Төлем балансы жайлы ақпарат

Жоспар
Кіріспе

I. Төлем балансы

1.1. Төлем балансының мәні, принциптері мен құрамы
1.2. Төлем балансын құрау жүйесі
1.3. Төлем балансы
1.4. Төлем балансын мемлекеттік реттеудің әдістрі.
1.5. Қазақстан Республикасының төлем балансы.
1.6. Халықаралық қызмет балансы.
1.7. Резервтік активтер.
1.8. Төлем балансы және сыртқы экономикалық байланыс.

Әр мемлекетке өздерінің сыртқы экономикалық жағдайын білу үшін оларға кезеңдік статистикалық мағлұматтар керек. Осы мағлұматтарды төлем балансынан көруге болады. Ол белгілі бір кезеңде сол елдің сыртқы экономикалық іс-әрекет балансын айқындайтын статистикалық құжат.
Төлем балансында елдердің сауда-экономикалық операцияларын құрылымы мен сипаты, сандық және сапалық масштабтары көрінеді:
-әлемдік шаруашылықтағы қатысы: осы елдің басқа елдерге шығарған барлық төлемдері сомасының және басқа елдерден түскен түсімнің барлық сомасының арақатынасының көрінсі.
ХВҚ анықтамасы статистиалық бойынша төлем балансы дегеніміз – белгілі бір кезеңдік статистикалық есеп беру. Ол келесі құбылыстарды көрсетеді.
а) белгілі бір елдің өзінен басқа әлем арасындағы тауарлық қызметтік табыстық операциялық;
ә) меншіктегі өзгерістен және сол елдіңалын монеталдық арақатынастағы арнайы ақша резерві (СДР) және де басқа елдерге қарағанда, сол елдің қаржылық талаптар және міндеттемелеріндегі өзгерістер;
б) біржақты аудармалар (перевод) және орын толтырушы жазбалар. Олар өзара шешуге келмейтін операциялар мен өзгерістерді бухгалтерлік есеп бойынша теңестіруге қажетті.
Төлем балансының құрамының негізі болып табылатын принциптер:
Бірінші принцип – қандайда бір елдің белгілі бір кезеңдегі барлық сыртқы экономикалық операцияларды түгелдей қамту (жыл, ай, тоқсан). Сыртқы экономикалық операцияларды ішкі экономикалық операциядан айыра білу үшін ХВҚ ең алдымен резиденттер мен резиденттер емес арасындағы операцияларды түсіну қажет.
Қазақстан Республикасының «Валюталық реттеу және валюталық бақылау» заңында «резиденттер»:
а) Қазақстан Респудликасындағы тұрақты тұратындар уақытша басқа елде болушылар;
ә) Қазақстан Республикасында орналасқан, оның заңдылығына сәйкес орнатылған заңды ұйымдар;
б) Қазақстан Республикасында орналаспаған және оның заңдылығына сәйкес орнатылған өндірістер, ұйымдар; олар заңды ұйым болып табылмайды.;
в) басқа елдерден Қазақстанға келген дипломатиялық және тағы басқа арнаулы өкілдер.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Төлем балансы

Төлем балансының мәні, принциптері мен құрамы

Әр мемлекетке өздерінің сыртқы экономикалық жағдайын білу үшін оларға
кезеңдік статистикалық мағлұматтар керек. Осы мағлұматтарды төлем
балансынан көруге болады. Ол белгілі бір кезеңде сол елдің сыртқы
экономикалық іс-әрекет балансын айқындайтын статистикалық құжат.
Төлем балансында елдердің сауда-экономикалық операцияларын құрылымы
мен сипаты, сандық және сапалық масштабтары көрінеді:
-әлемдік шаруашылықтағы қатысы: осы елдің басқа елдерге шығарған
барлық төлемдері сомасының және басқа елдерден түскен түсімнің барлық
сомасының арақатынасының көрінсі.
ХВҚ анықтамасы статистиалық бойынша төлем балансы дегеніміз – белгілі
бір кезеңдік статистикалық есеп беру. Ол келесі құбылыстарды көрсетеді.
а) белгілі бір елдің өзінен басқа әлем арасындағы тауарлық қызметтік
табыстық операциялық;
ә) меншіктегі өзгерістен және сол елдіңалын монеталдық арақатынастағы
арнайы ақша резерві (СДР) және де басқа елдерге қарағанда, сол елдің
қаржылық талаптар және міндеттемелеріндегі өзгерістер;
б) біржақты аудармалар (перевод) және орын толтырушы жазбалар. Олар
өзара шешуге келмейтін операциялар мен өзгерістерді бухгалтерлік есеп
бойынша теңестіруге қажетті.
Төлем балансының құрамының негізі болып табылатын принциптер:
Бірінші принцип – қандайда бір елдің белгілі бір кезеңдегі барлық
сыртқы экономикалық операцияларды түгелдей қамту (жыл, ай, тоқсан). Сыртқы
экономикалық операцияларды ішкі экономикалық операциядан айыра білу үшін
ХВҚ ең алдымен резиденттер мен резиденттер емес арасындағы операцияларды
түсіну қажет.
Қазақстан Республикасының Валюталық реттеу және валюталық бақылау
заңында резиденттер:
а) Қазақстан Респудликасындағы тұрақты тұратындар уақытша басқа елде
болушылар;
ә) Қазақстан Республикасында орналасқан, оның заңдылығына сәйкес
орнатылған заңды ұйымдар;
б) Қазақстан Республикасында орналаспаған және оның заңдылығына сәйкес
орнатылған өндірістер, ұйымдар; олар заңды ұйым болып табылмайды.;
в) басқа елдерден Қазақстанға келген дипломатиялық және тағы басқа
арнаулы өкілдер.
Резиденттер емес
а) Қазақстан Республикасынң сыртында тұрақты тұратын және Қазақстан
Республикасына уақытша келушілер;
ә) басқа елдердің заңдары бойынша құрылған басқа елде орналасқан заңды
ұйымдар;
б) шетел заңдары бойынша құрылға Қазақстан Республикасыны сыртында
орналасқан ұйымдар және кәсіпорындар;
в) Қазақстан Республикасындағы шетел дипломатиялық арнаулы елшілер,
халақаралық ұйымдар, олардың филиалдары және өкілдері;
г) Қазақстан Республикаснда орналасқан ә және б пунктерінде
көрсетілген резидент еместердің филиалдары мен елшілері.

Екінші принцип – операциялардың екі қайтара бухгалтерлік жазбасы
нәтижесінде бір баптағы (статья) дисбаланс келесі баппен теңеледі. Төлем
балансы төлемдік операциялардан тыс операцияларды да қамтиды. Осындай
төлемге қатысы жоқ операциялардың бірі – бір жақты аудармалар (яғни, қайта
төленбейтін біржақты негіздегі төлемдер);
ХВҚ – жеке мемлекеттерге арнайы ақша резерв (СДР-ге) беруі;
алтынның монетизациялануы немесе демонитизациялануы; алтынға деген
әлемдік бағаның өзгеруіне байланысты Ұлттық валюта резервін қайта бағалау.
Сондықтан да төлем балансы тек төлемдер емес төлем операцияларын қамтиды.
Төлем балансын құрау жүйесі
Сыртқы экономикалық іс-әрекеттерді есептеу орта ғасырда пайда болған.
Төлем балансы терминін шотландық экономист (XVII ғ.) Джеймс Стюарт ойлап
тапқан. XX ғасырдың басында төлем балансын құру әдісі АҚШ және Англияда
дами түсті. Осыған негізделе отырып, ХВҚ барлық елдер бойынша ортақ төлем
балансын құраудың стандарттық әдістемесін жасаған. Төмендегі төлем балансын
құрау әдісі 1977 жылы ХВҚ-ның шешімі бойынша жасалған.
Төлем балансына – басқарылулар (алғы шарт) деп аталатын төрт үлгі ХВҚ-
ның толық схемасы 112 баптан тұрады. Кеңейтілген схемасы бұл баптарды 7
топқа бөледі. Келесі кесте төлем балансының қысқартылған схемасы болып
табылады.

Төлем балансы
Төлем балансы баптарының кеңейтілген классификациясы (ХВҚ әдістемесі
бойынша), мысалыға АҚШ 1989 жылы төлем балансы млрд. доллар.

1 2 3
А. Күнделікті операциялар -110,06 А. Current account
(күнделікті төлем балансы)
В. Төте инвестиция және де 87,93 B. Direct investment and
басқа ұзақ мерзімді капиталдар. other long-term capital
C. Қысқа мерзімді капитал 16,32 С. Other short-term capital
D. Қателер мен ұмытылып 22,60 D. Net errors and omissions
қалдырылғандар.
E. Комплексациялаушы баптар. 1,56 E. Counterpart items
Ғ. Төте қаржыландыру. - F. Expertional financing
G. Шетел мемлекеттік 8,48 G. Liabilities consulting
органдарыныңвалюта резерві foreign authorities.
құрамындағы міндеттемелер.
H. Резевтің соңғы немесе жалпы -26,81 H. Total changes in
өзгеруі reserves

Бұл қысқартылған схеманы үш бөлікке бөлуге болады:
1. Күнделікті операциялар (блок А). Мұнда тауар, қызмет, капитал және
ақшалай аударылымдардан түсетін табыстың бар жоқтығын анықтайды.
2. Капитал қозғалыстары (В+С).
3. Теңестіруші операциялар (Е+Ғ+G), төлем балансының
салмақтандырылатын мемлекеттік органдарының операциялары.
Содан кейін соңғы төлем баланс сальдосы пайда болады. Ол мемлекеттің
алтын, валюта және басқа резервтері арқылы қаржыландырылады немесе
бөлінеді.
Төлем балансында экспорт және импорт ФОБ бойынша анықталады, яғни
тауар бағасына сақталу және тасмалдау құны енгізілмейді. Ал сыртқы сауда
сатистикасында импорт СИФ бойынша анықталады, яғни сақталу мен тасмалдау
құны есептелінед. Күнделікті төлем балансының баптары көп. Оны негізінен
басқа тауарлар, қызметтер және табыстар деп атайды. Оған:
1) тауарларды жеткізу (қызметке көрсетуге өте ұқсас-тауарларды
жеткізу);
2) әр түрлі қызметттер: жүк, жолаушылар және басқа да тасмалдау;
халықаралық туризм, телекомуникациялық қызметтер, білім деңгейлік,
қаржылық, сақталу, жұмыс түрін (мысалы, делдалдар) кәсіптік (консалтинг)
және техникалық қызметер (мысалы құрылыс) және т. б.;
3) меншік құқығын қолдануға кететін кірістер мен шығыстар (лицензия,
патент, рояльти және т. б. төлемдер мен кірістер);
4) шетелдегі жеке және мемлекеттік инвестициялардан түсетін табыстар
мен сол елдегі шетел инвестициясына кіретін табыстар. Оған қайта
инвестициялау табыстары жатады;
5) шетел мемлекенінің саяси және әкімшілік операциялары (әскери
базалар, халықаралық ұйымдарға енуі және т. б.). Жеке біржақты аудармалар
және мемлекеттік біржақты аудармалар бабындағы трансферттер жатады:
а) шетел жұмысшыларының көшіп келушілерінің және т. б. аудармалары;
ә) қайтарылмайтын мемлекеттік көмектер.
Баланстың тауар қозғалысы баптарына талдау.
Тауар қозғалысы балансы В және С блоктарды қамтиды.
Блок В немесе төте инвестиция басқалай ұзақ мерзімді капитал:
а) төте және портфельді инвестициялар;
ә) басқа да ұзақ мерзімді капитал.
-ұзақ мерзімді мемлекеттік және банктік несиелер;
-ертеде алынған қарыздарға төленетін процестер;
-халықаралық банктер және қаржылық ұйымдардың облигацияға қол қоюы.
Блок С – қысқа мерзімді капитал. Оған бір жылға дейінгі инвестициялар
кіреді және қысқа мерзімді мемлекеттік құнды қағаздер мен міндеттемелер,
банктік депозиттер және қысқа мерзімдік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.