Сауда шығындар есебі


Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі:  Дипломдық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:   

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3

1 САУДА ШЫҒЫНДАР ЕСЕБІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ 6

  1. Сауда шығындар түсінігі, жіктелуі 6
  2. Өнімнің өзіндік құны түсінігі, экономикалық мәні 12

1. 3 Ұйымның сипаттамасы және сауда шығындарының есеп

саясатында қаралуы 18

2 САУДА ШЫҒЫНДАР ЕСЕБІ 30

2. 1 Сауда шығындардың бухгалтерлік есеп шоттарында көрсетілуі 30

2. 2 Сауда шығындарын есепке алу мен өзіндік құнды калькуляциялаудың

әдістері 40

2. 3 Үстеме шығындар есебі және олардың бөлініп таратылуы 56

3 САУДА ШЫҒЫНДАРДЫ ТАЛДАУ ЖӘНЕ ЕСЕПТІ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ 62

3. 1 Өнімнің өзіндік құнын талдау 62

3. 2 Сауда шығындарды азайту көздерін анықтау әдістемесі 67

ҚОРЫТЫНДЫ 70

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 72

КІРІСПЕ

Бүгінгі нарықтық экономиканың жағдайында бухгалтерлік есепті жүргізу басқару жүйесінің ең маңызды және міндетті шарты болып табылады. «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік» жөніндегі заңға сәйкес барлық шаруашылық ұйымдары бухгалтерлік есеп жүргізуге және қаржылық есептілікті тиісті ұйымдарға ұсынуға міндетті. Оның ішінде ірі бизнес өкілдері үшін Халықарылық қаржылық есептілікке сәйкес есеп жүргізу мен есептілікті құрастыру міндеттелсе, орта және кіші бизнес өкілдері үшін Ұлттық бухгалтерлік есеп стандарттары бойынша есеп жүргізу міндеттелген.

Бухгалтерлік есеп сауданың жағдайын, экономикалық тиімділігін анықтап, негізгі міндеттерін нақты сипаттайтын бірден -бір ақпараттық жүйе. Қазіргі қалыптасқан дағдарыстық экономикалық қатынастар жағдайында Елбасымыздың халқымызға Жолдауының бағыттарын ұстанып, сауда салада өндіретін өнім түрлеріне зор мән бере отырып, өндіруге кеткен шығындардың ауқымынын неғұрлым азайтып және өзіндік құнды дұрыс әрі дәл анықтау міндетті шарт болып отыр.

Осы мәселеге орай ұйымдарда сауда шығындарды есептеу жолдарын дұрыс жүйеге келтіре отырып, сауданың шаруашылық қызметін басқарудың заңдылықтары сақталған жағдайда халық шаруашылығының өркендеуіне жол береді.

Нарықтық экономиканың нағыз шарықтап келе жатқан шағында күрделі экономикалық механизмді басқару саудадағы дәл, әрі нақты жүргізілген есеп арқылы ғана жүзеге асуы тиіс.

Ішкі шаруашылық есептеулерде ең басты рөлді бухгалтерлік есеп атқарады, өйткені, жоспарлау және мөлшерлеу - бір ғана қолданатын дискретті үрдістер, ал ішкі шаруашылық есеп үзіліссіз және тұрақты, осы жүйедегі кері байланыс элементі ретінде көрініс тапты.

Пайда табу ұйымды басқару жұмыстарының тиімділігіне, сауданы нақты ұйымдастыруға, ресурстарды үнемдеу саясатының жүргізілуіне одан ары тәуелді бола бастады. Ол ұйымдағы бухгалтерлік есептің барлық жүйесін қайта құруды талап етті.

Бухгалтерлік есептің бәсекелестік экономикаға, сыртқы тұтынушыларға неғұрлым ақпаратты көбірек беруге, сонымен қатар коммерциялық құпияны сақтауға сай келу қажеттілігі ұйымның бұрынғы біртұтас бухгалтериясын жеке екі бөлікке - қаржылық және калькуляциялық бөлікке бөлуге итермелейді.

Нарықтық экономика жағдайында осы мәселе өзекті болып тұрғандықтан диплом жұмысында өнімнің өзіндік құнын анықтау және калькуляциялау әдістеріне терең мән берілген. Ұйымдар өздерінің есеп саясатында пайдаланылатын ең тиімді өзіндік құнды калькуляциялау тәсілін таңдап көрсетуі қажет.

