Менеджмент жүйелері
1. Миссия 3
2. Стратегиялық міндеттер 3
3. Менеджмент Жүйелерін енгізудің әлемдік тәжірибесі 4
3.1 ИСО 9000 сериялы стандарттарға сәйкес сапа менеджменті жүйелері 5
3.2 Экологиялық менеджмент жүйелері 5
3.3 Өзге менеджмент жүйелері 6
4. Қазақстан Республикасындағы сапа менеджмент жүйелерін енгізу жөніндегі жұмыстардың жағдайын бағалау 8
4.1 Ағымдағы жағдайды талдау 8
4.2 SWOT . ТАЛДАУ 12
5. Іс.әрекет стратегиясы 13
5.1 Қазақстан Республикасында сапа менеджменті жүйелерін дамыту 13
5.2 Жекелеген менеджмент жүйелерін енгізу 13
5.3 Біріккен менеджмент жүйелері 14
5.3.1 Біріккен менеджмент жүйелері 14
5.3.2 Біріккен менеджмент жүйелерінің мәні 16
5.3.3 Біріккен менеджмент жүйелерін енгізу 16
5.3.4 Кәсіпорынның (ұйымның) біріккен менеджмент жүйесі тұжырымдамасының негізгі ережелері 17
6. Тұжырымдаманы іске асырудың негізгі бағыттары 19
Қорытынды 20
2. Стратегиялық міндеттер 3
3. Менеджмент Жүйелерін енгізудің әлемдік тәжірибесі 4
3.1 ИСО 9000 сериялы стандарттарға сәйкес сапа менеджменті жүйелері 5
3.2 Экологиялық менеджмент жүйелері 5
3.3 Өзге менеджмент жүйелері 6
4. Қазақстан Республикасындағы сапа менеджмент жүйелерін енгізу жөніндегі жұмыстардың жағдайын бағалау 8
4.1 Ағымдағы жағдайды талдау 8
4.2 SWOT . ТАЛДАУ 12
5. Іс.әрекет стратегиясы 13
5.1 Қазақстан Республикасында сапа менеджменті жүйелерін дамыту 13
5.2 Жекелеген менеджмент жүйелерін енгізу 13
5.3 Біріккен менеджмент жүйелері 14
5.3.1 Біріккен менеджмент жүйелері 14
5.3.2 Біріккен менеджмент жүйелерінің мәні 16
5.3.3 Біріккен менеджмент жүйелерін енгізу 16
5.3.4 Кәсіпорынның (ұйымның) біріккен менеджмент жүйесі тұжырымдамасының негізгі ережелері 17
6. Тұжырымдаманы іске асырудың негізгі бағыттары 19
Қорытынды 20
Қазақстанда нарықтық экономиканы дамыту өндірісті дамытудың жаңа басымдықтарын анықтады: Қазақстанда өндірілетін өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру; өндіруші өнеркәсіптен қайта өңдеуші кәсіпорынға көшуді жүзеге асыру; халықтың өсіп келе жатқан сұранысын қанағаттандыру; тұтынылатын өнімнің қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесін құру.
Осыған байланысты жоғарыда аталған міндеттерді шешуге жаңа тәсілді пайдалану қажеттілігі туындап отыр. Отандық өнімнің бәсекеге қабілеттілігін, отандық өнімнің қауіпсіздігін, қазақстандық өнімнің шетел рыногына шығаруды кеңейтуді қамтамасыз ету жөніндегі проблемаларды шешу өнім сапасын жоғары деңгейге жеткізуге, қазіргі заманғы менеджмент жүйелерін енгізуге шоғырландырды.
Индустриалды дамыған елдерде бұрыннан қарқынды бәсеке және өндірістің технологиялық күрделенуі қазіргі заманғы менеджмент жүйелеріін енгізуді және қолдауды жасады.
Тұжырымдаманы әзірлеудің бастапқы алғы шарт мыналар болып табылады:
1) қазақстандық кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру қажеттілігі;
2) Қазақстан экономикасын әлемдік экономикаға біріктіру үшін жағдай жасау;
3) мемлекеттік органдар, өндірушілер, қоғамдық ұйымдар және ұтқыр нарық жағдайындағы тұтынушылар мүдделерінің балансын қамтамасыз ету.
1. Миссия
Билік органдардың, кәсіпорындар мен ұйымдардың, оның ішінде қоғамдық, сондай-ақ отандық өнімнің сапасы және бәсекеге қабілеттілігі және қызмет көрсету саласындағы міндеттерді шешуге көмектесу, халықаралық стандарттардың тиісті талаптарына Менеджмент Жүйелерін құру және қолдану жөніндегі қызметті қарқындату, 2015 жылға дейін кезеңде осы қызметті үнемі жетілдіру үшін азаматтардың күшін біріктіру.
2. Стратегиялық міндеттер
1) Қазіргі заманғы менеджмент жүйелерін, оның ішінде біріккен жүйелерін енгізудің әлемдік тәжірибесін пайдаланатын Қазақстан Республикасы кәсіпорындар мен ұйымдарының санын арттыру.
2) Кәсіпорындарға қазіргі заманғы менеджмент жүйелерін әзірлеу мен енгізуге көмек көрсету;
3) Менеджмент жүйелері бойынша сарапшы – аудиторларды даярлау және аттестаттау жүйесін жетілдіру.
Осыған байланысты жоғарыда аталған міндеттерді шешуге жаңа тәсілді пайдалану қажеттілігі туындап отыр. Отандық өнімнің бәсекеге қабілеттілігін, отандық өнімнің қауіпсіздігін, қазақстандық өнімнің шетел рыногына шығаруды кеңейтуді қамтамасыз ету жөніндегі проблемаларды шешу өнім сапасын жоғары деңгейге жеткізуге, қазіргі заманғы менеджмент жүйелерін енгізуге шоғырландырды.
Индустриалды дамыған елдерде бұрыннан қарқынды бәсеке және өндірістің технологиялық күрделенуі қазіргі заманғы менеджмент жүйелеріін енгізуді және қолдауды жасады.
Тұжырымдаманы әзірлеудің бастапқы алғы шарт мыналар болып табылады:
1) қазақстандық кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру қажеттілігі;
2) Қазақстан экономикасын әлемдік экономикаға біріктіру үшін жағдай жасау;
3) мемлекеттік органдар, өндірушілер, қоғамдық ұйымдар және ұтқыр нарық жағдайындағы тұтынушылар мүдделерінің балансын қамтамасыз ету.
1. Миссия
Билік органдардың, кәсіпорындар мен ұйымдардың, оның ішінде қоғамдық, сондай-ақ отандық өнімнің сапасы және бәсекеге қабілеттілігі және қызмет көрсету саласындағы міндеттерді шешуге көмектесу, халықаралық стандарттардың тиісті талаптарына Менеджмент Жүйелерін құру және қолдану жөніндегі қызметті қарқындату, 2015 жылға дейін кезеңде осы қызметті үнемі жетілдіру үшін азаматтардың күшін біріктіру.
2. Стратегиялық міндеттер
1) Қазіргі заманғы менеджмент жүйелерін, оның ішінде біріккен жүйелерін енгізудің әлемдік тәжірибесін пайдаланатын Қазақстан Республикасы кәсіпорындар мен ұйымдарының санын арттыру.
2) Кәсіпорындарға қазіргі заманғы менеджмент жүйелерін әзірлеу мен енгізуге көмек көрсету;
3) Менеджмент жүйелері бойынша сарапшы – аудиторларды даярлау және аттестаттау жүйесін жетілдіру.
