Ұйымның ішкі және сыртқы ортасы туралы

1. Ішкі айнымалылар: мақсаттар, құрылым, міндеттер, технология және адамдар
2. Сыртқы орта сипаттамалары
3. Тура әсер ететін орта. Жанама әсер ететін орта.

Ұйым адамдар арқылы құрылған жүйе болғандықтан оның ішкі айнымалылары негізінен басқару шешімдерінің нәтижесі болып табылады. Ұйымның ішкі негізгі айнымалылары: мақсаттар, құрылымы, мәселелері, технология және адамдар
1. Мақсаттар. Ұйым ортақ мақсаттары бар бірігіп жұмыс істейтін адамдар тобы. Мақсаттар ұйымның түпкі соңғы жағдайы жоспарлау процесі барысында басшылар мақсаттарды анықтайды және оны ұйым мүшелеріне хабарлайды. Бұл ұйым мүшелеріне олардың алдында не күтіп тұр және неге жетуге ұмтылу керектігін анықтауға мүмкіндік береді және олардың іс- әрекеттерін ынталандыра түседі. Ұйымның әр түрлі мақсаттары болуы мүмкін, бизнеспен айналысатын ұйымдар негізінен пайда алуға негізделген. Ал мемлекеттік органдар оқу институттары, коммерциялық емес ауруханалар пайда алуға ұмтылмайды. Бірақ олар шығынды азайтуға тырысады. Ірі ұйымдарда қызмет түрлері көп болғандықтан көптеген мақсаттарға ие. Мысалы, пайдаға қол жеткізу үшін бизнес, нарық үлесі, жаңа өнімдердің түрін шығару. Қызмет сапасы басшыларды дайындау және таңдау саласында мақсаттар қалыптастыра білу керек. Сонымен қатар ұйымның әрбір бөлімінің өзіне тән мақсаты бар. Бірақ бұл мақсаттар бір – біріне қайшы келмеуі керек және олар ортақ мақсатқа жетуге бағытталады.
2. Ұйым құрылымы. Ұйым құрылымы ұйым мақсатына неғұрлым тиімді түрде жетуі үшін қажет формада құрылған басқару деңгейлерінің және функционалдық салалардың өзара қатынасы. Бұл жерде функционалды сала термині мағынасынан басқару функцияларына ажырата білу қажет. Функционалды сала ұғымы ұйым бөлімдерінің жұмысына қатысты айтылады. Мысалы, маркетинг, өндіріс, персоналды дайындау және таңдау, қаржыны жоспарлау. Құрылымға қатысты негізгі екі концепциясы бар: а)Мамандандырылған еңбек бөлінісі; б)Бақылау саласы
а). Мамандандырылған еңбек бөлінісі – кез келген ұйымда еңбек бөлінісі болады. Бірақ қазіргі заманғы ұйымдарда жұмыс адамдар арасында кездейсоқ бөліне салмайды. Мамандырылған еңбек бөлінісі берілген жұмысшы маманға бекіту, яғни жұмысты кім басқаларға қарағанда жақсы орындай алса соған беріледі. Егер ұйымның көлемі үлкен болса мамандарды әдетте функционалды сала шегінде топтастырады. Функционалды саланы талдау ұйым құрылымын анықтайды және ұйымның табысты жұмыс істеуіне әсер етеді.
б) Бақылау саласы – еңбектің көлбеу бөлінісі. Яғни үйлестіру жұмыстарының тапсырманы тікелей орындауға байланысты жұмыс істеу үшін қажет. Ұйымдардағы еңбекті алдын-ала көлбеу бөлінісі басқару деңгейлерінің иерархиялық құрылымын көрсетеді. Жоғары басқару деңгейіндегі басшы өзінің қарамағындағы әр түрлі функцияларды саланың басшыларын басқарады. Бір басшыға бағынатын тұлғалардың саны бақылау саласы болып табылады. Іс жүзінде идиалды бақылау саласы болмайды. Сонымен қатар үйлестіру қажеттілігі туындайды. Егер басшылық ресми үйлестіру механизімін қалыптастырмаса адамдар бірігіп жұмыс істей алмайды.