  1. САУДА ШЫҒЫНДАР ЕСЕБІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІСауда шығындар түсінігі, жіктелуі

Кез келген өнімді (жұмыс, қызмет) өндіру белгілі бір шығындармен байланысты .

Әдетте, шығындар деп белгілі-бір тауарлар мен қызметтер үшін төленген, яғни, жұмсалынған ресурстар немесе ақша қаражаттарын түсінеміз. Шығындар - есепті кезеңдегі активтердің кемуі немесе капиталдың кемуіне әкелетін міндеттемелердің пайда болуы түріндегі экономикалық пайданың азаюы. (заң)

Ақшалай формадағы субъект шығынына өнімнің өзіндік құны жатады.

Өзіндік шығындарды дұрыс ұйымдастыру үшін оның ғылыми-негізделген жіктелімі аса қажет. Халықаралық қаржылық есептіліктің №2 «Қорлар» стандарты сәйкес шығындардың жіктелуін келесі кестеден көреміз.

1 кесте

Топтық белгілеріне қарай шығындардың жіктелуі*

№ р\н
Жіктеу белгісіне сәйкес тобы
Шығындар түрлері
№ р\н: 1
Жіктеу белгісіне сәйкес тобы: Сауда процесіндегі экономикалық рөл бойынша
Шығындар түрлері:
  • негізгі
  • үстеме
№ р\н: 2
Жіктеу белгісіне сәйкес тобы: Өнімнің өзіндік құнына салу тәсілі бойынша
Шығындар түрлері:
  • тікелей
  • жанама
№ р\н: 3
Жіктеу белгісіне сәйкес тобы: Құрамы бойынша (біртектілік)
Шығындар түрлері:
  • бір элементі
  • кешенді
№ р\н: 4
Жіктеу белгісіне сәйкес тобы: Сауда көлеміне қатынасы бойынша
Шығындар түрлері:
  • өзгермелі
  • тұрақты
№ р\н: 5
Жіктеу белгісіне сәйкес тобы: Пайда болу кезеңі бойынша
Шығындар түрлері:
  • ағымдық
  • біруақыттық
№ р\н: 6
Жіктеу белгісіне сәйкес тобы: Сауда процесіне қатысуы бойынша (басқару қызметі бойынша)
Шығындар түрлері:
  • сауда
  • әкімшіліктік
  • коммерциялық
№ р\н: 7
Жіктеу белгісіне сәйкес тобы: Тиімділігі бойынша
Шығындар түрлері:
  • өндірілетін
  • өндірілмейтін
№ р\н: 8
Жіктеу белгісіне сәйкес тобы: Бақылау мүмкіндігі бойынша
Шығындар түрлері:
  • реттелетін
  • реттелмейтін
№ р\н: 9
Жіктеу белгісіне сәйкес тобы: Орташалау деңгейі бойынша
Шығындар түрлері:
  • жалпы
  • орташа
№ р\н: 10
Жіктеу белгісіне сәйкес тобы: Пайданы генерациялау кезеңіне шығынды рет-ретімен көшіру
Шығындар түрлері:
  • өнімге
  • кезеңге

*Дерек көзі: Шеремет А. Д. Управленческий учет:Учебное пособие. М. :ФБК-ПРЕСС, 1999. -33бет

Кестеден калькуляция туралы жеткілікті ақпарат алу, өндірілген өнімді бағалау, эконоикалық шешімдерді қабылдау, жоспарлау, бақылау және реттеу осы шығын жіктеулерінің көмегімен жүргізілетінін көреміз:

1. Өндірілген өнімді калькуляциялау және бағалау үшін шығындарды топтастыру:

  • негізгі - сауданың технологиялық процесімен тікелей байланысты.
  • үстеме - сауданы ұйымдастыруда, қызмет көрсету мен басқару барысында пайда болады;
  • тікелей - өнімнің нақты бір түрін өндірумен байланысты және оның өзіндік құнына тікелей қосылады;
  • жанама - жекелеген өнім түрлерінің өзіндік құнына тікелей емес, жанама (шартты) бөлінеді;
  • кірістік (болашақта табыс әкелетін ресурстарға ие болу және оның қолда бар болуы) ;
  • біткен (шығынға кеткен материалдар) .

2. Шешім қабылдау және жоспарлау үшін шығындарды топтастыру:

  • айнымалы, өзгермелі - оның көлемі сауда көлеміне қарай үйлесімді (пропорционально) өзгереді;
  • тұрақты - өнім саудаі көлемінің өзгеруіне тәуелді емес;
  • қайтарылмайтын - өткен кезеңнің табысы мен шығыны;
  • міндеттік (вмененные) - ресурстар шектеулі болған жағдайда пайда болады және оны болашақта пайдалану мүмкіндігін сипаттайды;
  • айыптық (өсетін) - қандайда бір өнім партиясын дайындауда қосымша пайда болады (өнім саудаін жеделдету үшін сыйлық ақы төлеу) ;
  • маржиналдық (шектеулі) - қосымша шығындар, бірақ есепте өнім бірлігіне келеді;
  • релеванттық - тапырыстардың (заказ) сақталуы мен орындалуына байланысты.

3. Шығындарды басқару мақсатында бақылау және реттеу процесін жүзеге асыру үшін шығындарды топтастыру:

  • реттелетін;
  • реттелмейтін;
  • тиімді (өндірімді, өнімді) ;
  • тиімісіз (өндірімді емес) ;
  • бақыланатын;
  • бақыланбайтын.

Сонымен қатар, шығындар мыналарға жіктеледі:

  1. Пайда болу орны бойынша - сауда, цех, учаске, құрылымдық бөлімше. Мұндай жіктеу сауда өнімнің өзіндік құнын анықтау үшін аса қажет.
  2. Өнім (жұмыс, қызмет) түрлері бойынша - оның өзіндік құндарын есептеу үшін керек.
  3. Шығын түрлері бойынша немесе өнімнің өзіндік құнына көшіру тәсілі бойынша - экономикалық элементтер бойынша және калькуляциялау баптарымен [3] .

Экономикалық элементтері бойынша - өнім өндіру үшін қандай шығын кеткенін көрсетеді. Эконмикалық элементтер ретінде анықталған:

  • материалдық шығындар;
  • еңбекақы шығындары;
  • аударым;
  • құралдың тозуы;
  • басқадай шығындар;

Калькуляция баптары бойынша - өнімнің жекелеген түрлерінің өзіндік құнын есептеу үшін пайдаланылады:

  • материалдар;
  • еңбек ақы;
  • аударымдар;
  • үстеме шығындар.

Экономикалық элемент және баптар бойынша шығындарды топтастыру өзара байланысты, өйткені олар құрамы (элементі) және мақсатты бағытталуы (калькуляция бабы) бойынша субъектінің бір ғана шығындарын сипатайтынын айта кету керек. Бұл ақпарат есебінде шаруашылық жүргізуші субъектінің тұтас шығынын өнім (жұмыс, қызмет) түрлері бойынша, калькуляциялу баптарымен шығынның пайда болу орнына қарай бөлшектеп, элементік қимада қалыптастыруға мүмкіндік тудырады, өнімнің өзіндік құнын әлдеқайда дұрыс есептелуіне және ұйым шығындарына бақылауды күшейтуге жағдай жасайды.

Экономикалық элемент бойынша топтастыру оның құрылымын зерделеу, сауда шығындар сметасын пайдалануын бақылау, жоспарлау және талдау үшін қолданылады. Бап бойынша топтастыру ұйым шығынының талдамалық есебін ұйымдастыру, калькуляциялау және өнімнің өзіндік құнын бақылау үшін пайдаланылады. Екі топтастыру бірін-бірі толықтырады және өнімді өндіруге кететін шығын, есептеу және өзіндік құнды талдау есебін ұтымды жүргізуге мүмкіндік тудырады.

Шығындар жіктемесінің тағы келесідей түрлері белгілі:

  • ағымдағы-жиі қайталанатын кезеңдік шығын (шикізат, материалдар

шығыны) ;

  • бір жолғы-демалыс төлемі, жөңдеу жүргізу және т. б. Ол сметаның

бекітуімен белгіленген тәртіпте және мерзімде өнімнің өзіндік құнына бөлек қосылады;

  • сауда-тауарлық өнімді дайындаумен және оның сауда өзіндік

құнын қалыптастыруға кететін барлық шығын жатады (тауарлық өнім өз материалымен де, техникалық бақылаумен қабылданып, қоймаға өткізілген тапсырыс берушінің материалымен де шығарылатын дайын бұйымдардың құны; тараптарға босатылған өз саудаінің жартылай дайындалған өнімнің өзіндік құны, сондай-ақ субъектінің негізгі қаражатын толтыруға бағытталған өнім) ;

  • әкімшілік-жалпы басқарумен байланысты шығындар және жалпы

шаруашылық, әкімшілік тағайындауындағы шығындар.

  • коммерциялық(саудатен тыс) - өнімді сатып алушыға өткізумен

байланысты шығын;

  • өндірушілік(жоспарланған) -ұтымды технология мен сауданы

ұйымдастыру арқылы өнімді белгіленген сапада өндіруге кететін шығын;

  • өндірушілік емес(жоспарланбаған) -технологияның жетіспеушілігнен

және сауданың дұрыс ұйымдастырылмауынан болатын салдар, яғни шығын (жұмыссыз бос тұрып қалудың шығыны, ақау, мерзімнен тыс еңбекақы) ;

  • реттелетін-атқарушы шығын деңгейін реттейтін немесе оған елеулі

ықпал ете алады (өнім өндіруде пайдаланылатын шикізат шығыны, оны цех бақылаушысы реттейді) ;

  • реттелмейтін - қызметкер оның деңейіне елеулі ықпал ете алмайтын

шығын (дайындау учаскесінің мастері кострукторлық бөлім қызметкерлерінің еңбекақысы бойынша шығынға ықпалын жүргізе алмайды) ;

  • жалпы-өндірілетін өнімнің барлық көлеміне кететін шығындарды

білдіреді;

  • орташа-есепте бір өнімнің бірлігіне кететін шығын;
  • өнімге-өнімнің өзіндік құнына жұмсалатын шығын (тікелей шығын) ;
  • кезеңге-кезең шығындары: жалпы және әкімшілік шығындары,

тауарларды сату шығындары, сыйақы бойынша шығындар (жанама шығындар) .

Бұлардың ішіндегі ең маңыздылары өнімге және кезеңге қатысты шығындар болып табылады. Оларға нақты қандай шығындарын жататынын келесі сызбалардан көреміз.

Өнімге қатысты сауда шығындары: Өнімге қатысты сауда шығындары
Негізгі материалдар: Негізгі материалдар
:
Еңбек шығындары: Еңбек шығындары
:
Сауда үстеме шығыстар: Сауда үстеме шығыстар
Бастапқы (алғашқы) шығындар: Бастапқы (алғашқы) шығындар
:
Қосылған шығындар: Қосылған шығындар

1 сурет. Саудаға қатысты шығындар құрамы

Бірінші сызбадан өнімнің өзіндік құнын құрайтын шығындар тікелей шығындар, яғни, шикізаттар мен материалдар, негізгі сауда жұмысшыларының еңбегін төлеумен байланысты шығындар жататынын көреміз. Бұлар ең алғаш саудаға жұмсалатын болғандықтан оларды бастапқы шығындар деп те атайды. Көмекші саудате пайдаланылатын материалдық қорлар, жөндеу жұмыстарымен айналысатын еңбеккерлердің ақысы, коммуналдық шығыстар, сауда жабдықтарының амортизациясы қосылған шығындар деп аталады, бұларды басқаша маетриалдарды дайын өнімге айналдыру мақсатында жұмсалған өңдеу шығындары деп атауға болады. (УУ1)

1. 2 Өнімнің өзіндік құны түсінігі, экономикалық мәні

Калькуляциялау - өнім, жұмыс және көрсетілетін қызмет бірліктерінің өзіндік құнын есептеу әдісі. Ол ұйымның жұмысына оперативті басшылық жасау үшін өте маңызды, өйткені ішкі резервтерді уақытылы ашуға және өнімнің өзіндік құнын одан әрі түсіндіруге, оның бәсекеге қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік береді. Калькуляция өнімнің өзіндік құнын жоспарлауда және оған, нарықтағы сұранысты есепке ала отырып, жұмысқа, көрсетілетін қызметке негізді баға белгілеуде қолданылады.

Калькуляцияда саудадағы өнімнің нақтылай түрін өндіру мен өткізуге, сондай-ақ жұмыс пен көрсетілетін қызмет бірліктерін (жүк тасу, жөндеу жұмыстарына және тағы басқа) орындауға ақшалай түрде шыққан шығындар жинақталып қорытылады [2] .

Қазіргі заманға экономикалық әдебиет калькуляциялауды өнімнің жеке түрлері бірліктерінің өзіндік құнын экономикалық есептеу жүйесі деп белгілейді. Калькуляция барысында саудаға кеткен шығындар мен шыққан өнім санымен салыстырылады және өнім бірлігінің өзіндік құны белгіленеді.

Калькуляциялаудың міндеті - шығындардың оны көтеруші бірліктерге, яғни өткізуге, сондай-ақ ішкі тұтынуға арналған өнімнің (жұмыстың, қызметтің ) бірлігіне қанша болатынын есептеу.

Калькуляциялаудың түпкілікті нәтижесі - калькуляцияны ұсыну. Өнімнің, жұмыстың және көрсетілген қызметтің өзіндік құнын калькуляциялаудың әр түрлі түрін айқындайды.

Жоспарлы калькуляция нңбек шығындарының озық (прогрессивті мөлшері) жіне одан ары техникалық өрлеуді, сауда пен еңбекті ұйымдастыруды жақсартуды көрсететін сауда құралдары негізінде жоспарланатын кезеңге арналып жазылады.

Жоспарлы калькуляцияның бір түрі - сметалық калькуляция; оны бір рет шығатын (бірегей) бұйымға немесе жұмысқа, тапсырыс берушілермен есептесу, баға белгілеу және басқа мақсаттар үшін жасайды.

Шығындардың ағымдағы мөлшері ұйымның осы кезеңдегі жұмысының саудадағы мүмкіндіктеріне сәйкес келеді. Және де есепті кезең барысында шығындардың ағымдағы мөлшері жоспарлы калькуляцияға негізгі салынған шығынның орташа мөлшерінен жоғары, ал есепті кезеңнің соңында - төмен болады.

Өнімнің өзіндік құнының есепті (нақты) калькуляциясы жоспарлыдан ұйымға байланысты (сауда бойынша жоспарды асыра орынду иен орындамау, шығындардың кей түрлерін үнемдеу немесе артық жұмсау) және оған байланысты емес (материалға бағаның өзгеруі, амортизациялық аударымның мөлшері, электр энергиясына, газға, суға және т. б. тарифтердің өзгеруі) себептері бойынша ауытқуы мүмкін нақты шығындарды көрсетеді.

Нормаға сәйкес (нормативті) калькуляциялау ағымдағы жоспарлы калькуляциялаудың бір түрі болып табылады, шығындар есебінің және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың нормаға сәйкес тәсілдерін қолданатын ұйымдарда жасалады. Олардың негізінде шығындардың жеткен деңгейін сипаттайтын іс жүзіндегі, ағымдағы норма жатады. Ұйымдар жыл бойы ұйымдастырушы-техникалық жоспарда негізгі салынған шараларды дәйекті жүзеге асыратынын ескере отырып, нормаға сай калькуляциялау жоспарлыға қарағанда, есепті кезең ішіндегі өнім саудаіне шыққан шығындардың шынайы деңгейін өте дәл көрсетеді [5] .

Жобалық (проектілік) алькуляциялау - келешектік калькуляцияның бір түрі, олар күрделі қаржының, жаңа техниканың және технологияның тиімділігін агықтау үшін қолданылады.

Шамаланған (провизорная) тоғыз ай немесе басқаша кезең ішіндегі нақты шығын мен алынған өнім (табыс), төртінші тоқсан немесе басқа кезең ішіндегі шығындар мен күтілетін бұл өнім бойынша есептер негізінде жасалады. Бұл калькуляциялардың мәліметтері ағымдағы жылдың өнім өндіру қорытындыларын алдын-ала анықтау үшін қолданылады.

Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялағанда калькуляциялық бірліктер қолданылады, олар калькуляциялау обьектісінің өлшеуіші болып саналады, әдетте, өнімнің сәйкес түріне арналған техникалық шарттарда немесе стандартттарда және заттай бейнеленетін өнім өндіру жоспарында қабылданған өлшем бірліктеріне сай келуі тиіс.

Өндірілетін өнім, технологиялық процесте, сауда ұйымдастыруды сипаттаудағы айырмашылықтар практикада қолданылатын калькуляциялық сан түрлілікке әкеледі. Ұқсас белгілері бойынша олардың барлық жиынтығы жеті топқа тоғысады, олардың мазмұнын нақты үлгілерде қарастырамыз.

Заттай (натуральды) бірліктер бұл өнім жоспарлнатын, есептелетін және тұтынушыларға өткізілетін өлшем бірліктеріне (дана, тонна, килограмм, киловатт-сағат, погон-метр, текше-метр, шаршы метр, литр және т. б. ) сәйкес келеді.

Ірілендірілген заттай (натуральды) бірліктер біртекті өнім жиынтығын аралық калькуляциялау үшін қолданылады (белгілі бір артикулдық 100 пар аяқ киімі, белгілі бір түрдегі шойынның тоннасы, дерьестенбеген сыраның гектолитрі, ішкі балықтың центнері, темірбетон бұйымдардың текшеметрі, және т. б. ) өнімнің нақты түрлерін кейінгі калькуляциялау үшін заттай бірліктер (натуралды) қолданылады.

Шартты заттай біірлікті өнімді калькуляциялау үшін қолданылады, бірліктегі пайдалы заттың құрамы ауытқуы мүмкін (100%-тік спирт, құрамында пайдалы заттары бар минералды тыңайтқыштар) .

Құндық бірліктер-көтерме (өткізу) бағадағы қосалқы бөлшектер 1000 теңгелік құны, шығару немесе өткізу бағасындағы 1 теңгелік тауар өнімі.

Еңбек бірліктері ұйым бөлімшесінің өнімін калькуляциялау үшін қолданылады (1 нормасағат, 1 норма-ауысым) .

Орындалған жұмыс пен көрсетілген қызмет калькуляциялық бірлік ретінде, әдетте құрылыспен, жөндеумен, көлік қызметін көрсетумен және тағы да басқамен шұғылданатын саудате қолданылады (тасымалдық тонна-километр, машина-ауысым, және т. б. )

Техникалық - экономикалық көрсеткіш калькуляциялық бірлік ретінде біртекті бұйымдардың пайдалы тұтынылатын бірлігіне шаққандағы шығындарды салыстыру үшін (трактор саудаінің шығынын қуаттылық, бірлігіне, пресс саудаінің шығынын өнімділік бірлігіне есептелу) қолданылады.

Калькуляциялық бірліктердің сан түрлілігі нақты жағдай үшін негізделген әдісті талап етеді. Калькуляциялық бірлік сәйкес тұтыну ұшін көрсетуге, әр түрлі ұйымдармен салыстыруға болатындай, баға белгілеу бірліктеріне сәйкес келуі және ең аз шамадағы шығындармен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау ұшін қолайлы болуы тиіс. Калькуляциялық бірлікті таңдау жөніндегі ұсыныстар әдетте салалық нұсқауларда келтіріледі.

Калькуляциялауға ең алдымен қатысы бар сауда шығындар есебі (сауда есеп), калькуляциялаудың алғышарты болып табылады. Сауда есеп жүйесінде белгілі бір үлгімен дайындалған ақпарат негізінде ғана сауданы басқаруда обьективті қажетті процесс болып шығатын өнімнің өзіндік құны калькуляциялауы мүмкін.

Бұрын болған калькуляциялық жүйелер бір мақсатты - өзі өндірген дайын өнім мен жартылай өнімдердің қорын бағалауды көздейтін, ол сауда мақсат пен ішкі есептілікті жасауға, сондай-ақ пайданы анықтау үшін қажет еді. Бұл мәселенің маңыздылығына қарамастан калькуляциялаудың бұрынғы жүйелері бойынша көптеген басқару міндеттерін шешу үшін жарамды ақпарат болмайтын.

Калькуляциялаудың кәзіргі заманғы жүйелері өзара байланысты көрсеткіштердің ара қатынасын біршама теңдестірген. Олардың мазмұнындағы ақпарат тек дәстүрлі міндеттерді шешуге жол ашып қана қоймай, мынадай шаралардың экономикалық салаларын болжауға мүмкіндік береді:

  • өнімді ары қарай шығарудың мақсатқа сәйкестілігін;
  • өнімнің ең ұтымды, қолайлы бағаларын белгілеу;
  • шығарылатын өнімнің ассортиментін оңтайландыру;
  • жұмыс істеп тұрған технология мен станок паркін жаңартудың мақсатқа сәйкестілігін;
  • басқару жеке құрамының жұмыс сапасын бағалау.

Қазіргі заманғы калькуляциялау ұйым немесе жауапкершілік орталығы қабылдаған жоспарды бағалау негізіне сүйенеді. Нақты калькуляциялау мәліметтері өзіндік құн жөніндегі жоспарлы тапсырмалардан ауытқу себептерін талдау және өзіндік құнды кейінге жоспарлау үшін, жаңа техника мен заманға лайық технологиялық процестерді және т. б. енгізудің экономикалық тиімділігін негіздеу үшін қолданылады.

Калькуляциялау трансферттік баға белгілеуге негіз болып қызмет етеді. Трансферттік (ішкі) баға бір ұйымның бөлімшелері арасындағы коммерциялық операцияларда пайдаланылады.

Ұйым бөлімшесі сыртқы сатып алушыларға өз бетінше шығуға құқық алған кезде, трансферттік бағаларды жасау көкейкесті маңызға ие болды. Бұл жағдайда ұйымның жалпы қаржылық жағдайы трансферттік бағыны дұрыс қалыптастыруға байланысты болады.

Егер бөлімшенің өнімі (көрсетілген қызметі) ұйымның ішінде толығымен тұтынылатын болса, трансфертті бағаның шамасы таза есептік және тұтастай ұйымның қаржылық жағдайына әсер етпейді.

Сондықтан, сауда есеп пен калькуляциялау өнімнің өзіндік құнын ғана емес, тұтастай ұйымның басқару жүйесінің негізгі элементтері болып табылады.

Тікелей материалдық шығындар, еңбек шығындары және жалпы сауда шығындар есепті кезеңде толық аяқталған өнімге апарылады, яғни, өнімнің өзіндік құнын құрайды. Ал өндіріліген бір өнімнің өзіндік құны сауда шығындарды өндірілген өнім санына бөлу арқылы анықталады. Келесі сызбадан шығындардың саудаға апарылуын, өзіндік құнды анықтау ретін көреміз.

Өнімге апарылатын шығындар: Өнімге апарылатын шығындар
Тікелей материалдық шығындар: Тікелей материалдық шығындар
:
Тікелей еңбек шығындары: Тікелей еңбек шығындары
:
Жалпы сауда шығындар: Жалпы сауда шығындар
Өндірілген өнімнің өзіндік құны: Өндірілген өнімнің өзіндік құны
:
Аяқталмаған сауда қалдығы: Аяқталмаған сауда қалдығы
Сатылған өнімнің өзіндік құны: Сатылған өнімнің өзіндік құны
:
Қоймадағы дайын өнім қалдығы: Қоймадағы дайын өнім қалдығы

5 сурет. Шығындарды нақты өнімге апару

Осы сызбадан барлық тікелей және жалпы сауда шығындардың өндірілген өнімнің өзіндік құны мен аяқталмаған сауда қалдығы ретінде бөлінетіндігін көруге болады. Ал өндірілген өнімнің өзіндік құны сатылған өнімдердің және қоймада сатылмай қалған өнімдердің өзіндік құндарына бөлінетіндігін анықтаймыз.

Ендігі кезекте өндірілген өнімнің толық өзіндік құнының қалыптасуын келесі сызба түрінде көрсетеміз.

Тікелей еңбек шығындары: Тікелей еңбек шығындары
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қоғамдық тамақтандыру барысындағы бухгалтерлік есеп ерекшеліктері»
Шығындар түсінігі және олардың басқарушылық есептегі жіктемесі
Дайын өнім есебі туралы
Коммерциялық ұйымдардың қызметінің есебі мен аудиті
Кезең шығындарының есебі
Сомасы ағаш шығыны опилка шығыны
Сауда кәсіпорнындағы бухгалтерлік есеп
Сатып алынған жартылай фабрикаттар
Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарында бухгалтерлік есепті жүргізудің теориялық аспектілері
Дайын өнім
Пәндер



Реферат Курстық жұмыс Диплом Материал Диссертация Практика Презентация Сабақ жоспары Мақал-мәтелдер 1‑10 бет 11‑20 бет 21‑30 бет 31‑60 бет 61+ бет Негізгі Бет саны Қосымша Іздеу Ештеңе табылмады :( Соңғы қаралған жұмыстар Қаралған жұмыстар табылмады Тапсырыс Антиплагиат Қаралған жұмыстар kz