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Т.Рыскулов атындағы Қазақ Экономикалық Университеті
Алматы
2008
1. Миссия 3
2. Стратегиялық міндеттер 3
3. Менеджмент Жүйелерін енгізудің әлемдік тәжірибесі 4
3.1 ИСО 9000 сериялы стандарттарға сәйкес сапа менеджменті 5
жүйелері
3.2 Экологиялық менеджмент жүйелері 5
3.3 Өзге менеджмент жүйелері 6
4. Қазақстан Республикасындағы сапа менеджмент жүйелерін 8
енгізу жөніндегі жұмыстардың жағдайын бағалау
4.1 Ағымдағы жағдайды талдау 8
4.2 SWOT – ТАЛДАУ 12
5. Іс-әрекет стратегиясы 13
5.1 Қазақстан Республикасында сапа менеджменті жүйелерін 13
дамыту
5.2 Жекелеген менеджмент жүйелерін енгізу 13
5.3 Біріккен менеджмент жүйелері 14
5.3.1Біріккен менеджмент жүйелері 14
5.3.2Біріккен менеджмент жүйелерінің мәні 16
5.3.3Біріккен менеджмент жүйелерін енгізу 16
5.3.4Кәсіпорынның (ұйымның) біріккен менеджмент жүйесі 17
тұжырымдамасының негізгі ережелері
6. Тұжырымдаманы іске асырудың негізгі бағыттары 19
Қорытынды 20
Кіріспе
Қазақстанда нарықтық экономиканы дамыту өндірісті дамытудың жаңа
басымдықтарын анықтады: Қазақстанда өндірілетін өнімнің бәсекеге
қабілеттілігін арттыру; өндіруші өнеркәсіптен қайта өңдеуші кәсіпорынға
көшуді жүзеге асыру; халықтың өсіп келе жатқан сұранысын қанағаттандыру;
тұтынылатын өнімнің қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесін құру.
Осыған байланысты жоғарыда аталған міндеттерді шешуге жаңа тәсілді
пайдалану қажеттілігі туындап отыр. Отандық өнімнің бәсекеге
қабілеттілігін, отандық өнімнің қауіпсіздігін, қазақстандық өнімнің шетел
рыногына шығаруды кеңейтуді қамтамасыз ету жөніндегі проблемаларды шешу
өнім сапасын жоғары деңгейге жеткізуге, қазіргі заманғы менеджмент
жүйелерін енгізуге шоғырландырды.
Индустриалды дамыған елдерде бұрыннан қарқынды бәсеке және өндірістің
технологиялық күрделенуі қазіргі заманғы менеджмент жүйелеріін енгізуді
және қолдауды жасады.
Тұжырымдаманы әзірлеудің бастапқы алғы шарт мыналар болып табылады:
1) қазақстандық кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру
қажеттілігі;
2) Қазақстан экономикасын әлемдік экономикаға біріктіру үшін жағдай
жасау;
3) мемлекеттік органдар, өндірушілер, қоғамдық ұйымдар және ұтқыр
нарық жағдайындағы тұтынушылар мүдделерінің балансын қамтамасыз ету.
1. Миссия
Билік органдардың, кәсіпорындар мен ұйымдардың, оның ішінде қоғамдық,
сондай-ақ отандық өнімнің сапасы және бәсекеге қабілеттілігі және қызмет
көрсету саласындағы міндеттерді шешуге көмектесу, халықаралық
стандарттардың тиісті талаптарына Менеджмент Жүйелерін құру және қолдану
жөніндегі қызметті қарқындату, 2015 жылға дейін кезеңде осы қызметті үнемі
жетілдіру үшін азаматтардың күшін біріктіру.
2. Стратегиялық міндеттер
1) Қазіргі заманғы менеджмент жүйелерін, оның ішінде біріккен
жүйелерін енгізудің әлемдік тәжірибесін пайдаланатын Қазақстан Республикасы
кәсіпорындар мен ұйымдарының санын арттыру.
2) Кәсіпорындарға қазіргі заманғы менеджмент жүйелерін әзірлеу мен
енгізуге көмек көрсету;
3) Менеджмент жүйелері бойынша сарапшы – аудиторларды даярлау және
аттестаттау жүйесін жетілдіру.
4) Отандық өнімнің сапасы және бәсекеге қабілеттілігі саласындағы
жетістіктерді мадақтау механизмдерін дамыту және жетілдіру.
3. Менеджмент жүйесін енгізудің әлемдік тәжірибесі
Қазіргі заманғы менеджмент проблемасын түсінуге менеджмент жүйесінің
жаңа буындағы стандарттары үлкен рөлі атқарады.
Бүгінгі таңда кез келген қызмет түрлері мен меншік нысанындағы
ұйымдарда қазіргі заманғы менеджмент жүйелерін әзірлеу мен енгізуге қатысты
халықаралық стандарттардың тұтас бір жиынтығы бар – ХС ISO 9001:2000 Сапа
менеджменті жүйесі. Талаптар, ХС ISO 14001:2004 Қоршаған ортаны басқару
жүйелері. Талаптар мен қолдану жөніндегі нұсқау, OHSAS 18001:2007 Кәсіби
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы менеджмент жүйелері, ХС ISO
22000:2005 Тамақ өнімдері қауіпсіздігінің менеджмент жүйелері. Өнім
саласындағы кез келген ұйымдарға қойылатын талаптар, ХС SA 8000:2001
Әлеуметтік жауапкершілік, ХС ISO 17025: 1999 Сынақ және калибрлеу
зертханаларының құзыреттігіне қойылатын жалпы талаптар, ХС ISOTS
16949:2002 Сапа менеджменті жүйесі. Тиісті қосалқы бөлшектерді өндіретін
автомобиль кәсіпорындарда және ұйымдарда ISO 9001:2000 қолдану жөніндегі
ерекше талаптар, ХС ISOTS 29001:2003 Сапа менеджменті жүйесі. Мұнай,
мұнайхимия және газ өнеркәсібі салалары.
Сапа менеджмент жүйесін сертификаттау туралы ISO орталық хатшылығының
есебі СМЖ сертификациясы ХС ISO 9001 сәйкестігіне бұрынғыдай барлық әлемге
талап етілетінін көрсетті және сертификатталған компаниялар саны ұдайы
артып келеді.
3.1 ISO 9000 сериялы стандарттарға сәйкес сапа менеджменті жүйелері
ISO 9000 сериялы стандарттар талаптарына сәйкес келетін сапа
менеджменті жүйесі әлемде барынша белгілі және танымал. Осы стандарттың
алғашқы нұсқасы 1987 жылы қабылданған болатын, осы уақыттан бері ISO 9000
сериялы стандарттар сапа менеджменті жүйесіндегі әлемдегі ең енгізілетін
стандарт.
Сапа менеджментінің идеологиясы компания өнімін (қызмет көрсетудің)
өндірудің барлық процестерін үнемі және жүйелі түрде басқару болып
табылады, оның негізгі мақсаты компанияның барлық қызметкерлерінің және
компанияның сапа менеджментіндегі басшылығында жетекші роль атқаратындардың
қатысуымен тұтынушылардың қолданыстағы және күтілетін қажеттілігін
қанағаттандыру болып табылады.
ХС ISO 9001 бойынша берілген сертификаттардың саны туралы
салыстырмалы деректер 1-кестеде берілген.
1-кесте
Әлемдік 2002 2003 2004 2005 2006
нәтижелер желтоқсан желтоқсан желтоқсан желтоқсан желтоқсан
Әлемдік 167124 497919 660132 773867 997866
қорытынды
Әлемдік өсу 122736 330795 162213 113735 123999
Елдер саны 133 149 154 161 170
экономикалық
жүйелер
Алыс шет елдерде сапа менеджмент жүйесін шағын кәсіпорындарда кенінен
енгізеді. Мысалы, Австралияда ISO 9001 стандарты талаптарына сәйкес 17 мың
сертификат тіркелді, олардың көбі шағын кәсіпорындар: өндіріс, қызмет
көрсету саласы, мемлекеттік және муниципальдық басқару органдары. Қытайда
ISO 9001 стандарты талаптарына сәйкес сертификаттар тіпті мектепке дейінгі
мекемелерде де бар.
3.2 Экологиялық менеджмент жүйелері
Экологиялық менеджментінің идеясы қоғамның әлеуметтік - экономикалық
қажеттіліктерімен баланс сақталған кезде қоршаған ортаны қорғау және
қоршаған ортаның ластануын болдырмау бойынша шараларды қолдау. Экологиялық
менеджмент жүйелері мүдделі тараптардың кең ауқымда қоршаған ортаны
қорғауға қатысты қажеттіліктеріне айналды.
2006 жылдың желтоқсанының аяғына дейін әлемде ISO 14001:2004 бойынша
140 елде және экономикалық жүйелерде 129199 кем емес сертификаттары
берілген болатын.
2006 жылдың қорытындысы жалпы саны 138 елде және экономикалық
жүйелерде 111 162 болған 2005 жылмен салыстырғанда 18037 (+16 %) артқанын
көрсетіп отыр.
2-кесте - ISO 14001:2004 Басты нәтижелер
Әлемдік 2005 желтоқсан 2006 желтоқсан
нәтижелер
14001:2004 бойынша
олардың қорытындысы
Әлемдік қорытынды 111162 56593 129199
Әлемдік өсу 21225 18037
Елдер саны
экономикалық жүйелер
3.3 Өзге менеджмент жүйелері
Еңбекті қорғау және кәсіби сырқаттарды ескерту менеджменті саласында
OHSAS 18001:2007 – Кәсіби қауіпсіздік және еңбекті қорғау саласындағы
менеджмент жүйесі, MOT-CУОТ 2001 ILO-OSH 2001 және ГОСТ 12.0.230-2007 ЕҚСЖ
Еңбекті қорғауды басқару жүйелері. Жалпы талаптар ILO-OSH 2001 еңбекті
қорғауды басқару жүйелері жөніндегі нұсқау. Аталған жүйеде басқару нысаны
жұмыс орындарында, өндірістік бөлімшелер мен ұйымдарды жалпы алғанда,
қауіпсіз және пайдалы еңбек шарттарын қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер
мен кәсіпорын бөлімшелерінің қызметі болып табылады.
Әлеуметтік жауапкершілік саласындағы басқару жүйелерінің негізгі
ережелері SA 8000-2001 – Әлеуметтік жауапкершілік стандартында
белгіленген.
Қазіргі заманғы менеджменттің әлеуметтік аспектісі ұлттық азшылыққа
және әйелдер құқығына шек қою, балалар еңбегін пайдалану, жергілікті ұлттық
қоғамдық саясатты қалыптастыруға тарту, кәсіподақтармен қатынасты
мәселелер, сондай-ақ жалақы мәселесі және еңбек, жеке бас гигиенасы мен
қауіпсіздік техникасы шарттары сияқты факторларды анықтайды.
Тамақ кәсіпорны үшін әлемдік практикада қауіпті және өте қиын бақылау
нүктелерін талдау жүйесінде (НАССР), ISO 22000-2005 халықаралық
стандартында белгіленген негізгі ережелер қолданылады.
НАССР жүйесін енгізу тамақ өнімінің қауіпсіздігіне әсер ететін қауіпті
факторларды басқаруға, жүйелік бірегейлеуге, бағалауға негізделген және
тамақ өнімдерін өндіру және тұтыну тізбегіндегі ұйымдардың барлығына
қойылатын талаптарды белгілейді. Оған мал азығы және шикізат өндірушілер,
тамақ өнімдерін дайындаушылар, тағамдық өнімдерді тасымалдаушылар мен
сақтаушылар, бөлшек сауда дүкендері мен қоғамдық тамақтандыру
кәсіпорындарына дейінгі қосалқы мердігерлерден бастап, осылар сияқты өзара
байланысты жабдықтарды, буып-түю материалдарын, жуғыш заттарды, тағамдық
қоспалар мен ингредиенттерді өндіретін ұйымдармен бірге кәсіпорындар
жатады.
Еуропа елдерінің тамақ кәсіпорындары үшін НАССР жүйесін енгізу заңмен
бекітілген.
Менеджмент жүйесін еңбекті қорғау және әлеуметтік жауапкершілік
саласына ендіру ISO 9001 немесе ISO 14001 стандартына сәйкес экологиялық
менеджмент негізінде сапа менеджменті жүйесін енгізу сияқты әлемдік
практикада кеңінен танылмаған. Алайда, нарықтағы ФОРД, Мерседес,
Сименс және басқа әлемдік жетекші фирмалар менеджменттің аталған жүйесін
енгізді.
Автомобиль өнімдері және релеванттық ұйымдарға арналған ISO 9001:2000
қолдану бойынша қойылатын ерекше талаптар 78 елде және экономикалық
жүйелерде 27999 кем болмайтын ISOТS 16949:2002 сертификатының берілгенін
көрсетеді. IATF (Халықаралық Арнайы Автомобиль Тобы) ұсынылған 2006 жылдың
қорытындысы бойынша есепте 80 елде және экономикалық жүйелерде жиынтығы
17047 сертификатты құраған 2005 жылмен салыстырғанда, 10952 (+64%)
ұлғайғаны көрсетілген.
3-кесте - ISOТS 16949:2002 Негізгі нәтижелері
Әлемдік нәтижелер 2004 жылдың 2005 жылдың 2006 жылдың
желтоқсаны желтоқсаны желтоқсаны
Әлемдік қорытындылар10019 17047 27999
Әлемдік өсу 7028 10952
Елдерэкономикалық 62 80 78
жүйелер саны
2004 жылы ISO орталық хатшылығы алғаш рет ISO 13485:2003 Медициналық
жабдық. Сапа менеджменті жүйесі. Реттеуіш мақсаттарға қойылатын талаптар
сертификаттарының тіркеліміне шолу жасады. 2006 жылдың соңына дейін 82 елде
және экономикалық жүйелерде 8175 кем болмайтын ISO 13485:2003 сертификаты
берілді. 2006 жыл қорытындылары 67 елде және экономикалық жүйелерде 2005
жылмен салыстырғанда жиынтығы 5065 құрайтын 3110 (+61%) ұлғайтуды
көрсетеді.
4- кесте - ISO 13485:2003 Негізгі нәтижелері
Әлемдік нәтижелер 2004 жылдың 2005 жылдың 2006 жылдың
желтоқсаны желтоқсаны желтоқсаны
Әлемдік қорытындылар2403 5065 8175
Әлемдік өсу 2662 3110
Елдерэкономикалық 55 67 82
жүйелер саны
2006 жылы алғаш рет ISOIES 27001:2005 Ақпараттық технологиялар.
Қауіпсіздікті қамтамасыз ету әдістері мен амалдары. Ақпараттық қауіпсіздік
менеджменті жүйесі. Талаптар сертификаттарының тіркеуі жүргізілді.
Берілген сертификаттар бойынша жүргізілген талдау 2006 жылдың соңына
дейін 64 елде және экономикалық жүйелерде 5797 кем болмайтын ISOIES
27001:2005 сертификатының берілгенін көрсетті.
5-кесте - ISOIES 27001:2005 Негізгі нәтижелері
Әлемдік нәтижелер 2006 жылдың желтоқсаны
Әлемдік қорытындылар 5797
Әлемдік өсу
Елдерэкономикалық жүйелер саны 64
4. Қазақстан Республикасында менеджмент жүйесін енгізу бойынша
жүргізілетін жұмыстар жай-күйін бағалау
4.1 Ағымдағы жай-күйін талдау
Қазақстан Республикасында 2001 жылдан бастап кәсіпорындар мен
ұйымдардың қазіргі заманғы менеджмент жүйесін дайындау және енгізу
жөніндегі қызметі жандана бастады.
Республикада менеджмент саласында халықаралық стандарттарды енгізуге
арналған құрылған инфрақұрылым, нормативтік және әдістемелік база құрыла
отырып, қазақстандық кәсіпорындардың халықаралық стандарттарға жедел көшуі
бойынша ҚР Премьер-Министрінің 2004 жылдың 6 ақпанында № 28-ө және 2006
жылдың 27 маусымында № 175-ө өкімдері қабылданды. Халықаралық негізде
қабылданған Қазақстан Республикасының 36 мемлекеттік стандарты бар болып
саналатын менеджмент жүйесі бойынша нормативтік база. Қазақстан
Республикасының мемлекеттік стандарты ретінде менеджмент жүйесінің мынадай
халықаралық стандарттары қабылданған: ISO 900 серия, ISO экологиялық
стандарты 14000, қауіпсіздік және еңбек гигиенасы стандарттары OHSAS 18001,
әлеуметтік жауапкершілік стандарттары SA 8000, тамақ өнімдері қауіпсіздігі
менеджменті жүйесінің стандарттары ISO 22000 серия, СМЖ аудиті және
экологиялық менеджмент – ISO 19011 және басқалары. Жыл сайын стандарттау
жоспарына менеджмент саласында стандарттар әзірлеу қамтылады. Соңғы жеті
жыл ішінде әр түрлі салаларда ISO 9001, 14001, OHSAS 18001 бойынша
менеджмент жүйесі саласында ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілді. Менеджмент
жүйесін әзірлейтін және енгізетін кәсіпорындар мен ұйымдарға көмек ретінде
15-әдістеме-ұсыным әзірленді.
Техникалық реттеу жүйесінде СМЖ бойынша 130 сарапшы-аудитор,
экологиялық менеджмент саласында 8 сарапшы, OHSAS бойынша – 10, НАССР
бойынша – 18 сарапшы аттестатталды.
2008 жылдың 1 сәуіріне текті елдегі 1319 кәсіпорын халықаралық
стандарт базасында ISO 9001 сапа менеджменті жүйесін әзірлеп енгізді және
сертификатталды, оның ішінде 165 тамақ және ауылшаруашылық кәсіпорындары,
184 құрылыс кәсіпорны, 500 аса өнеркәсіптік емес кәсіпорындар, 353
кәсіпорын СМЖ әзірлеу және енгізу сатысында. 93 кәсіпорын экологиялық
менеджмент жүйесін, 59 кәсіпорын – еңбекті және кәсіби қауіпсіздікті қорғау
менеджменті жүйесін OHSAS талаптарына сәйкес 18001 және 18 кәсіпорын – ISO
22000 талаптарына сәйкес тамақ өнімдері қауіпсіздігі менеджменті жүйесін
сертификаттады.
30-дан артық мемлекеттік стандартты есептейтін менеджмент жүйесі
бойынша стандарттардың нормативтік базасы құрылған: бұлар экологиялық
менеджмент, тамақ өнімдері менеджменті, кәсіби қауіпсіздік және еңбекті
қорғау, әлеуметтік жауапкершілік, мұнай және газ өнеркәсібі бойынша
стандарттар.
2009 жылы СМЖ болатын кәсіпорындар саны 1500-ге дейін ұлғайтылуы
керек.
Одан басқа, бұл процеске мемлекеттік органдар, облыс әкімдіктері,
жоғарғы оқу орындары бірі қалмастан тартылуы керек. СМЖ Алматы қаласының,
Алматы облысының әкімдіктері, сонымен қатар Астана және Өскемен қалаларының
әкімдіктері енгізді.
СМЖ енгізген кәсіпорындары барынша көп облыстар тұрғысында Алматы
қаласы және Алматы облысы – 278 және тиісінше 85 кәсіпорын, Қарағанды
облысы – 170, Шығыс Қазақстан – 110, Астана қаласында – 85 кәсіпорын.
Экспортқа өнім шығаратын 548 кәсіпорын ішінде 168 кәсіпорында
менеджмент жүйесі бар.
Стандарттау бойынша Сапа менеджменті жүйелері ТК 54 техникалық
комитеті құрылды. Қазақстан сапаны басқару саласында стандарттар әзірлеу
жөнінде ISOТС 176 мүше болып табылады және менеджмент стандарттары бойынша
дауысқа салуды іске асырады.
Менеджмент жүйесі саласында халықаралық стандарттарды енгізуді
ынталандыру бойынша шаралар қарастырылған.
Олардың ішінде:
- ISO 14001:2004 халықаралық стандарттарына сәйкес сертификатталған
кәсіпорындар үшін қоршаған ортаға шығару үшін төлем мөлшеріне 0,75 төмендеу
коэффициентін енгізу (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 28
желтоқсандағы № 1314 Қоршаған ортаға шығару үшін негізгі және шекті төлем
мөлшерін бекіту туралы қаулысы);
- Қазақстан Республикасы Президентінің Сапа саласындағы жетістігі
үшін сыйлығының лауреаты болып табылатын және меншікті өндіріс тауарларын,
бір салық төлеу кезеңі ішінде (ҚР Салық кодексінің 140-9 бабы) есептелген
бірлескен кіріс салығының 50% сомасын азайту бөлігінде сататын, сапа
менеджменті жүйесі мен экологиялық менеджмент жүйесін енгізген және
сертификаттаған кәсіпорындар үшін салық жеңілдіктері;
- мемлекеттің сапа менеджменті жүйесін дайындауға арналған
ауылшаруашылық шикізатын қайта өңдеуші-кәсіпорындар шығынын жартылай өтеуі
(ҚР Үкіметінің 2006 жылғы 14 наурыздағы № 156 Кәсіпорынды және
ауылшаруашылық өнімдері нарығын басқару жүйелеріне жәрдем беру ережелерін
бекіту туралы қаулысы). 2006 жылға арналған бюджеттен ауылшаруашылығындағы
өнімді қайта өңдеушілердің шығынының 50%-ын жабуға 40 млн. теңге, ал 2007
жылы – 80 млн. теңге бөлінді.
