«Мемлекет нысаны түсінігі, түрлері және ерекшелігі»

Пән: Мемлекеттік басқару
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ЗАҢ ФАКУЛЬТЕТІ

МЕМЛЕКЕТ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ ТЕОРИЯСЫ МЕН ТАРИХЫ

КАФЕДРАСЫ

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

«Мемлекет нысаны түсінігі, түрлері және ерекшелігі»

Орындаған күндізгі бөлімнің

3 курс студенті Юнусов Б. Е.

Ғылыми жетекші

з. ғ. к., доцент Турсынкулова Д. А.

Норма бақылаушы

з. ғ. к., доцент Ахатов У. А.

Кафедра меңгерушісінің

рұқсатымен қорғауға жіберілді

т. ғ. к., профессор Нездемковский В. В.

Алматы, 2010

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

КІРІСПЕ:

: 1

КІРІСПЕ: МЕМЛЕКЕТТІҢ НЫСАНЫНА ЖАЛПЫ СИПАТТАМА

3: 7

: 1. 1

КІРІСПЕ: Мемлекеттің түсінігі және оның нысаны

3: 7

: 1. 2

КІРІСПЕ: Қазақстан Республикасының мемлекет нысанының ерекшелігі

3: 15

КІРІСПЕ:

: 2

КІРІСПЕ: МЕМЛЕКЕТТІК НЫСАННЫҢ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ ЭЛЕМЕНТТЕРІ

3: 26

: 2. 1

КІРІСПЕ: Мемлекеттің басқару нысаны

3: 26

: 2. 2

КІРІСПЕ: Мемлекеттің құрылым нысаны

3: 44

: 2. 3

КІРІСПЕ: Саяси режим

3: 48

КІРІСПЕ:

КІРІСПЕ: ҚОРЫТЫНДЫ

3: 50

КІРІСПЕ: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

3: 52

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Қазақстан Республикасы өз тәуелсіздігінің “сындарлы он жылын” артқа тастады. Аталған он жылдан астам уақыт аралығында жас тәуелсіз мемлекетіміз өз тәуелсіздігін баянды етуге және мемлекеттің болашақтағы дамуының негізгі бағыттарын айқындауға бар күшін жұмылдырған болатын. Республикамыз өзін болашақта демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтыратынын жариялады. Мемлекеттің көрсетілген бағыттары Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 30 тамызда қабылданған қолданыстағы Конституциясында көрініс тауып, бекіген болатын.

Сонымен қатар, бұл асқақ мұраттарды еліміздің Президенті Н. Ә. Назарбаев өзінің әр жылғы халыққа Жолдауында негізгі бағыт ретінде әрқашан атап көрсетіп отырды. Президент соңғы халыққа Жолдауында ойын былай түйіндеген болатын: “Біз үш принципті элементке: азаматтық қоғам институттарын дамытуға, орталықсыздандыруға, тұрақты саяси-партиялық жүйе құруға ден қоюға тиіспіз. Тұрақтылықты, демократияландыруды және азаматтардың құқықтарын қорғауды нығайту жөніндегі қадамдар жасау қажет” [1, 3 б] .

Еліміздің Конституциясында белгіленген және Ел басының жыл сайынғы Жолдауында көрініс табатын бұл мақсаттарға өткеніміздің тарихи тәжірибесінен сабақ алып, оның ізгілікті жақтарын бойымызға сіңіре отырып жетеміз. Тарихқа көз жүгіртетін болсақ, әлемдік демократиялық дамуға үлкен үлес қосқан мемлекеттік үлгілерді көптеп кездестіруге болады. Біздің жас мемлекетіміз де бұл істен кенде емес.

Қазақстан Республикасы болашақта Орта Азияның ең беделді де, алдыңғы қатарлы мемлекеттерінің деңгейіне көтерілуді мақсат етіп отыр. Бұл “Қазақстан - 2030” бағдарламасында өзінің толық және айқын көрінісін тапқан болатын. 1995 жылдың 30 тамызында республикалық референдумда қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясы мемлекеттік биліктің біртұтастығын және оның тежемелік әрі тепе-теңдік жүйелерін пайдалана отырып, өзара іс-қимыл жасайтын заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтары арқылы жүзеге асырылатындығын бекітіп берді. Бұл биліктің заң шығарушы және атқарушы тармақтарының құқықтық негіздерін дамытуға ерекше көңіл бөлінеді деген сөз [2] . Яғни, бүгінгі қалыптасқан жағдайдағы қазақстандық конституционализмнің тағдыры негізінен биліктің үш тармағының өміршеңдігіне тікелей байланысты болмақ. Дегенмен де, конституциялық институттарды дамыту процесінде атқарушы билік құрылымының жүйелі түрде дамытылуының өте маңызды екендігі жасырын емес.

Қазақстандық құқықтық мемлекеттің конституциялық моделінің іс жүзінде табысты орындалуының басты шарты оның тұрақтылығы мен ұзақ мерзімділігінде екенін де ұмытпағанымыз жөн. Сондықтан конституционализмді орнықты ету үшін Қазақстандық құқықтық мемлекеттіліктің конституциялық моделіне қажетті жақсартулардың, түзетулердің тек бүгінгі қолданыстағы Конституция нормаларының, ережелерінің, принциптерінің, механизмдерінің, процедураларының негізінде - оларды түсіндіру, оларға өзгертулер мен толықтырулар енгізу арқылы жүзеге асырылуы мейлінше маңызды. Міне, осынау стратегиялық мақсаттар мен міндеттерді шешу барысында орталық рөл, әрине, мемлекеттік билік органдарына тиесілі болады. Мемлекеттің жоғарғы органдарының қалыпты жұмыс атқаруы билік бөлу жүйесін дұрыс жүзеге асуына да байланысты болып табылады.

Бұған дейін атап өткеніміздей, демократиялық құқықтық мемлекет ұстынымына сәйкес Қазақстан Республикасында мемлекеттік билік тармақтарының өзара ықпалдаса жұмыс атқаруы осы уақытқа дейін отандық заң ғылымында және билік бөлудің теориялық аспектілері жақын шетелдік ғалымдар тарапынан белгілі дәрежеде саралауға түскен болатын.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігінің әрмен қарай орныға түсуі және осыған қатысты проблемалар әрқашанда мемлекеттік органдардың қызметтерін дамыту істеріне тікелей байланысты. Сондықтан да болар билік бөлу мәселесі ғалымдар тарапынан әрқашанда қызығушылық тудырып отырады. Мемлекеттің мәселесінің негіздері кезінде Аристотельдің, Платонның, Цицеронның, Дидроның тағы басқа әйгілі ойшылдардың еңбектерінде оның міндеті мен идеялары орын алған болатын. Осы философтар мен ғалымдар қоғамның гармониялық өмір сүруін қамтамасыз ете алатындай құқық пен мемлекеттік билік арасындағы байланысты, өзара ықпалдастықты анықтауға әрекет жасаған еді. Құқықты мойындайтын, әрі сонымен шектелген мемлекеттік билік, ертедегі ойшылдардың пікірінше, нағыз әділетті мемлекет деп бағаланды. Алайда, бұл ғұламалардың еңбектері билік бөлудің одан әрі дамуының алғышарттары ғана болып табылады.

Тақырыптың зерттелу дәрежесі. Мемлекетке қатысты мәселелерге алғашқы буржуазиялық мемлекеттер құрылған тұста үлкен мән беріле бастады. Феодализм дағдарысқа ұшыраған XV-XVІ ғасырларда мемлекет туралы тұңғыш буржуазиялық ілім қаланды. Осы мәселелерге Ш. Монтескье, Ж. Руссо, Д. Локк, Т. Гоббе, Г. Гегель, И. Кант сияқты ойшылдар зор көңіл бөлді. Бұл ойшылдардың зерттеулерінде тежемелік және тепе-теңдік жүйелерін пайдалану арқылы билікті бөлу, мемлекеттік тәуелсіздік секілді саяси-құқықтық санаттардың теориялық нұсқалары көрініс тапты.

Кеңестік заманында жалпы мемлекет туралы барлық мәселеде таптық көзқарасты ұстанатындығын ескеретін болсақ, аталмыш проблемалардың қайсыбір тұстарының жете талданбай қалғанын аңғару қиын емес.

Мемлекеттің түсінігінің қалыптасуы және оның ұйымдық - құқықтық негіздері, оның өтпелі кезеңдегі міндетін зерттеген қазақстандық ғалымдардың жұмыстарының арасынан Т. А. Ағдарбековтың, М. Т. Баймахановтың, З. Ж. Кенжалиевтың, В. А. Кимнің, О. К. Қопабаевтың, А. К. Котовтың, Күнқожаеваның, Г. С. Сапарғалиевтың, С. С. Сартаевтың, С. Сәбікеновтың, М. А. Сәрсенбаевтың, А. С. Ибраеваның ғылыми еңбектерін бөлекше атауға болады. Бұл еңбектер мемлекеттің ұғымының идеясының бастауларын және оның қазақстанда конституциялық құқықтық негізде жүзеге асуына ерекше ықпал етті.

Дипломдық жұмыстың объектісі және пәні. Дипломдық жұмыстың негізгі зерттеу объектісін мемлекет нысанының түсінігі, түрлері және ерекшелігі құрайды. Дипломдық жұмыстың нақты зерттеу пәнін мемлекет нысанының құрылымдық элементтерінің сипаттамасын айқындайды.

Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Өзінің алдына елімізде Қазақстан Республикасының мемлекет нысанының қалыптасуы мен дамуының және оны жетілдірудің мәселелерін негізгі мақсат ретінде алып отыр.

Ал осы мақсатқа жету үшін төмендегідей міндеттерді шешу көзделеді:

Мемлекеттің түсінігі және оның нысанын ашып көрсету;
Қазақстан Республикасының мемлекет нысанының ерекшелігін талқылау;
Мемлекеттің басқару нысаны талдау;
Мемлекеттің құрылым нысанын қарастыру;
Саяси режим мәнін саралау.

Қорғауға ұсынылатын негізгі тұжырымдар: Диплом жұмысында қорғауға шығарылатын негізгі тұжырымдарға мыналар жатады:

мемлекеттің нысаны дегеніміз-мемлекеттің әрекет етуінің мәнін айқындайтын, мемлекеттің басқару нысаны, құрылым нысаны жәе саяси режимнің жинытығынан тұрады;
мемлекеттің басқару нысаны мемлекеттегі биліктің ұйымдасуын жоғарғы биліктің қалыптасуын жәнебиліктің өзара байланысын көрсететін түсінікті береді;
мемлекеттің құрылым нысаны дегеніміз мемлекеттік биліктің аумақтық таралуын айқындайтын, мемлекеттің аумақтық ұйымдасуын көрсететін ұғымды білдіреді;
саяси режим дегеніміз-мемлекеттегі билікті жүргізудің әдіс-тәсілдерінің жинытығын көрсетеді. Ол негізінен демократиялық және антидемократиялық саяси режимдерден тұрады.

Дипломдық жұмыстың ғылыми-әдістемелік базасы. Дипломдық жұмыста мемлекет нысанын айқындау барысында ғылым саласына белгілі әдістердің ішінде хронологиялық, тарихи-салыстырмалы, құқықтық-салыстырмалы, жүйелеу т. б әдістер кеңінен қолданылды. Сонымен қатар, диплом жұмысын жазу барысында Қазақстанның саяси-құқықтық дамуына қатысты зерттеулер жүргізіп жүрген ғалымдардың еңбегіне арқа сүйедік. Олардың қатарына: С. З. Зиманов, С. С. Сартаевтың, Ғ. С. Сапарғалиевтің, С. Н. Сабикеновтің, З. Ж. Кенжалиевтің, Н. Өсеровтің, С. Өзбекұлының, Қ. Ө. Қопабаевтың, Т. А. Ағдарбековтың, С. А. Табановтың , Қ. Б. Досалиевтің, А. С. Ибраеваның, Қ. А. Жиренчиннің, Ш. В. Тлепинаның. Ж. Д. Бусурмановтың, Е. Б. Абайдельдиновтің, У. Шапаққызының, т. б. жатқызамыз.

Дипломдық жұмыстың тәжірибелік маңызы. Диплом жұмысының қол жеткізген негізгі мемлекет нысанын және мемлекет нысанының құрылымдық элементтерін зерттеу барысында басшылыққа алуға болады. Сонымен қатар, аталған жұмыс мемлекет нысанын зерттеу ісін одан әрі дамытуға негіз болатын еңбектердің бірінің қатарына жатады.

Дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі. Жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, бес бөлімшеден, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 МЕМЛЕКЕТТІҢ НЫСАНЫНА ЖАЛПЫ СИПАТТАМА

1. 1 Мемлекеттің түсінігі және оның нысаны

Мемлекет - басқару функциясын орындайтын және соның көмегімен қоғамның тіршілік-тынысын қамтамасыз ететі, оған қажетті жағдайлар мен алғышарттар жасауға ұмтылатын адамзат қоғамын ұйымдастырудың айрықша нысаны. Өзіне тән ерекше белгілері мен қажетіне, сондай-ақ өзіндегі аса мол мүмкіндіктеріне қарай мемлекет экономиканы дамытудың, әлеуметтік-саяси, рухани, ұлтаралық және жеке адамдардың арасындағы қатынастардың маңызды мәселелерін шешуге нақты қатысып, коғамдағы істердің жағдайына белсенді түрде әсер ете алады. Мемлекет тек өзіне ғана тән функциялары, әсер ету нысандары мен әдістері бар айрықша құрылым ретінде сипатталады. Соның арқасында оны қоғамда, ұйымда, құрылымдар мен институттарда әрекет ететін басқалардан ерекше өзгешелігімен көзге түсетін күрделі саяси организм ретінде үғынамыз.

Көрсетілген негізгі жағдайлар біздің түсінігімізде және мемлекетті анықтауда өзінің көрінісін табуы керек. Өзінің көрінісін тапқан құбылыстың күрделілігі мен көп аспектілігіне қарай оның біржақты болуы мүмкін емес.

Мемлекет дегеніміз - адамзат қоғамы дамуының нәтижесінде пайда болған саяси ұйым.

Мемлекет - қоғамды басқару міндетін атқаратын, адамдардың, топтардың, таптардың қарым-қатынастарын реттеп отыратын, заңдарды қабылдайтын саяси ұйым.

Мемлекет - қоғамның саясатын жүзеге асыратын саяси ұйым.

Мемлекет туралы ұғымның толық болуы үшін оның белгілеріне егжей-тегжейлі тоқталып, олардың мазмұны мен мәнін тереңірек ашу қажет.

Мемлекеттің негізгі белгілері. Мемлекеттің рулық баскару нысанынан басты айырмашылығы арнаулы кәсіби басқару және мәжбүрлеу аппаратының болатындығында жатыр. Бұл жердегі әңгіме қоғамнан ерекшеленген, басқару ісі негізгі жұмысына, кәсібіне яғни мамандығына айналған, қатары біртіндеп көбейе бастаған адамдар туралы. Басқарушы - адамдардың мұндай ерекше тобын алғашқы рулық басқару нысаны білген емес. Ол тек қана басқарудың мемлекеттік жүйесіне тән нәрсе; олар мемлекеттің рабайсыз үлкен механизмін іске қосады. Нәтижесінде мемлекеттің барлық халқы бір жағынан басқарылғандарға, екінші жағынан басқаратындар мен басқаруға байланысты маманданғанға бөлінеді. Сөйте тұра екіншілерінің біріншісіне қатысы тек қана басқару функцияларын емес, сондай-ақ кейбір мәжбүрлеп ықпал ету ша-раларын да ресми түрде жүзеге асыруына қақысы бар.

Мемлекеттің баска бір ерекше белгісі, өзінің өмір сүруі үшін халықтан салық жинауға мәжбур болуы. Бүл салық - мемлекеттің өмір сүріп, тіршілік етуінің экономикалық негізі; салықсыз ол күн көре алмайды, өйткені қаржының жетіспеуінен немесе болмауынан оның тіршілік етуі қиындайды. Салықты мемлекеттің барлық азаматтары, соларға қоса шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар да төлейді; халықтың шамалы бөлігі ғана салық төлеуден босатылады. Мемлекет салықтан түскен қаржыны басқару және мәжбүрлеу аппаратының орасан зор армиясын ұстауға, мемлекеттің өзі жүргізетін ішкі және сыртқы саяси шараларын қаржыландыруға, медицинаны, білім беру, ғылым, мәдениет салаларын қолдауға, экономиканың маңызды салаларын ынталандыруға, қоғамдык кауіпсіздікті, құқық тәртібін, қылмыс және құқық бұзушылықпен күресті қамтамасыз етуге пайдаланады.

Мемлекеттің ерекше белгілерінің біріне оның өз азаматтарын аумақтық принцип бойынша бөлетіндігі жатады, ал алғашқы - рулық баскару ұйымының негізі мүлдем басқаша - қандас туысқандардың байланысы мен қарым-қатынасынан құралады. Енді соңғысы бұрыңғы маңызын жойды, басқару ісінде басым болудан қалды. Керісінше, мемлекет азаматтарға өздеріне тиесілі құқыктарын бөліп, оларға міндеттер жүктеу туралы мәселені шешкен кезде, оларды баскару, ұйымдастыру және басқа да шараларға тарту кезінде ең алдымен олардың аумаққа жатуын, тұрғылықты жерін ескереді.

Мемлекеттің дамуы барысында халықтың аумақтық орналасу принципі бірқатар мемлекеттік-құқықтық институттарымен (тұтас алғанда) жанама түрде байланыс орнатты, ол оны нақтылай түсуге, тереңдетуге, айқын мазмұнмен толықтыруға бағытталған болатын.

Айтылғанға байланысты адамның қандай да бір мемлекетке жататындығын білдіретін азаматтық институты пайда болды. Азамат еместер шетелдіктер немесе азаматтығы жоқ тұлғалар болып танылады. Азаматтардың мәртебесіндегі айырмашылықтарының, сондай-ақ шетелдіктер мен азаматтығы жоқ тұлғалардың арқасында мемлекет халықты "өзіміздікі" және "өзіміздікі емес" деп айшықтап атап көрсетеді (дифференциялайды) . Сыртқы (мемлекеттер арасындағы) және ішкі (автономиялық және әкімшілік аумақтық бөліністер арасындағы) шекаралар институтының маңызы айтарлықтай. Олардың көмегімен мемлекеттік биліктің кеңістіктегі шегі, сондай-ақ мемлекеттің егемендігінің құрамдас бөлігі болып табылатын аумақтық билік жүргізу институты анықталады [3, 45 б] .

Мемлекет басқа ұйымдардан қоғамда әрекет ететін құрылымдарымен және институттарымен, егемендік сияқты белгімен ерекшеленеді. Бұл сипат мемлекетті басқа ұйымдардан, коғамның құрылымдары мен институттарынан жоғары қояды.

Егемендіктің екі құрамдас бөлігі бар: үстемдік және тәуелсіздік. Мемлекеттік биліктің үстемдігі деп өз аумағындағы ең жоғары билікті айтады. Өз аумағындағы жұмыс істеп тұрған барлық ұйымдар, бірлестіктер, құрылымдар мен тұлғалар мемлекеттің басымдық рөлін мойындайды. Олар мемлекеттік бұйрығын орындауға, мемлекеттің белгілеген тәртібін сақтауға әрі бұзбауға міндеттенеді. Мемлекетке тиесілі аумақта бірде бір үйым, бірлестік немесе құрылым мемлекетке қарсы келе алмайды.

Егемендіктің екінші бір құрамдас бөлігі болып саналатын тәуелсіздік дегеніміздің мәнісі - мемлекет өзінің билігін дербес жүргізеді, өзінің стратегиялық бағыты мен тактикалық жолын өзі тандайды, өз ісіне ешкімді араластырмай, ішкі және сыртқы саясатын өзі жасайды, басқаның үстемдігіне жол бермейді. Тәуелсіздік ұғымының ішкі аспектісі мемлекеттің ішінде жұмыс істейтін бірде-бір ұйымның, бірлестіктің және құрылымның мемлекет билігінің дербестігіне қол сұға алмайтындығына ерекше көңіл аударуға міндеттейді. Ал тәуелсіздіктің сыртқы аспектісі, егемен мемлекет басқа мемлекеттермен, халыкаралық ұйымдармен дербес қарым-қатынасты сақтайды дегенді білдіреді.

Мемлекет - қоғамның, елдің, халыктың ресми өкілі. Қоғамның, елдің, халықтын мүддесін ол қанағаттандыра алды ма, жоқ па, қоғам, ел, халық оған өкілеттік берді ме жоқ па, оған қарамастан бұл мәселенің дұрыс жауабы алдын ала түйінделіп қойған ұғым болып табылады. Қоғамда, елде, халыктың арасында жұмыс істеп жатқан басқа бірде-бір ұйым (бірлестік, құрылым) коғамның, елдің, халықтың еркі мен мүддесін білдіруші екендігін, барлық деңгейде және барлық жағдайда оларды білдіре, көрсете аламын деп мәлімдеуге батылдық білдіре алмайды. Бұған үміткер болуға мемлекеттің гана негізі бар. Мемлекеттің мұндай сипаттарының молдығына дау жоқ.

Мемлекеттік басқарудың құқықтық нысаны, реттеуді және ықпал етуді пайдалануы, оның міндетті белгісі болып табылады. Олардың алдында тұрған міндетті мемлекет құқықсыз шеше алмайды. Егер мемлекеттің аумағында орналасып, жұмыс істеп тұрған басқа ұйымдар, бірлестіктер мен құрылымдар құқық шеңберінде әрекет етіп, құқық тәртібін сақтауы, заңдар мен басқа да құқықтық нұсқауларды орындауы қажет болса, онда құқык аясындағы мемлекеттің қызметі мүлде басқаша, маңызды ерекшелігімен сипатталады және әр алуан болып келеді: бұл айтылғандардан басқа, мемлекеттің құқықшығармашылық монополиясы, сондай-ақ құқық қорғау, бақылау, қамтамасыз етіп, кепілдік беретін функциялары бар. Мемлекет қоғамдағы негізгі өзара қарым-қатынаста өзінің қызметіндегі басты демеу болып отырған құқық бастауына сүйенеді.

Мемлекетте ішкі және сыртқы функциялардың жиынтығы болуы және оларды органдар, мекемелер мен билік құралдарының жүйесімен жүзеге асыруға бейімделуі (бұл мәселелер төменде егжей-тегжейлі қарастырылатын болады) мемлекеттің айрықша белгісі болып табылады.

Осыған дейін айтылып келген, мемлекеттің ерекшелік белгілерінен басқа, мемлекеттің элементтері туралы да айту керек, ол отандық оқу және монографиялық әдебиетте халық пен аумақты меңзейді. Ол тіршілік ету және даму процесінде мемлекет сүйенетін объективті тірек ретінде түсіндірілуі керек. Халықсыз және аумақсыз мемлекет жоқ және болмайды да: соңғысын табиғи факторға немесе мемлекеттің материалдық құрамдас бөлігіне жатқызу қажет.

Сонымен, мемлекет - саяси ұйым. Қоғамда көптеген саяси ұйымдар болуы мүмкін. Бірақ мемлекет - ерекше, бүкіл қоғамды қамтып, негізінен, соның атынан, қоғам үшін қызмет істейтін саяси ұйым. Мемлекет қоғамның атынан коғамның ішінде де, басқа мемлекеттермен қатынастарда да қызмет атқарады. Сондықтан мемлекеттің қоғам өміріне тікелей және жанамалай әсер ететін ерекше органдары және басқа саяси ұйымдардан оны ажырататын белгілері бар. Оларға жататындар мыналар: 1) Мемлекеттік егемендік. Мемлекеттің негізгі белгілерінің бірі - ол басқа мемлекеттерден тәуелсіз болады, оларға бағынышты емес [4, 31б] . Мемлекет өзінің ішкі және сыртқы саясатын өзі қалыптастырып, өз еркімен жүзеге асырады. Былайша айтқанда, басқа мемлекеттерге жалтақтамай, өзінің ішкі және сыртқы істерін өзі атқарады. 2) Билеуші органдар. Мемлекеттің ерекше билеуші, басқарушы органдары болады. Мемлекет органдарында тек басқару қызметімен шұғылданатын чиновниктер (қызметкерлер) болады. Қоғамдағы заңды орнықтырылған тәртіпті қамтамасыз ету үшін мемлекет әскер, полиция құрады. Сыртқы жаулардың жансыздарынан сақтану үшін қарсы барлау органын ұйымдастырады. 3) Мемлекет органдарын, оларда істейтін қызметкерлерді қаражаттандыратын оның арнаулы материалдық қоры болады. Ол корды жасау үшін мемлекет алым-салық белгілейді және оны жинайды. 4) Мемлекеттің өзінің тұрағы, аумағы болады. Сол аумақта мемлекет қүрылады, өз қызметін атқарады, билік жүргізеді. Өз аумағының тұтастығын мемлекет барлық күш-қуатымен сақтап, қорғауға тынымсыз әрекет жасайды. Мемлекеттер арасындағы қайшылықтар, келіспеушіліктер, соғыстар көбінесе осы жер, аумак мәселесіне байланысты. Мемлекеттің аумағы басқаруды тиімді жүзеге асыру үшін әкімшіліктерге бөлінеді. Халық әкімшілік-аумақтық бөліктерге бөлініп тұрғандықтан олардың құқықтық жағдайы соған байланысты болады. 5) Мемлекеттің күрделі белгілерінің бірі - құқықтық жүйенің калыптасуы. Қоғамдық қатынастарды реттеп, оларды қажетті қалыпқа салып, тәртіп орнату үшін құқықтық нормалар жасалынады. Оларды жасап, қабылдайтын мемлекеттің тиісті өкілеттігі бар органдар болады. Сол құқықтық нормалардың жиынтығы мемлекеттің құқықтық жүйесін құрайды.

Мемлекеттің мәні - мемлекеттің басты тағайыны, осы құбылыстың басты өзегі, яғни басты жемісі.

Мемлекеттің мәні оның мазмұнын, мақсатын, қызметінің бағыттарын анықтайды. Басқаша айтқанда мемлекеттегі билік пен оның құрамында болатындардың бәрі.

Кез келген мемлекетте қарама-қарсы қайшы болып келетін екі мән - таптық және жалпы әлеуметтік мән болады.

Мемлекеттің таптық мәнін қарастырып көрейік. Мемлекет бұқара (көпшіліктің) билігі ретінде өзін өзі басқарудың бұрыңғы органдары қауымдық құрылыста басқару қызметтерін атқаруды тоқтатқаннан бастап пайда болады. Қоғам әлеуметтік жіктелуге аяқ басады, бұрынырақта қоғамның (қауымның) барлық мүшелеріне тиісті болған билік саяси сипатқа ие болады, сөйтіп ол ең алдымен қуатты әлеуметтік топтардың таптардың мүддесіне бейімділік танысу түрінде жүзеге асырылады. Сонымен мемлекеттің таптық мәні қашанда болсын билікте қоғамның қуатты тобының мүддесін жақтау және оны жүзеге асыру арқылы білдіріледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.