Құқық әлеуметтік реттеу институты

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

1 Құқық әлеуметтік реттеу жүйесінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Қоғам және әлеуметтік реттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Әлеуметтік норма түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

2 Құқық әлеуметтік реттеу институты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1 Құқықтың пайда болуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Заң ғылымындағы құқықтың негізгі белгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3 Құқық нормалары әлеуметтік нормалар жүйесінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Кіріспе
Аталып отырған курстық жұмысым « Құқық әлеуметтік реттеу жүйесінде» болып табылады. Жоғарыда аталған курстық жұмысты яғни «Құқық әлеуметтік реттеу жүйесінде» ретіндегі курстық жұмысты толық актуалдық тақырып деп ойлаймын. Оның себебі: ҚР-ның әлеуметтік құқығы ең бір басты құқытың саласы болып табылады. Яғни осы актуалдық тақырыбым, мемлекеттің күнделікті өмірімен тығыз байланысты. Қазақстан Республикасының құқық салаларының айтарлықтай ең бір үлкен саласы болып табылады. Сондай-ақ, құқықтық әлеуметтік реттеу жүйесі тыныс-тіршілікпен, мемлекеттің өзімен реттелетін қоғамдық қатынастар ауқымы да өте кең де сан қырлы болып келеді. Міне осы секілді негіздерде менің курстық жұмысым актуалдық тақырып болып табылады.
Осы курс жұмысымды жазар алдында мынадай сұрақтар алға қойылды деуге болады: «Қоғам және әлеуметтік реттеу», «Әлеуметтік норма түсінігі», «Құқықтың пайда болуы», «Құқық нормалар әлеуметтік нормалар жүйесінде», міне осы сауалдарға жауап беру негізінде осы аталып отырған жұмысымды негіз болды деп ойлаймын.
Міне, осылайша, біздің «Құқық әлеуметтік реттеу жуйесінде тақырыбы өзіне ғана тән мәнге белгілі.

Қолданылған әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы: Алматы 1995ж.
2. «Қазақстан Республикасы Конституциясының түсіндірме сөздігі».
3. Хутыз М.Х., Сергейко П.Н. «Энциклопедия права» М.1995
4. Хуонанюк В.К. «Теория государства и права» М.1995-96
5. Алексеев С.С. «Теория права»М.1993
6. Венгеров П.Б. «Теория государства и права» М. 1994
7. Сапаргалиев Г.С. «Заң терминдердің сөздігі» Алматы 1996ж
8. «Общая теория и права». Под. ред. А.С. Пиголкина. М. 1996г
9. «Теория государства и права».Под. ред. М.Н. Марченко. М. 1998г
10. «Теория государства и права». М. 1998г
11. «Теория государства и права в схемах и определениях» В.К. Бараков, В.А. Толстых. М. 1998г
12. Сапаргалиев Г.С., Ибраева А.С. «Мемлекет және құқық теориясы», Алматы 1998
13. Жоламанов Н.Д., Мухтарова А.Н., Тәукелев А.Н. «Мемлекет және құқық теориясы», Алматы 1998-99
14. Қазақстан Республикасының Конституциясы 2000ж
15. Ағдарбеков Т. «Құқық және мемлекет теориясы» Қарағанды 2002- с 319
16. Ливещиц Р.З. Теория права Москва 1994 –с 129-146
17. Мемлекет және құқық негіздері. Алматы Жеті Жарғы 2001
18. Булгакова Д.А. «Мемлекет және құқық теориясы» Алматы 2004- с 105
19. Нерсесянц В.С. «Правопонимание римских юристов» Советское государство и право. 1970 №12
20. Теория государства и права. Ответственный редактор Манов Г.И. М. № 1995-с 92-121-76-92.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1 Құқық әлеуметтік реттеу
жүйесінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..
1.1 Қоғам және әлеуметтік
реттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... .
1.2 Әлеуметтік норма
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ...
2 Құқық әлеуметтік реттеу
институты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...
2.1 Құқықтың пайда
болуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
2.2 Заң ғылымындағы құқықтың негізгі
белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
2.3 Құқық нормалары әлеуметтік нормалар
жүйесінде ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...

Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..

Кіріспе
Аталып отырған курстық жұмысым Құқық әлеуметтік реттеу жүйесінде
болып табылады. Жоғарыда аталған курстық жұмысты яғни Құқық әлеуметтік
реттеу жүйесінде ретіндегі курстық жұмысты толық актуалдық тақырып деп
ойлаймын. Оның себебі: ҚР-ның әлеуметтік құқығы ең бір басты құқытың
саласы болып табылады. Яғни осы актуалдық тақырыбым, мемлекеттің күнделікті
өмірімен тығыз байланысты. Қазақстан Республикасының құқық салаларының
айтарлықтай ең бір үлкен саласы болып табылады. Сондай-ақ, құқықтық
әлеуметтік реттеу жүйесі тыныс-тіршілікпен, мемлекеттің өзімен реттелетін
қоғамдық қатынастар ауқымы да өте кең де сан қырлы болып келеді. Міне осы
секілді негіздерде менің курстық жұмысым актуалдық тақырып болып табылады.
Осы курс жұмысымды жазар алдында мынадай сұрақтар алға қойылды деуге
болады: Қоғам және әлеуметтік реттеу, Әлеуметтік норма түсінігі,
Құқықтың пайда болуы, Құқық нормалар әлеуметтік нормалар жүйесінде,
міне осы сауалдарға жауап беру негізінде осы аталып отырған жұмысымды негіз
болды деп ойлаймын.
Міне, осылайша, біздің Құқық әлеуметтік реттеу жуйесінде тақырыбы
өзіне ғана тән мәнге белгілі.

1.1 Қоғам және әлеуметтік реттеу.
Қоғам адамдардың ұйымдасуы мен өмір суруінің нысаны, соның
шеңберінде материалдық және рухани игіліктер өндіріліп,
тұтынылып, және айырбасталып жатады, осының өзі белгілі бір тәртіпті,
адамдар арасындағы өзара қарым - қатынастардың орнықтылығы мен
тұрақтылығын нығайтуға бағытталған, өз мүшелерінің мінез – құлқын
басқарудың, реттеудің және ықпал етудің ерекше құралдарының
болуымен сипатталады.
Қоғам қабілетті әрі тиімді әлеуметтік институттар құруға
мүделлі, өйткені олар мемлекеттердің рөлінің шектен тыс күшеюге
және оның өзіне негізсіз билік етуіне, айқын өктемдігіне,
әсіресе тоталитарлығына сенімді кедергі болар еді. Олардың ішінде
ең алдымен халықтың әр түрлі топтары құратын саяси
партияларды, қоғамдық бірлестіктерді, бұқаралық қозғалыстарды, үкіметтік
емес ұйымдарды айтуға болады. Жұртшылықтың белгілі бір дәрежедегі
қолдауына ие болған, қоғамдық пікір мен өз беделіне сүйенген
олар, қоғам мен мемлекеттің арасындағы қажетті байланысты сақтау немесе
қалыптатыру үшін ықпал етудің түрлі механизмдерін пайдаланады.
Қоғамды, мемлекетті дамытуда, оның құқықты нығайтуда қуатты
құралдың бірі - еңбекші бұқара. Сондықтан заң жобаларын талқылауға,
құқықтық нормалардың, мүлтіксіз орындалуын бақылауға олар белсене
қатысады. Егер адамдардың мінез - құлықтары құқық нормаларының
талаптарына сәйкес келсе, онда құқықтық тәртіп нығаяды.
Қоғамның экономикалық, әлеуметтік, мәдениеттік дамуы жақсы
деңгейде болса адамдардың сана - сезімі де сол дәрежеде болады. Осыған
сәйкес қоғамның құқығы да жақсы дамып, қатынастарды жақсы реттеп –
басқарып отырады.
Егер де қоғамның экономикалық, әлеуметтік дамуы дағдарысқа
ұшыраса онда сана – сезімнің санасы төмендеп, құқықтық нигилизм,
немқұрайлық етек жая бастайды. Қылмыстың саны күрт өседі,
қоғамдағы заңдылық етек жая бастайды, құқықтық тәртіп
нашарлайды.
Құқықтық тәрбиені жақсарту үшін қоғамның экономикалық,
әлеуметтік жағдайын жақсарту, демократияны, бостандықты, теңдікті
дамыту керек, сонда ғана іс нәтижелі болады.
Тәуелсіз жас мемлекеттің іргесін анықтауға байланысты
тұжырымның бір ілімдік жағынан қорытылуға тиіс. Ондай ұлттық
идеологияның негіздері бізде жоқ емес. Тек оны нақтылай,
дәлелдей түсү керек. Ғылым дәрежесіне қарай бейімдеу қажет.
Құқықтық қоғамы бар мемлекет құрамыз оған керегі жалпы
адамзаттық идея деп тұрсақ та, Қазақстанның
өзіне лайық идеологиясы болуын ешкім жоққа шығармас.
Қазақстанда құқық жүйесінің болашақта даму бағыттары:
1. Құқықтық идеологияны қалыптастыруға қоғамдағы барлық
саяси, әлеуметтік күштер, ұйымдар бәрі бірігіп, үлес қосуы
қажет. Әрбір одақ әр жаққа тартса қоғамда тұрақтыбірлік
те, сапалы құқықтың идеология да болмайды.
Мұндай қоғамның болашағы жоқ деп ойлауға
болады.
2. Құқықтық идеологияны қалыптастыру жұмысы жариялы,
ашық, демократиялық түрде жүргізіліп, барлық халықты,
олардың құрған ұйымдарын қатыстыруға толық мүмкіншілік беру
қажет.
3. Құқықтық идеологияны қалыптастыру процесінде
халықтың көпшілігінің мүддесін ісжүзіне асырамыз
деп, азшылықтық, жеке адамдардың бостандығы мен
құқықтарына шектеу жасауға қатаң тыйым салу
қажет.
4. Құқықтық идеологияның алдындығы сан қырлы мудде –
мақсаттың ең күрделісі, ең маңыздысы: қоғамның
саяси экономикалық және Қазақстанның тәуелсіздігін,
қорғанысын күшейту. Міне осы мәселелерге мемлекет,
халық, барлық ұйымдар, бірлестіктер, ұжымдар,
саяси партиялар бірігіп іс әрекет
жасаулары өте қажет. Мемлекетіміздің тәуелсіздігі мен егемендігі
күшеймей, басқа күту, болады ғой деп
сену – жай қиял.

1.2 Әлеуметтік норма түсінігі.

Әлеуметтік нормалар тарихи дамудың белгілі бір кезеңінде
қоғамдық қатынастар негізінде қалыптасқан әлеуметтік топтар мен
жеке адамдар іс-әрекеттерін реттейтін талаптар. Әлеуметтік нормалардың
үш ерекшеліктері бар:
1) қоғамдық маңызы бар іс-әрекеттерге ынталандырудан шығады
(мақсат, ой–арман, рухани құндылық, т.б.);
2) белгілі бір жүйеге сәйкес келетін, міндетті түрде орындалатын
тәртіптің түрі мен шегін көрсетеді;
3) қоғамдық ұйғарымның (санкцияның) негізі болуы керек.
Әлеуметтік нормалардың мәнін ғылыми жолмен түсіну үшін, ең
алдымен, оларды қоғамның тарихи дамуының желісі деп ұғыну керек.
Марксизм ілімі адамдардың іс - әрекеті мен әлеуметтік нормалардың
арасындағы байланыстың өте күрделі диалектикалық сырын ашып,
қоғам дамуының негізгі экономикалық өмірге тәуелді екендігін
ғылыми дәйектілікпен дәлелдеп берді. Әр түрлі қоғамдық
экономикалық формациялардың өздеріне тән әлеуметтік
нормалары қалыптасады да, олардың құрамы мен элементтерінің
арақатынастарында ерекшеліктер болады. Бір қоғамдық – экономикалық
формацияның қалыптасуына сәйкес әлеуметтік нормалардың кейбір
компоненттерінің өзгеріп отыруына қарамастан, тарих сахнасына
шыққан жаңа ұрпақтар оны дайын күйінде қабылдап,
болашақ іс - әрекеттің қажетті құрамы ретінде
пайдаланады. Әрбір қоғамдағы әлеуметтік әртүлі саланы
қамтып, олардың жиынтығы сол қоғамдағы
әлеуметтік нормалардың тұтас жүйесін құрайды.
Әлеуметтік нормалар қоғам алдындағы тарихи міндеттерін атқару
үшін, олардың негізгі компоненттері қоғамның белгілі бір дамуы
кезеңіне сәйкес келуі қажет. Қоғамның дамуының белгілі бір
кезеңінде кейбір әлеуметтік норма мен қоғамдық
практика туғызған нормалардың араларында
сәкессіздік әсіресе діни нормалар мен адамдардың
күнделікті іс - әрекеттерінен айқын көрінеді. Кең
түрде алғанда әлеуметтік нормаларға дәстүр, әдет – ғұрып, моральдық
және құқықтық нормалар, саяси, діни, эстетикалық қағидалар және
ұйымдастыру – техникалық ережелер жатады. Әлеуметтік
ноормалардың компоненттері бір – бірімен тығыз байланысты. Жеке
адамдардың әлеуметтік нормаларды қабылдап, ішік сенім – ниетіне
айналдыруы - қоғамдық тәрбиенің ең бір маңызды саласы.
Әлеуметтік нормаларды қабылдауға бейімдеу жолдарының бірі –
нормаларды саналы түрде меңгері, бұл процестің екінші практикалық
жағы – сол нормаларды сыртқы талаптан адамның ішкі қажеттілігіне,
нормасына, дағдысына айналдыру. Тарихи қалыптасқан әлеуметтік және
қоғамдық қатынастардан жетілдіруге, болашақ адамдардың санасының
қалыптасуына ықпалын тигізеді.
Қоғамдағы әлеуметтік тәртіптің дамып нығаюына сан – қырлы
құбылыстар мен толып жатқан факторлар өздерінің әсерін тигізіп жатады.
Олады үш топқа бөлуге болады:
- табиғи құбылыстардың, факторлардың, уақиғалардың тигізетін
әсерлері: демографиялық процестер, халықтың миграциясы,
адамдардың өмір сүруінің ұзаққа созылуы, егіннің жақсы өнім
беруі, т.б.;
- нормативтік актілердің ерікті түрде жақсы орындалуы;
- қоғамдағы қатынастарды реттеп – басқаратын нормаларды төрт
топқа бөледі;
- табиғи нормалар – ғылыми тұрғыдан зерттеліп, тәжірибеден
өткен ұсыныстар. Мұндай ұсыныстарды ғылыми нормалар деп те
атайды;
- ғылыми зерттеуден өткен, тексерілген техникалық және табиғи
ережелер, инструкциялар;
- әлеуметтік нормалардың көпшілігі осы топқа жатады;
- құқықтық нормалар.
Қоғамдағы көптеген қарым – қатынастарды реттеп басқарып
отыратын негізгі құрал - әлеуметтік нормалар. Олар қоғамның дағдарысқа
ұшырамай, біркелкі дұрыс дамуын қамтамасыз етіп отырады. Бұл
объективтік процесс. Әлеуметтік нормаларкөне заманнан адам қоғамымен
бірге өмір сүріп, нығайып келеді. Әлеуметтік нормалар арқылы
қоғамдағы қатынастардың өзара байланысы өзгеріп, жаңарып, дамып
жатады. Сол арқылы қоғамның өзгеруі, жаңаруы прогрестік жолмен дамып
жатады.

2.1 Құқықтың пайда болуы.
Құқық әлеуметтік институт ретінде мемлекетпен бірдей пайда болады,
көп жағдайда олар, бір – бірінің тиімді әрекеттерін қамтамасыз ету үшін
қажетті. Мемлекет, құқықсыз, сол сияқты құқықта мемлекетсіз өмір сүре
алмайды (саяси билікті ұйымдастырады, нағыз мемлекеттің саясатын
жүргізетін құралы ретінде көрінеді). Мемлекет заңды нормаларды
белгілейді, қолданады кепілдік береді,. Тек мемлекет органдары ғана
құқықтық ұйғарымның орындалуы тексереді, орындалмаса соған сай заңды жаза
қолданады.
Құқық тарихи жағынан, таптық құбылыс ретінде пайда болады және
экономикалық үстем таптың құбылыс ретінде пайда болды және экономикалық
үстем таптың еркін және мүддесін қорғады.
Егер ғұрып адамдардың сезімінде, тәртібінде ұсталса, құқық нормалары
көпшілікке белгілі жазбаша дайындалғаннан басталады.
Құқық ғұрыпқа қарағанда күрделілеу реттеуші, себебі онда тиым
салудан басқа рұқсат беру және міндеттеу құқық жолдары пайдаланылады,
соның негізінде қоғамдық қатынастарды әр түрлі деңгңейде тәртіпке
келтіруге мүмкіндік туады. Құқықтың пайда болуы қоғамдағы әлеуметтік
қатынастардың қиындауының қайшылықтық артуының нәтижесі, алғашқы қауымдық
нормалардың оларды реттеуге мүмкіндіктер аз болды.
Құқықтық нормалар көп жағдайда үш негізгі жолдармен құрылады:
1) мононормалардың (алғашқы әдет – ғұрыптардың) әлеуметтік
нормаларға айналуы, соған байланысты оларға мемлекетпен рұқсат берілген
бекітілуі;
2) мемлекеттің құқықтықшығармашылығы арқылы заңды нормалары бар
арнайы құжаттар жасалуы – нормативті актілер (заңдар, қаулылар т.с.с.)
3) преценденттік құқық, соттардың нақты шешімдерінен тұрады
(соттардың және әкімілік органдарының қабылдаған шешімдері, сондай
істерді шешуге үлгі ретінде қабылданады).
Құқықтың нысанына (шығуына), құқықтық нормалардың көріністерін
бекіту жолдары жатады. Құқықтың шығу жолдары заңды нормалардың сыртқы
көрініс нысандарын белгілеу үшін қолданылатын арнайы құқықтың атауы.
Құқықтың қайнар көздеріне, заң нормалары бекітілетін арнайы
мемлекеттік құжаттар жатады. Мысалға, заң президенттің қаулысы,
жергілікті өзін - өзі басқаратын органдардың шешімі. Көрсетілген
актыларда белгілі мемлекеторгандарынан шыққан тәртіптілікті сақтау
ережесі кіреді. Бұл ережелер құқықтық нормаларға бекіп, жалпыға бірдей
маңыздылыққа ие болады.
Құқықтың негізгі нысандарына (қайнар көздеріне) мыналар жатады:
құқықтық әдет – ғұрып, заңды прецедент (сотпрактикасы), нормативтік –
құқықтық акт.
1. Құқықтық ғұрыптар. Құқықтық ғұрып дегеніміз, мемлекетпен рұқсат
етілген тәртіп ережесі, ол ертеден қалыптасып ұзақ жылдар бойы
қайталанған адамдардың өзгермейтін қарым – қатынастары, сонысына
байланысты тұрақты норма ретінде бекітілген. Мелекеттің рұқсат беретін
барлық әдеттерге бәрдей емес тек, өзінің мүдделеріне сай ғұрыптар болған.
Рұқсат берілген ғұрыптар жалпыға бірдей міндетті сипаттағы тәртіп
жолдары. Ертедегі құқықтың ғұрыптарға құлиеленуші XII таблиц заңы (
Ертедегі Рим VII ғ.б.э.д.) және басқалар жатады.
Заң ғылымдарының құқықтық ғұрыптарға көз қарасы жақтыға жатпайды.
Біреулері құқықтың пайда болуындағы шығатын жерлерін есептеп ғұрыптарға
ең жоғарғы баға береді. Себебі, заң шығарушы және сот органдары өздерінің
құқыққа шығармашылықпен қарағанда, сол қоғамда қалыптасқан көзқарастарды
және ғұрыптарды басшылыққа алады. Ғұрыптардың рөлін жоғары бағалау,
социологиялық және ерекше тарихи құқық мектебіне тән, себебі, олар
құқықты халық сапасының нәтижесі ретінде көреді.
Заңды позитивизм, керсінше ғұрыпты құқықтың шығу көзі ретінде
ескіргендікке жатқызады және қазіргі өмірге сай ешқандай маңызды маңызды
қызметі жоқтығын айтады.
Заңды позитивизм өкілдері құқықтың ең басты пайда болу кезіне заңды
жатқызады, себебі ол өзінің реттеуімен қоғам өмірінің негізгі ортасын
қамтиды.
2. Заңды прецедент (сот тәжірибесі). Қазіргі дүниеде көп тараған
құқықтың шығу кездерінің бірі. Заңды прецедент дегеніміз, соттың және
әкімшілік органдарының заңды бір істі қараған шешім, ол іске мемлекет
жалпыміндеттілік маңыз береді. Ол соттық және әкімшілік прецедент болып
екіге бөлінеді. Заң прецедентіне бұрынғы болған мемлекеттік органдардыңы
(соттық және әкімшілік) белгілі жұмыс бойынша шығарған шешімдері құқықтық
нормалардың күшіне ие болып, одан кейінгі сондай істерге қолданылатын
болады. Прецеденттік құқық формалары Англияда және АҚШ – та кеңінен
пайдаланылады.
Прецеденттің пайда болған, туған жері Англияболып есептеледі. Жалпы
құқықтыр онда корольдердің соттарымен жасалған және негізінен, құқық сот
тәжірибесінің нәтижесі. Ағылшын соттары кәзіргі кезде тек құқықты
қолданып қоймайды, құқық нормаларын құрастырады. Англияда мынандай жолдар
қалыптасты және прецедентті қолданудың шегі белгіленеді: а) Лорд
Палатасының шығарған шешімі, өзінің және барлық соттардың орындауына
міндетті; б) Апеляциялық соттың шешімі Лорд Палатасына, басқа барлық
соттарға міндетті; в) Жоғарғы соттың шешімдері төменгі соттарға міндетті,
АҚШ – та прецедентті құқықтың шығу көзі ретіндегі қатынасы қарапайым,
мұнда сот тәжірибесін өзгертуге мүмкіндік бар.
Революцияға дейінгі орыстың құқық теориясы, заң нормаларының сот
тәжірибесімен толықтырылуын қолдаған, бірақ ондай пікірлер көпшілікпен
қолданбайды. Сот тәжірибесіне құқықтың шығу көзі ретіндегі қатынасын
былай деп көрсетті: Қоғам өмірінде заңмен қаралмаған әртүрлі кездейсоқ
жағдайлар болады, сот сондай жағдайларды процессте қарағанда шығармашылық
роль атқарып, барлық казустарды шешугә тиісті және жаңа казустармен
кездеседі, сонда олар үшін еріксіз жаңа нормалар құрастыратын болады. Ол
сондай жағдайларды шешуге дәл келетін заңдарды іздейді. Яғни, заңның
аналогиясын пайдаланады.
Еліміздің заң ғылымы кейінгі кездерде, сот тәжірибесін толық түрдегі
құқықтың шыққан көзіне жатқызбайды. Құқықты қолдануда объективті
тәжірибенің негізінде, соттардың жаңа нормаларды қосуғажәне жөндеуіне
болмайды. Себебі, ол тек қызметтік рольде, заңды нормаларды қолдану
процесінде талқылайды, анықтайды.
2. Нормативті – құқықтық актылар – бұл құқықтық шығармашылық, онда
құқық нормалары бар. Құқықтың шығу көздерінің басында нормативтік –
құқықтық акт ең алдындағы орынды алады. Ол өзіне, жалпыға бірдей
мемлекетпен құралатын қорғалатын ереже тәртібін жинайды. Ондай актыларға
конституция, басқа заңдар, атқарушы органдардың нормативті шешімдері
жатады. Басқаларға қарағанда, нормативті актылар толық және жеделтүрде
қоғамның өзгермелі қажеттілігінің дамуын, құқықтық реттеудің тиімділігін
көрсетеді, қажетті біркелкілікті қамтамасыз етеді.
Құқық және дін. Адам баласы қоғамның белгілі даму кездерінің
тарихында діни (каноникалық) құқық белгілі роль атқарғанын білеміз,
әсіресе ондай жағдайлар дінді мемлекеттік институт ретінде санайтын
елдерде болды. Орта ғасыр кезеңі де, соған ұқсас мысалдарға толы болды.
Шіркеу заңдылықтарына отбас, неке, заттар туралы және қылмыстық –
құқықтық қатынастарды шешу жатқан.
Кәзіргі кезде құқықтың шығу көздеріне жататын араб елдеріндегі көп
тараған мұсылмандардың діни көзқарастары. Мұсылман құқығы, басқа көптеген
құқық жүйесінен өзгеше. Олар ислам дінінің бір жағын құрайды. Бұл дінің
негіздері, біріншіден, мұсылман неге секетіні туралы догмаларын
белгілейді және анықтайды, екіншіден, сенушілерге алдын – ала не
істейтіндерін, нені істеуге болмайтындығын үйретеді. Былайша айтқанда
шар не шариғат (аударсақ жүретін жол), мұсылман құқығы болып
аталады. Ол құқық мұсылман дініне сенушілерге, өзін дінге сай қалай
ұстайтындығын көрсетеді.
Мұсылман құқығының негізіндегі шығатын төрт жерін айтуымыз қажет:
1) Қасиетті кітап Құран;
2) Сурна - әдет – ғұрыптыр жинағы;
3) Иджм – Құранның негізгі ережелеріне ғалым – мұсылмандардың
түсініктемелері;
4) Қияс - мұсылмандардың өміріндегі құбылыстар жөнінде салыстырмалы
әңгімелер.

1.2 Заң ғылымдарындағы құқықтың негізгі белгілері және түсінігі.
Құқықтық – мемлекет сияқты, қоғамдық дамудың нәтижесі. Ол
мемлекеттікке – ұйымдасқан қоғамда, қоғамдық қатынастың негізгі
реттеушісі ретінде пайда болды. Әдет – ғұрып, моральдік және алғашқы
қауымдық құрылыстың нормалары кетіп, екінші жоспарға қалады, орынды
қоғамдық қатынастың құқықтық реттеуіне береді. Құқыққа көзқарас оның
пайда болуы, орны және ролі нормативтік реттеу жүйесінде қоғамның өзінің
дамуына, құқықтық ойлардың жетілуі, көптеген объективтік және
субъективтік деректерге байланысты ауысып отырады.
Қарым – қатынатарына қарамай әртүрлі құқық туралы ойлардың,
ілімдердің жалпы бағыты бір болады:
- Құқық әлеуметтік құбылыс, онсыз өркениетті қоғамда өмір сүру мүмкін
емес;
- Құқық нормативтік нысанында жалпы адам баласының адалдығының
талабын көрсетуге міндетті, қоғамның мүддесіне түгелімен оның
жекелеген таптарына не болмаса, әлеуметтік топтарға қызмет жасауы
керек, жекелеген мүдделерді және жеке адамның қажеттілігін,
қоғамның алғашқы негізін есепке алуы қажет;
- Жеке меншік құқығы адамның барлық құқығының негізі;
- Құқық тәртіптіліктің өлшемі, ол мемлекетпен белгіленеді және
қорғалады.
Құқыққа көзқарастардың көбіне, оны еркіндіктің нормаларына
жатқызады, себебі, табиғатқа қандай қажеттілік керек болса, қоғамға
дасондай деңгейдегі еркіндік керек. Құқық бір жағынан, лұқсат беретін,
екінші жағынан адамдардың бірімен – бірінің сыртқы қарым – қатынасын
тежейтін нормалардың жиынтығы – деп Трубецкой жазды.
Канттың айтуы бойынша, құқық жағдайлардың жиынтығы, біреудің
бассыздығы екіншінің зорлық – зомбылығымен келісіліп, барлығына бірдей
еркіндіктің нормалары. Заңды нормалар қандай да болмасын адамның басқа
адамдармен біріккен мүдделерін орындауға тежеу салады. Ол мүдделерді
құқық бөліп, іске асыру мөлшерін белгілейді, соған байланысты адам
бостандығын тежеуге тура келеді.
Гегельдің айтуы бойынша, құқықтық қажетті, тұратын жері еркіндік,
рухани дүние, оның қзімен туылған екінші табиғат. Біздің
замандастарымызда қорыта келіп, қоғамдық өмірде, еркіндік адамның құқығы
ретінде түсініліп, құқықтың құралдармен еркіндік нормаға енгізілген,
реттелген.
Құқық туралы ойлар белгілі ғылыми бағыттарға, мектептерге сай
бөлінеді. Олардың ішінен бөліп айтуға болатындары бар.
Құқықтың түрлі түсінігі болуы - ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.