Сол уақытта Қазақстандағы менеджмент жүйесін әзірлеу және енгізуде қол
жеткізілген кейбір табыстарды жеткілікті деп санауға болмайды. 6 жыл ішінде
СМЖ енгізген 700 кәсіпорын – бізді он рет орап кететін алыс шет елдердің
біреуімен де салыстыруға келмейді. Жүйе шағын бизнес кәсіпорындарында,
денсаулық сақтау және білім беру ұйымдарында енгізілмеген.
Менеджменттің басқа жүйелерін енгізу қарқыны – экологиялық менеджмент
жүйесін ISO 14001; OHSAS 18001 Кәсіби қауіпсіздік және еңбекті қорғау
менеджменті жүйесі; SA 8000 Әлеуметтік жауапкершілік; тамақ өндіру
саласы үшін – НАССР барынша елеусіз және ешқандай елмен салыстырылмайды.
Бұдан басқа, Қазақстан Республикасында сәйкестікті бағалау саласындағы
қызметті іске асыратын ұйымдардың менеджмент жүйесіне қойылатын талаптар
болатын халықаралық стандарттар негізінде аккредиттеу саласының
стандарттары әзірленіп, енгізілуде:
ҚР СТ ИСОМЭК 17011-2006 Сәйкестікті бағалау жөніндегі органдарды
бағалауды және аккредиттеуді іске асыратын органдар;
ҚР СТ ИСОМЭК 17025-2007 Сынау және калибрлеу зертханаларының
құзырлығына қойылатын жалпы талаптар;
ҚР СТ ИСОМЭК 65-2001 Өнімді сертификаттау жөніндегі органдарға
қойылатын жалпы талаптар;
ҚР СТ ИСОМЭК 62-2001 Сапа жүйелерін бағалауды және
сертификаттаудытіркеуді іске асыратын органдарға қойылатын жалпы
талаптар;
ҚР СТ ИСОМЭК 66-2002 Экологиялық менеджмент жүйелерін бағалауды және
сертификаттаудытіркеуді іске асыратын органдарға қойылатын жалпы
талаптар.
ҚР СТ ИСОМЭК 17011 сәйкес қызметті бір ғана ұйым – Аккредиттеу
жөніндегі орган болып табылатын Ұлттық аккредиттеу орталығы ЖШС жүзеге
асырады.
Ұйымдар аккредиттеледі және мынадай талаптарға сәйкес өз қызметін
іске асырады:
ҚР СТ ИСОМЭК 17025 – 394 ұйым;
ҚР СТ ИСОМЭК 65 – 54 ұйым;
ҚР СТ ИСОМЭК 62 – 60 ұйым;
ҚР СТ ИСОМЭК 66 – 11 ұйым.
Сондай-ақ, шетелдік бағалаушылар аккредиттеу жөніндегі халықаралық
ұйымдарға кіру бойынша Республикалық бюджеттік бағдарлама аясында ISOIEC
17025-2005 халықаралық стандарт талаптарына сәйкестігіне 13 зертхананы
аккредиттеді. Үстіміздегі жылы тағы да 10 зертхананы аккредиттеу бойынша
жұмыстар жүргізіледі.
–
Мемлекеттік білім беру ұйымдарында, мемлекеттік басқару органдарында,
мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдарында менеджмент жүйесін ұйымдастырып
енгізу үшін ерекшелікті анықтау қажет және осы ерекшелік бойынша бюджеттік
қаржыландыру жоспарында осы мақсаттар үшін қажетті қаржыны қарастыру керек.
4.2. SWOT-Талдау
Күшті жақтары (S)
1. Сапа, менеджмент жүйесін енгізу және сертификаттау мәселелері
бойынша Үкіметтің қолдауы.
2. Сапа саласындағы жетістіктері үшін Президент сыйақысы және Алтын
Сапа конкурс-көрмесінің болуы.
3. Менеджмент жүйесін сертификаттау жөніндегі органның, сарапшы-
аудитордың болуы.
4. Менеджмент жүйесі саласындағы ғылыми жұмыстар.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Т.Рыскулов атындағы Қазақ Экономикалық Университеті
Алматы
2008
1. Миссия 3
2. Стратегиялық міндеттер 3
3. Менеджмент Жүйелерін енгізудің әлемдік тәжірибесі 4
3.1 ИСО 9000 сериялы стандарттарға сәйкес сапа менеджменті 5
жүйелері
3.2 Экологиялық менеджмент жүйелері 5
3.3 Өзге менеджмент жүйелері 6
4. Қазақстан Республикасындағы сапа менеджмент жүйелерін 8
енгізу жөніндегі жұмыстардың жағдайын бағалау
4.1 Ағымдағы жағдайды талдау 8
4.2 SWOT – ТАЛДАУ 12
5. Іс-әрекет стратегиясы 13
5.1 Қазақстан Республикасында сапа менеджменті жүйелерін 13
дамыту
5.2 Жекелеген менеджмент жүйелерін енгізу 13
5.3 Біріккен менеджмент жүйелері 14
5.3.1Біріккен менеджмент жүйелері 14
5.3.2Біріккен менеджмент жүйелерінің мәні 16
5.3.3Біріккен менеджмент жүйелерін енгізу 16
5.3.4Кәсіпорынның (ұйымның) біріккен менеджмент жүйесі 17
тұжырымдамасының негізгі ережелері
6. Тұжырымдаманы іске асырудың негізгі бағыттары 19
Қорытынды 20
Кіріспе
Қазақстанда нарықтық экономиканы дамыту өндірісті дамытудың жаңа
басымдықтарын анықтады: Қазақстанда өндірілетін өнімнің бәсекеге
қабілеттілігін арттыру; өндіруші өнеркәсіптен қайта өңдеуші кәсіпорынға
көшуді жүзеге асыру; халықтың өсіп келе жатқан сұранысын қанағаттандыру;
тұтынылатын өнімнің қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесін құру.
Осыған байланысты жоғарыда аталған міндеттерді шешуге жаңа тәсілді
пайдалану қажеттілігі туындап отыр. Отандық өнімнің бәсекеге
қабілеттілігін, отандық өнімнің қауіпсіздігін, қазақстандық өнімнің шетел
рыногына шығаруды кеңейтуді қамтамасыз ету жөніндегі проблемаларды шешу
өнім сапасын жоғары деңгейге жеткізуге, қазіргі заманғы менеджмент
жүйелерін енгізуге шоғырландырды.
Индустриалды дамыған елдерде бұрыннан қарқынды бәсеке және өндірістің
технологиялық күрделенуі қазіргі заманғы менеджмент жүйелеріін енгізуді
және қолдауды жасады.
Тұжырымдаманы әзірлеудің бастапқы алғы шарт мыналар болып табылады:
1) қазақстандық кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру
қажеттілігі;
2) Қазақстан экономикасын әлемдік экономикаға біріктіру үшін жағдай
жасау;
3) мемлекеттік органдар, өндірушілер, қоғамдық ұйымдар және ұтқыр
нарық жағдайындағы тұтынушылар мүдделерінің балансын қамтамасыз ету.
1. Миссия
Билік органдардың, кәсіпорындар мен ұйымдардың, оның ішінде қоғамдық,
сондай-ақ отандық өнімнің сапасы және бәсекеге қабілеттілігі және қызмет
көрсету саласындағы міндеттерді шешуге көмектесу, халықаралық
стандарттардың тиісті талаптарына Менеджмент Жүйелерін құру және қолдану
жөніндегі қызметті қарқындату, 2015 жылға дейін кезеңде осы қызметті үнемі
жетілдіру үшін азаматтардың күшін біріктіру.
2. Стратегиялық міндеттер
1) Қазіргі заманғы менеджмент жүйелерін, оның ішінде біріккен
жүйелерін енгізудің әлемдік тәжірибесін пайдаланатын Қазақстан Республикасы
кәсіпорындар мен ұйымдарының санын арттыру.
2) Кәсіпорындарға қазіргі заманғы менеджмент жүйелерін әзірлеу мен
енгізуге көмек көрсету;
3) Менеджмент жүйелері бойынша сарапшы – аудиторларды даярлау және
аттестаттау жүйесін жетілдіру.
4) Отандық өнімнің сапасы және бәсекеге қабілеттілігі саласындағы
жетістіктерді мадақтау механизмдерін дамыту және жетілдіру.
3. Менеджмент жүйесін енгізудің әлемдік тәжірибесі
Қазіргі заманғы менеджмент проблемасын түсінуге менеджмент жүйесінің
жаңа буындағы стандарттары үлкен рөлі атқарады.
Бүгінгі таңда кез келген қызмет түрлері мен меншік нысанындағы
ұйымдарда қазіргі заманғы менеджмент жүйелерін әзірлеу мен енгізуге қатысты
халықаралық стандарттардың тұтас бір жиынтығы бар – ХС ISO 9001:2000 Сапа
менеджменті жүйесі. Талаптар, ХС ISO 14001:2004 Қоршаған ортаны басқару
жүйелері. Талаптар мен қолдану жөніндегі нұсқау, OHSAS 18001:2007 Кәсіби
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы менеджмент жүйелері, ХС ISO
22000:2005 Тамақ өнімдері қауіпсіздігінің менеджмент жүйелері. Өнім
саласындағы кез келген ұйымдарға қойылатын талаптар, ХС SA 8000:2001
Әлеуметтік жауапкершілік, ХС ISO 17025: 1999 Сынақ және калибрлеу
зертханаларының құзыреттігіне қойылатын жалпы талаптар, ХС ISOTS
16949:2002 Сапа менеджменті жүйесі. Тиісті қосалқы бөлшектерді өндіретін
автомобиль кәсіпорындарда және ұйымдарда ISO 9001:2000 қолдану жөніндегі
ерекше талаптар, ХС ISOTS 29001:2003 Сапа менеджменті жүйесі. Мұнай,
мұнайхимия және газ өнеркәсібі салалары.
Сапа менеджмент жүйесін сертификаттау туралы ISO орталық хатшылығының
есебі СМЖ сертификациясы ХС ISO 9001 сәйкестігіне бұрынғыдай барлық әлемге
талап етілетінін көрсетті және сертификатталған компаниялар саны ұдайы
артып келеді.
3.1 ISO 9000 сериялы стандарттарға сәйкес сапа менеджменті жүйелері
ISO 9000 сериялы стандарттар талаптарына сәйкес келетін сапа
менеджменті жүйесі әлемде барынша белгілі және танымал. Осы стандарттың
алғашқы нұсқасы 1987 жылы қабылданған болатын, осы уақыттан бері ISO 9000
сериялы стандарттар сапа менеджменті жүйесіндегі әлемдегі ең енгізілетін
стандарт.
Сапа менеджментінің идеологиясы компания өнімін (қызмет көрсетудің)
өндірудің барлық процестерін үнемі және жүйелі түрде басқару болып
табылады, оның негізгі мақсаты компанияның барлық қызметкерлерінің және
компанияның сапа менеджментіндегі басшылығында жетекші роль атқаратындардың
қатысуымен тұтынушылардың қолданыстағы және күтілетін қажеттілігін
қанағаттандыру болып табылады.
ХС ISO 9001 бойынша берілген сертификаттардың саны туралы
салыстырмалы деректер 1-кестеде берілген.
1-кесте
Әлемдік 2002 2003 2004 2005 2006
нәтижелер желтоқсан желтоқсан желтоқсан желтоқсан желтоқсан
Әлемдік 167124 497919 660132 773867 997866
қорытынды
Әлемдік өсу 122736 330795 162213 113735 123999
Елдер саны 133 149 154 161 170
экономикалық
жүйелер
Алыс шет елдерде сапа менеджмент жүйесін шағын кәсіпорындарда кенінен
енгізеді. Мысалы, Австралияда ISO 9001 стандарты талаптарына сәйкес 17 мың
сертификат тіркелді, олардың көбі шағын кәсіпорындар: өндіріс, қызмет
көрсету саласы, мемлекеттік және муниципальдық басқару органдары. Қытайда
ISO 9001 стандарты талаптарына сәйкес сертификаттар тіпті мектепке дейінгі
мекемелерде де бар.
3.2 Экологиялық менеджмент жүйелері
Экологиялық менеджментінің идеясы қоғамның әлеуметтік - экономикалық
қажеттіліктерімен баланс сақталған кезде қоршаған ортаны қорғау және
қоршаған ортаның ластануын болдырмау бойынша шараларды қолдау. Экологиялық
менеджмент жүйелері мүдделі тараптардың кең ауқымда қоршаған ортаны
қорғауға қатысты қажеттіліктеріне айналды.
2006 жылдың желтоқсанының аяғына дейін әлемде ISO 14001:2004 бойынша
140 елде және экономикалық жүйелерде 129199 кем емес сертификаттары
берілген болатын.
2006 жылдың қорытындысы жалпы саны 138 елде және экономикалық
жүйелерде 111 162 болған 2005 жылмен салыстырғанда 18037 (+16 %) артқанын
көрсетіп отыр.
2-кесте - ISO 14001:2004 Басты нәтижелер
Әлемдік 2005 желтоқсан 2006 желтоқсан
нәтижелер
14001:2004 бойынша
олардың қорытындысы
Әлемдік қорытынды 111162 56593 129199
Әлемдік өсу 21225 18037
Елдер саны
экономикалық жүйелер
3.3 Өзге менеджмент жүйелері
Еңбекті қорғау және кәсіби сырқаттарды ескерту менеджменті саласында
OHSAS 18001:2007 – Кәсіби қауіпсіздік және еңбекті қорғау саласындағы
менеджмент жүйесі, MOT-CУОТ 2001 ILO-OSH 2001 және ГОСТ 12.0.230-2007 ЕҚСЖ
Еңбекті қорғауды басқару жүйелері. Жалпы талаптар ILO-OSH 2001 еңбекті
қорғауды басқару жүйелері жөніндегі нұсқау. Аталған жүйеде басқару нысаны
жұмыс орындарында, өндірістік бөлімшелер мен ұйымдарды жалпы алғанда,
қауіпсіз және пайдалы еңбек шарттарын қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер
мен кәсіпорын бөлімшелерінің қызметі болып табылады.
Әлеуметтік жауапкершілік саласындағы басқару жүйелерінің негізгі
ережелері SA 8000-2001 – Әлеуметтік жауапкершілік стандартында
белгіленген.
Қазіргі заманғы менеджменттің әлеуметтік аспектісі ұлттық азшылыққа
және әйелдер құқығына шек қою, балалар еңбегін пайдалану, жергілікті ұлттық
қоғамдық саясатты қалыптастыруға тарту, кәсіподақтармен қатынасты
мәселелер, сондай-ақ жалақы мәселесі және еңбек, жеке бас гигиенасы мен
қауіпсіздік техникасы шарттары сияқты факторларды анықтайды.
Тамақ кәсіпорны үшін әлемдік практикада қауіпті және өте қиын бақылау
нүктелерін талдау жүйесінде (НАССР), ISO 22000-2005 халықаралық
стандартында белгіленген негізгі ережелер қолданылады.
НАССР жүйесін енгізу тамақ өнімінің қауіпсіздігіне әсер ететін қауіпті
факторларды басқаруға, жүйелік бірегейлеуге, бағалауға негізделген және
тамақ өнімдерін өндіру және тұтыну тізбегіндегі ұйымдардың барлығына
қойылатын талаптарды белгілейді. Оған мал азығы және шикізат өндірушілер,
тамақ өнімдерін дайындаушылар, тағамдық өнімдерді тасымалдаушылар мен
сақтаушылар, бөлшек сауда дүкендері мен қоғамдық тамақтандыру
кәсіпорындарына дейінгі қосалқы мердігерлерден бастап, осылар сияқты өзара
байланысты жабдықтарды, буып-түю материалдарын, жуғыш заттарды, тағамдық
қоспалар мен ингредиенттерді өндіретін ұйымдармен бірге кәсіпорындар
жатады.
Еуропа елдерінің тамақ кәсіпорындары үшін НАССР жүйесін енгізу заңмен
бекітілген.
Менеджмент жүйесін еңбекті қорғау және әлеуметтік жауапкершілік
саласына ендіру ISO 9001 немесе ISO 14001 стандартына сәйкес экологиялық
менеджмент негізінде сапа менеджменті жүйесін енгізу сияқты әлемдік
практикада кеңінен танылмаған. Алайда, нарықтағы ФОРД, Мерседес,
Сименс және басқа әлемдік жетекші фирмалар менеджменттің аталған жүйесін
енгізді.
Автомобиль өнімдері және релеванттық ұйымдарға арналған ISO 9001:2000
қолдану бойынша қойылатын ерекше талаптар 78 елде және экономикалық
жүйелерде 27999 кем болмайтын ISOТS 16949:2002 сертификатының берілгенін
көрсетеді. IATF (Халықаралық Арнайы Автомобиль Тобы) ұсынылған 2006 жылдың
қорытындысы бойынша есепте 80 елде және экономикалық жүйелерде жиынтығы
17047 сертификатты құраған 2005 жылмен салыстырғанда, 10952 (+64%)
ұлғайғаны көрсетілген.
3-кесте - ISOТS 16949:2002 Негізгі нәтижелері
Әлемдік нәтижелер 2004 жылдың 2005 жылдың 2006 жылдың
желтоқсаны желтоқсаны желтоқсаны
Әлемдік қорытындылар10019 17047 27999
Әлемдік өсу 7028 10952
Елдерэкономикалық 62 80 78
жүйелер саны
2004 жылы ISO орталық хатшылығы алғаш рет ISO 13485:2003 Медициналық
жабдық. Сапа менеджменті жүйесі. Реттеуіш мақсаттарға қойылатын талаптар
сертификаттарының тіркеліміне шолу жасады. 2006 жылдың соңына дейін 82 елде
және экономикалық жүйелерде 8175 кем болмайтын ISO 13485:2003 сертификаты
берілді. 2006 жыл қорытындылары 67 елде және экономикалық жүйелерде 2005
жылмен салыстырғанда жиынтығы 5065 құрайтын 3110 (+61%) ұлғайтуды
көрсетеді.
4- кесте - ISO 13485:2003 Негізгі нәтижелері
Әлемдік нәтижелер 2004 жылдың 2005 жылдың 2006 жылдың
желтоқсаны желтоқсаны желтоқсаны
Әлемдік қорытындылар2403 5065 8175
Әлемдік өсу 2662 3110
Елдерэкономикалық 55 67 82
жүйелер саны
2006 жылы алғаш рет ISOIES 27001:2005 Ақпараттық технологиялар.
Қауіпсіздікті қамтамасыз ету әдістері мен амалдары. Ақпараттық қауіпсіздік
менеджменті жүйесі. Талаптар сертификаттарының тіркеуі жүргізілді.
Берілген сертификаттар бойынша жүргізілген талдау 2006 жылдың соңына
дейін 64 елде және экономикалық жүйелерде 5797 кем болмайтын ISOIES
27001:2005 сертификатының берілгенін көрсетті.
5-кесте - ISOIES 27001:2005 Негізгі нәтижелері
Әлемдік нәтижелер 2006 жылдың желтоқсаны
Әлемдік қорытындылар 5797
Әлемдік өсу
Елдерэкономикалық жүйелер саны 64
4. Қазақстан Республикасында менеджмент жүйесін енгізу бойынша
жүргізілетін жұмыстар жай-күйін бағалау
4.1 Ағымдағы жай-күйін талдау
Қазақстан Республикасында 2001 жылдан бастап кәсіпорындар мен
ұйымдардың қазіргі заманғы менеджмент жүйесін дайындау және енгізу
жөніндегі қызметі жандана бастады.
Республикада менеджмент саласында халықаралық стандарттарды енгізуге
арналған құрылған инфрақұрылым, нормативтік және әдістемелік база құрыла
отырып, қазақстандық кәсіпорындардың халықаралық стандарттарға жедел көшуі
бойынша ҚР Премьер-Министрінің 2004 жылдың 6 ақпанында № 28-ө және 2006
жылдың 27 маусымында № 175-ө өкімдері қабылданды. Халықаралық негізде
қабылданған Қазақстан Республикасының 36 мемлекеттік стандарты бар болып
саналатын менеджмент жүйесі бойынша нормативтік база. Қазақстан
Республикасының мемлекеттік стандарты ретінде менеджмент жүйесінің мынадай
халықаралық стандарттары қабылданған: ISO 900 серия, ISO экологиялық
стандарты 14000, қауіпсіздік және еңбек гигиенасы стандарттары OHSAS 18001,
әлеуметтік жауапкершілік стандарттары SA 8000, тамақ өнімдері қауіпсіздігі
менеджменті жүйесінің стандарттары ISO 22000 серия, СМЖ аудиті және
экологиялық менеджмент – ISO 19011 және басқалары. Жыл сайын стандарттау
жоспарына менеджмент саласында стандарттар әзірлеу қамтылады. Соңғы жеті
жыл ішінде әр түрлі салаларда ISO 9001, 14001, OHSAS 18001 бойынша
менеджмент жүйесі саласында ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілді. Менеджмент
жүйесін әзірлейтін және енгізетін кәсіпорындар мен ұйымдарға көмек ретінде
15-әдістеме-ұсыным әзірленді.
Техникалық реттеу жүйесінде СМЖ бойынша 130 сарапшы-аудитор,
экологиялық менеджмент саласында 8 сарапшы, OHSAS бойынша – 10, НАССР
бойынша – 18 сарапшы аттестатталды.
2008 жылдың 1 сәуіріне текті елдегі 1319 кәсіпорын халықаралық
стандарт базасында ISO 9001 сапа менеджменті жүйесін әзірлеп енгізді және
сертификатталды, оның ішінде 165 тамақ және ауылшаруашылық кәсіпорындары,
184 құрылыс кәсіпорны, 500 аса өнеркәсіптік емес кәсіпорындар, 353
кәсіпорын СМЖ әзірлеу және енгізу сатысында. 93 кәсіпорын экологиялық
менеджмент жүйесін, 59 кәсіпорын – еңбекті және кәсіби қауіпсіздікті қорғау
менеджменті жүйесін OHSAS талаптарына сәйкес 18001 және 18 кәсіпорын – ISO
22000 талаптарына сәйкес тамақ өнімдері қауіпсіздігі менеджменті жүйесін
сертификаттады.
30-дан артық мемлекеттік стандартты есептейтін менеджмент жүйесі
бойынша стандарттардың нормативтік базасы құрылған: бұлар экологиялық
менеджмент, тамақ өнімдері менеджменті, кәсіби қауіпсіздік және еңбекті
қорғау, әлеуметтік жауапкершілік, мұнай және газ өнеркәсібі бойынша
стандарттар.
2009 жылы СМЖ болатын кәсіпорындар саны 1500-ге дейін ұлғайтылуы
керек.
Одан басқа, бұл процеске мемлекеттік органдар, облыс әкімдіктері,
жоғарғы оқу орындары бірі қалмастан тартылуы керек. СМЖ Алматы қаласының,
Алматы облысының әкімдіктері, сонымен қатар Астана және Өскемен қалаларының
әкімдіктері енгізді.
СМЖ енгізген кәсіпорындары барынша көп облыстар тұрғысында Алматы
қаласы және Алматы облысы – 278 және тиісінше 85 кәсіпорын, Қарағанды
облысы – 170, Шығыс Қазақстан – 110, Астана қаласында – 85 кәсіпорын.
Экспортқа өнім шығаратын 548 кәсіпорын ішінде 168 кәсіпорында
менеджмент жүйесі бар.
Стандарттау бойынша Сапа менеджменті жүйелері ТК 54 техникалық
комитеті құрылды. Қазақстан сапаны басқару саласында стандарттар әзірлеу
жөнінде ISOТС 176 мүше болып табылады және менеджмент стандарттары бойынша
дауысқа салуды іске асырады.
Менеджмент жүйесі саласында халықаралық стандарттарды енгізуді
ынталандыру бойынша шаралар қарастырылған.
Олардың ішінде:
- ISO 14001:2004 халықаралық стандарттарына сәйкес сертификатталған
кәсіпорындар үшін қоршаған ортаға шығару үшін төлем мөлшеріне 0,75 төмендеу
коэффициентін енгізу (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 28
желтоқсандағы № 1314 Қоршаған ортаға шығару үшін негізгі және шекті төлем
мөлшерін бекіту туралы қаулысы);
- Қазақстан Республикасы Президентінің Сапа саласындағы жетістігі
үшін сыйлығының лауреаты болып табылатын және меншікті өндіріс тауарларын,
бір салық төлеу кезеңі ішінде (ҚР Салық кодексінің 140-9 бабы) есептелген
бірлескен кіріс салығының 50% сомасын азайту бөлігінде сататын, сапа
менеджменті жүйесі мен экологиялық менеджмент жүйесін енгізген және
сертификаттаған кәсіпорындар үшін салық жеңілдіктері;
- мемлекеттің сапа менеджменті жүйесін дайындауға арналған
ауылшаруашылық шикізатын қайта өңдеуші-кәсіпорындар шығынын жартылай өтеуі
(ҚР Үкіметінің 2006 жылғы 14 наурыздағы № 156 Кәсіпорынды және
ауылшаруашылық өнімдері нарығын басқару жүйелеріне жәрдем беру ережелерін
бекіту туралы қаулысы). 2006 жылға арналған бюджеттен ауылшаруашылығындағы
өнімді қайта өңдеушілердің шығынының 50%-ын жабуға 40 млн. теңге, ал 2007
жылы – 80 млн. теңге бөлінді.
Сол уақытта Қазақстандағы менеджмент жүйесін әзірлеу және енгізуде қол
жеткізілген кейбір табыстарды жеткілікті деп санауға болмайды. 6 жыл ішінде
СМЖ енгізген 700 кәсіпорын – бізді он рет орап кететін алыс шет елдердің
біреуімен де салыстыруға келмейді. Жүйе шағын бизнес кәсіпорындарында,
денсаулық сақтау және білім беру ұйымдарында енгізілмеген.
Менеджменттің басқа жүйелерін енгізу қарқыны – экологиялық менеджмент
жүйесін ISO 14001; OHSAS 18001 Кәсіби қауіпсіздік және еңбекті қорғау
менеджменті жүйесі; SA 8000 Әлеуметтік жауапкершілік; тамақ өндіру
саласы үшін – НАССР барынша елеусіз және ешқандай елмен салыстырылмайды.
Бұдан басқа, Қазақстан Республикасында сәйкестікті бағалау саласындағы
қызметті іске асыратын ұйымдардың менеджмент жүйесіне қойылатын талаптар
болатын халықаралық стандарттар негізінде аккредиттеу саласының
стандарттары әзірленіп, енгізілуде:
ҚР СТ ИСОМЭК 17011-2006 Сәйкестікті бағалау жөніндегі органдарды
бағалауды және аккредиттеуді іске асыратын органдар;
ҚР СТ ИСОМЭК 17025-2007 Сынау және калибрлеу зертханаларының
құзырлығына қойылатын жалпы талаптар;
ҚР СТ ИСОМЭК 65-2001 Өнімді сертификаттау жөніндегі органдарға
қойылатын жалпы талаптар;
ҚР СТ ИСОМЭК 62-2001 Сапа жүйелерін бағалауды және
сертификаттаудытіркеуді іске асыратын органдарға қойылатын жалпы
талаптар;
ҚР СТ ИСОМЭК 66-2002 Экологиялық менеджмент жүйелерін бағалауды және
сертификаттаудытіркеуді іске асыратын органдарға қойылатын жалпы
талаптар.
ҚР СТ ИСОМЭК 17011 сәйкес қызметті бір ғана ұйым – Аккредиттеу
жөніндегі орган болып табылатын Ұлттық аккредиттеу орталығы ЖШС жүзеге
асырады.
Ұйымдар аккредиттеледі және мынадай талаптарға сәйкес өз қызметін
іске асырады:
ҚР СТ ИСОМЭК 17025 – 394 ұйым;
ҚР СТ ИСОМЭК 65 – 54 ұйым;
ҚР СТ ИСОМЭК 62 – 60 ұйым;
ҚР СТ ИСОМЭК 66 – 11 ұйым.
Сондай-ақ, шетелдік бағалаушылар аккредиттеу жөніндегі халықаралық
ұйымдарға кіру бойынша Республикалық бюджеттік бағдарлама аясында ISOIEC
17025-2005 халықаралық стандарт талаптарына сәйкестігіне 13 зертхананы
аккредиттеді. Үстіміздегі жылы тағы да 10 зертхананы аккредиттеу бойынша
жұмыстар жүргізіледі.
–
Мемлекеттік білім беру ұйымдарында, мемлекеттік басқару органдарында,
мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдарында менеджмент жүйесін ұйымдастырып
енгізу үшін ерекшелікті анықтау қажет және осы ерекшелік бойынша бюджеттік
қаржыландыру жоспарында осы мақсаттар үшін қажетті қаржыны қарастыру керек.
4.2. SWOT-Талдау
Күшті жақтары (S)
1. Сапа, менеджмент жүйесін енгізу және сертификаттау мәселелері
бойынша Үкіметтің қолдауы.
2. Сапа саласындағы жетістіктері үшін Президент сыйақысы және Алтын
Сапа конкурс-көрмесінің болуы.
3. Менеджмент жүйесін сертификаттау жөніндегі органның, сарапшы-
аудитордың болуы.
4. Менеджмент жүйесі саласындағы ғылыми жұмыстар.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz