Тәңірлік діндердегі дін және Пайғамбар міндеттері

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе

І-Тарау. Тәңірлік діндердегі дін және Пайғамбар міндеттері

І. 1. Тәңірлік діндердегі дін түсінігі

І. 2. Тәңірлік діндердегі пайғамбар міндеттері

ІІ-Тарау. Тәңірлік діндердегі Пайғамбар сөзін қолдануды зерттеу әдістері

ІІ. 1. Тауратта қамтылған пайғамбарлар және олардың сөздері

ІІ. 2. Өзге киелі жазбаларда қамтылған пайғамбарлар және олардың сөздері

ІІ. 3. Мұхаммед (с. а. у. ) ның хадистері мен зерттелу жолдары

Қорытынды

Сілтемелер

Пайдаланылған әдебиеттер

І-Тарау. Тәңірлік діндердегі дін және Пайғамбар түсінігі

І. 1. Тәңірлік діндердегі дін түсінігі

Діннің адамзат тарихында алар орны ерекше. Кез-келген халықтың өз тарихында діни санасы болғандығына ешкім қарсы дау айта алмас. Дін-рухани мәдениеттің бөлігі әрі дүниетанымның тарихи нысаны болып табылады. Әйгілі философ Генри Бергсон дін жайлы: «Өткен тарихта және заманымызда ғылымды, пәнді яки пәлсәпәні білмейтұғын адам қоғамдарын кездестіруге болады. Алайда, дінсіз ешбір қоғам болмайды» -деген өз көзқарасын білдірсе, ал Эрнест Ренан: «Сүйген нәрселеріміздің, дүниедегі өміріміздің және нығметтердің бәрінің жоқ болып кетуі мүмкін. Бірақ діндарлығымыздың жоғалуы мүмкін емес» -дейді ¹ . Дін адамның өзінің жаратылысындағы құпияларды анықтап, табиғаттағы құбылыстардың, ғарыштағы қозғалыстардың астарын түсіну үшін ізденіске түсуінен, сұрақтарға жауап іздей бастауынан алау алған сезімнен туындайды.

Яхудилердің қасиетті тілі Ибрани тілінде abodath elohim (Тәңірге құлшылық) сөзі дін түсінігі ретінде қолданылады. Сонымен қатар бұл сөз құлшылық, құрбан және дұға мағынасында да қолданылады ² . Пехлеви тілінде «заң, үкім, әмір» мағыналарына келетін «daath» сөзі дін үшін жалпы термин болып күнімізге дейін қолданылуда. Ескі Гректерде дін түсінігіне қорқу, әрі құрмет деген мағынаны білдіретін «thrioheya» сөзі қолданылған. Түркі халықтары қолданып жүрген «дін» сөзі араб тілінен келгені белгілі. Мұсылманшылықты қабылдамастан бұрын түркі халықтары дін ұғымы ретінде әр түрлі кезеңдерде «дрм», «дарм», «нам», «ден» сияқты сөздерді қолданғаны деректерде айтылуда. Христиан дінінде діни термин ретінде латынша «religio» сөзі қолданылады. «Religio» сөзі бір нәрсені міндеттену, қайта-қайта оқу, істеу мағыналпрына келеді ³ .

Араб тіліндегі «дін» сөзі шариғат, заң, құқық жолы, жаза, сый деген мағыналарға келеді ⁴ .

Терминдік мағынасына келер болсақ: Дін-ақыл-есі дұрыс адамдардың өз қалауларымен дүниеде және ақіретте немесе тек дүниеде жақсылық пен бақытқа жеткізетін иләһи (тәңірлік) немесе ғайри-иләһи заңдар жинағы ⁵ .

Ғылыми тұрғыдан діндер политеистік яғни көптәңірлік діндер және монотеистік яғни біртәңірлі діндер болып екіге бөлінеді. Политеистік діндер дегеніміз бірден көп тәңірлерге сенім. Көп тәңірлі діндерде тәңірлердің саны бірнеше жүздеген тәңірмен шектелуі әбден мүмкін. Ал монотеистік діндерде бір-ақ тәңір туралы сенім болады. Монотеистік діндер қатарына яһудилік, христиандық және ислам жатады ⁶ .

Ал ислам ғұламаларының пікірінше дін негізінен үшке бөлінеді:

Хақ дін.

Аллаһ тарапынан пайғамбарлар арқылы жеткізіліп, ешқандай өзгеріске ұшырамастан және бұзылып, бұрмаланбастан қазіргі таңға дейін жеткен дін. Бұл ерекшіліктер мен қасиеттерді өз бойына сіңірген дін-Ислам діні.

Мұхарраф діндер(бұзылған, бұрмаланған діндер) .

Аллаһ тарапынан пайғамбарлар арқылы білдірілгенімен кейіннен адамдар тарапына өзгертіліп, негізі бұрмаланған діндер. Қазіргі кездегі христиандық пен яһудилік (иудаизм) мұхарраф діндер болып табылады.

Батыл діндер(жалған діндер)

Адамдар тарапынан ойдан шығарылған діндер. Бұл діндердің пайғамбарлар баяндаған діндермен ешқайдай қатысы жоқ. Буддизм, конфуцизм секілді діндер.

Хақ дін және мұхарраф діндер Аллаһ тағала тарапынан келгендіктен тәңірлік діндер болып есептеледі. Ал Аллаһ тағала дінін тек пайғамбарлар арқылы жіберіп отырған. Тәңірлік діндердегі пайғамбарлардың орны өте үлкен болып табылады ⁷ .

І. 2. Тәңірлік діндердегі пайғамбар түсінігі

Тіліміздегі «пайғамбар» сөзі парсы тілінен енген сөз болып табылады. «Пайғамбар» сөзі парсыша «пайам» немесе «пейгам» -яғни хабар және «бер»- яғни жеткізуші, әкелуші деген екі сөзден құралып хабар әкелуші немесе хабар жеткізуші деген мағыналарға келеді ⁸ . Ал «пайғамбар» сөзінің орнына арап тілінде «хабар жеткізуші» мағынасына келетін نبي және «елші» мағынасына келетін رسول сөздері қолданылады ⁹ . Бұл мағыналар сөздің негізгі мағынасы болып табылады. Ал діни термин ретінде алып қарастырар болсақ «пайғамбар» Жаратушы мен оның құлдары арасындағы елшілік қызметін атқаратын жан деген мағынаны меңзейді. Сонымен қатар Құран-кәрімде «пайғамбарды» بشير яғни сүйіншілеуші, نذير ескертуші т. б. атаулармен атайды. Негізінде نبي және رسول сөздерінің бір-бірінен айырмашылығы бар. Жаңа бір шариғат (яғни діни заң) және жаңа кітап түсірілген пайғамбар رسول , ал жаңа бір шариғат және жаңа бір кітап түсірілмеген тек өзінен алдын келген пайғамбардың кітабын және шариғатын жаюшы пайғамбар نبي деп аталады. Хз Мұса, Хз Дәуіт, Хз Иса және Хз Мұхаммед (с. а. у) رسول болып есептеледі. Өйткені оларға кітаптар түсірілген еді. Пайғамбарлық Хз Адам (ғ. с) -нен басталып Хз Мұхаммед (с. а. у) -мен аяқталады. Ислам дінінің сенімінде пайғамбарлар мен адамдар арасында өмір сүру тұрғысынан ешбір айырмашылық жоқ. Яғни пайғамбарлар да адамдар секілді ішіп-жейді, үйленеді, қуанышқа яки қайғы-қасіретке душар болуы әбден мүмкін ⁹ . Оларды өзге адамдардан айырар ең үлкен ерекшелік «уахи», «сипаттары» және «мұғжиза» болып саналады.

Әуелі Аллаһ тағала адамзат баласын жаратты. Кейін олардың тура жолда жүрулері үшін өздерінің арасынан таңдап пайғамбарлар жіберіп отырған. Бұл жайлы Құранда: ألله يصطفي من الملائكة رسلا ومن الناس яғни «Аллаһ тағала адамзат баласының және періштелердің арасынан пайғамбарлар таңдап отырған»-деп айтылған. Ал пайғамбарлардың негізгі міндеттеріне келер болсақ ол төрт мәселеден тұрады. Олар:

1. Тәблиғ

«Тәблиғ», сөздікте жеткізу, ұластыру мағыналарына келеді. Ал термин ретінде қарастыратын болсақ «тәблиғ» пайғамбардың Аллаһ тағаланың әмір еткен әмірлерін немесе тыйымдарын сол қалпында үмбетіне жеткізуі болып табылады. Бұл жайлы Құранда Мұхаммед (с. а. у) -ға: يا أيها الرسول بلغ ما أنزل إليك من ربك وإن لم تفعل فما بلغت رسالته яғни «Ей пайғамбар! Раббың тарапынан түсірілгенді (адамзат баласына) жеткіз. Егер ол істі атқармасаң, елшілік, пайғамбарлық міндетіңді атқармаған боласың»-деп айтылған.

2. Тәбиин

«Тәбиин», сөздікте түсіндіру, түсініктеме беру мағыналарына келеді. Ал термин ретінде қарастырар болсақ, «тәбиин» пайғамбардың Аллаһ тағала тарапынан келген әмірлерді немесе тыйымдарды үмбетіне түсіндіруі болып табылады. Бұған дәлел ретінде

وأنزلنا إليك الذكر لتبين للناس ما نزل إليهم ولعلهم يتفكرون

яғни «Саған (Мұхаммед) адамзат баласына түсіндіруің үшін Құранды түсірдік. Әрине олар түсінер»-аяты айғақ бола алады.

3. Тәғлим

«Тәғлим», сөздікте үйрету, тағлым беру деген мағыналарға келеді. Ал термин ретінде қарастырар болсақ, «тәғлим» пайғамбардың өз үмбетіне Аллаһтың дінін, кітабын үйретуі болып табылады. Бұған Құранда Ибраһим (ғ. с) мен Исмайылдың (ғ. с) Аллаһқа: ربنا وابعث فيهم رسولا منهم يتلوا عليهم أياتك ويعلمهم الكتاب والحكمة ويزكيهم إنك أنت العزيز الحكيم яғни «Уа жаратушы ием, ұрпағымыздың ішінен өздерінен, оларға аяттарыңды оқитын, Кітапты әрі үкімдерін үйретіп, оларды тазартатын бір елші жібергейсің, Сен аса үстем, данасың» қылған дұғалары дәлел бола алады ¹⁷ .

Иудаизмдегі пайғамбарлар және олардың сөздері қамтылған киелі жазбалар

Иудаизм (яһудилік) тәңірлік діндердің ең көнесі болып табылады. Әрі бұл дінді ұстанушылар саны өзге тәңірлік діндерді ұстанушылардан анағұрлым азырақ. Қазіргі бұл дінді ұстанушылардың саны 18-20 миллионға жуық. 4, 4 миллионы Израилде, 6 миллионы АҚШ-та, өзгелері Еуропа мемлекеттерінде т. б аймақтарда өмір сүреді. Яһудилік монотеистік дін. Яһудилік ұлттық дін екендігі талас тудырар мәселе емес. Өйткені еврейлер өз дінін еврей еместер арасында таратуға ешқашан ұмтылмайды, яғни миссионерлікпен шұғылданбайды. Еврейлердің дінінің өзге діндерден ерекшіліктері бар. Бұл дін әрі еврей халқының тарихы да болып саналады. Бұл діннің басты ерекшілігі, осы дінді ұстанушы еврейлер өздерін құдайдың ықыласы ерекше ауған халықпыз деп санауында. Яғни ғаламда өмір сүріп жатқан барша халықтан өздерін артық санайды әрі өздерін құдайдың сүйікті құлдары деп есептейді. Өйткені құдай олармен Сина тауында сөйлескен әрі әмірлерін орындайтықтарына байланысты уәде алған әрі Мұса (ғ. с) арқылы Тауратты жіберген. Еврейлердің қасиетті жазбаларында құдай өзінің сүйікті құлдарына (еврейлерге) әрқашан қолдау жасап, оның әрекеттеріне шәлкес, ерке баласы іспетті қарайды, кейде осы шәлкестігі, еркелігі үшін назарынан тыс қалдырып, ауыр жазаға тартады деп жазылған. Яһудиліктің өзіне тән діни мерекелері де бар. Яһудиліктің қасиетті жазбалары «Танак» (жазбаша діни қасиетті жазбалар) және «Талмуд» (ауызша діни қасиетті жазбалар) болып екіге бөлінеді. «Танакты» христиандар көне өсиет деп атайды әрі өздерінің діни кітабы ретінде санайды. Танак үш бөлімден тұрады. Олар: Тора (Тәурат), Нәвиим (пайғамбарлар) және Кәтувим (кітаптар) . Танак атауы бұл үш бөлімнің ибранише бас әріптерінің бірлесуінің нәтижесінде пайда болған сөз. Танак қамтыған кітаптардың саны мәселесінде тек Яһудилер мен Христиандар арасында ғана емес, христиандардың өз араларында да келіспеушіліктер бар. Яһудилер мен протестанттар бойынша апокрифтік (дұрыс емес) саналған кейбір кітаптар католиктер мен православтар бойынша канондық (дұрыс) болып саналады. Яһудилер мен Христиандар бойынша, христиандар тарапынан Ескі Өсиет деп аталған Яһудилардің қасиетті кітабы отыз тоғыз кітаптан құралады. Ал Яһудилер Танакты кейбір кітаптарды бірлестіріп, жиырма төт кітап етіп қабылдайды ¹⁸ . «Нәвиим» алғашқы пайғамбарлар (нәвиим ришоним) және кейінгі пайғамбарлар (нәвиим ахораним) болып екіге бөлінеді. Пайғамбарлар жайлы мәліметтер Нәвиимде (пайғамбарлар), Кәтувимде (кітаптар) және көне өсиеттің әр жерінде қамтылған. Яһудилердің киелі жазбалары түгел дерлік Аллаһ тағаланың сөздері болып табылмайды. Өйткені аталмыш киелі жазбалар тек Аллаһ тағаланың сөздері ғана емес, еврейлердің көне бүтін тарихын қамтыған. Яғни киелі жазбаларда иудаизмдегі пайғамбарлардың сөздері, іс-әрекеттері т. б қамтылған ¹⁹ .

Уахи

Уахидің сөздік мағынасы: бір нәрсені жасырып және өте шапшаң білдіру. Ал діни термин ретінде алып қарастырар болсақ: Аллаһ тарапынан тікелей немесе елші арқылы пайғамбарларға білдірілген нақты хабар. Аллаһ тағаланың таңдаулы құлдарына қалаған нәрселерін білдіруі арнайы тәсілдер, жолдар арқылы жүзеге асады. Аллаһ әр түрлі уахи жолдары арқылы сөздерін пайғамбарларға жеткізген.

Уахидің түрлері:

1) Шынайы түс: Аллаһ қалаған мәліметтерін түс арқылы пайғамбарларына жеткізген. Мысалы Мұхаммед (с. а. у) -ға алғашқы уахи осылай келген, түсінде көргендері айна-қатесіз болып отырған.

2) Аян беру: Аллаһ қалаған нәрселерін ештеңенің көмегінсіз пайғамбарлардың жүректеріне орналастыруы.

3) Перде артынан айтылу арқылы: Арада ешқандай дәнекер болмастан кімнің айтқанын көрмей, Аллаһ тағаланың әмірлерін есту.

4) Бір елші (періште) арқылы болатын уахи: Ұлы Аллаһ тағаланың өз әмірлерін бір періште арқылы пайғамбарларға естіртуі.

Аллаһ сөзін пайғамбарларға жеткізетін періште кейде өз қалпында келеді, ал бағзы уақытта адам кейпінде келеді, ол жерде болғандар оны көреді, даусын естиді. Ал кейде періште келіп пайғамбарға уахиді білдіреді, алайда өзі көрінбейді ¹⁰ .

Пайғамбар сипаттары

Пайғамбарлар Аллаһ тағала тарапынан берілген өзгеше, ерекше сипаттарға ие. Олар:

1) Сыдқ: Пайғамбар сөзі мен іс-әрекетінде үнемі тура, әділ, шыншыл болады. Сөзіне іс-әрекеті сай болуы қажет. Оның өтірік, жалған сөз сөйлеуі мүмкін емес. Пайғамбардың адалдығы, шыншылдығы, әділдігі жайында иман келтіргендер яки иман келтірмегендер еш шүбәланбаған. Мысалы: Рим императоры Гераклиус Мұхаммед (с. а. у) жайлы ол шақта иман келтірмеген Әбу Суфяндан: Өзін пайғамбармын деп жарилаған жанның сөзінен тайған кезі болды ма?» - деп сұраған еді. Әбу Суфян (р. а) : «Жоқ! Оның сөзінен тайған кезі болған емес»-деп жауап берген еді. Бұл сипат Аллаһ тағаланың пайғамбарға берген ерекше сипаттарының бірі.

2) Аманат: Пайғамбар адамзат баласының ең сенімдісі. Мысалы: Ислам дінінің пайғамбары Мұхаммед (с. а. у) -ның пайғамбарлық келместен бұрын «Мұхаммед әл-Әмин» яғни «сенімді Мұхаммед» деген лақап аты бар еді. Тіпті Меккеден Мәдинаға һижрет еткен уағында да мүшріктердің бірнеше аманаттары бар еді. Таңқаларлық жайт, дәл сол шақта мүшріктер Мұхаммед (с. а. у) -ды өлтіргелі жүргентұғын. Бұл сипат та Жаратушы иеміздің Мұхаммед (с. а. у) -ға берген ерекше сипаттарының бірі.

3) Фатанат: Пайғамбарлар адамзаттың ең зерек, алғыр, ұққыш, парасатты пенделері болып табылады. Сонымен қатар ерекше зейінге, қабілетке ие. Мысалы: Аққан селден зиян көрген Қағба Меккедегі рулар тарапынан жөнделген еді. Алайда «Хажарул-асуад»-ты орнына қою мәселесінде әркімнің осы міндетті атқаруға ниеті бар еді. Тіпті рулар арасында талас-тартыс пайда болып, қан төгуге дейін барды. Осы мәселені Пайғамбарымыз (с. а. у) ақылға қонымды жолмен шешкен еді.

4) Исмет: Пайғамбарлар ешқандай күнә жасамайды. Пайғамбарлардың тек адамзат баласы болғандықтан адам баласына тән кейбір кемшіліктері болуы мүмкін. Олар «зәллә» деп аталады. Олардың бойында бұл кемшіліктердің бар болуы адамзат баласына ешқандай сылтау, себеп іздеуіне кедергі, бөгет болады. Яғни бұл кемшіліктер болмаса, пайғамбарлар тәңірлік дәрежеге, бейнеге енуі ғажап емес ¹¹ .

МҰҒЖИЗА

Мұғжизаның сөздік және терминдік мағыналары.

Филологтар «мұғжиза» сөзінің арабша « عجز »(ажәза) етістігінен туындап әлсіз болу, істей алмау, шамасы келмеу, қолынан келмеу т. б. мағыналарды білдіретіндігін, ал « أعجز » (әғжәза) бабында болса шамасын келтірмеу, алға шығу, басып озу, бұрын келу, ерте қимылдау, артқа тастау, жоғары тұру, басқалардың сөйлей алмайтынындай етіп сөйлеу, әдеттен тыс таңғажайып істер т. б. мағыналарға келетіндігін және осы бабтың негізгі есімшесі түрінде қолданылып тұрғандығын айтады ¹² .

Терминдік мағынасына келер болсақ, пайғамбарлардың иман келтірмегендерді бір Аллаһқа иман келтіруге шақыру, иман келтіргендердің иманын арттыру әрі өздерінің шынайы пайғамбар екендіктерін дәлелдеу мақсатында Аллаһ Тағала тарапынан берілген таңғажайып істер. Барлық пайғамбарларға адамдарды таң қалдыратын бірнеше мұғжизалар берілген. Мұғжиза Аллаһтың әмірімен болатын іс-әрекет, ал пайғамбарлар осы іс-әрекеттерге арқау, себепкер болған. Яғни пайғамбарлар Аллаһ Тағаланың рұқсатынсыз ешқандай мұғжиза істер көрсетпеген ¹³ .

Құран Кәрімде және хадистерде мұғжиза сөзі кездеспейді. Бірақ мұғжиза мағынасында أية , بينة , برهان (аят, бәийнә және бурхан) сөздері орын алған. Енді осы сөздерге байланысты Құран Кәрімдегі мысалдарына тоқталып өтелік:

а) أية (аят) : бұл сөз «нышан» және «белгі» мағыналарына келеді. Құран Кәрімде пайғамбарлардың мұғжизаларына «аят» делінген. Бұған байланысты Құрандағы Салих (а. с. ) пайғамбардың мойынсұнбаған қауымына: «Сендерге Раббыларыңнан ашық мұғжиза (аят) келді. Міне Аллаһтың інгені сендерге бір мұғжиза» аятын келтіруге болады.

ә) بينة (бәийнә) : бұл сөз дәлел, айғақ мағыналарына келіп, Құран Кәрімде мұғжиза мағынасында қолданылған. Яғни мұғжиза пайғамбарлардың пайғамбарлығына дәлел болғандығы үшін осылай қолданылған. «Мәриям ұлы Иса (а. с. ) -ға да мұғжизалар беріп, Жебірейіл (а. с. ) арқылы қуаттадық» аятында да осы мағынада берілген.

б) برهان (бурхан) : Құран Кәрімде мұғжизаға «бурхан» деп те айтылған. Бұған байланысты «Қолыңды қойныңа тық, кесірсіз аппақ болып шығады. Қорқудан салбыраған қолыңды жина! Бұл екеуі, Перғауынға да, адамдарына да Раббыңның дәлелі (бурхан) » аятын келтіруге болады. Осы аятта да бурхан сөзі мұғжиза мағынасында қолданылып тұр ¹⁴ .

2. Мұғжизаның ерекшеліктері және шарттары.

1. Мұғжиза негізінде Аллаһ Тағаланың іс-әрекеті. «Пайғамбардың мұғжизасы» деп айтылуы астарлы мағына береді. Пайғамбарлар осы мұғжиза істерге тек себепкер және өздерінің пайғамбар екендіктерін растау үшін ғана Аллаһ Тағала тарапынан берілген төлқұжат.

2. Мұғжиза тек пайғамбар болып келген кісілер ғана жасай алады. Пайғамбар болмаған кісілердің көрсеткен таңғажайып істеріне мұғжиза деп айтылмайды.

3. Мұғжиза табиғат заңдарына теріс бір құбылыс.

4. Мұғжиза пайғамбарлықтан алдын немесе кейін болмауы керек. Пайғамбырлықпен бірге болатын нәрсе.

5. Мұғжиза пайғамбардың тілек қалауына сәйкес болады. «Тауды қопарамын» деген біреудің теңізді айыруы мұғжизаға жатпайды.

6. Мұғжиза қабыл етпеу, жоққа шығару сияқты жайттардан кейін болса әсерлірек болады. Мұны былайша келтіруге болады: Діни үкімдер алып келген пайғамбарға қауымы «Біз сенің пайғамбарлығыңды қабыл етпейміз, пайғамбарлығың рас болса, бір мұғжиза келтір» деп пайғамбарды мойындамай, қарсы шығып ауыр халге душар еткен жағдайда пайғамбарлардың пайғамбарлықтарын растау мақсатында мұғжиза көрсететін.

7. Мұғжиза адам баласының ұқсасын және теңін жасауы мүмкін болмаған бір нәрсе болуы қажет ¹⁵ .

3. Мұғжизаның пайғамбарлардың өмір сүрген дәуіріне сәйкес болуы.

Әрбір пайғамбар өз заманындағы оқиға, жағдайларға байланысты мұғжизалар көрсеткен. Мысалы: Хазіреті Мұса (а. с. ) пайғамбар заманында сиқыршылық, балгерлік әрекеттер басым болған. Сондықтан Хазіреті Мұса пайғамбарға берілген мұғжизалардың көпшілігі осы сиқыршылық, балгерлікке байланысты болған. Иса (ғ. с. ) пайғамбар уақытында медицинамен байланысты оқиғалар, іс-әрекеттер басым болған. Иса пайғамбардың мұғжизаларының көпшілігі ауруларды сауықтыру, өлікті тірілту сияқты медицинамен байланысты жағдайларға қатысты көрсетілген.

Мұхаммед (с. а. с) пайғамбар заманында Арабстан түбегі ақын, жазушылармен, әдебиетші-жыршылармен танымал болған. Осыған байланысты Мұхаммед (с. а. с. ) пайғамбарға ешқандай өлең-жыр, жазба әдебиет тең келмейтін Қасиетті Құран Кәрім адамзатқа өткен және болашақ күндерінен хабар бере отырып, аты әлемге әйгілі ақын-жазушыларды, әдебиетшілерді, жыршыларды әдеби жағынан да, мәдени жағынан да тізе бүктірген. Ешқандай ақын-жазушы, әдебиетші, Құран аяттарына, сүрелеріне тең келетін ешқандай өлең-жырлар, қара сөздер жаза алмаған. Осылайша пайғамбарымыз Мұхаммед (с. а. с) -ға адам баласын құпия-сырыменен, терең мәніменен, маңызыменен таң қалдырған, алғашқы берілген мұғжиза Қасиетті Құран аяттары болған ¹⁶ .

ІІ-Тарау. Тәңірлік діндердегі Пайғамбар сөзін қолдануды зерттеу әдістері

ІІ. 1. Тауратта қамтылған пайғамбарлар және олардың сөздері

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.