Қазақстанның салық жүйесі: қалыптасу кезеңдері және қазіргі кездегі жағдайының сипаттамасы

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

1. Салықтардың экономикалық мәні, қажеттігі және функциялары.

Салықтар дегеніміз мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде және мерзімде түсетін міндетті төлемдер болып табылады. Салықтар-шаруашыдық жүргізуші субьектілердің, жеке тұлғалардың мемлекетпен екі арадағы мемлекеттік орталықтандырылған қаржы көздерін құруға байланысты туындайтын қаржылық қатынастарды сипатттайтын экономикалық категория. Салықтардың экономикалық мәні мынада: 1) салықтар шаруашылық жүргізуші субьектілер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін көрсетеді; 2) шаруашылық жүргізуші субьектілер мен халық табысының белгілі бір мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетеді.

Салықтардың негізгі функциялары: фискалдық; реттеушілік; бақылаушылық

Фискалдық қызмет арқылы мемлекеттік кіріс бөлімі құрылымына салықтардың қоғамдық міндеті артады, себебі салықтар мемлекеттік бюджеттің кірісін топтастыраотырып, әлеуметтік, әскери, қорғаныс, тағы басқа да шаралардың іске асуын қамтамасыз етеді. Реттеушілік қызметі салық механизмі арқылы іске асырылады, оның ішіндегі негізгі тетіктер тек қана өндірісің дамуын реттеп қана қоймай, сонымен қатар ақша және баға саясаты, шетелдік инвесторларды ынталандыру, шағын және кіші кәсіпкерлікті дамыту жұмыстарын жүеге асыруы қажет. Бақылаушылық қызметі арқылы салық механизмінің қызмет етуінің тиімділігі бағаланады, қажы ресурсарының қимылына бақылау ісі жүргізіледі, салық жүйесі мен бюджет саясатын жетілдіру жлдары қарастырылады.

2. Салықтардың сыныпталуы.

Салықтарды мынадай ерекшелік белгілеріне байланысты жіктеледі:

- салық салу обьектісіне байланысты: тікелей және жанама. Тікелей салықтарға: корпорациялық табыс салығы, жеке табыс салығы, жер салығы, көлік құралдарына салынатын салық. Жанама салықтарға: қосылған құн салығы, акциздер.

- қолдануына қарай: жалпы салықтар- бюджетке түскен сң жалпы мақсатқа қолданылады; арнайы салықтар- бюджетке түскен соң алдын ала белгіленген нақты шараларға жұмсалады.

- салық салу органына байланысты: жалпы мемлекеттік және жергілікті

- экономиалық ерекшілігіне байланысты: табысқа салынатын салық және тұынуға салынатын салық

- салық салу обьектісін бағалау дәрежесіне қарай: нақтылы-салық төлеушінің салық салынатын обьектісінің сыртқы белгісіне қарай салынады, оған жер салығы, мүлік салығы жатады; дербес салықтар-салық төлеушінің салық салынатын обьектісінен алатын табыс мөлшеріне байланысты салынады, оған корпорациялық табыс салығы, жеке табыс салығы.

3. Салық мехаизмі және оның құрылымы.

Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық салу саясатының негізгі бағыты- салық жүйесін құру және оның тиімді қызмет етуіне мүмкіншілік беретін салық механизмін іске асыру. Салық салудың әдістері мен жолдары, салық салудың негізгі қағидалары, салық салуды ұйымдастыру салық механизміне жатады. Салық салу элементері:

- субьект, обьект, салық көзі, салық ставкасы, салық өлшем бірлігі, ссалық оклады, салық жеңілдіктері, салық төлеу мерзімі мен тәртібі, салық төлеушінің және салық қызметі органдарының құқықтары мен міндеттері, салық төлеуін бақылау және салық жазалау шаралары.

Салық төлеуші-салықты және бюжетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеу жөніндегі заңды міндеті бар тұлға. Салық обьектісі- заң жүзінде негізделген салық салуға негіз болатын табыс, мүлік, қызмет көрсету, ақшалай операциялар және т. б көптеген тауарлық материалдық игіліктер. Салық көзі- салық салынатын табыс. Салық салынатын табыс жылдық жиынтық табыс пен шегерімдердің айырмасы ретінде анықталады. Салық өлшем бірлігі-есептеу үшін берілген салық обьектісінің өлшем бірлігі. Салық оклады-салық төлеушінің белгілі бір обьектісінің төлейтін салық сомасы. Салық жеңілдіктер-заңға сәйкес салық төлеушінің біртіндеп немесе салық төлеуден толық босату. Салық төлеу мерзімі -салықтар мен бсқа да міндетті төлемдердің бюджетке төлену уақыты. Салық төлеу тәртібі-белгіленген мерзімде салықты төлеген кезде алдымен бюджетке қандай салықтар өлеу керек екендігін көрсетеді.

4. Қазақстанның салық жүйесі: қалыптасу кезеңдері және қазіргі кездегі жағдайының сипаттамасы.

Салық жүйесін мемлекет пен заңды және жеке тұлғалар арасындағы қаржы қатынастары және осы қатынасты анықтайтын салықтар, салық механизмі яғни, салық салу әдістері мен тәсілдері, жолдары, салық заңдары мен салыққа қатысты кесімдердің, салық қызметі органдарының жиынтығы құрайды. Салық жүйесі мемлекет қаржы көздерін жасаудың ең негізгі құралы болуымен қатар, ел экономикасын қайта құруға, өндірістің ұлғайып дамуына және саяси әлеуметтік шаралардың толығымен іске асуына мүмкіндік туғызады. Еліміздің салық жүйесінің дамуын 4 кезеңге бөліп қарастыруға болады:

1 кезең (1992-1995жж) -жаңа салық жүйесі базисінің, салық кезеңінің өңделуі және іске қосылуы
2кезең (1996-1998жж) - нарықтық экономика талаптарына сай келетін салық жүйесін құруды аяқтау
3 кезең (1998-2000жж) - барлық қағидалардың ескірілуі арқылы салық жүйесіне өзгерістер мен толықтыруларды енгізу, салық жүйесін одан әрі жетілдіру
4 кезең (2001-2002жж) - Жаңа Салық Кодексі қабылданып, іске қосылды.

ҚР 1991 жылдың 25 желтоқсанында қабылданған ҚР-дағы Салық жүйесі туралы Заң тәуілсіз салық жүйесін құрудың ең алғшқы бастамасы болып табылады. Осы кезеңдерде заң бойынша лғш рет ҚР 42 салық түрі қызмет етті және олар 3 топқа бөлінді:

жалпы мемлекеттік салықтар-10
міндетті үрде төленетін жергілікті салықтар мен алымдар
жергілікті салықтар мен алымдардың 18 түрі.

ҚР президентінің 24. 04. 95ж. қабылдаған Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы Заң күші бар жарлығы табылады. Ол 1995ж 1-ші шілдесінен бастап іске қосылды, нәтижесінде бұрын қызмет еткен 42 салық түрінің орнына 11 салықтарн мен алымдар қызмет еетін болды. Бұл Салықтар Заңдылығы бойынша еліміздің салық жүйесі нарықтық қатынастар талбына біршама бейімделіп, халықаралық тәжірибеге мейлінше жақындаылды. 1999 ж. Салық жүйесі 5 рет күрделі өзгерістерге ұшырады. Осыған орай 2000 жылы 1 қаңтарынан бастап ҚР 17 түрлі салықтар мен алымдар қызмет етті.

4-кезеңде яғни 2001 жылдың 12 маусымында Жаңа Салық Кодексі қабылданып, 2002 ж. 1-ші қаңтарынан бастап іске қосылды. Салық Кодексінде ҚР қлданылатын салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер, атап айтқанда 9 салық, 13 алым, 9 төлем, 1 мемлекеттік баж, 4 кедендік алым белгіленген.

5. Салық қатынастарын құқықық реттеудегі салық кодексі.

Жаңа Салық кодексі 2002 жылдың 1-ші қаңтарындағы ҚР-да мынадай салықтар енгізген:

-корпорациялық табыс салығы

-жеке табыс салығы

-қосылған құн салығы

-акциздер

-жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаы төлемдері

-әлеуметтік салық

-жер салығы

-көлік құралдары алығы

-мүлік салығы

Алымдар :

-заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алым

-жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін

-жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалған мәмілелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым

-радиоэлектрондық құралдары және жиілігі жоғары құрылғыларды мемлекеттік тіркелгені үшін алым

-механиклық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым

-азаматтық әуе емелерін мемлекеттік тіркегені үшін алым

-дәрі-дәрмек құралдарын мемлекеттік тіркегшені үшін алым

-автокөлік құралдарының ҚР-ның аумағы арқылы жүру алымы

-аукциондардан алынатын алым

-елтаңбалық алым

-жекелеген қызмет түрлерімен айналасу құқығы үшін лицензиялық алымы

-телевизия және радио хбарларын тарату ұйымдарын радиожілік спектрін пайдалануға рұқсат беру үшін алым.

Төлемақылар:

-жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы

-жер бетіндегі көздердің су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы

-қоршаған ортангы ластағаны үшін төлемақы

-жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлемақы

-орманды пайдаланғаны үшін төлемақы

-ерекше қорғалатын табиғи аймақтарды пайдаланғаны үшін төлемақы

-радиожиілік спектрін пайдаланағаны үшін төлемақы

-кеме жүреін су жолдарын пайдаланғаны үшін төлемақы

-сыртқы жарнаманы орналастырғаны үшін төлемақы

Мемлекеттік баж: мемлекеттік баж

Кеден төлемдері: кеден бажы; кеден алымдары; төлемақы; алымдар.

6. Арнайы салық режимі д/з ол салық төлеушінің корпорациялық, әлеуметтік ж/е ЖТС-ын с. қ ҚҚС төлегенін білдіретін салықтық есепке тұрғанын дәлелдейтін ж/е салықтан бюджетке аударғанының оңайтылған тәртібі. Субъектілері:

Шағын бизнес субъектілері үшін арнайы салық режимі шегінде салық төлеудің 4 тәсілі берілген:

1. бір жолғы талон негізінде

2. патент негізінде

3. оңайтылған декларация

4. жалпыға бірдей режим.

Шаруа қожалықтары субъектілеріне арналған, арнаулы салық режимі:

Есептеу ж/е төлеу тәртібі-бірыңғай жер салығын есептеу жер учаскесін бағалау құнына 0, 1% ставканы қолдану жолымен жүрізіледі. Төлеу мерзімі ағымдағы салық кезеңінің 20-қазанына дейін, деклар-ия 20-наурызға дейін.

Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші з. т арн. сал. реж. - патент негізінде салық төленеді. Салық кезеңі күнтізбелік жыл.

Кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлеріне арналғанарн. сал. реж. объектісі:лото ұйымдаст., бильярд үстелі, картинг б-ша карт, боулинг б-ша ойын жолы, тотализатор кассасы. Сал. төл. -р тірклген салық ж/е акциз

б-ша бірыңғай оңайт. декл. -ны е. а. кейінгі ай-ң 15-не дейін тапсыру керек. Төлеуге тиіс е. а. к. ай-ң 20-на дейін.

7. КТС - Сал. төл . -1. ҚР-ң ҰБмен оның

филиалдары ж/е мекемелерден басқа барлық резидент з. т. 2. тұрақты мекеме кұрған, құрмаған бейрез. з. т. Объекті сі

салық салынатын табыс, тұрақты мекеме құрған бирез. з. т. -ң таза табысы, төлем көзінен салық салынатын табыс. Ставкалары- негізгі құралы жер болып табылатын з. т. -10%, тұр. мек. құран бейрез. з. т. таза табысынан 15%, барлық з. т. қолданылады -30%. Жеңілдіктері -

әлеум. ұйымдарға салық салу, комм. Емес ұйым-ға салық салу, сақтандыру ұйымдарына с. с., мұнай химия өнеркәсібіндегі ұйым-ға с. с. Шегерімдер- нормалаланған ш., нормасы белгіленбеген, шегерімге

мүлдем жатпайтын шығындар. Резидент з. т. -ң ЖЖТ-ы

салық кезеңі ішінде ҚР-мен одан тыс жерлерден алынуға тиіс табыстардан тұрады. ЖЖТ-қа: өнімді өткізуден түскен табыс(қызметкөрсетуден, жұмыс жасаудан), мүлікті жалға беруден, қайтарымсыз негізде(сыйға) алынған мүліктер, үйлерді, ғимараттарды, амортизацияланбайтын активтерді сатудан түскен құнның өсімі. ЖЖТ-қа жатпайды: жарғылық капиталға жалаға ретінде алған мүл. құны, мемл. бюдж. алған субсидия, төлем көзінен с. с. таб., гранд,

қайырымд. көмек түрінде х-а ұйым-дан

алған қаражат сомасы.

8. ЖТС: Салық төлеушілер -салық жылы ішінде салық салынатын табысы бар жеке тұлғалар. Салық салу объектісі-1. бір төлем көзінен салық с. таб. :қызметкерлердің табысы; бір жолғы төлем түріндегі табыс; жинақт. зейнетақы қорынан зейнет. төлем; дивиденд, ұтыс, марапат түріндегі таб-р-15%; стипендия; жинақтаушы сақтанд. шарты бойынша табыс. 2-төлем көзінен салық салынб. таб:мүліктік табыс; жеке кәсіпкерлердің табысы; адвокаттар мен жеке нотариустардың жеке таб-10%. ; ҚР ж/е одан тыс жерде алынған басқа да таб. Ставкалар : 1 . 15 е. ж. е. к. дейін -5%,

2. 15-40 е. ж. е. к. дейін -15 е. ж. е. к. салық сомасы+одан асатын соммадан 8%;

3 . 40-200 дейін-40 е. ж. е. к. с. с. +о. а. с. 13%

4 . 200-600 дейін-200 е. ж. е. к. . с. с. +о. а. с. 15%

5. 600 жоғары - 600 е. ж. е. к. с. с. + о. а. с. 20%. .

Женілдіктері: 5 ай. е. к. мөлшерінде лотерея бой-ша ұтыстар, 7айе. к. мөлш. Косметология-қ басқа мед-қ қызмет ақысын төлеу үшін төлемдер, ҰОС-ң қатысуш. ж/е оарға теңест. тұлғ., 1, 2-топтағы мүгедектер ж/е асырауында бала кезінен мүгедек баласы бар атана біреуінің табысы, 3-топтағы мүг. -ң 240 айе. к. дейінгі табысы, алименты, мем. бағ. қағ. б-ша таб, мемл. зейнетақы төлеу ортал-н алынған з. төл, сот шешімі негізінде алынған матер. өтем.

9. Әлеуметтік салық - Салық төлеушілер - барлық заң тұлғалары, жеке нотариустар мен адвокаттар, жеке кәсіпкерлер. Объектіс і- салық төлеудің жұмысшыға төлеген барлық төл-рі(жалақы, сыйақы, матер. көмек)

Ставкасы регрессивті ставкамен төленеді. Төлеу мерзімі-е. а. одан к-гі ай-ң 15-не дейін салық төленеді, декоарация е. Тоқсаннан кейінгі ай-ң 15-не дейін тапсырылады.

Жер қойнауын пайдаланушылар- сал. төл. -ҚР аум. техногендік минералды ресурстарды өндірумен айналысатын з/ж т.

ЖҚП-ң салықтары мен арнайы төлемдері -

Үстеме пайда салығы-өнімді бөлу мөделі негізінде жұмыс жасау барысында таза табысқа салынатын салық;

Бонустар-келісім шарт жасау барысында 2-ге: 1. қол қою бонусы-келісімшарт жасау алдында төленетін төлем , 2 -коммерц. Табу бонусы-ЖҚ-ын өндіру барысында келісімде көрсет. қазбадан басқа қазбаны тапқан жағд. төленеді. 3. рояльти.

10 . Экономиканы салық реттеу . Мемлекеттік реттеудің негізгі құралы ─ салық саясат болып табылады. Таза фискалдық функциялардан басқа салықтар мен алымдар жүйесі қоғ/қ өнд/ң құрылымы мен динамикасына эк/қ әсерін тигізіп, ҒТП-ң жылдамдығына ықпал етеді. Салықтармен біріншіден ынталандыруға немесе керісінше іскерлік белсенділікті, екіншіден шектеуге болады, кәсіпкерлік қызметтің кез келген саласының дамуына, шығындардың төмендеуіне, сонымен қатар салықтың көмегімен тауарлы нарықтың еркіндігіне әсерін тигізетін потекционистік экономикалық саясат жүргізеді. Мемлекеттік жергілікті бюджеттің табыстардың негізгі бөлігін салықтар құрайды және бюджеттің шығыстар бөлімі арқылы экономикаға қаржы әсерін тигізеді. 1) Ынталандырушы функцияға мыс. ретінде: - инвесторларды салықтан босату; - Инв/ды эк/сы нашар дамыған аймақтарға н/е қаланың шетінде орналасқан өндіріске сал/ды төм/ту арқылы тарту; - бюджеттен субсидия беру; - жоғ. техн/лық өнд/ті ынталандыратын сал/қ әдістер; - төмен %-бен қарыз беру, ұзақ уақытқа берілетін қарыздар; 2) Шектеуші фун/ға мыс: - халық саны мен өнд/і жоғ. дамыған аймақтардың дамуын реттеу, яғни қосымша салық салу н/е кәсіпкерлік қызметті лицензиялау, жер салығын көтеру сияқты шектеулер жүрг/ді.

11. Салық бақылау дегеніміз- салық қызметі органы мен салық заңының орындалуын, салықтар мен бюджетке түсетін басқа да міндетті төлем/ң бюджетке толық, уақтылы есептелуі мен сақталуын қадағалауын бақылау. Сал/ң бақылаушылық қызм. арқ. салық мех/ң қызм. етуінің тиімділігі бағаланады, қаржы ресур/ң қимылына бақылау ісі жүрг/ді, салық жүйесі мен бюджет саясатын жетілдіру жорлдары қараст/ды. Сал/қ бақылаудың басты міндеті - салықтан жалтаруға тосқауыл жасау, мем/т үлесіне түсетін кірістерді қамт. ету.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.