Көне Грек әдебиеті
Кіріспе
І. Көне Грек әдебиеті
1.1 Грек әдебиетінің кезеңдерге бөлінуі
1.2 Ежелгі Грек музыка әдебиеті
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
І. Көне Грек әдебиеті
1.1 Грек әдебиетінің кезеңдерге бөлінуі
1.2 Ежелгі Грек музыка әдебиеті
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Антик дүниесінің өнері деп аталатын ежелгі Грекия мен Рим әлемдік әдебиетінің өркениетте алатын орны ерекше. «Антик — (көне, ежелгі)» деген ұғым. Қайта өрлеу дөуірінде дүниеге келген, бұл терминді итальян ойшыл-гуманистері грек-рим мәдениетіне байланысты қолданған. Бұл атаудың түп-төркіні «ежелгі», «көне», «қадым заман» мағынасын беретін «антиквус» деген латын сөзінен шыққан. Көне мемлекеттердің мол, мәдени мүрасы Еуропаның барлық халықтары өнерінің, көркем әдебиетінің, философиясының, театрының және т.б. дамуына, саяси және қүқықтық көзқарастарының қалыптасуына елеулі ықпал жасады. Өмір шындығын нақты бейнелеп, көркемділік пен қарапайымдылық, шыншылдық пен шеберлік қасиеттерімен белгілі болған грек және рим сәулетшілерінің, мүсіншілерінің және кескіндемешілерінің даңқты мәдени туындылары — көне заман тарихы туралы ұғымымызды кеңейтіп қана қоймай, әдебиеттің асқақ үлгісі ретінде күні бүгінге дейін өз мәнін жоймай отыр.
1. Княжицкий А., Хурумов С. Древний мир. Мировая художественная культура от первобытности до Рима. Учебник для пятого класса.
2. Кравченко А.И. Культурология. - М.:Академический Проект, 2001.
3. Культурология для технических вузов. Ростов-на-Дону: Феникс, 2001.
Подосинов А.В., Щавелева Н.И. Lingua Latina: Введение в латинский язык и античную культуру
2. Кравченко А.И. Культурология. - М.:Академический Проект, 2001.
3. Культурология для технических вузов. Ростов-на-Дону: Феникс, 2001.
Подосинов А.В., Щавелева Н.И. Lingua Latina: Введение в латинский язык и античную культуру
Кіріспе
Антик дүниесінің өнері деп аталатын ежелгі Грекия мен Рим әлемдік
әдебиетінің өркениетте алатын орны ерекше. Антик — (көне, ежелгі) деген
ұғым. Қайта өрлеу дөуірінде дүниеге келген, бұл терминді итальян ойшыл-
гуманистері грек-рим мәдениетіне байланысты қолданған. Бұл атаудың түп-
төркіні ежелгі, көне, қадым заман мағынасын беретін антиквус деген
латын сөзінен шыққан. Көне мемлекеттердің мол, мәдени мүрасы Еуропаның
барлық халықтары өнерінің, көркем әдебиетінің, философиясының, театрының
және т.б. дамуына, саяси және қүқықтық көзқарастарының қалыптасуына елеулі
ықпал жасады. Өмір шындығын нақты бейнелеп, көркемділік пен қарапайымдылық,
шыншылдық пен шеберлік қасиеттерімен белгілі болған грек және рим
сәулетшілерінің, мүсіншілерінің және кескіндемешілерінің даңқты мәдени
туындылары — көне заман тарихы туралы ұғымымызды кеңейтіп қана қоймай,
әдебиеттің асқақ үлгісі ретінде күні бүгінге дейін өз мәнін жоймай отыр.
І. Көне Грек әдебиеті
1.1 Грек әдебиетінің кезеңдерге бөлінуі
Б.д.д. ІІІ ғ. ортасында Жерорта теңізінің батыс жағалауында,
Италияда, антикалық әдебиеттің екінші бөлігі – Грек әдебиеті өркендей
бастайды. Грек әдебиеті грек әдебиетімен байланысты болды. Грек әдебиеті
грек әдебиетімен бірге дамыған, бірақ ол латын тілінде шығарылды, себебі
Грек латын тайпаларының орталық қауымы болды.
Грекде құл иеленушілік қоғамның дамуы Грекия қоғамының дамуындай
болды. Рулық құрылыстың күйреуі, құлиеленушіліктің өркендеуі, таптық
қоғамның пайда болуы, құлдардың еңбегіне негізделген өндіріс, полистің
(қала-мемлекет) дамуы мен күйзелісі – осының бәрі Грекия мен Грекге тән
болған. Экономикалық және саяси дамудың ұқсастығы болғанымен, Грек
тарихының көптеген ерекшелігі болды. Ол тарихи және географиялық
жағдайларға байланысты болды. Грек құрып жатқан Грекияның орнына келді.
Грекде грек қоғамының өтіп кеткен өмірі қайталанады, бірақ ол күрделі және
өзге түрде болады.
Грек әдебиеті өзінің сұрақтарына дайын жауаптарды грек әдебиетінен
тауып тұрды. Грек тарихының әр кезеңдерінде пайда болған дүниетану мен
идеология Грек қоғамының дамуына пайдаға асты. Грекдіктер өз мәдениетінің
әр түрлі салаларының (философия, дін, өнер, әдебиет) дамуына гректерден
материал алып пайдаланды. Грекдіктер гректерден алған материалды өздерінің
тарихына, идеологиясына, жергілікті мәдениет пен салт-дәстүрлеріне
байланысты дамытты.
Грек әдебиеті грек және Батыс Еуропа әдебиеттері арасына байланыс
жасады. Қайта өркендеу дәуірінде де, XVII-XVIII ғғ.да антикалық әдебиет тек
Грек әдебиеті арқылы танымал болды. Сол кездерде грек драматургтары Эсхил,
Софокл, Еврипидтен гөрі Грек драматургы Сенека танымал болған, ал еуропалық
эпостан Гомердің поэмалары емес, Вергилийдің Энеидасы көбірек танылған.
XVIII ғ. ғана грек әдебиетіне көңіл бөлінді, ал ХІХ ғ. Грек әдебиетін
дұрыс бағаламай, таза еліктеу әдебиеті деп қараған.
Екі әдебиеттің көп ұқсастығы болса да, жас Грек әдебиеті ерте
дамыған грек әдебиетінен тәуелді болса да, Грек әдебиеті грек әдебиетінің
жәй көшірмесі емес. Оның да көп өзгешелігі бар. Грек әдебиеті грек
әдебиетінің жанрларын пайдаланып, оларды өзгертіп, жаңа түрде дамытты.
Мысалы, грек трагедиясында хордың қатысуы міндетті болды, ал Грек
әдебиетінде оның қажеттілігі болған жоқ.
Грек әдебиетінің дамуы, оның алтын дәурі, Грек империясының пайда
болуы мен күйреуі антикалық әлемнің дамуының соңғы кезеңіне келді.
Грек әдебиетінің кезеңдерге бөлінуі әдеби латын тілінің дамуымен
сәйкес келеді.
І. Ежелгі кезең – Грек әдебиетінің пайда болуына дейін (б.д.д. 240
ж, дейін).
ІІ. Архаикалық кезең – Цицеронның әдеби қызметіне дейін (б.д.д.
240ж.- 81 жж.).
ІІІ. Грек әдебиетінің алтын дәуірі:
!--[if !supportLists]--1) Цицеронның заманы – Грек прозасының гүлдену
кезеңі (б.д.д.81-43 жж.); !--[endif]--
!--[if !supportLists]--2) Августың заманы – Грек поэзиясының гүлдену
кезеңі (б.д,д. 43-14 жж.).!--[endif]--
IV. Грек әдебиетінің күміс дәурі (14-117 жж.).
V. Соңғы императорлық кезең (117-476 жж.).
Грек мифологиясы. Грекдіктер олимп құдайларына құлшылық етті, бірақ
олардың аттарын өзгертіп алды. Мысалы, бас құдай Зевсті – Юпитер, теңіз
құдайы Посейдонды – Нептун, өлілер патшалығының әміршісі Аидты – Плутон,
неке, аналар мен балалардың қамқоршысы, Зевстің әйелі Гераны – Юнона, соғыс
құдайы Аресті – Марс, сауда-саттықтың құдайы Герместі – Меркурий, сұлулық
пен махаббат құдайы Афродитаны – Венера, қолөнері мен өнерді қорғаушы әйел
құдай Афинаны – Минерва, аңшылық құдайы Артемиданы – Диана, ұста құдай
Гефесті – Вулкан деп атады, бақыт құдайы Тюхэні – Фортуна, махаббат
құдайы, Афродитаның ұлы Эротты – Амур немесе Купидон деп атаған.
Б.д.б. І ғ. соңы мен б.д. І ғ. басын Грек поэзиясының алтын
ғасыры деп атайды. Грекнің аса көрнекті ақындары осы уақытта өмір сүріп,
өз шығармаларын жасап кетті.
Грек театрыларында грек және Грек драматургтарының трагедиялары мен
комедиялары қойылды. Император Помпей Грекиядағы театр жұмысымен танысып,
солардың үлгісі бойынша Грекде тастан қаланған алғашқы театр салдырды. І ғ.
Грекде 50 мың көрермен сиятын атақты Колизей театры салынды. Грек
жазушыларының шығармалары латын тіліне аударылды. Грек ақындарының өздері
де көптеген тамаша дастандар мен өлеңдерді жазды.
Плавт – біздің заманымызға дейін шығармалары тұтас жеткен, комедия
жанрында жазған алғашқы Грек авторы (б.д.д. 184 ж. шамасында дүниеден
кетті). Тит Макк (жалған аты Плавт – жалпақ табан деген мағына береді)
Умбрияда туып-өскен. Ол туралы мәлімет өте аз. Танымал драматург көптеген
комедияларын қалдырды. Оның комедиялары грек шығармаларының сюжеттеріне
жазылған. Көбіне Плавт жаңа аттикалық комедия авторларын алды –
Менандр, Филемон, Дифилды.
Плавт демократиялық бағытта жазған драматург.Оның көптеген
комедияларында икемді құлдың бейнесі үлкен сүйіспеншілікпен суреттеледі
(Елес, Вакхидалар, Псевдол).
Плавтың әйгілі комедиялары – Мақтаншақ сарбаз, Екі Менехм,
Тұтқын т.б. Плавтың пьесалары шешен диалогқа, күлкіге құрылған. Олар
гректер мен Грекдіктердің өмірін, тұрмысын шебер суреттеп, ескі әдет-
ғұрыпты күлкі етеді.
Марк Туллий Цицерон (б.э.д.106-43 жж.) – атақты адвокат, шешен,
жазушы, саяси қайраткер. Цицерон Арпин қаласында дүниеге келді. Ол Грекдегі
грек оқытушылардан білім алды. Мектепте грек әдебиетінің классикасымен
танысты –Гомердің поэмаларымен, драмалармен, шешендік сөздермен. Цицерон
философиямен, грек және латын тілінде шешен сөйлеумен, грек тілінен
аударумен және поэма жазумен машықтанды.
Грек және Грек әдебиетінің синтезі Цицеронның жан-жақты
шығармашылығында іске асырылды. Цицеронның өте бай әдеби мұрасы сақталды:
саяси бағытта, сотта сөйлеген 58 сөзі, шешендік өнер, саясат, практикалық
және теориялық философия туралы 19 трактаты, аса маңызды психологиялық
құжат, латын тілінің ескерткіші және Грекдегі азамат соғысы туралы
деректеме болып табылатын 800-ден астам хаты бар.
Цицерон адвокаттық қызметіне б.э.д. 80-ші жылдардың аяғында
кірісті. 63 ж. ол консул болып сайланады, сол кезден бастап оның беделі
қатты өседі: ол Сенатта басшы роль атқарады, Кіші Азияда проконсул болады.
48 ж. император Цезарь жеңгеннен кейін саясаттан қол үзіп, әдебиетпен
айналысады. Сол кезде ол көптеген шығармалар жазды: риторикалық (Брут,
Шешен - Грекдегі шешен өнерінің тарихы, стилі туралы), философиялық
трактаттар. Цицерон Грек әдебиетінде бұрын болмаған көркем философиялық
прозаны жетілдіруін мақсат етті. Ол этика, метафизика, тану теориясының әр
түрлі мәселелерін қамтитын және Грек көпшілігін грек философиясының ең
маңызды бағыттарымен таныстыратын еңбектердің сериясын шығарды. Цицеронның
маңызды жетістіктерінің бірі – латын тілінде философиялық терминологиясын
шығару.
Б.э.д 44 ж. бастап Цицерон қайта саясатпен айналысады. Оның атақты
Филиппики еңбегі Антонийге қарсы күрестің әдеби ескерткіші болып
есептеледі (Филиппики деген атты Цицерон грек шешені Демосфеннің Филипп
Македонскийге қарсы сөздерінен алған).
Цицерон еуропалық мәдениет тарихына үлкен ықпал жасады. Ол Грек
прозасының асқан шебері болып саналады. Оның аты шешен деген сөздің
синонимі болды. Цицерон еңбектері Қайта өркендеу дәуірінде, XVII-XVIII ғғ.,
ХІХ ғ. да жоғары бағаға ие болды. Ол ағылшын және француз философ
ағартушыларына (Дидро, Вольтер т.б.), француз революциясының жалынды
шешендеріне (Марат, Робеспьер), А.Н.Радищев пен декабристерге үлкен әсер
етті.
Публий Марон Вергилий (б.э.д. 70-19 жж.) – Грекнің даңқы шыққан
ақыны. Оның өмірі аңызға айналған. Вергилий солтүстік Италияда қолөнерші
отбасында дүниеге келген. Алгашқы білімді Кремонада, соңынан Миланда
алған. Грекде риторикалық білімін жетілдірген.
Вергилийдің жас кезінде жазған өлеңдері Ұсақ өлеңдер деген шағын
жинақ болып шықты (ақын өлгеннен кейін). Бұл өлеңдер неотериктер
поэзиясының және эпикурей мектебінің әсерімен жазылған.
Вергилийдің алғашқы маңызды шығармасы – Буколики (Бақташы жыры)
б.э.д. 42-38 жж. жазылған. Жинағында ақын идиллиялық өмірді (табиғат
аясында тыныштықта өмір сүру) мадақтап, саясаттан аулақ болуға тырысады.
Буколики дүниежүзілік әдебиетінде ерекше орын алады. Вергилий Грек
әдебиетінде бұрын болмаған буколикалық жанр енгізді.
Буколики шығармасының арқасында Вергилий Грек ақындарының алдыңғы
қатарына шығады. Ол Меценаттың үйірмесіне кіреді. Ақынның келесі шығармасы
– Георгики (Егіншілік туралы дастан) император Октавиан Августке
арналған. Вергилийдің 7 жыл жазған еңбегі 4 кітаптан тұрады (егіншілікке,
жемістерді өсіруіне, мал шаруашылығына, бал араларды өсіруіне арналған).
Шығармаларында ақын шаруаның еңбегін дәріптейді, Италия халқының, тарихи
қайраткерлерінің, табиғатының даңқын шығарады.
Әйгілі ақын Вергилий Энеида дастанын жазды. Ол Энеида дастанына
10 жылға жуық еңбек сіңірді.Вергилий грек және Грек мифтерін зерттеді. Ол
дастанда Троя қорғаушылардың бірі, әйел құдайдың баласы Эней туралы айтты.
Эней өрт-жалынға оранған қаладан асыл заттарды емес, өзінің әбден қартайған
әкесін арқалап шығады. Әдеттен тыс шым-шытырық оқиғалардан кейін ол
Италияға қоныстанады. Эней өлген әкесімен дидарласу үшін өлілердің жер
астындағы патшалығына түседі. Сол арада дана қарттың рухы Энейге оның
ұрпақтары Грекнің негізін қалайтынын және халықтардың аса қуатты әміршілері
болатынын болжап айтады. Вулкан құдай Энейге арнап қалқан соғып, оның
бетіне Грек тарихындағы болашақ оқиғалар мен Августың салтанат құруын
бейнелейді. Эней өзінің болашақ ұрпақтарын, олардың арасынан Грекге
тыныштық орнататын, тіпті Грекнен шалғайдағы Халықтарды қаһарымен
қалтырататын құдіретті Августы да көреді.
Энеида салтанатты және әуезді өлеңмен жазылған. Вергилий
дастанда ерлікті, өз борышына адалдықты, үлкендерге деген құрметті
дәріптейді. Ақын гректер мен Грекдіктердің діни нанымдарын, ежелгі
аңыздарын империяны және Августың өзін әсірелей дәріптеу үшін шебер
пайдаланды.
Гораций Флакк (толық аты Квинт Гораций) - (б.д.д.65 – 8 жж.)
Италияның оңтүстігінде Венузияда дүниеге келген. Ол азаттық алған құлдан
туған. Грек және Афиныда білім алған. Азамат соғысы басталған кезде әскерге
кетеді. Алғашқыда республикашылар жағында болғанымен, кейін император
Августың сарай ақыны болған.
Гораций өлең жазуға б.з.д. 42 ж. бастап кіріседі. 30-шы жж.
ақынның екі жинағы шығады. Гораций Одалар, Сатиралар, Хатттар,
Эподтар т.б. кітаптардың авторы. Оның үш шығармасы әдеби тақырыпқа
жазылған. Горацийдің
Горацийдің өлең өнерін мадақтаған Ескерткіш одасы жаңа заман
ақындарына үлгі болған. (Г.Р.Державин, А.С.Пушкин т.б.). Горацийдің ақындық
сырын ашқан Поэзия ғылымы еңбегін кейін классицизм теоретиктері
пайдаланған. Гораций мұрасы Еуропа поэзиясының әсіресе XVI - XVIII ғғ.
лирика жанрының қалыптасуында аса зор роль атқарды.
Б.д.б. І ғ. Грекнің ұлы ғалымы Лукреций мәңгі өлмес ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Антик дүниесінің өнері деп аталатын ежелгі Грекия мен Рим әлемдік
әдебиетінің өркениетте алатын орны ерекше. Антик — (көне, ежелгі) деген
ұғым. Қайта өрлеу дөуірінде дүниеге келген, бұл терминді итальян ойшыл-
гуманистері грек-рим мәдениетіне байланысты қолданған. Бұл атаудың түп-
төркіні ежелгі, көне, қадым заман мағынасын беретін антиквус деген
латын сөзінен шыққан. Көне мемлекеттердің мол, мәдени мүрасы Еуропаның
барлық халықтары өнерінің, көркем әдебиетінің, философиясының, театрының
және т.б. дамуына, саяси және қүқықтық көзқарастарының қалыптасуына елеулі
ықпал жасады. Өмір шындығын нақты бейнелеп, көркемділік пен қарапайымдылық,
шыншылдық пен шеберлік қасиеттерімен белгілі болған грек және рим
сәулетшілерінің, мүсіншілерінің және кескіндемешілерінің даңқты мәдени
туындылары — көне заман тарихы туралы ұғымымызды кеңейтіп қана қоймай,
әдебиеттің асқақ үлгісі ретінде күні бүгінге дейін өз мәнін жоймай отыр.
І. Көне Грек әдебиеті
1.1 Грек әдебиетінің кезеңдерге бөлінуі
Б.д.д. ІІІ ғ. ортасында Жерорта теңізінің батыс жағалауында,
Италияда, антикалық әдебиеттің екінші бөлігі – Грек әдебиеті өркендей
бастайды. Грек әдебиеті грек әдебиетімен байланысты болды. Грек әдебиеті
грек әдебиетімен бірге дамыған, бірақ ол латын тілінде шығарылды, себебі
Грек латын тайпаларының орталық қауымы болды.
Грекде құл иеленушілік қоғамның дамуы Грекия қоғамының дамуындай
болды. Рулық құрылыстың күйреуі, құлиеленушіліктің өркендеуі, таптық
қоғамның пайда болуы, құлдардың еңбегіне негізделген өндіріс, полистің
(қала-мемлекет) дамуы мен күйзелісі – осының бәрі Грекия мен Грекге тән
болған. Экономикалық және саяси дамудың ұқсастығы болғанымен, Грек
тарихының көптеген ерекшелігі болды. Ол тарихи және географиялық
жағдайларға байланысты болды. Грек құрып жатқан Грекияның орнына келді.
Грекде грек қоғамының өтіп кеткен өмірі қайталанады, бірақ ол күрделі және
өзге түрде болады.
Грек әдебиеті өзінің сұрақтарына дайын жауаптарды грек әдебиетінен
тауып тұрды. Грек тарихының әр кезеңдерінде пайда болған дүниетану мен
идеология Грек қоғамының дамуына пайдаға асты. Грекдіктер өз мәдениетінің
әр түрлі салаларының (философия, дін, өнер, әдебиет) дамуына гректерден
материал алып пайдаланды. Грекдіктер гректерден алған материалды өздерінің
тарихына, идеологиясына, жергілікті мәдениет пен салт-дәстүрлеріне
байланысты дамытты.
Грек әдебиеті грек және Батыс Еуропа әдебиеттері арасына байланыс
жасады. Қайта өркендеу дәуірінде де, XVII-XVIII ғғ.да антикалық әдебиет тек
Грек әдебиеті арқылы танымал болды. Сол кездерде грек драматургтары Эсхил,
Софокл, Еврипидтен гөрі Грек драматургы Сенека танымал болған, ал еуропалық
эпостан Гомердің поэмалары емес, Вергилийдің Энеидасы көбірек танылған.
XVIII ғ. ғана грек әдебиетіне көңіл бөлінді, ал ХІХ ғ. Грек әдебиетін
дұрыс бағаламай, таза еліктеу әдебиеті деп қараған.
Екі әдебиеттің көп ұқсастығы болса да, жас Грек әдебиеті ерте
дамыған грек әдебиетінен тәуелді болса да, Грек әдебиеті грек әдебиетінің
жәй көшірмесі емес. Оның да көп өзгешелігі бар. Грек әдебиеті грек
әдебиетінің жанрларын пайдаланып, оларды өзгертіп, жаңа түрде дамытты.
Мысалы, грек трагедиясында хордың қатысуы міндетті болды, ал Грек
әдебиетінде оның қажеттілігі болған жоқ.
Грек әдебиетінің дамуы, оның алтын дәурі, Грек империясының пайда
болуы мен күйреуі антикалық әлемнің дамуының соңғы кезеңіне келді.
Грек әдебиетінің кезеңдерге бөлінуі әдеби латын тілінің дамуымен
сәйкес келеді.
І. Ежелгі кезең – Грек әдебиетінің пайда болуына дейін (б.д.д. 240
ж, дейін).
ІІ. Архаикалық кезең – Цицеронның әдеби қызметіне дейін (б.д.д.
240ж.- 81 жж.).
ІІІ. Грек әдебиетінің алтын дәуірі:
!--[if !supportLists]--1) Цицеронның заманы – Грек прозасының гүлдену
кезеңі (б.д.д.81-43 жж.); !--[endif]--
!--[if !supportLists]--2) Августың заманы – Грек поэзиясының гүлдену
кезеңі (б.д,д. 43-14 жж.).!--[endif]--
IV. Грек әдебиетінің күміс дәурі (14-117 жж.).
V. Соңғы императорлық кезең (117-476 жж.).
Грек мифологиясы. Грекдіктер олимп құдайларына құлшылық етті, бірақ
олардың аттарын өзгертіп алды. Мысалы, бас құдай Зевсті – Юпитер, теңіз
құдайы Посейдонды – Нептун, өлілер патшалығының әміршісі Аидты – Плутон,
неке, аналар мен балалардың қамқоршысы, Зевстің әйелі Гераны – Юнона, соғыс
құдайы Аресті – Марс, сауда-саттықтың құдайы Герместі – Меркурий, сұлулық
пен махаббат құдайы Афродитаны – Венера, қолөнері мен өнерді қорғаушы әйел
құдай Афинаны – Минерва, аңшылық құдайы Артемиданы – Диана, ұста құдай
Гефесті – Вулкан деп атады, бақыт құдайы Тюхэні – Фортуна, махаббат
құдайы, Афродитаның ұлы Эротты – Амур немесе Купидон деп атаған.
Б.д.б. І ғ. соңы мен б.д. І ғ. басын Грек поэзиясының алтын
ғасыры деп атайды. Грекнің аса көрнекті ақындары осы уақытта өмір сүріп,
өз шығармаларын жасап кетті.
Грек театрыларында грек және Грек драматургтарының трагедиялары мен
комедиялары қойылды. Император Помпей Грекиядағы театр жұмысымен танысып,
солардың үлгісі бойынша Грекде тастан қаланған алғашқы театр салдырды. І ғ.
Грекде 50 мың көрермен сиятын атақты Колизей театры салынды. Грек
жазушыларының шығармалары латын тіліне аударылды. Грек ақындарының өздері
де көптеген тамаша дастандар мен өлеңдерді жазды.
Плавт – біздің заманымызға дейін шығармалары тұтас жеткен, комедия
жанрында жазған алғашқы Грек авторы (б.д.д. 184 ж. шамасында дүниеден
кетті). Тит Макк (жалған аты Плавт – жалпақ табан деген мағына береді)
Умбрияда туып-өскен. Ол туралы мәлімет өте аз. Танымал драматург көптеген
комедияларын қалдырды. Оның комедиялары грек шығармаларының сюжеттеріне
жазылған. Көбіне Плавт жаңа аттикалық комедия авторларын алды –
Менандр, Филемон, Дифилды.
Плавт демократиялық бағытта жазған драматург.Оның көптеген
комедияларында икемді құлдың бейнесі үлкен сүйіспеншілікпен суреттеледі
(Елес, Вакхидалар, Псевдол).
Плавтың әйгілі комедиялары – Мақтаншақ сарбаз, Екі Менехм,
Тұтқын т.б. Плавтың пьесалары шешен диалогқа, күлкіге құрылған. Олар
гректер мен Грекдіктердің өмірін, тұрмысын шебер суреттеп, ескі әдет-
ғұрыпты күлкі етеді.
Марк Туллий Цицерон (б.э.д.106-43 жж.) – атақты адвокат, шешен,
жазушы, саяси қайраткер. Цицерон Арпин қаласында дүниеге келді. Ол Грекдегі
грек оқытушылардан білім алды. Мектепте грек әдебиетінің классикасымен
танысты –Гомердің поэмаларымен, драмалармен, шешендік сөздермен. Цицерон
философиямен, грек және латын тілінде шешен сөйлеумен, грек тілінен
аударумен және поэма жазумен машықтанды.
Грек және Грек әдебиетінің синтезі Цицеронның жан-жақты
шығармашылығында іске асырылды. Цицеронның өте бай әдеби мұрасы сақталды:
саяси бағытта, сотта сөйлеген 58 сөзі, шешендік өнер, саясат, практикалық
және теориялық философия туралы 19 трактаты, аса маңызды психологиялық
құжат, латын тілінің ескерткіші және Грекдегі азамат соғысы туралы
деректеме болып табылатын 800-ден астам хаты бар.
Цицерон адвокаттық қызметіне б.э.д. 80-ші жылдардың аяғында
кірісті. 63 ж. ол консул болып сайланады, сол кезден бастап оның беделі
қатты өседі: ол Сенатта басшы роль атқарады, Кіші Азияда проконсул болады.
48 ж. император Цезарь жеңгеннен кейін саясаттан қол үзіп, әдебиетпен
айналысады. Сол кезде ол көптеген шығармалар жазды: риторикалық (Брут,
Шешен - Грекдегі шешен өнерінің тарихы, стилі туралы), философиялық
трактаттар. Цицерон Грек әдебиетінде бұрын болмаған көркем философиялық
прозаны жетілдіруін мақсат етті. Ол этика, метафизика, тану теориясының әр
түрлі мәселелерін қамтитын және Грек көпшілігін грек философиясының ең
маңызды бағыттарымен таныстыратын еңбектердің сериясын шығарды. Цицеронның
маңызды жетістіктерінің бірі – латын тілінде философиялық терминологиясын
шығару.
Б.э.д 44 ж. бастап Цицерон қайта саясатпен айналысады. Оның атақты
Филиппики еңбегі Антонийге қарсы күрестің әдеби ескерткіші болып
есептеледі (Филиппики деген атты Цицерон грек шешені Демосфеннің Филипп
Македонскийге қарсы сөздерінен алған).
Цицерон еуропалық мәдениет тарихына үлкен ықпал жасады. Ол Грек
прозасының асқан шебері болып саналады. Оның аты шешен деген сөздің
синонимі болды. Цицерон еңбектері Қайта өркендеу дәуірінде, XVII-XVIII ғғ.,
ХІХ ғ. да жоғары бағаға ие болды. Ол ағылшын және француз философ
ағартушыларына (Дидро, Вольтер т.б.), француз революциясының жалынды
шешендеріне (Марат, Робеспьер), А.Н.Радищев пен декабристерге үлкен әсер
етті.
Публий Марон Вергилий (б.э.д. 70-19 жж.) – Грекнің даңқы шыққан
ақыны. Оның өмірі аңызға айналған. Вергилий солтүстік Италияда қолөнерші
отбасында дүниеге келген. Алгашқы білімді Кремонада, соңынан Миланда
алған. Грекде риторикалық білімін жетілдірген.
Вергилийдің жас кезінде жазған өлеңдері Ұсақ өлеңдер деген шағын
жинақ болып шықты (ақын өлгеннен кейін). Бұл өлеңдер неотериктер
поэзиясының және эпикурей мектебінің әсерімен жазылған.
Вергилийдің алғашқы маңызды шығармасы – Буколики (Бақташы жыры)
б.э.д. 42-38 жж. жазылған. Жинағында ақын идиллиялық өмірді (табиғат
аясында тыныштықта өмір сүру) мадақтап, саясаттан аулақ болуға тырысады.
Буколики дүниежүзілік әдебиетінде ерекше орын алады. Вергилий Грек
әдебиетінде бұрын болмаған буколикалық жанр енгізді.
Буколики шығармасының арқасында Вергилий Грек ақындарының алдыңғы
қатарына шығады. Ол Меценаттың үйірмесіне кіреді. Ақынның келесі шығармасы
– Георгики (Егіншілік туралы дастан) император Октавиан Августке
арналған. Вергилийдің 7 жыл жазған еңбегі 4 кітаптан тұрады (егіншілікке,
жемістерді өсіруіне, мал шаруашылығына, бал араларды өсіруіне арналған).
Шығармаларында ақын шаруаның еңбегін дәріптейді, Италия халқының, тарихи
қайраткерлерінің, табиғатының даңқын шығарады.
Әйгілі ақын Вергилий Энеида дастанын жазды. Ол Энеида дастанына
10 жылға жуық еңбек сіңірді.Вергилий грек және Грек мифтерін зерттеді. Ол
дастанда Троя қорғаушылардың бірі, әйел құдайдың баласы Эней туралы айтты.
Эней өрт-жалынға оранған қаладан асыл заттарды емес, өзінің әбден қартайған
әкесін арқалап шығады. Әдеттен тыс шым-шытырық оқиғалардан кейін ол
Италияға қоныстанады. Эней өлген әкесімен дидарласу үшін өлілердің жер
астындағы патшалығына түседі. Сол арада дана қарттың рухы Энейге оның
ұрпақтары Грекнің негізін қалайтынын және халықтардың аса қуатты әміршілері
болатынын болжап айтады. Вулкан құдай Энейге арнап қалқан соғып, оның
бетіне Грек тарихындағы болашақ оқиғалар мен Августың салтанат құруын
бейнелейді. Эней өзінің болашақ ұрпақтарын, олардың арасынан Грекге
тыныштық орнататын, тіпті Грекнен шалғайдағы Халықтарды қаһарымен
қалтырататын құдіретті Августы да көреді.
Энеида салтанатты және әуезді өлеңмен жазылған. Вергилий
дастанда ерлікті, өз борышына адалдықты, үлкендерге деген құрметті
дәріптейді. Ақын гректер мен Грекдіктердің діни нанымдарын, ежелгі
аңыздарын империяны және Августың өзін әсірелей дәріптеу үшін шебер
пайдаланды.
Гораций Флакк (толық аты Квинт Гораций) - (б.д.д.65 – 8 жж.)
Италияның оңтүстігінде Венузияда дүниеге келген. Ол азаттық алған құлдан
туған. Грек және Афиныда білім алған. Азамат соғысы басталған кезде әскерге
кетеді. Алғашқыда республикашылар жағында болғанымен, кейін император
Августың сарай ақыны болған.
Гораций өлең жазуға б.з.д. 42 ж. бастап кіріседі. 30-шы жж.
ақынның екі жинағы шығады. Гораций Одалар, Сатиралар, Хатттар,
Эподтар т.б. кітаптардың авторы. Оның үш шығармасы әдеби тақырыпқа
жазылған. Горацийдің
Горацийдің өлең өнерін мадақтаған Ескерткіш одасы жаңа заман
ақындарына үлгі болған. (Г.Р.Державин, А.С.Пушкин т.б.). Горацийдің ақындық
сырын ашқан Поэзия ғылымы еңбегін кейін классицизм теоретиктері
пайдаланған. Гораций мұрасы Еуропа поэзиясының әсіресе XVI - XVIII ғғ.
лирика жанрының қалыптасуында аса зор роль атқарды.
Б.д.б. І ғ. Грекнің ұлы ғалымы Лукреций мәңгі өлмес ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz