полюсімен куәландырылады.
Қазақстан Республикасының сақтандырудың сыныптауы:
Қазақстан Республикасының сақтандырудың заң намасына сыйкес сақтандыру
қызметі мемлекеттік реттеу лицензиялауды ұйымдастыру және жүзеге асыру үшін
сақтандыру салаларға, топтарға және түрлерге бөлінеді. Сақтандыру ұйымының
қызметі мынандай екі сала бойынша жүзеге асады Өмірді сақтандыру және Жалпы
сақтандыру:
Өмірді сақтандыру саласы сақтандырудың ерікті формасында келесі
топтарды қамтиды:
• өмірді сақтандыру;
• аннуитетті сақтандыру:
Өмірді сақтандыру – сақтандырылған адамның қайтыс болу, немесе оның
сақтандыру мерзімінің соңына дейін өмір сүруі, немесе белгілі келісім
бойынша оның жасын сақтандыру жағдайларында сақтандыру төлемдерін төлеуді
қарастыратын жеке сақтандырудың түрлерінің жиынтығы.
Аннуитетті сақтандыру – сақтанушының белгілі жасқа жету, еңбекке
қабңлеттілігін айырылу (жасы бойынша, мүгедек бойынша, ауруы бойынша)
асыраушының қайтыс болуы, жұмыссыздық немесе сақтанушының жеке табыс
көздерін жоғалтуына, немесе әлеуметтік басқа да жағдайларда кезеңдік
сақтандыру төлемдерін зейнетақы, немесе рента түрінде төлеуді қарастыратын
жеке сақтандыру түрлерінің жиынтығы.
Жалпы сақтандыру саласы сақтандырудың ерікті формасында келесі
топтарды қамтиды:
• қайғылы оқиғалардан және аурудан сақтау;
• медициналық сақтандыру;
• автомобиль көлігін сақтандыру;
• темір жол көлігін сақтандыру;
• әуе көлігін сақтандыру;
• су көлігін сақтандыру;
• жүктерді сақтандыру;
• мүлікті сақтандыру, (осы бөлімінің 3,7.- пункттерін қоспағанда);
• кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру;
• автомобиль көлігі иелерінің азаматтық құқықтық жауапкершілігін
сақтандыру;
• теміржол көлігі иелерінің азаматтық құқықтық жауапкершілігін
сақтандыру;
• әуе көлігі иелерінің азаматтық құқықтық жауапкершілігін
сақтандыру;
• су көлігі иелерінің азаматтық құқықтық жауапкершілігін
сақтандыру;
• тасымалдаушының азаматтық құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
• азаматтық-құқықтық жауапкершілікті келісім бойынша сақтандыру;
• зиян келтіргені үшін азаматтық құқықтық жауапкершілікті
сақтандыру (осы бөлімдегі 10,14 пунктерін қоспағанда):
Қайғылы оқиғалардан және аурулардан сақтандыру – бұл қайтыс болу (толық
немесе жартылай) еңбекке қабілеттілігінен (жалры немесе кәсіптік)айырылу
немесе қайғылы оқиға, әлде аурудың нәтижесінде сақтанушының деңсаулығына
зиян келетін жағдайлардағы сақтанушының қосымша шығындарын толығымен немесе
бөліктеп өтеудің тұрақты бекітілген сомада жүзеге асырылатын жеке
сақтандырудың түрлерінің жиынтығы.
Медициналық сақтандыру – сақтандыру бағдарламасында қамтылған, сақтанушының
медициналық мекемелерге медициналық қызмет үшін жұмсалған шығындары толық
немесе бөліктеп өтелетін сақтандыру төлемдерін жүзеге асыратын жеке
сақтандырудың түрлерінің жиынтығы.
Көлік құралдарын сақтандыру – бұл көлік құралдарын жүргізу, билік жүргізу
және бұйрық етумен, оның салдарынан олардың зақымдауы немесе жойылуы,
сондай-ақ жоғалып кетуі немесе ұрлануының орын алуымен байланысты тұлғаның
мүліктік мүддесіне зиян келтіретін шығынды толығымен немесе бөліктеп өтеуін
жүзеге асыратын сақтандыру түрлерінің жиынтығы.
Жүктерді сақтандыру – жүктерді пайдалану, билік жүргізу және бұйрық етумен,
оның салдарынан олардың зақымдануы және жойылуы, жоғалуының орын алуымен
байланысты мүддесіне зиян келтіретін шығынды толығымен немесе бөліктеп
өтеуді жүзеге асыратын сақтандыру түрлерінің жиынтығы.
Мүлікті сақтандыру – мүлікке иелік ету, пайдалану және билік жүргізумен,
осының салдарынан оның зақымдалуы немесе жойылуының орын алуымен байланысты
тұлғаның мүліктік мүддесіне зиян келтіретін шығындарды толығымен және
бөліктеп өтеуді жүзеге асыратын сақтандыру түрлерінің жиынтығы.
Кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру – Қ.Р. Азаматтық кодексінің 810 бабында
қарастырылған жағдайлары бойынша сақтандыру төлемдерінің төлеуді жүзеге
асыратын сақтандыру түрлерінің жиынтығы.
Көлік құралдары иелеренің азаматтық құққтық жауапкершілігін сақтандыру –
көлік құралдарының пайдалануымен, үшінші тұлғалардың шеккен шығындарын өтеу
міндетімен байланысты, тұлғаның мүліктік мүддесімен зиян келтіретін шығынды
толық немесе жартылай өтеуді жүзеге асыратын сақтандыру түрлерінің
жиынтығы.
Тасымалдаушының азаматтық құқықтық жауапкершілігін сақтандыру –
тасымалдаушы ретінде өлік құралдарын пайдаланумен, үшінші тұлғаның шеккен
шығындарын өтеу міндетімен байланысты, тұлғаның мүліктік мүддесіне зиян
келтіретін шығынды толығымен ... жалғасы
ІКіріспе
ІІНегізгі бөлім
І.Сақтандырудың сыныптауы
2.Қазақстан Республикасының сақтандырудың сыныптауы:
3.Тәуекел және Сақтандыру
ІІІ Қорытынды
ІV Қолданылған әдебиет тізімі
Кіріспе
Сақтандыру – бұл экономиканың стратегиялық секторы. Сақтандырудың
экономикалық категориясы қаржы категориясының құрылымдық бөлігі болып
табылады. Бірақ, егер қаржылар табыстар мен жинаулардың бөлінуі мен қайта
бөлінуімен жалпы байланысты болса, онда сақтандыру қайтасақтандыру
қатынастар салаларын қамтиды. Сақтандырудың ерекшеліктерін ескере отырып
мынадай анықтаманы беруге болады:
Сақтандыру – шаруашылық субьектілерімен келтірілген мүмкін болатын
қауіп – қатердің орнын толтыру немесе жанұя табыстарының жоғалтуларын
түзету үшін арналған мақсатты сақтандыру қоры салымдарының ақша қаражаттары
есебінен құрылған қайта бөлу қатынастарының жиынтығы.
Жоспарлы экономика шарттарында мемлекеттік кәсіпорындарының қаржы –
шаруашылық қызметі шын мәнінде тәуекелсіз деп саналған, от, табиғи және
техногенді апаттар және т.б. залалдарының орнын толтыру мемлекет есебі
негізінде жүзеге асырылған. Сондықтан залалдың орнын толтыру механизмінде
сақтандыру институттары екінші орынды алған. Сақтандыру қаржыдан шығатын
категория ретінде қарастырылған және мемлекеттің қаржы қорына ақша
қаражаттарын мобилизациялау әдісі негізінде қолданылған.
“Сақтандыру қызметі туралы” Қазастан Республикасының заңы
сақтандырушылардың қаржылық тұрақтылығының негізі ретінде оларға төленген
жарғылық капитал мен сақтандыру резервтері, сонымен қатар қайта сақтандыру
жүйесінің бар болуы болып табылады.
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының территориясында “Сақтандыру
қызметі туралы” төртінші заң жұмыс істеуде. Ал сақтандыру, қайтасақтандыру
ұйымдары мен сақтандыру брокерлерінің қызметіне бақылауды мемлекеттің
өкілеттік органы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің департаменті мен
сақтандыру қадағалауы жүзеге асырадың[1].
Сақтандыру нарығының нормалды функционалдауының қажетті шарттарының бірі
болып, сақтандыру нарығының эффективтілігін қолдау бойынша мемлекеттің
реттеуші ролі болып табылады. Бүгінгі күнде мемлекеттің сақтандыру
қадағалауының бақылау функциясы сақтандырудың қызмет көрсету нарығының
құрулуымен және сақтандыру компанияларындағы едәуір ақша қаражаттарының
құрылуын есептеп өсуі қажет, ал олар ең алдымен сақтандыру қорғауы бойынша
маңызды проблемаларды қанағаттандыру мен мемлекет экономикасында
инвестициялық капитал ретінде қолдануы керек.
Сақтандырудың сыныптауы
Сактандырудың сыныптауы сақтандырудың қызмет ету салалары,сала асты
түрлері мен бөлімдері бойынша бөлінуінің ғылыми жүйесі болып табылады.
Сақтандырудың ұйымдастыру формасы бойынша келесідей түрге бөлінеді:
• мемлекеттік
• акционерлік
• бірін бірі-өзара (взаимное)
• медициналық
Мемлекеттік сақтандыру - бұл ұйымға арнайы өкілеттенген мемлекеттің
сақтандырушы ретінде қатысатын ұйымдық формасы.Мемлекет мүддесін шеңберіне
сақтандырудың кез-келген немесе жекеленген түрлерін жүргізуде оның оның
монополиясы кіреді.
Акционерлік сақтандыру - бұл салыстырмалы шектеулі қаражаттар
сақтандыру компанияның тиімді жұмысын тез дамытуға мүмкіндік береді.Заңды
және жеке тұлғаларға тиісті акция(облигация) және басқа да бағалы
қағаздардан құралатын акционерлік қоғам,жарғылық қор түріндегі жеке капитал
– сақтандырушы ретінде қатысатын мемлекеттік емес ұйымдық форма
Бірін бір- өзара(взаимное) сақтандыру - жеке, заңды тұлғалар
топтарының басында бір-біріне белгілі бір үлесті қабылданған шарттарға
сәйкес болашактағы мүмкін шығындарды өтеу туралы келісімді сипаттайды.
Коммерциялық емес типтегі сақтандыру ұйымы болып табылатын өзара
сақтандыру кәсіпорнынан пайда алу мақсатын көздемейді.Бұл-сақтандыру
жүргізудің ірі ұйымдық формасы,дара сақтандыру қоғамы заңды және жеке
тұлғалардың мүліктік мүдделерін қорғау үшін олардың арасындағы келісім
негізінде құрылған ұйым ретінде белгіленеді.Өзара сақтандыру қоғамы заңды
тұлға болып табылады және өз міндеттері бойынша өзінің барлық мүліктеріне
жауап береді,әрбір сақтандырушы өзара сақтандыру қоғамының пайлық үлесі
бар мүшесі болып табылады. Пайлық үлесі бар мүшелердің минималды саны қоғам
жарғысымен анықталады.
Қазіргі уақытта өзара сақтандыр қоғамының қызмет етуі үшін құқықтық
база жоқ. Өзара сақтандыру ұйымдары шетелде аймақтық, ұлттық және
халықаралық сақтандыру рыногтарының ірі шаруашылқ жүргізуші субьектілері
болып табылады.
Кооперативтік сақтандыру - мемлекеттік емес ұйымдық формасы.Ол
сақтандыру операцияларын кооперативтиер жүргізілуімен түсіндіріледі.Жалпы
Ресейлік кооперативтік мақтандыру одағы ұйымдастырылған кезде,Қазақстан
КСРО-ғы құрамында болған, яғни 1918 ж қызмет ете бастады.1921 жылдан бастап
коперативтік ұйымдарға сақтандырудың түрлерін, формаларын, таривтік
ставкаларының мөлшерін дербес бекіту құқығы мен табиғи апаттардан жеке
мүліктерін сақтандыруға рұқсат берілді.
Сақтандыру қызметінің ерекше ұйымдық формасы – медициналық сақтандыру
болып табылады. Ол халықтың деңсаулығын сақтаудағы әлеуметтік мүддесін
қорғау формасы ретінде сипатталады. Оның мақсаттары:
• сақтандыру оқиғасы пайда болған жағдайда азаматтарға жинақталған
қаражаттар есебінен медициналық көмек алуға кепілдік беру (сондай-ақ
деңсаулық сақтаудың мемлекеттік және муниципалды жүйесі);
• профилактикалық іс-шараларды қаржыландыру (диспансерлерді,
вакцинацияны жүргізу және тағы басқаларды);
Медициналық сақтандырудың субъектілері:
• азамат
• сақтанушы
• медициналық сақтандыру ұйымы (сақтандырушы)
• медециналық мекеме (емхана, амбулатория, аурухана және т.б.)
Рыноктык экономикада сақтандыру объектілерін экономикалық сипаты бойынша
келесідей айруға болды:
• жеке сақтандыру
• мүлікті сақтандыру
• жауапкершілікті сақтандыру
• экономикалық тәуекелдіктерді сақтандыру
Мұндай сыныптау сақтандыруға жататын объектілермен, тәуекелдер тізімімен
анықталады.
Жеке сақтандыру – бұл сақтандырудың бір саласы, объектісі – адам
өмірі, деңсаулығы және еңбек қабілеттілігі болып табылады. Жеке сақтандыру
келесілерге бөлінеді:
• өмірді сақтандыру
• қайғылы оқтғалардан сақтандыру
Жеке сақтандыруда тәуекелдік және жинақтық функциялары көрініс табады.
Мүліктік сақтандыру – бұл, сақтық-құқықтық қатынастардың объектісі
әртүрлі мүліктер болып табылатын сақтандырудың саласы. Сақтандыру жағдайы
есебінен табылған шығындардың орнын толтыру – мүліктік сақтандырудың
негізгі қызметі.
Жауапкершілікті сақтандыру – бұл сақтанушының қандай да бір
әрекеьінің (немесе әрекетсіздігін) салдарынан зиян шегетін үшінші тұлға
(заңды және жеке) алдыңдағы жауапкершілік – объект болып табылатын
сақтандырудың саласы.
Экономикалық тәуекелдер сақтандыру (кәсіпкерлік тәекелдер) мынадай 2
сала астына бөлінеді:
• тікелей шығындар тәуекелін сақтандыру;
• жанама шығындар тәуекелін сақтандыру;
Тікелей шығындар – пайданы толығымен алмау шығындары, шикізаттардың
толық жеткізілмегендігінің салдарынан құрал-жабдықтардың тоқтап қалуының
шығындары, ереуілдер және басқа да объективтік себептер шығындары жатады.
Жанама шығындар - айырылып қалған табыстар және тағы басқалары
жатады.
Жүргізу формасына қарай, сақтандыру: міндетті және ерікті болып
бөлінеді.
Міндетті сақтандырудың бастамашасы, заңды және жеке тұлғалардың қоғамдық
мүдделерін қамтамасыз ету үшін қаражаттар қосуға заң негізінде міндеттеуші
мемлекет болып табылады. Міндетті сақтандыру мынандай жағдайларды
қарастыратын заңнамалық актілер негізінде жүргізіледі:
• сақтандыруға қажетті, объектілерінің тізімі;
• сақтандыру жауапкершілігінің көлемі;
• сақтандырумен қамсыздандыру деңгейі (нормасы)
• сақтандыруға қатысушы тараптардың негізгі міндеттері мен құқықтары;
• тарифтік қойылымдарды сақтандыру төлемдерін және басқа да кейбір
мәселелерді белгілеу тәртібі:
Ерікті сақтандыру міндетті сақтандыруға қарағанда, сақтанушымен
сақтандырушы арасында тек ерікті түрде жасалған келісім кезінде ғана пайда
болады. Мұндай келісім жасауда көбінесе талаптар арасында сақтандыру
брокері немесе сақтандыру агенті сияқты делдалдар қатысады. Сақтандыру
келісімі сақтандыру полюсімен куәландырылады.
Қазақстан Республикасының сақтандырудың сыныптауы:
Қазақстан Республикасының сақтандырудың заң намасына сыйкес сақтандыру
қызметі мемлекеттік реттеу лицензиялауды ұйымдастыру және жүзеге асыру үшін
сақтандыру салаларға, топтарға және түрлерге бөлінеді. Сақтандыру ұйымының
қызметі мынандай екі сала бойынша жүзеге асады Өмірді сақтандыру және Жалпы
сақтандыру:
Өмірді сақтандыру саласы сақтандырудың ерікті формасында келесі
топтарды қамтиды:
• өмірді сақтандыру;
• аннуитетті сақтандыру:
Өмірді сақтандыру – сақтандырылған адамның қайтыс болу, немесе оның
сақтандыру мерзімінің соңына дейін өмір сүруі, немесе белгілі келісім
бойынша оның жасын сақтандыру жағдайларында сақтандыру төлемдерін төлеуді
қарастыратын жеке сақтандырудың түрлерінің жиынтығы.
Аннуитетті сақтандыру – сақтанушының белгілі жасқа жету, еңбекке
қабңлеттілігін айырылу (жасы бойынша, мүгедек бойынша, ауруы бойынша)
асыраушының қайтыс болуы, жұмыссыздық немесе сақтанушының жеке табыс
көздерін жоғалтуына, немесе әлеуметтік басқа да жағдайларда кезеңдік
сақтандыру төлемдерін зейнетақы, немесе рента түрінде төлеуді қарастыратын
жеке сақтандыру түрлерінің жиынтығы.
Жалпы сақтандыру саласы сақтандырудың ерікті формасында келесі
топтарды қамтиды:
• қайғылы оқиғалардан және аурудан сақтау;
• медициналық сақтандыру;
• автомобиль көлігін сақтандыру;
• темір жол көлігін сақтандыру;
• әуе көлігін сақтандыру;
• су көлігін сақтандыру;
• жүктерді сақтандыру;
• мүлікті сақтандыру, (осы бөлімінің 3,7.- пункттерін қоспағанда);
• кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру;
• автомобиль көлігі иелерінің азаматтық құқықтық жауапкершілігін
сақтандыру;
• теміржол көлігі иелерінің азаматтық құқықтық жауапкершілігін
сақтандыру;
• әуе көлігі иелерінің азаматтық құқықтық жауапкершілігін
сақтандыру;
• су көлігі иелерінің азаматтық құқықтық жауапкершілігін
сақтандыру;
• тасымалдаушының азаматтық құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
• азаматтық-құқықтық жауапкершілікті келісім бойынша сақтандыру;
• зиян келтіргені үшін азаматтық құқықтық жауапкершілікті
сақтандыру (осы бөлімдегі 10,14 пунктерін қоспағанда):
Қайғылы оқиғалардан және аурулардан сақтандыру – бұл қайтыс болу (толық
немесе жартылай) еңбекке қабілеттілігінен (жалры немесе кәсіптік)айырылу
немесе қайғылы оқиға, әлде аурудың нәтижесінде сақтанушының деңсаулығына
зиян келетін жағдайлардағы сақтанушының қосымша шығындарын толығымен немесе
бөліктеп өтеудің тұрақты бекітілген сомада жүзеге асырылатын жеке
сақтандырудың түрлерінің жиынтығы.
Медициналық сақтандыру – сақтандыру бағдарламасында қамтылған, сақтанушының
медициналық мекемелерге медициналық қызмет үшін жұмсалған шығындары толық
немесе бөліктеп өтелетін сақтандыру төлемдерін жүзеге асыратын жеке
сақтандырудың түрлерінің жиынтығы.
Көлік құралдарын сақтандыру – бұл көлік құралдарын жүргізу, билік жүргізу
және бұйрық етумен, оның салдарынан олардың зақымдауы немесе жойылуы,
сондай-ақ жоғалып кетуі немесе ұрлануының орын алуымен байланысты тұлғаның
мүліктік мүддесіне зиян келтіретін шығынды толығымен немесе бөліктеп өтеуін
жүзеге асыратын сақтандыру түрлерінің жиынтығы.
Жүктерді сақтандыру – жүктерді пайдалану, билік жүргізу және бұйрық етумен,
оның салдарынан олардың зақымдануы және жойылуы, жоғалуының орын алуымен
байланысты мүддесіне зиян келтіретін шығынды толығымен немесе бөліктеп
өтеуді жүзеге асыратын сақтандыру түрлерінің жиынтығы.
Мүлікті сақтандыру – мүлікке иелік ету, пайдалану және билік жүргізумен,
осының салдарынан оның зақымдалуы немесе жойылуының орын алуымен байланысты
тұлғаның мүліктік мүддесіне зиян келтіретін шығындарды толығымен және
бөліктеп өтеуді жүзеге асыратын сақтандыру түрлерінің жиынтығы.
Кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру – Қ.Р. Азаматтық кодексінің 810 бабында
қарастырылған жағдайлары бойынша сақтандыру төлемдерінің төлеуді жүзеге
асыратын сақтандыру түрлерінің жиынтығы.
Көлік құралдары иелеренің азаматтық құққтық жауапкершілігін сақтандыру –
көлік құралдарының пайдалануымен, үшінші тұлғалардың шеккен шығындарын өтеу
міндетімен байланысты, тұлғаның мүліктік мүддесімен зиян келтіретін шығынды
толық немесе жартылай өтеуді жүзеге асыратын сақтандыру түрлерінің
жиынтығы.
Тасымалдаушының азаматтық құқықтық жауапкершілігін сақтандыру –
тасымалдаушы ретінде өлік құралдарын пайдаланумен, үшінші тұлғаның шеккен
шығындарын өтеу міндетімен байланысты, тұлғаның мүліктік мүддесіне зиян
келтіретін шығынды толығымен ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz